"Турларнинг пайдо бўлиши"
Бўлим 29- Буларнинг ҳаммаси бўлмаган гап. – Арчи хотиржам равишда қарши чиқди.
- Балки, буни ҳозир Нортоннинг ёнида ўтириб, нима қилишни билмаганларга айтармиз? – Торага туюлганидай, Қуш – одам киноя билан гапирди. – Ёки, балки, сен МЕНГА буларнинг ҳаммаси сафсата эканлигидан келиб чиққан ҳолда, Тажрибани давом эттиришни таклиф қилаётгандирсан?
- Балки – айтармиз ҳам. – Арчи қатъий ва ўзига ниҳоятда ишонган кўринарди – у ерда, Ҳимолойларда, у анча юмшоқ, гапга соладиган эди, ҳозир эса, унга қараб уни ҳеч қандай таъсир билан босиб бўлмайдигандай туюларди.– Сенга ҳозирча ҳечнима такдиф қилаётганим йўқ – ўз бошинг билан ўйла – ўз ишинг бор, менда эса – ўз ҳаётим.
Тора яна бир бор унинг сўзларида, харакатларида мавжуд бўлган ишончнинг, мустақилликнинг даражасига ҳайрон қолди.
- Сен – бўрибосарсан, сен ҳавфларни ва қопқонларни қидиришга МАЖБУРСАН, - давом эттирарди Арчи. – Мен буни тушунябман ва сенинг ишинг зарур эканлигига ишончим комил, ва мен шу билан бирга сенинг атайин ўювчанлигинг ва туюлаётган ғазабинг ҳолис ниятларингда уҳлаб қолиб, ҳавфни ўтказиб юбормаслигинг учун кераклигини тушунаман. Ўз ишингни қил, мен эса ўзимникини қиламан, ва мен айтябман бунинг ҳаммаси – сафсата эканлигини. Тажрибани тўҳтатмоқчи бўлсанг – тўҳтат, агар бу сенинг ҳукминг остида бўлса...бу унинг ҳукмидами, Пасанг? – Арчи, аквариумнинг ёнида, подлокотникда ўтирган, қомати яхши тузилган одамдан сўради. У бошини ирғади. У бутунлай мушклардан тузилган бўлиб кўринарди, ва ажабланарли – кресло қандай қилиб унинг остида парчаланиб кетмаган экан.
- Пард – “бўрибосарлар”нинг раҳбари, - Арчининг орқасида турган Харви тушунтириб юборди. Тора уни жуда яхши эсларди – ўзининг коммандос мактабидаги ўқитувчисини. Агар Пасанг биринчи қарашда “мушак-одам”нинг эпитетига эга бўлса, Харви, шубҳасиз, “ирода-одам” эдим. У Торани, унинг коммандосларнинг машғулотини – харакатсиз машғулотини кузатганида биринчи кундаёқ ажаблантирганди. Ўз ишининг пуҳтаси бўлганларнинг харакатсизлик даражасини кўз билан баҳолаш ва таққослаш жуда қийин бўлгани учун, ҳакамлар сифатида...юмронқозиқлар қатнашишар эди!:) Вазифа шундан иборат эди: суслик уйчасининг олдида туриб, унинг диққатини ўз қимирламаслигингиз билан уҳлатиб қўйиш керак эдики, у уйчасидан чиқиб, ўз ишлари билан шуғулланиши керак эди. Натижада юмронқозиқлар, Харвининг оёғига таянган ҳолда сикишишни бошлашганида, Тора чидай олмай шарақлаб кулиб юборди, ва бу билан мусобақани ҳам юмронқозиқларнинг сексуал ўйинларини тўҳтатиб юборди.
- У ҳавфсизлик учун жавоб беради, ва тажрибани ҳар қандай пайтда тўҳтатиш ҳуқуқига эга. – Гапини тугатди Харви.
- Мен айрим бошқа ҳуқуқларга ҳам эгаман, - Пард сирли равишда гапирди.
Харви бошини ирғади.
- Ажойиб, - Арчи эшитган гаплари билан умуман таассуротланмаган кўринар эди. – Шунга қарамай, бу бўлмаган гап. Дельфинлар Нортонни ўлдира олишмасди. Мен Нортонни биламан ва дельфинларни биламан.
- Бу ерда ўтирган ҳаммамиз Нортонни ва дельфинларни яхши биламиз, - Пард ўзининг гапида турарди, - аммо ҳозирги дамда Хельдстрём, Тарден ва Чок мана бир соатдан бери ўзининг олдида Нортоннинг мурдасига қараб ўтирибдилар, уларнинг ўзлари дельфинлар уни ўлдирганликларининг гувоҳлари бўлишган. Сен, албатта, айнан Чокнинг дельфинлар билан алоқага биринчи бўлиб кирганини, уларни, сен билан таққослаганда, кам бўлмаган даражада ёқтиришини биласан. Агар У ўлдириш жараёнини кузатганини тасдиқласа, агар у менинг қароримни кутиб, ўзини бутунлай йўқотган ҳолда, лол қолиб ўтирган бўлса, бу бирон нимани билдирса керак, тўғрими?
- Тўғри. – Арчи бир дақиқага ҳам ўзининг ишончини йўқотмади. Бу албатта БИРОН НИМАНИ билдиради. Балки биз тушунармиз – нима эканлигини, билки йўқ, аммо мен биламан дельфинларнинг Нортонни шунчаки ўлдирмоқ ҳоҳишидан келиб чиқиб ўлдириша олмаган бўлар эди,бу…
- Йўқ. – Пард бошини чайқади. – Тасодифан ўлим, эҳтиётсизликдан қотиллик – ҳаммаси бўлиши мумкин эди, биз ҳаммамиз бу тажрибада ўзимизни ҳавф остига қўймоқдамиз – одамлар ҳам, дельфинлар ҳам, йўлбарслар ҳам, ва биз билан тўсатдан алоқага кирган таниш бўлмаган мавжудотлар ҳам – биз учун тўсатдан, аммо, менимча, ҳайвонлар учун эмас… йўқ, ҳаммаси анча ёмонроқ. Қайтараман – ҳаммаси анча ёмонроқ. Дельфинлар атайлаб, астойдил ва методир равишда Нортонни ўлдиришган ва тугатишган, у ўлмагунча. Уларга ҳеч ким ҳалақит бера олмади – Чок ҳам, Тарден ҳам… ва менинг ишончим комил, агар биз бор кучимизни ишга солиб, Трикс ва Магнуснинг ҳаётини ҳавф остига қўйиб, уларни ёрдам учун тортиб чиқарганимизда, улар ҳам ҳечнимани ўзгартира олишмасди. Биз каттароқ бўлган устунлик билан тўқнашардик, анча каттароқ! – Пард кафтининг қовурғаси билан подлокотникка урди. – Мен фақат тушунмаябман – бунинг маъноси нимада…
Ушбу дақиқада Тора Парднинг тўғри эмаслиги борасида шубҳаларини қайтариб олди. Ҳозир унинг олдида, бизнинг дунёмизни ҳар қандай ҳатардан – ҳатто тараққиётни тўҳтатиш, маълум соҳада тадқиқотларни бекор қилиш йўли билан ёки ундан ҳам жиддийроқ нарҳда бекитишга йўналтирилган, шунчаки ёвуз ҳисоб-китоб қиладиган машина эмас эди.
- Бизни учрашувга таклиф қилиб, ўлдириш, яна кимни – Нортонни! Атайлаб қилинганликни мен ҳозирча ҳисобга олмайман, ҳаммангиз каби, менинг ўйлашимча – у атрофдагиларга қараб чиқди. – Қандайдир мақсда учун ўлдириш – майли, биз буни тушунган бўлардик, аммо менимча қабул қила олмасдик, айтайлик, уларнинг нуқтаи назаридан уни ўлдириш учун арзийдиган мақсад мавжуд. Аммо нима мақсад у? Ҳечнима содир бўлмаябди – Нортон шунчаки ўлган, тажриба иштирокчилари шунчаки проекторда ўзларининг виртуал жойларида туришибди... аммо, энди аниқ проектор билан ғоянинг натижанинг бўлмаслигини – бизнинг экранлар ҳечнимага арзимайди.
- Биз ҳали билмаймиз – қайси даражада. Ёки ғоянинг ўзи ҳечнимага арзимайди, ёки биз кўрмаган қандайдир етишмовчилик бор, аммо уни топиб олсак, биз балки...
- Ҳа, Марти, ҳа, биз билмаймиз, - гапини бўлди Пард. – Ҳўш, кимни кейинги тажриба қилинаётган чўчқача сифатида жўнатамиз? Шаҳсан сен кимни чегаранинг ёнига юборишга тайёрсан? Биз ҳаммасини ўйлаб чиққандай туюларди: ниҳоятда ҳар ҳил, қайсидир жойларда кесишадиган “одам”, “дельфин”, “йўлбарс” номидаги идроклар тўпламлари сабабли, оммавий, бу туфайли эса бир бирининг идрокларини ўзаро интеграциясини бошқара олмаслик натижасида ҳавфли натижаларга олиб келиши мумкин эди. Биз “мулоқотлар хонаси”га ўҳшаш бир нимани яратдик, унда учрашув иштирокчиларнинг ўзи эмас, балки уларнинг проекциялари қатнашди. Бизни ажратаётган черага, резонанс ўтказувчанлиги биз томондан Мерк тажрибалари вақтидан бошлаб яхши ўрганилган ташқи қатламлар сингари ва намуна бўйича яратилган эди. Биз экран ҳечнимани ўтказмасликка ҳамма нарсадан ҳам кўпроқ ишонган эдик – тасодифан ҳам эмас, атайлаб ҳам эмас – ҳоҳ уларнинг, ҳоҳ бизнинг тарафимиздан бўлсин – бу учун эса қандайдир болалар эмас, Айриннинг гуруҳи, унинг бутун гуруҳи, шайтон урсин, жавоб берган! Улар кал шайтонни ҳам кимлигини аниқлашарди, улар ҳар куни қатламлардан, ҳудди биз туалетга борганимиздай юришади, ва ҳаммаси бекорга! Чегара – ажойиб ҳолатда, у бутун ва шикаст етказилмаган, каттайтириб кўриб чиқсанг ҳам. Дельфинлар эса Нортонни, ҳудди ҳеч қандай чегара йўқдай ўлдиришмоқда – ҳудди улар учун фазо-вақтнинг эгрилигидаги фарқ умуман ҳеч қандай аҳамиятга эга бўлмагандай!
- Қисқаси, - унинг гапини кескин бўлди Арчи, - дельфинлар уни ўлдира олмасди, майли, мен ахмоқ бўлсам ҳам, улар уни ўлдиришмаган ва нуқта. Мен билмайман – Чок у ерда нима кўрган ва Айриннинг гуруҳи у ерда қандай чегараларни яратган. Мен ўзимнинг олдимда Нортоннинг мурдасини кўрмаябман, агар кўриб турган бўлганимда ҳам. Дельфинлар, - у турди, ва унинг овози, ҳар битта сўзни аниқ айтган ҳолда, металга ўҳшарди – Нортонни-ўлдира-олишмасди. Менинг тушунишим бўйича, ҳеч кимга ҳечнима аниқ эмас, ва ҳеч ким қарор қабул қила олмайди.
- Нимага экан, - Пард қовоқларини ёпди, -қарорни мен қабул қила оламан. Мен, уни қабул қилиб бўлганман.
- Ҳаммаси тушунарли! – хонанинг узоқ бурчагидаги кресло бир томонга учиб кетди, унинг ичидан одам учиб чиққанидан сўнг.
- А.., Пард қўлини силтади, - сакрашнинг ҳожати йўқ, Айенгер…
«Айенгер!» - Тора эслади, аҳир у уни бир марта колонизациядан конференцияда кўрганку...ҳудди кўп йил олдин бўлгандай – ўша пайтдан бери шунча нарса бўлиб ўтган. Ҳаёллар Торани ўтмишга олиб кетди, чунки ҳозирги пайтда, у ҳам, бошқа кимдир ҳам ҳечнимани ўзгартира ҳам олишмасди, тушуна ҳам олишмасди. Арчига қаради – у ҳам ўзининг ҳаёлларига чўмиб ўтирарди. Хонада Тора олдин кўрмаган, исмларини билмаган, уларнинг тажрибада ролларини тасаввур қилмаган яна саккизта одам бор эди. У ҳалиям нимагадир қўлида ўзининг стикини ушлаб ўтирганига эътибор берди ва уни автоматик равишда ёқди – почтада Пурнадан ҳат бор эди,ва Тора бошқа машғулоти бўлмагани сабабли, уни ўқишни бошлади.
«Бугун ҳаётимда биринчи марта кўтим билан тугатдим. Эҳтироснинг ўзи бошқа сифатли – амдаги эҳтиросдан фарқ қилади отличается – юмшоқроқ ва узоқроқ пайт давом этади. Мен тугатиб бўлдим деб ўйлагандим, аммо, бу ҳали биринчи тўлқин экан, ундан кейин яна айрим пайт давомида сикишдим, ва бутун шу пайт мобайнида кўтимда эҳтирос бор эди. У юмшоқроқ эди, ундай ўткир ва кескин эмас. Эҳтироснинг тешикча атрофида пайдо бўлганини англадим, яъни бу шунчаки тўлқин эмас, бу шаклга эга жой. Эҳтирос, одатдагидай эмас, бошқа жойда бўлганлиги сабабли қўшимча, кучли лаззат вужудга келарди. Ҳозир ҳайрат пайдо бўлмоқда – эҳтирос кўтга кўчди, бунинг қандай бўлиши мумкин, кўтда бундай сезишлар қандай қилиб бўлиши мумкин!
Эҳтиросдан кейин кўтим умуман бўшашди – сикишиш давомида озгина бўлса ҳам кучланиш бор экан. У жуда ёқимли, аммо у бўлмаса ҳам ҳолат жуда ёқимли – ҳар ҳил бошдан кечирилади. Эҳтиросдан сўнг кўтимга нисбатан, бирон нимага қобилияти бор мавжудотга сингари бўлганидай ёқтириш пайдо бўлди.»
«Мана у – атамаларнинг дефицити», жилмайди Тора, «тешикча атрофида жой»… Вайу, қани эди тезроқ … Вайу… қиз… Нортоннинг ҳати! Шайтон!
Энди унинг креслоси деярли бир томонга учиб кетди.
- Кечирим сўрайман, - ўзи билмади нимага у бирдан у қўпол, қадимги сўз бирикмасини айтди, ва шубҳасиз бу билан Пардда бу ибораси озгина кайфиятни тушурадиган таассурот қолдирди, чунки биринчи марта унинг юзида имо-ишорага ўҳшаш бир нима пайдо бўлди – чап қоши тепага қараб бир-икки миллиметрга кўтарилиб кетди.
- Нортоннинг ҳати қаердан пайдо бўлди? – Тора олдида стикни қўйиб гапирди – Агар уни ўлдиришган бўлса, ҳатни ким ёзди?
- Қандай ҳатни? – Пард тўппа-тўғри сўраган ҳолда аниқлади.
- Қайси маънода…? – Тора дўқ қилиб унга қараб йўл олди.
- Ҳўш…, - Харви яраштираётгандай аралашди. – Вазият анча ғалати, ва бир томондан…
- Бу ерда ҳеч қандай томонлар йўқ! – Тора қатъий гапирарди. – Ҳат бор эди, ва мен уни ўқиганман.
- Бунинг иложи йўқ, ҳудди…
Пард кўпроқ ишонтирадиган аналогияни қидираётганида, хонада кимдир тушунтирди: «Нортон бутун ушбу пайт давомида – Чок ва бошқаларнинг кўзи олдида. Тирик ва ўлган. У ўша ердан бир зумга ҳам чиқмаган. Сенинг СТИКИНГГА У ЕРДАН ҳатни юбориш – бунинг иложи йўқ, ҳудди…» - кутилмаганда у ҳам ўз навбатида аналогиянинг иложсиз қидирувини бошлади. тўсатдан бошланган эпидемиянинг учинчи қурбонига айланишдан қўрқиб, шекилли, Харви олдинги курашчининг қўлидан байроқни олиб, қисқа гапирди:
- Нортон ўлган – бу бор нарса. Сенинг стикингда ҳат қаердан пайдо бўлган – таъмирлаш гуруҳидан программистларга савол бу – келинг, ҳақиқат томондақ олиб, ниҳоят, қарорни қабул қилайлик. Бошқа кутишнинг ҳожати йўқ.
- Мен тажрибанинг давом этишини ҳоҳлайман. – Кўзлари шарқона қайрилишга эга бўлган баланд эркак қўлини кўтарди. – Бу ерда жуда кўп ғалати нарсалар бор, аммо мен давом этишни ҳоҳлайман. Ушбу тажрибадан чиқиб кетмоқчи бўлган одамнинг ўрнини босишим мумкин.
- Бу, албатта, тушунарли, - Пард бошини ирғади. – Аммо ҳеч кимнинг ўрнини босиш керак эмас – ҳамма иштирокчилар курашга интилишмоқда, содир бўлган нарса натижасида ўзларини сал йўқотган бўлиб ҳис этсалар ҳам. Ҳаммасини тўҳтатиш қарорини мен қабул қиламан, ва мен уни ҳозирча ўзгартирмайман.
- Келинг, Кенгашга мурожаат қиламиз, - қуруқроқ танали, катта кўзли, думалоқ тиззали ва сал пропорцинал бўлмаган, жуда чиройли шаклдаги товонли аёл таклиф қилди, аммо унинг оҳангида бир нима, унинг таклифи қабул қилинишини у кутмаётганлигидан Торага дарак берди, ва ростдан ҳам – фақат бошнинг чайқалиши унга жавоб бўлди. Умуман олганда, нимага эканлиги аниқ – Кенгаш узоқда, улар эса шу ерда. Бошқаларнинг зиммасига маъсулиятни юклаш – улар бу ерда бунинг учун эмас, улардан буни кутишмаган.
- Умуман айтганда, менинг тушунишимча, одоб формулаларини ўтказиб юборишимиз мумкин, - Айенгер чуқур нафас олиб гапирди. – Яна албатта у бу ҳақида гаплашса бўлади, аммо биз ақлли одамлармиз, ва қарорнинг четга олиб қўйилиши унинг қабул қилинганлигини билдиради.
Ҳудди бирдан енгил тортгандай, ҳамма харакатга тушиб, шивирлашишни бошлади, ва Айенгернинг гапи тўғри эканлиги аён бўлди – ҳаммага ўзи аллақачон аён эди, тажрибанинг “вақтинча тўҳтатилиши” – шунчаки тартибга қараб иш тутиш, ундан ортиқча нарса эмаслиги. Вужудга келган шароитларда тажрибани давом эттириш учун ҳеч ким асос топа олмаслиги аён эди, ва гап кимнингдир тасодифан ёки атайлаб ўлимида эмас – муаммо аввалом бор шундаки, бу ўлим шундай шароитларда вужудга келдики, уларни келажакда бартараф этиш иложи бор бўлиб туюлмасди. Унинг ишлаши, торлар назариясидан келиб чиқадиган, “мустаҳкам физик қонунларга ” таянадиган “принципиал равишда ўтказмайдиган” экран фикция бўлиб чиқди. Қайтиш зарур.
- Агар бундай қилсакчи …, - ўша аёл яна гапини бошлаган эди, лекин Харви унинг гапини бўлди.
- Кеийн, Нора, ҳаммаси кейин. Менинг тушунишим бўйича, болалар у ердан чиқиб кетмоқдами? – у сўроқли равишда Пардга қаради. Униси боши билан ирғади.
- Мен бу ҳақида эмас, - Нора унинг елкасидан сал ушлади. – Агар биз…
- Алекс, коммюникени тайёрла , - Пард соатига қараб, дайверларнинг чиқишини кузатадиган мониторга қайрилди.
-… Кенгашга мурожаат қилмасакчи,…
- Арчи, мен сен билан гаплашмоқчиман, қарши эмасмисан? – Марти унинг қўлидан олди, - кел, сайр қилайлик, кондиционерланган ҳаво жонга тегди – жонлисини, океанникини ҳоҳлайман, сендан батафсилроқ сўрамоқчиман…
У Арчига нима ҳақида савол бермоқчи эканлигини Тора билолмай қолди, чунки лабораториянинг эшиги очилди, ва кириб чиқаётган одамларнинг шовқини, баланд ва ҳаяжонланган суҳбатлари хонани тўлдирди.
Ғалати довуш, бироқ, аста секин диққатни ўзига тортди – кимдир матонат билан, янада баландроқ ва баландроқ, тенг равишда урарди. Тора қайрилиб қаради: Нора хотиржам қиёфа билан чашкаси билан креслонинг қўлидан урарди, ва амалга оширилган таъсир билан мамнун қолиб, ниҳоят гапини тугатди:
-… келинг биз мурожаат қиламиз…, - у бу ерда танаффус қилиб, аҳамиятли бирон ниманинг айтилишига ҳамманингн эътиборини тортди, - башараларга. А?
Тора афсусланган ҳолда башарасини қийшайтирди, чунки айтилган нарсада ҳеч қандай маъно йўқ эди, аммо Парднинг юзи тўсатдан умуман ўзгариб кетди! Ва буни нафақат Тора кўрди. Бирдан ҳаммаёқ жимжит бўлди, фақат шўнғишдан чиқаётган дайверларнинг физиологик параметрларини назорат қиладиган датчиклар секин чийилларди. Энди Пард ёввойи қушга ўҳшамасди – ўзининг ишини тугатиб, у билинарли даражада ўзгарди, аммо Тора тўғри келадиган эпитетни ҳеч топа олмади. Мониторга қайрилиб, у бир нечта тугмачани босди, голографик экранлра ёниб, Тора ажабланган ҳолда Парднинг Кенгаш билан конференцияни сўраганини тушунди. Бундай кутилмаганлик ва харакатларининг кардиналлиги бу ерда ўтирганларни қамраб олган қандайдир чарчоқ билан кескин равишда контраст қиларди.
Пард қайрилиб, бир нечта марта бармоғи билан томонларга қараб кўрсатди ва кўрсатилган одамларнинг қолишини сўради. Қолганларни эса ниҳоятда юқори тезлик билан хонани бўшатишларини сўради, ва Торани биринчи коридорга куч билан чиқариб ташлаб, кейин шундай тезлик билан, унинг елкасига санчилиб олган, кимнингдир кучли қўли ёрдамида орқага тортиб киргизишди. Бундай жой алмаштиришлардан сал ақлини йўқотган ТОра фақатгина ёпилган эшикни кўришга улгурди ва унинг ташқарида эмас, ичида қолганини белгилади. Энди унинг ўтирганларнинг таркиби ўзгарганлигини кўриш учун вақти бор эди – хонада олдин ўтирган, унга нотаниш бўлган одамлар йўқ бўлди, аммо кўпроқ таниш бўлганлар пайдо бўлди – Менгес (бу унинг қисқичбақалари Торани хонага тортиб олиб кирди), Чок, Тарден…, Арчи ҳам қандайдир тарзда қолди, бироқ Торанинг эсида бор эди, Пард унга бармоғи билан кўрсатмагани. Шовқин билан кўтини қўйса бўладиган жойларга ўтириб, дайверлар бир бирининг гапини бўлиб, бошлар устидан бирон нималар гапириб, жонли равишда гаплашишарди – кўриниб турарди – одамлар энди “олдинги қиррадан”..., шу пайти эшик яна очилиб, яна одамлар гуруҳи кириб келди – уларнинг орасида Айринни кўриб, Тора бошқа йигит қизларнинг – унинг гуруҳидан эканликларини тушунди. Диққат билан қараб, Тора хурсанд бўлганидан чийиллаб юборди ва дўмбоқ қизча – Кейтнинг қўлидан ушлади! Эшик яна очилиб, Хельдстрёмнинг баҳайбат гавдаси кириб келди.
- Жим, жим! – Пард болаларни тинчлантиришга харакат қиларди, аммо жонланишнинг сал тушиши учун, шўнғишдан сўнг биринчи таассуротлар тинчланиши учун айрим пайт керак эди шекилли, Пард ўзининг тартибга солиш харакатларини тўҳтатиб, ярим овозда, уларга бошқаларга нисбатан хонада физик томондан жой керак бўлмаган, Кенгаш аъзолари балан головизорда гаплашарди. Головизорда Торага таниш бўлган ва бўлмаган янги одамлар ёқилиб қўшилишни давом эттирардилар.
- Мен башараларга мурожаат қилишни таклиф этаман! – Нора, ўрнидан туриб, баланд овозда гапирди. Ва шу заҳоти сукунат жой эгаллади.
- Менинг тушунишим бўйича, - кимдир гапирди (ҳозир кимнинг гапираётганини тушуниш қийин эди, чунки хонада одам жуда кўп эди), -башаралар узоқ 2370 йилда йўқ бўлишган. Ёки мен ниманидир тушунмаябманми?
Ҳаммасига қараганда, савол бераётган бир нимани тушуна олмасди, ва фақа битта у эмас.
- Ҳўш…, - Кенгашдан кимдир бошлади(Тора улардан деярли ҳеч кимни билмас эди, чунки уларнинг ҳаёт кам кесишарди), - бу ҳам шундай ҳам шундай эмас.
Шовқин тўлқин бўлиб хонада оқиб ўтди.
- Башаралар ва аждарчалар йўқолиб кетган, ва сиз билишингизча, бу 2215 йилда бўлган, шунинг учун бу гал уларнинг ҳаётини олиб кетган қандайдир катаклизмни таҳмин қилиш ҳеч кимнинг миясига келмаган. Уларнинг бошқа дунёларга кўчиб кетганликлари аниқ, ва ўша пайтдан бошлаб торлар назариясида вужудга келган аҳамиятли тараққиёт, ва бизнинг бошқа дунёларда саёҳатларимизнинг катта амалий тажрибамиз, шунингдек, тараққиётчилик фаолияти – буларнинг ҳаммаси башараларнинг бизга ҳаил йўл бўлмаган дунёларга кўчиб кетганликларини исботлайди, аммо уларнинг, биз бўладиган жойларда ҳам, билинтирмай яшаб юрганликларини ҳисобдан чиқариб бўлмайди.
- Бодхи ҳамми?
- Нима десам бўлади…, Бодхи ҳам шекилли – менинг бу борада ҳеч қандай маълумотим йўқ, фақат фол очиш мумкин.
- Ҳўш, башараларга келсакчи?
- Бунга қарамай, гувоҳликлар бор, аниқ бўлмаса ҳам, тан олиш керак, - Маслаҳатчи давом этарди, - бир нечта аждарчаларнинг шу ерда, Ерда, бизнинг дунёмизда қолгани тўғрисида, аммо, қолиб, улар умуман кўринмас, етиб бўлмайдиган ва кузатиб бўлмайдиган бўлиб қолиш учун зарур чораларни кўришган. Бу қисман мимикрия билан амалга оширилган, қисман эса – биз ҳозир ҳам амалга ошира олмайдиган технологиялар билан, аниқроғи – таҳминан, экстатик ЁИларнинг аҳамиятли тажрибасига эга бўлган одамларда намоён бўладиган қобилиятлар билан. Агар Бодханинг ўзининг китобида айтиб ўтилган, мен Бодхнинг ақлга сиғмайдиган ҳусусиятлари санаб ўтиладиган, “Фарқ қиладиган онг” бўлимидан сизга таниш бўлган параграфни назарда тутябман, барибир юзага келадиган сурат таассурот қолдирмайди.
- Мимикрия деганда нима назарда тутилади? Биздан кимдир аждарча бўлиб чиқиши мумкинми?
- Эҳтимоли бор. – Маслаҳатчи ўзининг компьютерига қараб, давом этди. – Бизнинг орамизда…, балки умуман бизнинг орамизда эмас. Биз ҳаммамиз, энг янги тарихда ҳам аждарчалар ва ҳатто Бодх билан учрашувлар ҳақида бир қатор гувоҳликлар борини биламиз. Масалан, Нортон…, - Маслаҳатчи лабини қисиб, танаффус қилиб, ютиб, давом, - …Бодхда ўқиганини айтарди, ва бунинг бир марта бўлмаганлиги тўғрисида маълум таҳминлар мавжуд. Бу ерда ўтирган Хельдстрём, ҳаммага маълум бўлишича, уч йил бавосита Бодхда ўқиган… шундайми,Томас? Савол риторик бўлди шекилли, чунки ҳеч ким жавобни кутмай, бир бирининг гапини бўлиб гапиршни бошлашди.
- биз уларни қандай топамиз?
- муаммо уларни қандай қилиб топишимизда эмас…
- улар билан ҳозир алоқада бўлганлар бормикан?
- биз улардан нимани сўраймиз?
- уларга нима деб айтамиз?
- агар улар ҳоҳлашганда, улар аллақачон...
- бу бизга ҳалақит бермайди ҳоҳлашимизга…
Саволлар ва қисқа гапларнинг уюрмаси аста секин пасаярди, ва бу пасайишдан марказ кўринди. Сал кўтарилиб, Тора Томаснинг ўрнидан туриб, шовқиннинг тўҳташини кутаётганини кўрди.
- Яхши, вақти келди шекилли…, - у жим бўлиб қолиб, Чокка қаради. – Сен нима деб ўйлайсан?
Бундай жонсиз сукунатда Торага ҳатто Чокнинг қандай бошини ирғаганини ҳам эшитгандай туюлди. Унга, у олдинлари Томас ва Чокнинг Бодхда ўқишлари ҳақида гапларни эшитганида, замонавий коммандослар тарихи тўғрисида ўқиганида, бу тажрибанинг энг биринчи коммандос ва аждарчаларнинг бавосита қатнашуви ёрдамида қайта тикланганлиги тўғрисида ўқиганида, - буларнинг ҳаммаси у ишонгиси келаётган нарса сифатида идрок қилинганлиги, аммо ҳақиқийлигига бўлган ишонч барибир хира бўлиб қолганлиги етиб келди. Балки, ҳақиқиймасликнинг таассуроти ушба воқеаларнинг ҳаммасини қамраб олган туман туфайли яратилгандир. Томаснинг фикрини ўзгартириб бўлмас эди ва у қатъий равишда бу мавзуга ҳамма суҳбатларни шу заҳоти четга чиқарарди. Ҳозир эса, бирдан, умуман кутилмаганда, равшан бўлмаган тарих – ярим эртак жуда ҳам белгили аҳамиятга эга бўлиши мумкин эди. Ва Томас сўраб, Чок жавоб берган ўша оддийлик, сирга тўла, мана мана фош бўладиган, таърифлаб бўлмайдиган атмосферани яратарди. Балки, бошқалар ҳам шунга ўҳшаш бирон нимани сезишгандир, чунки кўзлари ҳам милтилларди, гапиришга сўзлари ҳам йўқ эди.
- Бизнинг тадқиқотларимиз олган йўналишга нисбатан менинг унча яхши бўлмаган муносабатим менимча ҳаммага маълум. Аниқроғи – ўша йўналишларга. Менинг фикримча, приоритетлар тизими жиддийроқ тўғирлашни талаб этади. Биз биламиз – бизнинг дунёмиз, Бодхи ўзининг китобини ёзганича, биринчи башаралар пайдо бўлганича нима бўлганини – бу заҳарли, ёмон сув оқадиган зовур эди. Биз биламиз, одамларнинг – кўплаб йиллардан кейин ахмоқликда, СҲларда ва бошқаларда ковланишдан оммавий чарчашни бошлашганида нимага олиб келганини. Биз Урушни жуда яхши эслаймиз, айримларимиз уни жуда ҳам яхши эслашади… Одамлар “керак” билан бошқарилган пайтлар ўтиб кетди. Ҳозир биз фақат хурсанд ҳоҳишларимизга, яъни олдиндан завқланиш билан кузатиладиган ҳоҳишларга қараб иш тутамиз, ёки ҳеч бўлмаганда харакат қиламиз иш тутишга. Аммо бизда, хурсанд ҳоҳишларга механик ҳоҳишлар аралашмаслигининг кафолати йўқ. Янги очилган фазолар билан мафтун бўлган, ҳаройиб имкониятлардан сал ақли озган бўлиб, биз кашфиётлар учун кашфиётларни амалга оширишга, таассуротлар учун таассуротларни олишга кириб кетмаслигимизга бизда кафолат йўқ. Янги таассуротлар сифатида “туйғуларга зарб”ни олиб, одамлар, ҳеч бўлмаганда, уларда мавжуд бўлган ушбу оддийлик улуши ушбу таассуротлар билан ювилиб чиқиши натижасида ёрқин ЁИларни ҳис этишади, ва тўсатдан амалга ошган тозаланиш фонида ЁИлар янада ёрқинроқ намоён бўлади. Ушбу механизм оддий ва аниқ, ва ушбу озод бўлиш таъсирини яна ва яна сезишни ҳоҳлаб қолишнинг ажабланарли жойи йўқ, мен ўзим ҳам шундай қиламан, аммо – пайод бўлаётган салбий фонни ва оддийликни янги таассуротлар билан тўлдириб қўйиш бу бир гап, ўзингни бундай тарзда боши берк кўчага киргизаётганинг тўғрисида ўзингга параллел равишда ҳисобот бериб, таассуротларни олиш, таассуротларнинг олинишини навбатлаш, янги дунёларни тадқиқот қилиш бўйича тажрибаларни ўтказиш, ва ЁИларга тўғри сакраб киришларни амалга ошириш – бу бошқа гап.
Томас головизорга, у ерда кимнидир топишга харакат қилгандай, тикилиб қаради.
- Керт шу ердами? Аҳа, шу ерда:) Мана Керт, дайверларни тўғри йўлга қўяман деб, қанча нусҳаларни синдириб қўйди – унинг ичида тараққиётчи уҳламоқда шекилли:) Мен унинг харакатларини қувватламасдим – бекор ҳаммаси. Одам ўзи ҳоҳлаган тажрибани олиши керак. Бир марта тушунтириш керак, иккинчи марта – етарли, кейин одамнинг ўзи давом эттириши керак. Ҳудди бир томондан иккинчисига чайқалиб, ўзини гоҳ уёққа гоҳ буёққа ташлаб, одам тажриба олади, ҳулосалар қилади – унга қандай қизиқроқ, кўпроқ нимани ҳоҳлашини. Бодхи буни “наҳангнинг йўли” деб атаган.
- Бу унинг китобларида йўқ! – кимдир қичқириб юборди.
- Ҳа…, - рози бўлди Томас, - китобларида бу нарса йўқ … шунга қарамай, у буни шундай атайди.
- Бодхи ҲАҚИҚАТДАН ҳам борми?!
- Ҳа, Бодхи ҳақиқатдан ҳам бор, -тасдиқлади Томас. –Ва, менимча, сизлар бу мавзуга билишни ҳоҳлаган ҳамма нарса, менга эса Кертдан маъруза ўқиш юқди шекилли:)
- Ким кимга юқтиргани ҳали ноаниқ…, - кимдир ҳамма кулганда йўғон овозда гапирди.
- Бодх бор, албатта, сиз нима, биз Чок билан сизларни алдаб юрибмиз деб ўйлаганмисизлар? Башаралар ҳам мавжуд, аждарчалар ҳам. Ўтказиш чизиғи ҳеч қаерга йўқолмаган. Йўқ, гап маърузада эмас, мен мана нимага олиб келмоқчи эдим – уларнинг ҳаммаси мавжуд, ва уларнинг айримлари, туюлиши мумкин бўлганидан анча яқин, аммо уларнинг ўзларини алоҳида ушлашларининг асосий сабаби шундаки, уларнинг нуқтаи назаридан, бизнинг цивилизациямиз ғаройиб таассуротларни олиш перспективаларидан ақлдан озиш жараёнини бошидан кечираётганида – ЁИларга зарар етказиб, айтганча. Улар буни, таъсир қилишга ҳеч қандай имкониятлар бўлмаган, табиий, албатта юз берадиган жараён деб ҳисоблашади. Янги, шу билан бирга аҳолиси бор дунёларни очишдан таассуротларни жўшқин қабул қилишдан кейин шубҳасиз ўзимизга келиш амалга ошади, ва биз бунда бирин кетин, ҳар гал ЁИларнинг улуши камроқ, таассуротлар эса – бу билан боғлиқ ҳолда – оддийроқ бўлишини кузатамиз, бундан келиб чиққан ҳолда биз уларни янада тез тез олишни ҳоҳлаймиз...умуман олганда – оддий, пастга тушадиган спираль. Ушбу спиралнинг пастига етиб келиб, биз кризисни, ҳайратни ҳис этамиз, аммо у узоқ пайт давом этмайди, ва унча чуқур бўлмайди – тўғри йўл тажрибасининг асослари бизнинг маданиятимизга чуқур даражада интеграция бўлгани сабабли, ЁИлар ҳақида унутишимизнинг иложи йўқ, шунинг учун кризис тезда ўтиб кетади…мм… нисбатан тез ўтиб кетади, албатта. Ва биз чуқурга яқин етиб борганимизда – шаҳсан биз эмас, албатта, аҳир биз, тадқиқотларнинг олдинги фронтида бўлиб, буни тезроқ, жадалроқ яшаб ўтамиз, бошқа одамлар эса, биринчи ҳар ҳил дунёларда саргузашт қилишга ўрганиб қолиб, кейин эса ушбу таассуротларда бошлари билан чўкиб, кейин яна кризиснинг энг чеккадаги нуқтасига яқинлашишади, ва ана шунда башараларнинг таъсири самарали ва исталган бўладиган пайт келади.
- Унда нимага “вақти келди”? Унда ҳали “вақти келмади”, - Маслаҳатчилардан кимдир эътибор берди. Мана мен, масалан, ҳали бирон марта ҳам шўнғишда бўлмаганман, менда ҳали ҳаммаси олдинда– ақлдан озиш ҳам, ўзимга келиш ҳам…
- Вақти келди. Мен ҳозир оммавий ҳамкорликнинг бошланганлиги тўғрисида эмас, балки ҳаммамиз Бодх томонидан бошланган ўтказиш чизиғи бўлинмаганини, унинг мавжуд бўлиб, ривожланаётганини АНИҚ билишимизнинг вақти келганини гапирябман. Буни эса фақат улар билан юзма-юз учрашиб амалга ошириш мумкин. Бу ерда эса яна Нортон билан бу воқеа...қотилликинг ушбу сирли, тушуниб бўлмайдиган воқеаси…, - Томас “қотиллик” сўзида қоқилиб қолди. Мен бирон нима қилмоқчиман. Биз ҳаммамиз бирон нима қилмоқчимиз. Бу менинг миямга сиғмаябди, аммо Нортон бизнинг орамизда йўқ, чунки у ўлган. Бу ҳазил эмас, фазо-вақтнинг парадокслари ҳам эмас – у ўлган, ва мен ўзим тирик бўлганимдай каби аниқ биламан. Шундай бўлса ҳам, агар биз башараларнинг ёрдамини сўрамасак, мен ўзимни менга боҳлиқ бўлган ҳамма нарсани амалга оширдим деб ҳисобламайман. Мен ўлиқларнинг қайта тирилиши каби мўъжизаларни кутмаябман – менинг бунинг учун ақлим жойида – дайвинг шундай бўлишга ўргатади...аммо мен аниқликни кутмоқдаман, мен ТУШУНИШНИ ҳоҳлайман – нима бўлганини, нимага, бунга келажакда қандай қилиб йўл қўймаслик керак, чунки орқага менимча йўл йўқ– биз ўзимзнинг интилишимизни шунчаки тўҳтата олмаймиз аҳир – ЁИлар билан резонанс қиладиган ўрганилмаган идрокларга етишнинг, бизга яқин бўлган мавжудотларга, мен Ернинг ҳамма башараларини назарда тутмоқдаман, йўл топишнинг қатъий ва хурсанд интилишимизни… биз ахталанган “табиат қироллари” сифатида яшай олмаймиз, бундай яшашни ҳоҳламаймиз, ШУНЧА сезадиган, англайдиган, ва жуда ҳам бизга ёқадиган мавжудотлардан ажратилган бўлиш эса – шу билан бирга бошқа дунёларда ҳам – мана бу ахталашнинг ўзи. Қурбонларнинг кўпаймаслиги учун биз бирон нимани амалга оширишимиз керак, чунки биз тўҳтамаймиз, шунинг учун ҳам “вақти келди”.
Томас ўтирди, ва, ҳамма ўзига ўзи, ёки қўшнисига гапириб турган, кўтарилиб кетган тушунмовчиликда ёки умумий ажиотажга берилиб, ўзингча сафсата гапиришни бошлаш керак эди, ёки, Тора сингари, шунчаки ётиб олиб, сунъий қуёш нурларида эҳтироссиз аквариумнинг сув фазоларини ҳамма нарсага бефарқ бўлган балиқлари сузиб юрган потолокга тикилиб ётиш керак эди, ва Тора шуни тан олиши мажбур эдики, уларнинг қиёфалари улар билан бизнинг тез орада кораллар ва сув ўсимликларининг сояси остида ака-ука тутинишимизга умид туғдирмасди.
<< Бўлим 28 Бўлим 30>>
