"Турларнинг пайдо бўлиши"

Бўлим 14

Маълум тарихчилар гуруҳлари раҳбарларининг учрашувлари, оддий сўзлари билан – «ҳайвонот боғи», одатда, бир ҳафтада бир марта ўтарди, кўпи билан – икки марта. Голографик конференциялар, албатта, ҳамма учун очиқ эдилар, - стереовизорни бир марта босасан, ва сен шу заҳоти ҳоҳлаган жойинга тушасан. Авторизацияланган иштирокчилар бош майдоннинг ичида эдилар, улар ҳаммага кўриниб турарди, ва ҳар қандай дақиқада суҳбатга қўшилиш имкониятига эга эдилар. Қолганлар ҳудди сояда бўлгандай жойлашишарди, лекин олиб борувчининг қарори билан воқеаларнинг марказига жойлашишлари мумкин эди. Тора, дайверларнинг битта гуруҳининг тўла ҳуқуқли аъзоси бўлиб, энди автоматик равишда марказий доирага тушишини дарров тушунмади. 

Очилган конференциянинг биринчи дақиқаларидан тушунарли эди – бир нима содир бўлган. Раҳбарларнинг ўтирганликларининг ўзи ҳайрон қолдирарди. Дайверларнинг бундай миқдорини ҳам Тора ҳали кўрмаган.

- Бугун Томас олиб борсин, майлими? Менинг ўйлашимча, бу энг яхши йўл, чунки асосий қарама қаршиликлар бизда ҳавфсизлик билан боғлиқ. Бу борада эса унга етадигани йўқ. Кел, Том Сойер, вақт кетмоқда. – Нортоннинг сўзлари майдонни тўлдириб турган овозларнинг паст ғўнғиллашини бўлиб юборди. 

- Менинг қўлимдан келади, яхши, лекин менинг позициям сенга маълум, мен…

- Йўқ, болалар, келинг тартиб билан. – Менгес сал кўтарилди. Уни тўғри шу ерда кўриш ажабланарли эди – бурнингнинг остида, ҳималой қарағайининг қайрилган, кенг жойида, ва шу билан бирга – конференциянинг марказий доирасида. Суратлар бир бирининг устига тушарди, ва бунга кўникиш учун маълум даражадаги билимлар керак эди. Албатта, шунчаки бир четга қочиш мумкин эди, лекин Тора ҳозир жисмоний томонлама болаларга яқин бўлишни ҳоҳларди. – Ҳамма ҳам билмайди, майда партизанлар, ўзингиз тушунасиз, йўл қўймайди…

- Илтимос, тушунгин, - Тарден деярли ялина бошлади , - ўзингни менинг ўрнингда тассаввур қилгин …

- Менга қаранг, бир сония. – Хельдстрём қўлини кўтариб, ҳамма бутунлай жим бўлмагунича уни бир нечта сония жим ушлаб турди. – Мен олиб борувчи эканман, келинг, мен ўзимга тассаввур қилганимдай тартиб билан қиламиз ҳаммасини. Стив, сени ҳеч ким ҳечнимада айблаётгани йўқ, шунчаки биз содир бўлаётган нарсаларни тушуниб олишимиз керак. Натижида, колонизация билан боғлиқ савол бу ерда энг юқори бўлганига қарамай, менинг сўзимга ишонинг – бу савол, бизнинг бошимизга тушган оҳирги бир нечта кун давомидаги саволларга нисбатан  жуда ҳам паст даражада аҳамиятлидир.

Бу гаплар кўплаб ўтирганлар, ва шу билан бирга гуруҳларнинг раҳбарлари учун ҳам кашфиёт бўлганга ўҳшади.

- Кам аҳамиятли?! – Тарден билинарли даражада ҳайрон эди. – Майли, мен ўйлагандимки, биз бу ерда...яхши, Том, мен диққат билан қулоқ солмоқдаман.

Хельдстрём ўзининг ёзувларига қараб, уларни варақлади, ва у бу нарсани ўнлаб иштирокчилар ва ўн минглаб тамошабинлар олдида қилаётган шошмаслиги ҳаммани ҳар ҳил сўзлардан ҳам кўпроқ ишонтирарди – оддий бўлмаган бир нима содир бўлган.

- Барибир колонизациядан бошлайлик. – Томас яна бир бор инфокристалларда ковланиб, кераклисини топди, ва уни варақлаб, ёпганидан кейин, аудиторияга қараб гапирди. – Бу саволнинг юзага келгани ҳеч ким учун ажабланарли эмас. Бошқаси қизиқ – нимага у олдинроқ юзага келмаган? Бу ердаги ҳаммамиз, - у ҳудди ҳамма ўтирганларни қамраб олгандай, қўлларини очди, - шўнғишларда кам бўлмаган тажрибага эгамиз. Бу ердаги учрашувимиз иш юзасидан учрашув эмас, очиқ конференция бўлгани учун, мен тушунарлироқ қилиб гапиришга харакат қиламан, сабр қиласизлар энди. – Бу гаплар юзларидан сўзли курашга сабрсизлик билан интилаётганликлари кўриниб турган бир нечта дайверларга қаратилган эди.

- Экстатик ёритилган идрокларнинг фонида ишончни алмаштириш ва бошқалар каби...мен ҳозир улар ҳақида гапирмайман, бу муҳим эмас, шундай машҳур муолажалардан кейин, фарқ қиладиган онгнинг фиксацияси содир бўлганда, ва унинг натижасида янги дунё шакллантирилиб, дайвер ўзини унинг ичида англаганида, умуман айтганда, бу дунё у томондан ҳақиқий дунё сифатида англатилади. Ундан ташқари, англанган тушлар натижасида шаклланадиган дунёлар ҳам,бу... умуман олганда, бу айнан дунёлар, ҳаёллар, галлюциянациялар ва шунга ўҳшаш нарсалар эмас. Энг биринчи аждарчалар томонидан ўтказилган бу соҳадаги биринчи тадқиқотлар ҳақида кенг даражада маълум – биз ҳаммамиз бу материалларни ўқиганмиз, агар томошабинлардан кимдир ўқимаган бўлса, вақт бўлганда танишиб чиқишни тавсия этаман, муаммонинг маъносини яхшироқ тушуниш учун. Лекин…мана бу ерда, ёнимда бор...бир дақиқа. – Томас ўзининг криссталига яна шўнғиб кетди. – Биз ҳеч қаерга шошаётганимиз йўқку, акцентларни жойлаштиришнинг вақти келди, қанча пайт фақат юзаки сакраб ўтамиз… мен муаллифнинг матнидан бир қисмни ўқиб бермоқчиман. Муаллиф – Ежатина. Бу унинг жангчилар билан бўлган таъсири бўйича биринчи тажрибаларининг таърифи. Мен биринчи ўқиб бераман, кейин эса тушунтираман, ҳўпми? – Томас дайверларнинг бошлари устидан қаергадир қараб, кейин голографик экранни ўз олдида очиб, ўқишни бошлади:

«Автобусда кетаётиб, бирдан 6 лаззати ва бир дамда, ёниб ўчгандай, 6 олдиндан завқланиш  вужудга келди. Ҳудди ҳозир ажабланарли бирон нарса юз берадигандай олдиндан завқланиш, яъни ҳайратланиш билан резонансда бўладиган. Бир дақиқага яқин бу лаззатни бошдан кечирдим, бутун дунё у билан товланаётгандай туюларди, кўкракнинг ўртасида лаззатнинг ёрқин нуқтаси мавжуд эди. Бирдан менинг олдимда Будданинг товлани турган кўриниши, унинг туғилишини ва ҳаётини эслаш туйғуси, уни ёнимда мавжудлигини идрок этиш вужудга келди. Бо мендан бундан олдин сўраган эди – “мавжуд бўлиш” нима эканини, шунинг учун аниқроқ фарқига боришга харакат қилдим.»

- Ммм… йўқ, бу керакли парча эмас… - Томас нимагадир сўроқ билан атрофига қаради..

- Оҳиригича ўқи.

Томас давом этди:

«Мавжуд бўлиш, Будда ҳозир ёнимда бўлгани каби, 10 ишончи сифатида бошдан кечирилади, яъни бу – фарқ қиладиган онгнинг фиксацияси. Бу фарқлаш ёрқин ёритилган идроклар (ЁИ) билан бирга келарди.  Мен тассаввур этдим – балким бу Рамакришна, аммо бундай эмаслигига, Рамакришнанинг ёнимда мавжуд бўлган мавжудот билан резонансда бўлмаслигига ишонч ҳосил бўлди. Унинг Бо эканини тассаввур қилдим  - яна йўқ. “Будда” деб гапирдим – 10 шавқи, ишончининг тўлқини пайдо бўлди - ҳа, бу ўша! Ёқиш, нозиклик.

10га ўзимни ҳолсиз сезардим – мен нима бўлаётганини биламана, мен буни аниқ биламан, ҳудди бирон нимани кўрганимдай, еганимдай ёки эшитганимдай каби аниқ биламан. Лекин исботлай олмайман, ҳатто ўзимга ҳам. Бу қандайдир янги идрок, ва уни нима билан тегиш кераклиги ноаниқ, ва шу билан бир пайтда мен унинг борлигига ишончим комил.

Олдин, ҳали ўз заифлигингнинг ҳиссиёти (ЎЗҲ) мавжуд бўлганда, мен шубҳаланардим.

Таниш бутунлай содир бўларди, яъни мен билардим, мен гамакда ётганимда, менинг олдимга бир нечта ой олдин келган мавжудот айнан шу мавжудот эканини, ва бундан кейин хурсанд ишонч пайдо бўларди: «Будда ҳамма ерда». Унинг ёнимда борлиги ҳудди ўтган галгидай бошдан кечириларди.

Унинг ёнимда борлиги мавжуд эди, унга нисбатан 7 нозиклиги, 8 лаззати пайдо бўлганди, у билан бир нечта марта гапириб ҳам кўрганман. Кейин унинг бу ерга кириб келганидан идроклар вужудга келди. Биринчи ишонмадим, идрокларни бир нечта марта фарқлашга харакат қилдим, ва ҳар доим Будданинг ёнимда йўқлиги, бу жойда йўқлиги борасида фарқлаш юзага келарди.  Кейин – «мен - Будда» аниқлиги вужудга келди. Унга нисбатан 10 вафодорлиги, у бу тана орқали намоён бўлиши учун ҳамма нарсани беришга ҳоҳиш пайдо бўлди. ЎЗҲ, мен – нотавонман, нимага у айнан менга келди каби фикрлар пайдо бўлди. Кейин аниқлик пайдо бўлди, бу жойнинг у унинг ичидалигида алмашиши борасида. Ўзгариш жараёни тез рўй берарди, кейин бу ўзгаришларнинг ЁИлар, аниқликлар, кашфиётлар сифатида намоён бўлишлари борасида ишонч пайдо бўлди. Бошқа мавжудотларни шундай тарзда ўқитиш мумкинлиги ҳақида аниқлик пайдо бўлди. Бо бошқаларга экстатик ЁИларни сезишга имконият бера олишини кўрсатганида, менда --- унинг буни қандай қилаётганини билишга ҳоҳиш пайдо бўлди. Энди бу менинг саволимга жавоб эканидан аниқлик пайдо бўлди, ва мен буни ўзим қилишни ўрганишим мумкинлиги борасида 8 ишончи пайдо бўлди. Кейин бунинг учун туш танасини шакллантириш кераклиги тўғрисида аниқлик пайдо бўлди.»

- Мана яна… Томас бир нечта файлни ўтказиб юборди, – мана, мен ўқиб бермоқчи бўлган нарса. Бу уларнинг систематик тарзда бошқа дунёларга ўтишни бошлаганларидан кейинги нарасалар:

«Мен ўрта асрларга ўҳшаш бир дунёни топдим. У ерда бўлган ҳамма одамлар, ўлгунича ичишни, ейишни ва бир бирини ўлдиришни ҳоҳлардилар. Мен бу дунёни бекиниб қараб, менга ёққан бир нечта одамни топдим. Мен улардан на аждарчалар, на ҳатто башаралар чиқмаслигини билардим, аммо шунга қарамай, менда уларни ўқитишга кучли ҳоҳиш пайдо бўлди. Шунда мен уларнинг олдида, улар мени – уларни бошқариш учун осмондан тушган Ҳудо сифатида кўриндим, ва улар мени ўзларининг қироличаси қилиб қўйдилар. Ғазабдан, бундай тарзда мени уларнинг қўрқинчи ва пиетети ҳимоялаб турарди. Бу билан бирга мен бу дунёда, ҳатто менга найза санчишса ҳам ўлмаслигим борасида ишонч бор эди.

Мен ўзимга ёқадиган инсонларни қидира бошладим, ва тез пайт ичида менинг атрофимда катта бўлмаган гуруҳ вужудга келди. Улар бошқа аҳолидан тўҳтамасдан еб, ичишни ҳоҳламаганликлари, ва ғазабни сезишни ҳоҳламаганликлари билан фарқ қилардилар. Уларнинг кўплари самимий эдилар ва менда ҳоҳиш билан ўқишни бошлардилар. Мен уларга ҳар ҳил илмлар, бошқа мамлакатлар ҳақида гапириб берардим. Тажрибага уларни деярли ўргатмадим, фақат энг асосий низомларни ўргатардим, чунки ҳали эрта эканлигини тушунардим. Улар ҳалигача концепцияларини тарк этишмаган, ва айнан бу одамлар тажрибаланувчиларга айлана олмайдилар. Лекин мен уларни ҳозир ўқитсам, уларнинг дунёсининг ривожланиш жараёни тезлашади, ва балким минг йиллардан кейин бу ерда башаралар ва аждарчалар пайдо бўлади.

Менинг гуруҳимда бешта эркак бор эди – баҳайбат, соқолли, сочли, ва бешта дўмбоққина қизлар. Улар ҳаммаси бир бирини севиб қолиб, жуфтлар бўйича бўлиндилар. Мен бу эркакларни қатъий, ростгўй, дўстини ҳар қандай вазиятда қутқарадиган, бошқаларга ўҳшаб ўзининг хотинини урмайдиган, аксинча у билан тенг равишда гаплашадиган эркаклар сифатида тассаввур эта оламан. Қизларни – ғазабли эмас, кўпроқ қурбон бўлишга тайёр, яхшиликка ишонадиган ва бор кучи билан ўша яхшиликни қилишга харакат қиладиган қизлар сифатида. Лекин яхшилик ва ростгўйлик ҳақидаги концепцияларни кўриб чиқиш – бу уларнинг имкониятларидан устун бир нарса эди, бу вақтдан ҳаддан ташқари тез ўзиб кетарди. 

Айрим пайтларда мен, одамлар менга нуқталар сифатида кўринадиган даражада, баланд минорга чиқиб олиб, пастга сакрардим. Бундай фокуслар уларнинг менинг илоҳий келиб чиқишимга бўлган ишончини мустаҳкамларди. Менинг танланган ўқувчиларим гуруҳига ҳасад қилишни бошлаганларини сездим. Катта ҳовлининг ўртасида нонушта қилардик, ҳеч қандай тўкин-сочинлик эсимда йўқ, биз ёғоч стол ва скамейкаларда овқатланардик.  Мен битта жуфтнинг йўқлигини кўриб қолдим. Ташқарига чиқдим, тошли йўлакда шу жуфтнинг эркагини учратдим. У унинг қизини бугун ўғирлашганини, ва энди биз уни топишимизнинг эҳтимоли йўқлигини умидсиз тарзда гапирди. Мен унга тарсаки урдим ва гапирдим: сен нимага паст тушябсан, агар ҳали ҲЕЧНИМА қилмаган бўлсанг? Сен уни шунчаки ўлиб кетишга қолдиришинг мумкинми? Унинг қиёфаси дарҳол ўзгарди, мен ҳали ҳеч қачон уни бундай жиддий ва қатъий бўлиб кўрмаганман. Мен унга қайрилиб, зинадан пастга қараб юришини айтдим. Зина тамом бўлганидан кейин, мен шубҳалана бошладим  – унинг қўлидан ҳечнима келмасачи? Шубҳаларни йўқотдим, унга совуқ қилиб айтдим: нимага тўҳтадинг? Юришни давом эт. Ва у девордан ўтиб кетди. Шу пайтда менда унга нисбатан завқланиш вужудга келди, чунки бу одам, одамларнинг деворлардан ўта олмасликлари тўғрисида мустаҳкам концепциясига ишониб, ўша дамда ўзгара олди – ёки менга ишонганидан, ёки мен унга қандай қилиб харакат қилиш кераклигини кўрсатганимдан, у мумкин бўламаган нарсани амалга оширишига ёрдам берган бундай қатъиятликни ва ишончни шакллантира олди.»

 

- У ерда анча кўп сўз… мен яна бир мисолни ўқиб бермоқчиман, бу Ежанинг Бодхига бўлган ҳати:

«Бугун яна битта дунёни топдим. У ерда непал ва тибетлик кўринишдаги одамлар яшайди. Мен сенинг унга қарашингни ҳоҳлайман – у сен менга ўтган куни кўрсатган тасмада жойлашган, - нурсиз пуфаклар томонига тортилиш керак, кейин, уларни тўрга ёққандан кейин, таҳминан 150 градусга бўлган пушти нурланишни қидириш.»

- Бу бизга яҳши таниш бўлган дунё, - Томас аудиторияга тушунтирди. – Номнинг ўзи қийин, биз уни “Аунт” деб атаймиз. У ҳақидаги материалларни “Фессон Дунёларининг Энциклопедияси”да, “Бешинчи босқич ўтишлари” бўлимида топиш мумкин. Биз у ерда анча ковландик, - Томас, “биз” сўзи 120 - 150 йиллар олдин ишлаган дайверларни назарда тутаётган бўлсада, нимагадир Менгесга қараб бошини силтади – биз аждарчаларнинг ишларининг изларини қийинчиликсиз топган бўлсакда, у ерда ТЎТ мактабиам бор, айтганча, бизнинг тараққиётчиларимиз ҳозир ҳам улар билан ишлашади, лекин аждарчалар у ерда йўқ. Йўлнинг таърифи ҳозир, албатта, жуда оддий туюлади, лекин координаталарнинг ягона тизими мавжуд бўлмаганлиги шароитида бу мўлжал жуда ҳам қониқарли. Лапенкофф координаталарнинг биринчи тизимини фақат икки юз йилдан кейингина ишга туширди… мен давом этаман:

«Бу дунё олдингига қараганда анча ривожланган (техник муносабатда эмас, одамларнинг бу ерда саноқсиз қотилликлар, урушлар ва наркотиклар билан яшашлари борасида). Мен бу ерда аждарчани топишимни билардим, чунки кучли олдиндан завқлваниш вужудга келарди, ва шунинг учун мен ўзимни жинниликка солишни ҳоҳладим. Мен уни бошқа дунёдан таниш бўлмаган мавжудот эмас, балки айнан тажрибанинг қизиқтиришини ҳоҳлардим. Мен бу ерга қишлоқлардан келган тибетлик кўринишдаги тентак ўспириннинг кўринишини олдим. Саёҳат қилиб юрган. Садақа сўрардим. Кўплаб маҳаллий аёлларнинг менга азоб келтирганлари ажаблантирарди. Бу одамлар менга айёр, ғазабли ва ҳамма жойда ўзининг фойдасини қидирадиган одамлар булиб туюлди. Улар куни билан ичишмаган бўларди, чугки пулнинг бундан кўпаймаслигини билишарди. Ва очиқчасига улар бир бирини ўлдирмайдилар, чунки ўзининг ривожланиши нуқтаи назаридан улар қотилликларни самарасиз ҳисоблайдилар, ва шунинг учун улар ўзини ва ўзларининг мулкини ҳимоя қиладиган қонунларни яратдилар.

Менга анави жой ёқмоқда. Аждарча ҳеч пайдо бўлмасди, лекин ўша жойга мени кучли равишда тортарди, ва мен кетмай, тоғли йўлкалар бўйлаб юрардим. Бир куни мен 12 ёшдаги қизни булоқнинг ёнида кўриб қолдим. Мен уни қачондир шахарда кўрганман. Жигарранг тери, қора узун сочлар, непаллик башара (яъни кўзлари тибетлик одамларникига ўҳшаб тор эмас), шишган панжалар, кўтча, тиззасигача кўйлак, ялангоёқ, сочлари йиғилган. У диққат билан, жиддий тарзда қараб турарди. Мен унинг ёнига чўлоқланиб бориб, турли ҳил мавзуларга гапиришни бошладим. Кейин ўтириб, унга тажриба ҳақида гапиришни бошладим. У индамай қулоқ соларди. Савол беришни бошлади, мен жавоб берардим.

Биз у билан деярли ҳар куни учрашардик. Мен уни топиб бўлганимни билардим, ва шахарга бошқа бормасдим, тоғда яшардим. Менинг аҳлоқимдаги ўзгариш уни ҳечам ҳайрон қолдирмагандай туюларди – жиннидан шиддатли тажрибаланувчига. У мендан қаердан кеганимни ва қачондир кетишимни сўрамасди. У тез ўзгарарди, бу шиддатли ҳайвон эди, бунга менинг шубҳам йўқ эди.

Бирдан кетишнинг ҳоҳиши пайдо бўлди. Мен, у мени навбатдаги галда топиб, тоғларнинг орқасига олиб боришни таклиф қилганида,  унга индамадим. Биз юриб борардик, ва йўл бўйлаб у менга ўзининг тажрибада бўлган муаммоси ҳақида гапирарди. Ҳиқоя анча самимий эмас эди, у болани севиб қолиб, тўлдириб чизиб, ўрганиб қолишни вужудга келтирди, лекин мен савол буришни бошлаганимда, буни чиқариб ташлашга, мавзудан кетишни бошлади. Мен ғазабландим, ва унга совуқ қилиб, унинг ҳамма гапираётган гапи  - ёлғон эканини, ва у буни жуда яхши билиб турганини айтдим. Унга, шу жойда балки унинг тажрибаси тугагани гапирдим – у гапиришни ҳоҳламаган мавзуни топиш керак ва у ёритилган идроклар билан ҳайрлашиши мумкин. Ундан кетаётганимни айтдим. Мен унга кўп нарсани ўргатдим, энди ҳаммаси унга боғлиқ, мен унинг тажрибасига бошқа ёрдам бергим келмаябди, чунки бу қайтариш бўлади. Агар у ўзининг ёлғон гапиришини йўқ қилса, ва тўҳтамайдиган ЁИларга етиб олса, у мени топади. Агар йўқ бўлса, демак бизнинг бу учрашувимиз оҳирги. 

Унинг юзида ҳеч қандай СҲлар намоён бўлмасди, у тортилган торга ўҳшаб бутунлай йиғилганга ўҳшади. Мен унда ёрқин қатъиятликнинг пайдо бўлганини сездим, ҳудди у қояга, эгилмас бир нимага айлангандай.  У менинг панжамни қисди, ва нимагадир унинг мен билан кетишни ҳоҳлаётганини сездим, майли кейинроқ бўлса ҳам. Мен буни қандай қилиб тушунганимни эслай олмайман.  Балки, у буни гапиргандир, лекин, менимча, у ҳечнимани гапирмаганди.

Ўша дамда биз ўтиш жойига келдик. Мен у ерда кўрган нарсамдан қичқириб, пастга югуриб кетдим шекилли, у – менинг орқамдан. Ўтиш жойининг орқасида тўқ кўк рангадаги, қутираётган океан, унинг устида эса баҳайбат, бутун горизонтга чўзилган, кириб кетаётган қуёш. Мен бунга ўҳшаш нарсани ҳеч қачон кўрмаганман, ва бундай бўлиши мумкинлигини ўйламаганман ҳам. Тассаввур қилиб бўлмайдиган катталикдаги қизғиш қуёш. У шунчалик катта эдики, ундан бошқа ҳечнима йўқдай туюларди. Ҳаммаси, тоғлар ҳам, океан ҳам, ва айниқса у билан мен ҳам жуда майда, деярли мавжуд бўлмаган бўлиб кўринардик. Биз пастга иккита кучукка ўҳшаб югурардик. 

Кейин мен йўқ бўлдим. Мен унга нисбатан вафодорликни сезаман, уни ўзимга тенг мавжудот сифатида қабул қиламан, лекин унга вақт бермоқчиман, кўрмоқчиман – унинг ўзи нимага эришишини. Мен унга билдирмай қарашингни ҳоҳлаябман»

 

- Мен буларнинг ҳаммасини нима учун ўқиябман, - Томас файлни ёпди. – Мен аудиториянинг эътиборини шундай аталмиш бошқа дунёларнинг ҳозиргача...ҳақиқий эмас бўлиб ҳисобланганларига қаратмоқчиман. Тарихдан биз биламизки, йиллар ва ҳатто ўнлаб йиллар давомида мутаҳассисларнинг тор доираси билимнинг қайсидир соҳасини ривожлантираётган пайтда, жамиятда эса уларни ҳаёлпарастлар ва ҳатто алдоқчилар сифатида ҳисоблашгани кам учрайдиган ҳол эмас. Генетикани, космонавтикани, тиббиётни эсланг… Аммо, менимча, бу дунёларнинг биз билан сиз сингари ҳақиқий эканлигига ўзимизга ҳисобот беришимиз керак. Ҳеч бўлмаганда ўқиш томондан шўнғишни амалга оширган ҳар қайси инсон бунга бир зумда ишонч ҳосил, лекин – афсуски – бутунлай эмас, чунки чиқариб ташлаш механизмлари ишламоқда. Бугунги кунда ҳар битта мактабда, институтда дайвинг курси мавжуд, унда ҳар қайси ҳоҳловчи одам нафақат янги дунёларни фиксация этиш принциплари билан танишиб чиқиши мумкин, балки биринчи, чуқур бўлмаган шўнғишларни амалга ошириши мумкин, аммо агар иш фақат иккита-учта шўнғиш билан чегараланса, унда натижада у мустаҳкамланиб қолган ишонмасликка қарши чиқа олмайди… - Томас бир паст тўҳтади.

- Бизнинг муаммомизга қайтиб келсак. Космонавтлар учун космос – бу бор бўлган ҳақиқийлик. Дайверлар учун – ҳақиқий бўлиб улар борадиган ва тадқиқот қиладиган дунёлар ҳисобланади. Бу билан бирга, айтганча, вертикал йўналишдаги дунёлар ҳам… келинг, бу маъносиз баҳсни тугатайлик, - Томас билинарли даражада кенг аудиторияга маълум бўламаган, дайверлар орасидаги қандайдир келишмовчиликларни назарада тутаётганди, -келинг очиқ айтамиз – бизга бу дунёлар нақадар етиб бўлмас бўлиб туюлмасин, улар ҳам – ҳақиқий, ва бунда шубҳаланувчи ҳар ким – у ерга шунчаки бориб келсин, Нортонга боринг, у сизни ўзи билан олиб боради.

- Ҳўш, айтишим лозимки, ҳеч кимни у ерга олиб бормайман, -  Нортон жилмайди. – Ҳаддингдан ошма. У дунёлар – албатта ҳақиқий, фақат ҳозирча бизда у ерда экскурсияларни ўтказиш учун ишлаб чиқилган методикаклар мавжуд эмас.

- Ҳўп, бу гапнинг маъносини ўзгартирмайди, - Томас қндайдир тарзда йиғилиб, жиддийроқ бўлиб қолди. – Колонизация муаммоси шундан иборатки, бир нечта дайверлар у ерда қолишга қарор қилишди.

Олдин ҳечнима рўй бермади, гап нима ҳақида бораётгани ҳаммага шу заҳоти етиб бормади шекилли. Кейин етиб борди.

- Бир дақиқа, бир дақиқа… - Томас ташқи аудиторияни тинчлантиришга харакат қилди, лекин муваффақиятга эриша олмади. Шунинг учун эҳтиросга тўла тингловчилар бир бирлари билан фикрлари ва ҳиссиётлари билан алмашинардилар, у Чокнинг олдига “ўтириб олиб” бирон нимани у билан гаплашишни бошлади. Ўша ерга Менгес, Тарден, Айенгер ҳам борди, атрофини эса дайверлар ўраб олди.  Бир нечта дақиқадан кейин Томас конференцияни давом эттиришга қарор қилди.

- Тўғрисини гапирганда, улар нафақт бу қарорни қабул қилишди, улар уни бажариб ҳам бўлишди. Улар Тарденнинг гуруҳидан Квейс, Трикс ва Магнуслар. Улар қайтмадилар. Бу, албатта, партизанлик, лекин… - ташқи аудиториянинг шовқини, конференция редактори томонидан назорат қилиниб турган бўлсада, уни ҳозир камдан кам одам эшитишини англатарди. Шунга қарамай, Томас характерини намоён қилиб, дирижерга ўҳшаб туриб олди, ва аудиторияни яна тинчлантирди.

- Агар сизлар тушуниб олишни ҳоҳласангиз, унда тингланг. Сиз буни кейин TR-каналларда ҳоҳлаганларингча музокара қила оласизлар, бу ерда маълум тарихчиларнинг конференцияси бўлиб ўтаётганини эсингиздан чиқарманг, мени интершовқинни шунчаки ўчириб қўйишимга йўл қўйманг. Биз аҳир томошабинларсизам ишлашимиз мумкинку... Демак – улар қолишди. Тарден бу далилни...айтайлик, унча овоза қилмасликка аҳд қилди.

- Бу мен учун кутилмаган нарса, - Чок гапира бошлади. – Стив, сенинг гуруҳинг ҳавфсизлик саволлари билан шуғулланади. ҲАВФСИЗЛИК саволлари билан. агар сен бундай нарсаларни бекитаётган бўлсанг, унда бошқалардан нимани кутишимиз керак? Келинг, ҳамма карталарни очиб, самимий бўламиз. Мен буни амалга оширса бўлмайдиган нарса деб ҳисоблайман. – Чок кесилган иборалар билан гапириб, ўзининг сўзларини кафтининг кескин харакатати билан ажратарди.

- Сен қандай ишлар ҳақида гапирябсан? – Тарден ўзининг позицияларини жангсиз қолдириб кетишни ҳоҳламасди. – Джей, сен тушунмаётганга ўҳшайсан. Биз “ёқут тасмаси”деб аталмиш тасмадаги дунёлар ҳақида гапирябмиз. Биз у ерларнинг ҳаммасини ундайсига ҳам, бундайсига ҳам юриб чиқдик. Биз энциклопедияларни ёздик, карталарни чиздик, бир нечта гуруҳларга етакчилик қилмоқдамиз, ва навбатдаги миссиянинг тугаши билан орқага қайтамиз. Бунда у ерда бўлишнинг муддатлари белгиланмаган. Мени бўрибо... айтмоқчи бўлганим, мени контролерлар тўғирласин, агар мен ҳатолашаётган бўлсам. – У қайрилиб қараб, кимнидир қараши билан қидира бошлади. – Инга,мен тўғри гапирябманми?

Инга Тора бошида эътибор бермаган қиз  бўлиб чиқди. У кимнингдир тиззасида кўринмасдан ўтирган экан, ҳозир шунчаки Стивга қараб жавоб сифатида бошини силкитди. Ёши етти – саккизда. Қисқа шортиклар дўмбоқ кўтини сал ёпиб турарди, сал шишган сонлари жуда кучли эҳтиросли тортишни келтирарди, уни панжаларидан бошлаб юзигача ялаб чиққинг келади одам. Унинг кўзлари Тора ўтирган жойдан яхши кўринмасди, ва у кечроқ бу мавжудотни албатта яқинроқ кўришга аҳд қилди.  Албатта, унинг голографик кўринишини яқинроқ келтирса бўларди, чунки интерактив голограммалар жисмоний томонлама яқинда туришни бавосита бутунлай кўрсатишини таъминларди, лекин Тора чалғишни ҳоҳламасди. Бундай дўмбоқчани “бўрибосар” деб аташ...Тора кулиб юборди.

- Уларнинг у ерда қолишга қарор қилганларининг нимаси ёмон? Менинг эслашимча, биринчи одамларни космосга юборишаётганда, ҳудди шундай ҳисоблашган...

- Космос бу нима, - Риана унинг гапини бўлди, - йўловчиларни ақлга сиғмайдиган, бир соатига қирқ километр тезлик билан биринчи паровозни ишга туширишганда, одам бундай тезликка чидамайди, нафаси сиқилиб қолади деб ўйлашган.

- Бизнинг паровозимиз ҳам ақлдан оздирадиганлардан, - Томас, уни қувватлашганидан хурсанд бўлди, шекилли. Унинг позицияси унинг ўзига жуда мустаҳкам туюлмаган шекилли. – Биз доим контактни ушлаб турамиз, уларни кузатамиз. Ҳа, жисмоний тарафдан улар жойини ўзгартирган, лекин ҳар қандай дамда улар орқага қайтишлари мумкин, чунки биз уларнинг ҳолатида янги ҳечнимани кузатмаябмиз, ўзида ҳавфсизлик белгиси бор янги ҳечнимани кузатмадик! 

Ўша пайтда Торада вужудга келган аниқлик суҳбатга киришишни талаб этарди, лекин у оғзини очгани билан қулайсизлик унинг устига ўпирилиб тушди. У биринчи марта конференциянинг тўлиқ аъзоси эди. У уларнинг катта командасининг эндигина аъзосига айланди, уларнинг кўпларини у ҳали билмасди, айримлари тўғрисида фақат ҳиқоялар ва легендалар эшитган, ва у эшитган ўша нарсалар одатда унинг ичида вафодорликни, ўзини беришга тайёрликни, завқни кучайтирарди, нима бўлса ҳам дайвер бўлишга, замонавий илмнинг олдинги қиррасида ишлашни интилишини кучайтирарди.  Қайсидир маънода Тора ўзининг орзусида яшарди, ва ўзининг қаҳрамонлари билан ўзини тенг ҳисобламасди. Лекин, мана бундай қулайсизликдан қотиб қолиш… буни ўзидан кутмаганди. Нимадир қилиш керак, бундай кетмайди, агар бу ҳолатни шу бўйлигича қолдирсанг, бу билан кўниксанг, унда – енгилиш ҳисобланади, бутунлай енгилиш. Наҳотки мана шундай тарзда – ҳаммаси бир зумда тугайди? Суҳбат ҳам бошқа тарафга кетиб қолди, ҳозир гап қўшишнинг ҳожати қолмади… Бу ҳаммасининг оҳири … Тора секин турди, у ўзининг олдида деярли ҳечнимани кўрмасди – қандайдир қизил доғлар, парчаланиб кетаётган довушлар. Ҳали ҳеч қачон у бунча харакат қилишга мажбур бўлмаган!, туриш учун. Сониялар жуда ҳам чўзилиб кетди. Ўзини мажбур қилди. Энди – оғзини очиш. Менга ҳамма қарамоқда. Ҳамма. Мен уларнинг олдида кимман ўзи? Ўзидан юқори бўлган, идрокларга у ҳали орзу ҳам қила олмайдиган шунақанги саёҳатлари амалга оширадиган коммандосларнинг ёнида у ким. Ва қандай қилиб у – бундай жирканч қумирсқа, гапириши керак бўлган нарсани гапириш керак? Оғизни очиш керак. Ҳудди ёмон тушда содир бўлаётгандай ҳаммаси. Болалигида у қаттиқ касал бўлиб, унинг ҳарорати қирқи бир градусгача кўтарилганида, унинг ҳолати шундай эди – сафсата, парчаланиб кетаётган образлар, тана устида назоратнинг умуман йўқлиги. Мана шунинг учун ҳам у яшил босқичдан нарига ўтмади – мана у, чириган нарса.

- Мен айтмоқчи бўлганим… мен ўзимни ўзим эшитмаябман… Томас Хельдстрём… кўзларим олдида туман… сен самимий эмассан… мен ҳозир ҳушимдан кетиб қоламанми?.. сен гапирмаябсан...сен самимий эмассан. Сен...тушунишинг керак, демак, сен тушунябсан… ҳамма менга қарамоқда – ҳамма дайверлар, ҳамма бўрибосарлар ва тараққиётчилар, минглаб олимлар... агар биз ҳеч қандай ўзгаришларни сезмасак, бу уларнинг йўқлигини билдирмайди… вой, ҳудоим, менинг институтдагиларим ҳам менга қараябди… сен ахмоқ бўлганингда… мен нимани валдираябман ўзи?!!... ўзим ҳам сенинг гапираётганларинга ишонардим, паровозлар тўғрисидаги қўллаб қувватлашга ишонмасдим... мен нимани валдираябман... мен ростини гапирябман... сен эса хурсанд бўлябсан, енгли тортмоқдасан... нимага мен самимийликдан ва аниқликдан уялишим керак??... мана сен, катта, машҳур мутаҳассиссан, мен сенга буларни гапираётганимдан титраб кетябман... мен нимани валдираябман?.. .гапирмасдан ҳам тура олмайман – хурсанд бўлишдан кўра, сен самимий бўлиб, ўзинг бизга ҳаммамизга гапириб берсанг бўларди – бу тажрибанинг қандай ҳатарларини кўрябсан, аҳир сендан бошқа ким ҳам буни яхши билади?! – кўз олдида ҳаммаси сал ойдинлашди, осмон ерга тушиб кетмади, кўзимга Менгеснинг юзи тушиб қолди, у катта бармоғини кўрсатиб, кулмоқда. Менинг устимданми??

- Ҳа ундан ташқари ҳам яхшироқ тушунадиганлар бор, Тора, - Менгеснинг овози қаттиқ, қувватлаб турадиган эди, ва қўрқинч бирдан йўқолиб қолди. – Ҳавф албатта бор, акс ҳоода биз бу мавзуни бошламаган бўлардик… гапинг тўғри – бу самимиятсизлик – мавзуни тўҳтатишга харакат қилиш.

- Розиман. – Бу Томас. У рози! – Ҳавф бор. Биз ростдан ҳам қаердан уни кутишни билмаймиз. Одам бу – кир ювиш машинаси эмас ва ҳатто суперкомьютер ҳам эмас. Одам бу – биз эндигина тушунишни бошлаган сир. Ва узоқ вақт давом этадиган жойини алмашитириш офатли даражада натижаларга олиб келмаслигига ишонишнинг усули йўқ.

- Бизнинг тажрибамиз бор … - буни Торага нотаниш бўлган қиз гапирди. У ўзига жуда ишонган, жуда кучли...ундан куч билинарли даражада таратилмоқда. Харакатлари жуда кам. Унинг харакатларига қараб, Тора унинг бир ҳафта давомида харакатсиз туриш даражасида ўзига эгалигини тушунди.  Ва яна бир нарса аниқ бўлди – унинг ўзининг нақадар кўплаб паразитар, майда, умуман маъносиз бўлган харакатларни танасининг ҳамма қисмлари билан амалга ошираётгани – унга лаззат келтирадиган харакатлар эмас, балки салбий ҳиссиётларга ҳизмат кўрсатадиган харакатлар.Шундай бўлгиси келди  – харакатларида қисқа ва лўнда, овни бошлашни ҳоҳлади – ушбу харакатларни ҳам эмас...кўпроқ имо ишораларини кузатиб топиб, йўқ қилишни. 

– Ва бизда йўқотишлар ҳам бор, - қиз давом этарди. – Биз ҳам ҳолатни назорат қилиб турибмиз деб ўйлагандик.

- Ким бу? – Тора Тиссанинг олдига эмаклади.

- Фосса, учинчи гуруҳ етакчиси.

- Фосса… аҳир шундай ҳайвон борку, кучли, харакатчан… демак, у – коммандос эканде?

- Албатта.

- Мен ҳозирча эшитмаганман – унинг гуруҳи нима билан…

- Тўҳта, - Тисса панжасини Торанинг елкасига қўйди, - сал туриб…

Бунинг орасида суҳбат яссиликка ўтиб кетди, у маълум тарихчиларнинг компетенциясидан анча йироқда эди. Қайсидир мутаҳассис гапирарди, у аниқ дайвер эмас эди, институтлик. Унга қарши, бу қанчалик ҳалати туюлмасин, яна ўша Фосса гапирарди.

- Ҳаёт учун ҳавфли тажрибаларни давом этишдан олдин, мен ҳаммасини яхшилаб тадқиқот этишни таклиф этаман. – Мутаҳассис унча ишонарли кўринмасди, лекин уни уятчан деб ҳам айтиб бўлмас эди.

- Ўз терингда текширгандан бошқа, қандай тарзда тадқиқот қилиш мумкин? Белгили бирон нима таклиф этинг, ва бунда ақлли нарсанинг биронта улуши бўлса, унда Трикс ва қолганларнинг ҳоҳишлари ўзгариши мумкин. Аҳир биз физиклармасмиз, биз – дайверлар. Биз – ўз тадқиқотларимизнинг субъектлари ҳам, объектлари ҳам ўзимиз.

- Лекин қандайдир ишлаб чиқилганлари борку...

- Бор. – Фосса суҳбатдошини, унинг саволи ёки аргументининг маъноси аниқ бўлганидан кейин, шу заҳоти гапини бўларди. Коммандосларнинг оддий одатлари – Тора уларда гапни янада иҳчамроқ, маънолироқ қилиш учун турли ҳил усуллар фаол қўлланишини яхши биларди: масалан гапириб турган одам унга тинглаётганлар қийинчиликсиз иборани тугатишади деб ҳисоблашса, у шунчаки “джяру” деб гапиради ва шу билан иборани тугатади. Қизиқ – унинг босқичи қандай…

- Бизда вазият ҳавфлигини бевосита баҳолашнинг ишлаб чиқилган усуллари мавжуд. – Фосса давом этарди. – Аммо сен ўзинга уларнинг қандай қилиб ишлаб чиқилганликлари ҳақида ўзинга ҳисобот берябсанми? Нима олдин пайдо бўлди – ишланган критерийларми ёки ўзининг қўрқинчи ва ҳавфига қараб шўнғишларми? Агар биз номаълум бўлган нарсага қараб қадам қўймаган бўлсак, уларни қандай қилиб ишлаб чиқишимиз мумкин эди? Аҳир бу аниқ. – Фосса бир нечта сонияга жим бўлиб қолиб, давом этди.– Мустаҳкамланган тассаввурларга қарамасдан, бизнинг йўқотганларимиз  – ўйланмаган, бошсиз ташлашларнинг натижаси эмас.  Биз шунчаки ҳозир билмаймиз – хурсанд ҳоҳишлардан, ёритилган идрокларнинг векторидан, бизга маълум бўлган факторларнинг соғлом тарзда ҳисоблаб чиқишдан бошқа яна нимага таянишимиз мумкинлигини.  Менинг ўйлашимча, бу ҳаммага маълум, лекин мен қайтараман – биринчи биз фарқлаймиз – қандай хурсанд ҳоҳишнинг борлигини, нимага нисбатан ёрқин олдиндан завқланиш пайдо бўлишини. Ундан кейин, хурсанд ҳоҳишларнинг приоритети белгиланганидан кейин, биз биринчидан, эҳтимоли бор харакатларнинг ва натижаларнинг батафсил таҳлилини ўтказамиз. Иккинчидан, биз ЁИларнинг локациясини амалга оширамиз, яъни кузатамиз – қандай ЁИларнинг, қандай жадалликдаги, чуқурликдаги ЁИларнинг таҳмин қилинаётган тажриба билан резонансда бўлишини. ЁИлар локациясининг таҳлилини ўтказамиз, ундан кейин яна саволга қайтамиз – «мен энди нимани ҳоҳлаябман?», «мен нимага нисбатан ёрқин олдиндан завқланишни сезябман?». Ундан кейин эса – агар ҳоҳиш аниқ бўлса, ва бешдан паст бўлмаган олдиндан завқланиш билан бирга келса, унди биз – харакатни бошлаймиз. Харакатларнинг бундай кетмакетлиги ўзини бизга машҳур бўлганлардан энг самаралиси сифатида белгилаган. Ундан ҳам самаралисини топ, ва биз албатта ундан фойдаланамиз.

- Аҳир ундан ҳам самаралироқ тизим борку!

- ?

- Патина билан валентлик алоқа. Аҳир бу кўпроқ ишончни тақдим этади, агар ҳоҳиш бу алоқани шакллантирса, агар кристаллга ёки ҳеч бўлмаганда тирноққа айланса.

- Ҳўш…, - суҳбатнинг жараёнида Фосса бирон марта ҳам кулмади, табассумнинг ҳатто сояси ҳам юзидан ўтмади, ва шу билан бир вақтда уни ғамгин деб аташ ҳам мумкин эмас эди – айнан куч, оддий бўлмаган ёрқин куч унинг сўзларини, ишораларини, юзининг кўринишини тўлдириб турарди. – Буни кўпроқ самарали бўлган тизим деб аташ қийин, чунки маъноси бўйича мен гпираётган тизимдан фарқ қилмайди. Биз патинани ишлатишимиз табиий – “циклонларнинг” ривожланган тўрига эга бўлмаган коммандоснинг ўзи йўқ – кучли, мустаҳкам хурсанд ҳоҳишлар.

- Яхши, унгда нимага ҳамма ундан фойдалана олмайди?

- Ундан фойдалана олган ҳар бир одам фойдаланади. Ҳар қайси дайвер ҳам патинани шакллантирш учун экстатик ёритилган идрокларнинг етарли даражадаги тажрибасига эга бўлмагани учун ҳам, уни ҳар ким ишлата олмайди.

- Унда...унда, келинг, тақиқлаймиз.. масалан

- Мен буни кутгандим, - Фоссанинг оҳанги, унинг бенуқсон қувватли ҳотиржамлиги уни, ҳатто оёқлар остида ер ёрилиб кетса ҳам ташлаб кетмайдиганга ўҳшарди. – «Тақиқлаш», ажойиб ечим. Ва албатта, ҳар доимгидай, яхши ниятлардан келиб чиққан ҳолда.  Лекин биз буларнинг ҳаммасини ўтиб бўлганмиз. Юз йил олдин. Мен тушунаман, юз йилнинг – ваҳшийликнинг умуман йўқ бўлиб кетиши учун етарли муддат эмаслигини.  Биз ҳаммамиз ўзимида ўтмишнинг зарраларини олиб юрибмиз, мен ҳам. Лекин мен бунинг устида ишламоқдаман, сенга ҳам маслаҳат бераман. Менга келсак, мен ўша “ажойиб ўтмиш”га қайтишни ҳоҳламайман. Мен ҳам тарихчиман, сенга ўҳшаб, ва жуда яхши биламан – “тақиқлаш” нимага олиб келишини. Тақиқлаб бўлдик. Болаларга секс билан шуғулланишни, мактабга бормасликни, катталарга қулоқ солмасликни ва “эркаланишни” тақиқлагандик. Натижада – минус бир нечта миллиард жабрлайдиганлар ва шундай миқдорда жабрланувчилар. Ундан ҳам олдин – ўйлашни тақиқлашган. Йўқ, мен ғамгин ўрта асрлар ҳақида гапираётгним йўқ, мен маорифланган йигирма биринчи аср ҳақида гапирябман. Эсингизда йўқми? Биринчи – шунчаки истисно сифатида болаларнинг “порнографиясини” кўришни тақиқлашган эди. Ҳар бир одам, агар у руҳий касал, импотент бўлмаса, агар унда сексуаллик ва эротизмнинг қандайдир уруғлари бор бўлса, у барибир ажабланарли даражада чиройли, нозик ва эҳтиросли кичкина болаларнинг таналарига нисбатан сексуал ва эротик тортиш сезса – бу ҳақида ҳеч ким ўйлашни ҳоҳламасди, режа бор эди – ҳаммани ўзида ва қўшнисида болаларга нисбатан бўлган тортишдан нафратланиш.  Сал пал ҳомиладор бўлиш, сексуалликни босиш парчалар бўйича мумкинмаслиги, унинг бутунлай ўлишини, - бу ҳақида ҳам ҳеч ким ўйлвшни ҳоҳламасди. Ўша пайтларнинг репортажлари эсингиздами? Педофилларнинг тўри топилди – қандайдир сайтда болалар порнографияси топилган, ва тизим администратори режалаштириб бу жойга киришга харакат қилаётган ҳамманинг манзилларини ёзиб олмоқда. Биринчи кундаёқ ҳар ҳил мамлакатларда бир нечта минг ҳар ҳил одамлар аниқланган, супурувчидан то вазирлар, олимлар ва милиция ҳодимларигача. Ва ҳамма бу сафсатани ўқимоқда, ва ҳеч кимда аниқликнинг учқуни ҳам пайдо бўлмаябди – «аҳир бу жиноий тўрмаску, бу оддий одамлар, шунчаки сексуаллик, сексуал ва эротик лаззатни сезиш ва тақдим этиш каби нарсалар мавжуд». Аксинча, “педофиллар”ни ўнталаб ва юз мингталаб йўқ қилишган. Муваффақиятли равишда эзишган, буни айтиб ўтиш керак – натижада болаларга нисбатан мамнуниятсизликдан бошқа ҳечнимани сезмаганлар қолди. Шунинг учун, Болалар Катта Уруши ўша пайтлардаёқ бошланган, айтганча... Кейин – янги мода, Холокост ҳақида гапириш ва умуман унинг бор йўқлиги ҳақида ўйлашнинг ўзи ҳам тақиқланган эди. Албатта, фақат истисно сифатида. Бундай даҳшатли жиноятлардан шубғаланиб бўлмайди, дегандек. Биронта одамнинг “Холокостнинг бўлганига шубҳам бор” деб гапириши билан у қамоққа тушарди. Агар аргументларни ҳам келтирса – унда узоқ пайтга қамоққа ўтқизишарди. Бу нарса, бунга қарамай, аргументларни қидиришга бўлган ҳоҳишни йўқ қилмасди, аҳир агар у аргументларни тақдим қилган бўлса  – демак ҳақиқий жиноятчи, демак тентакликдан гапирмаган, убни ҳали кечира олишарди, ўйлаган деб. Буни энди кечиришмаган. Ўша операден – Майн Кампф Гитлерни ўқиш мумкин эмас эди. Аниқроғи, қонун бўйича мумкиндай эди, лекин аслида эса – йўқ. Китобни ҳеч қаерда топиб бўлмас эди. Ҳатто эркин букинистлар орасида ҳам бундай китоб йўқ эди. Онлайн дўконларда – камтарин ёзувлар “вақтинча йўқ”. Германияда китобга бўлган муаллифлик ҳуқуқларига нимагадир Бавария ҳукумати эга эди, у ўз навбатида китобдан нусҳа олишни ва Германияда нашр этилишини шунчаки тақиқлаб қўйганди, ва бошқа давлатларда уни тарқатиш билан курашарди. Ушбу китобнинг таржимонлари қамоққа “миллатлар орасида нафратни туғдирганликлари” учун тушардилар. Бу ахмоқлик эмасми? Айниқса юз миллионлаб индуслар, непалликлар, малазияликлар, индонезияликлар, араблар,исроилликлар ростдан ҳам очиқчасига миллатчиликни намоён қилиб, умуман энг юқори даражадаги миллатчилик концепциялардан бош тортишмаябди. Агар бу китоб, пропагандистлар томонидан айтилганича, ақлдан озган ахмоқнинг фақат маразми бўлса, унда уни бундай даражада бекитишнинг нима ҳожати бор? Ўйлашни бошлашсачи? Ва бошладилар ҳам. Ва албатта бу китобга эгабўлишни ҳоҳлаганлар эга бўлдилар. Аҳир бирон нимани машҳур этишни ҳоҳласанг, буни тақиқлаш керак. Эсингзидами – Россияда қанча йил давомида СРСИ нинг иккинчи жаҳон урушида қатнашиши тўғрисидаги аниқ маълумотларни нашр қилишга тақиқланган эди? Агар у уруш қаҳрамонликлар билан, озодлик учун олиб борилган бўлса, унинг нимасини бекитиш керак? Яна бундай тарзда, бошқа ҳечнимани бундай бекитишмаган. Озод Европа эса уҳлаб ётмаганди – Франция турклар томонидан арманларнинг геноциди далилида шубҳалар учун қамоққа ўтқазишни бошлади. Яна, истисно бўлса керак. Ёқиб қолди! Ва озод Америка ҳам ортда қолмасди – демократ Джордж Буш шунчаки америкалик журналистларга ва олимларга ҳалқаро исиб кетиш тўғрисидаги мавзуга ҳатто оғиз очишни ҳам тақиқлаб қўйди. Бу ҳам ишлади – ҳамманинг овози ўчди. Кейин – ундан ҳам кўпроқ. 2012 йилга Европада биринчи ҳалқ маълумотномаси пайдо бўлди – яшовчиларнинг қулайлиги учун – қайси мавзуларга гапириш ва ҳатто ўйлаш қамоққа тушиб қолишдан қўрқиш натижасида тақиқланган. У китобда юзта ҳам эмас, юз элликта ҳам эмас позициялар бўлган. Кейин нима? Кейин эса одамларда ўзини сақлаш туйғуси ишламоқда. Ортиқча гапни гапириб юбормаслик учун, шунчаки бу мавзуга ўйлашни тўҳтатиш керак – ягона, ишончли қарор. Мана шундай тарзда кўп бўлмаган вақт олдин тентак ҳаёли бўлиб ҳисобланган Хакслининг китоби ҳаётда ишлатила бошлади, фикрлар жинояти ҳақиқат бўлиб қолди.  Ва руҳсат берилмаган фикрлар учун жазолашнинг ҳожати йўқ эди  – гапириб қўйишдан қўрқинчнинг ўзи ишончли жаллод эди, ҳар бир одам ўзини ўзи кузатиб, ўзини ўзи жазоларди.  Фикрлаш эса қолган ҳаётга ўҳшаб, ҳудди ўша қонунларга риоя қилади – фикрлашни озгина тўҳтатиб,  қолганида эса – гуллаб яшнашига йўл бериш мумкин эмас. У бутунлай ўларди. Фикрлаш ўлганда эса, командалар қолади. Мана учинчи жаҳон урушигача олиб келишди… Аммо мен бу ҳамма биладиган ҳақиқатларни кимнидир маорифлаштириш учун гапираётганим йўқ, эслатиш учун гапирябман– биз буларнинг ҳаммасини ўтганмиз. “Мумкин эмас”ни биз ўтмишда қолдирдик. «Уларнинг фойдаси учун босиш» - биз бунга қайтмаймиз, ҳар ҳолда шаҳсан мен ҳатто курашаман, агар бу талаб қилинса, бу даҳшатга қайтиш йўқ. Шунинг учун, ақлдан озганлар ҳақида эмас, табиатни барбод этаётган ва йўловчиларни тунаётган ваҳшийлар ҳақида эмас, ўзларининг орзу қилган мақсадлари сифатида ёритилган идрокларга етишни, салбий ҳиссиётларни қатъий равишда йўқ қилишни, улар ёқтирадиган одамларининг хурсанд ҳоҳишларини қўллаб қувватлашни олдиларига мақсад қилиб қўйган одамлар ҳақида гап кетаётган бўлса, унда уларнинг ўзлари учун “тақиқларни” қўйишнинг нима кераги бор? Бу уларнинг танлови, улар ёритилган идроклар, бошқа инсонларнинг хурсанд ҳоҳишларини қўллаб қувватлашдан бўлган ҳоҳишларнинг фонида хурсанд хохишларига қараб иш тутадилар. Мен ҳамма биладиган ҳақиқатлар ҳақида гапирябманми? Тўғри, ҳудди шундай. Аммо, биз кўриб турганимиздай, бор бўлган ҳақиқатларни айрим вақтларда эслатиб туриш керак, унутмаслик учун – ким биз ва қаерга кетмоқдамиз. Шунинг учун – сенинг назарингда сенга ёқадиган инсонларни улар тушиши керак бўлмаган вазиятларга тушмасликларига олиб келишдан, ном нишонсиз йўқолиб кетишидан сақлайдиган фикрлар, таклифлар, кузатишлар бор бўлса – буни уларга айт, улар буни маълумот учун қабул қиладилар, агар ҳоҳласалар, ва сени навбатдаги галда сўрайдилар – «мен бундан кейин нимани ҳоҳлайман?»

Фосса кириш сўзларисиз ва хулосаларсиз гапиришни бошлаганидай, бирдан жим бўлиб қолди. 

- Яхши. – Томас конференциянинг олиб борилишини яна қўлига олди. – Мен, умуман айтганда, ҳудди шундай, бу ерда баҳслашадиган нарса йўқ деб ўйлагандим. Менинг тушунишимча, Керт яна у командага қўшилмоқчи, шундайми, Керт?

- Шундай. – Керт бир нечта сонияга ўйланиб қолиб, сўз қидира бошлади. – Сизга маълум бўлишича, менинг тадқиқотларимнинг асосий йўналиши бўлиб – аждарчалар билан алоқани қидиришдир. Бизда бор бўлган ягона таҳмин уларнинг дунёларнинг бириг ўтиб олиб, асосан у ерда диққатини жамлаб, ўзларининг тадқиқотлари билан шуғулланишмоқда. Ёки уларда, агар у дунёлар бир нечта бўлса. Ва бунинг билан бирга улар бизда содир бўлаётган маълумотни қандайдир тарзда олишлари мумкин, ва ҳоҳишлари бўйича ёрдам беришлари...ёки тўсқинлик қилишлари, бу нарса улар томонидан етарли даражада ишонч билан намоён қилинган эди.  Мен бунинг устида мана иккинчи йилдан бери ишламоқдаман. Мендан олдин ҳам қўлларни бир жойга қўйиб ўтиришмаган. Натижа – йўқ. Мен қидирувларимни жадаллаштирмоқчиман. Менинг ҳисоблашимча, бунинг учуе ёқут дунёларнинг бирига ўтиш мақсадга мувофиқ бўлади – у ерда ёритилган идроклар анча ёрқинроқ, чуқурроқ, бу аниқ. У ерда вақт ҳам аҳамиятли даражада бошқача ўтади, бу ҳам аниқ. У дунёдан шўнғишларни амалга ошириш – осонроқ, бу ҳам аниқ. Нима қолади шунда? Бизнинг дунёмизга нисбатан бўлган қўмсашми? Менда у йўқ. Қайтиб келмасликдан бўлган қўрқинчми? У бундан бош тортиш учун у даражада кучли эмас. Ундан ташқари, мен жиддий вазиятлардан ҳам чиқишни уддалаганман, ва бирон ниманинг нотўғри кетаётганини вақтида сезишимни биламан. Яна қанча вақт шунчаки ўтириш мумкин? Яна қанча марталаб салбий натижаларни йиғиб, ўзингни, бу шунчаки енгилиш, бу ҳам тажриба деб тинчлантириш мумкин? Лекин мен ғалабаларнинг, ёрқин кашфиётларнинг тажрибаларини ҳам йиғишни ҳоҳлайман. Биз эса, айтиш керакки, боши берк кўчага кириб қолдик. Майлими, мен ҳам ёзилмаган қоидаларни бузсам? Фосса ҳам бизга ўтмишнинг ёзилмаган қонунлари ҳақида гапириб, бизнинг вақтимизнинг қонунлари тўғрисида эса – индамади.

Сукунат.

- Ҳа, ўғил ва қиз болалар. Биз – боши берк кўчадамиз. Ва умуман қилиб айтганда, ҳамма билади, ёки ҳеч бўлмаганда фаҳмлаётган бўлсалар керак – мен нима ҳақида гапираётганимни. Бу берк кўча шунчалик нурсизки… нима ҳам гапирардим! Нимага биз бош нарсани музокара қилмаябмиз? Нимага биз дельфинларнинг ишга қўшилиши, колонизация ғояси борасида конференциялар ўтказишга тайёрмиз, энг муҳим нарса ҳақида эса – индамаймиз? Чунки айтишга гап йўқ бу борада. Бу кўча ҳаддан ташқари берк, шунинг учун ҳам жиммиз. Мен масалан нима гапиришни билмайман, сўз йўқ, мен нурни кўрмаябман. Ҳеч ким кўрмаябди. Лекин бу ҳақида гапирмаслик – ёмон фикр. Келинг, камида оёқларимиз остидаги ерни йўқотмайлик, ҳар бир куннинг, ҳар бир соатнинг, ҳар бир конференциянинг бошида ва оҳирида биз ўзимизга – боши берк кўчадаман деб гапиришимиз шарт. Ва шунда бирон нима ўзгариши мумкин... Бизлар – саёҳатчилармиз, дайверлармиз, коммандос, ҳаммаси ажойиб. Лекин, келинг, уч юз йил орқага қайтамиз. Бодхига. Унинг китобига. Аждарчаларга. Эсингиздами – гап нима ҳақида кетганини? Идрокларни алмаштириш  ҳақида, тўғри. Саёҳат тўғрисида, бу аниқ. Лекин қандай саёҳат тўғрисида? Ёритилган идрокларга бўлган саёҳат тўғрисида. Бизлар эса қаерда саёҳат қилмоқдамиз? Мана...биз турли ҳил ғаройиб дунёларда саёҳат қилмоқдамиз. Амо улар ёритилган идрокларнинг дунёларими? Ҳа, биз уларни сезамиз, янада кўпроқ сезишга харакат қиламиз. Биз ёқут дунёларга, пушти, ҳаворанг дунёларга кираётганимизда, улар аслида бизнинг мақсадимиз бўлиб ҳисобланадими? Мен вертикал йўналтирилган дунёлар ҳақидаку умуман гапирмаябман, ҳозир дараксиз йўқолиб кетган деб ҳисобланадиган одамлар йўқолган жойлар ҳақида умуман гапирмаябман. Буларнинг ҳаммаси нима, ЁИларнинг дунёларими? Йўқ. Унда бизни ўша ерга нима тортади? Янада ёрқинроқ ЁИларми? Янги ЁИларми? Экстатик ЁИларми? Йўқ! Яъни, албатта, биз учун ёритилган идроклар – ҳам харакатлантирувчи, ҳам суғурта полиси, ҳам кириш учун руҳсат, ҳамма нарса. Уларсиз ҳеч қандай саёҳатларнинг иложи йўқ, ҳатто оддий англанган тушлар ҳам. Аммо – биз учун ЁИлар – восита, мақсад эмас. Ва бунда– бизнинг энг даҳшатли ва чуқур берк кўчамиз. Шунинг учун ҳам биз юзада сузиб юрибмиз. Олдин одамлар стереовизорга тикилиб, пиво ичиб, компьютерни ўйнаб ўтирганлар. Яна ишлаганлар. Болаларини зўрлаганлар. Ўзларини салбий ҳиссиётлар билан ўлдирганлар.  Бу нарсалар энди мавжуд эмас, одамзод бир қадам тепага кўтарилди. Ва ҳозир биз пиво ва газетлардан эмас, балки идрокларни интеграциясидан таассурот олмоқдамиз. Биз – дунёларда саёҳат қилмоқдамиз. Фарқ катта, аммо биз ҳаётни тўлиқ сезябмизми? Ошиб кетаётган шавқни, тантанани, чақиришни, интилишни, вафодорликни сезябмизми? Қачон оҳирги марта янги ёритилган идрок кашф этилган эди? Улар нима – тугадими? Ҳечам, биз тамом бўлдик. Биз ўзимизнинг ажойибдан ажойиб дунёларимизда чўкиб қолдик. Кимдир мавжудотларга бошқа дунёлардан бўлган ёрдам тўғрисида гапиради, кимдир – фақат илмий қизиқиш тўғрисида, кимдир – аждарчаларни қидириш тўғрисида… ҳоҳиш бўлса биз бир жойда туриб югуришни давом эттириш учун юзта муҳим сабабларни топамиз. Ва натижалар ҳам ажойиб, ҳа, буни олиб бўлмайди, камайтириб бўлмайди. Лекин натижада биз барибир ҳечнима билан қоламиз, чунки энг юқори бўлган мақсадлар ҳам, энг ғаройиб саргузаштлар ҳам, бошқа дунёларда тажрибаланувчиларга ёрдам бериш бўйича энг самарали усуллар ҳам бош асосий нарсанинг ўрнини боса олмайди. Сиз эслайсизми, Бодхининг самадхи тўғрисида нима ёзганини? Ҳўш, бизнинг орамизда ким самадхиларнинг тажрибаси билан бўлиша олади? Балки, қаердадир “Заҳиралар”да бу мавзуга оид кичкина бўлса ҳам бўлим бордир? Менга кўрсатиб беролмайсизми, балки мен эътибор бермагандирман? Балки кимдир оз оздан ишлаётгандир, тажрибалар ўтказаётганидр, енгилишларни бошидан кечираётгандир, лекин оз бўлса ҳам натижага эришгандир? Йўқ. Буларнинг ҳеч қайсиси йўқ. Ҳечнима. Биз олдиндан бу нарсага кўндик. Шундай бўлдики, биз ҳаммамиз ўзимизни енгилишга ўргатиб қўйдик, биз ўзимизга айтдик – ҳўш, самадхи – бу монстрлар учун, Бодхи билан аждарчалар учун. Биз бу ерда оз оздан ЁИларни маданийлаштирамиз, шу билан бирга дунёлар бўйлаб саёҳат қиламиз, Ерни тиклаймиз ва ҳоказо. Умуман олганда… нима ҳам айтиш мумкин… мен мана буларнинг ҳаммасини гапирябман, ўзим эса колонизаторларга қўшилгим келябди, чунки енгилишнинг қўрқинчи камроқ, бу – қизиқ ҳаётнинг кафолати. Мен ҳозир ўтириб, самадхига етишишга харакат қилсамчи? Мана сен, Нортон, сен бизларнниг орамизда энг мардсан, мен ҳар ҳолда шундай деб ўйлайман, агар сен ҳозир самадхини тушуниб олиш учун ўқишга берилиб кетсанг, сенда қандай жадалликдаги скептик фикрлар пайдо бўлади?    Енгилиб қолишинга ишончинг қандай жадалликда? Умуман айтганда, “агар” сўзи бу ерда ўринсиз, мен бу билан шуғулланмайман. Сен ҳам шуғулланмайсан. Чунки мард эмасмиз. Чунки биз энг хурсанд бўлмаган ҳоҳишларни танлаймиз, йўқ. Бизни енгилиш қўрқинчи босганидан кейин қоладиган энг хурсанд ҳоҳишларни танлаймиз. Бу эса – бир ҳил нарса эмас.

Керт қўлини силтаб, ўтга ётди. Менгес бирон нимани гапиришни ҳоҳлагандай, лабини ялади, сочининг устидан қўли билан ўтказиб, фикрини ўзгартирди.

- Бугунга етади. Эртага – ҳудди шу пайтда. Биз ҳали энг муҳим янгиликларни музокара қилмадик. – Томас қисқа гапирганидан учрашувни тезроқ битиришни ҳоҳлаётгани кўринди. – Эртага. Бизнинг имкониятларимиз бор. Мен шундай деб ўйлайман.

<< Бўлим 13

Бўлим 15>>