"Турларнинг пайдо бўлиши"

Бўлим 15

Енгил, тўрт жойли экраноплан юмшоқ тарзда бўлиниб кетаётган булутларнинг устида сузиб кетаётганди, бутун салон қуёш нури билан ёритилган эди. Тиниқ  фюзеляж радиациядан сақларди, жилосиз доғ эса автоматик равишда қуёшнинг ортидан, унинг нурларининг ёрқинлигини камайтириш учун харакатланарди. Қолганида, пол, деворлар, потолок ҳам – ҳаммаси тиниқ эди, ва уни ўзингни интилаётган қуш сифатида сезиш мумкин эди. Джомсомдан Сипадангача бўлган учиб ўтиш икки соат давом этади. Албатта, оддий рейсли, ҳаволи “дельфин”дан фойдаланиш мумкин эди, у фазони ўша пайтларда ҳаёлга сиғмайдиган тезлик – ўн беш – йигирма дақиқада учарди, лекин Тора шошмасдан осмонга, ерга, булутларга, кечаги суҳбатни бошдан ўтказиб, тикилишни ҳоҳлаганди. Бироқ фикрлар хаотик равишда сакрашни бошларди, ва Тора бунга қарши чиқмади, чунки у бунинг шунчаки паразитар, хаотик ички суҳбат эмас, кўпроқ қабул қилинган маълумотни ўзлаштириш ва кечаги таассуротларга ҳозирча мантиқ билан кирмаслик учун усул эканини сезди. 

Ҳа, “дельфинда” учиб келиш мумкин эди… бошида экранопланлар авиациянинг ривожланиш линиясини якунлашаётганларидай туюлди – улар етарли даражада тез, жуда ҳам ишончли эди, ва техник тараққиётнинг рационализацияси бўйича Кўмита бу йўналишни бекитиб қўйди. Ўша пайтда кўп нарсалар ёпилганди… бизда эртагача кутишга вақт йўқ, шунинг учун мен бу ерда ниманинг содир бўлаётганини қисқача тушунтириб бермоқчиман… олдин қандай эди? Миллионлаб, миллиардлаб одамлар мавжуд бўлган ҳамма нарсани мукаммаллаштириш бўйича маъносиз, чексиз ва умидсиз пойгасига бор диққатларини беришган эди. Масалан, унитазни, ёки кир ювиш машинасини олайлик. Йигирма биринчи асрдаёқ… ҳа йўқ, ҳатто йигирманчи асрда кийимларни ювадиган машиналар яратилган эди. Улар ювишдан бошқа нимани ҳам қилардилар? Шундай қилиб улар ювишган. Жуда яхши ювишган. Унитазларчи, улар ўз вазифаларини бажармасмидилар? Бажаришарди, ва чиққан нарсалар жуда яхши тарзда канализацияга қараб кетардилар. Дазмоллар ҳам дазмол қилган. Чойнаклар ҳам сувни қайнатишган. Смесителлар ҳам аралаштиришган, телефонлар ҳам қўнғироқ чалишган. Аммо унда одамлар ақлдан озган бўлишган… ўзгаришлар – жадал, ҳаммаси уни тушунишдан ва ҳеч бўлмаганда тизимлаштиришдан ҳам тезроқ содир бўлади. Биз, албатта, конференцияларни ўтказамиз, олимлар ўрганишни давом эттиришсин, лекин биз – олимлар эмасмиз, биз – дайверлармиз, ва сир, чақириқнинг, олдиндан завқланиш туйғуси бизни доим ўзига тортади, шунинг учун ҳам биз олимларнинг ҳулосаларини кутгимиз келмайди, биз ҳозир харакат қилишни ҳоҳлаймиз – дарҳол, тез, қолдирмасдан, суғурталанмасдан… ва улар заводлар ортидан заводларни қуришган, миллионлаб технологлар, муҳандислар, компьютерлар, ускуналар, иш юритувчилар, тижорат фирмалари...бутун армиялар, бутун баҳайбат нарса фақатгина дазмолнинг яна битта моделини ишлаб чиқариш учун ишлаган.   Сўроқ пайдо бўлади – бунинг нима кераги бор эди?? Нима учун, кимга? на кой черт?? К чему это, зачем? Агар менинг кир ювиш учун машинам бурчакда туриб, кир ювса, ва яна йигирма йил давомида ишласа, синганида эса, мен битта кнопкани боссам, ва икки соатдан кейин менинг олдимда яп янги бўлиб турса, унда миллионлаб инсон – соатларни сарфлаб, олдингисидан ўн сантиметрга ингичкароқ бўлган янгисини яратишнинг нима кераги бор? Уларга нима, сантиметрлар етмаганмиди? Етганди. Уларга бошқа нарса етмаганди... бугун эрталаб битта томондан умуман тушунтириб бўлмайдиган, иккинчи томондан эса – бизнинг устимизга ёғилган ўша ҳайратли воқеаларнинг занжирига аста секинлик билан тушаётган яна битта воқеа содир бўлди. Сен бу ерда битта кичкинтойни, луни кўрмаганмисан? Ҳали йўқми? У қишлоқда туради, айрим пайтларда гоҳ битта ўзи, гоҳ дугоналари билан бу ерга югуриб келади, лекин одатда битта ўзи. Ўзининг кучуклари билан югуради, ҳоҳлаган одами билан эркаланади, айрим пайтлари шунчаки ўтириб, бизнинг суҳбатларимизни тинглайди, айрим пайтлари мудраб ётади. Бугун бизнинг олдимизга Пурна, Макс, ва яна бир нечта йигитлар келишганди – улар Аннапурнанинг шимолий база лагерини тозалашмоқда, улар Лу билан нима бўлганини айтиб беришди… масалан, овқат, оддий интизом уларга етмасди, ва қаердадир Африкада минглаб, минглаб ҳам эмас, минглаб – миллионлаб болалар ва катталар оч қолишдан ёки геноциддан ўлишарди, бутун “цивилизацияланган дунё” эса бор кучи билан янги дазмолларни ва унитазларни яратишга харакат қиларди. Мана бу қандай оқибатга олиб келди… Кейин, учинчи жаҳон урушидан кейин, ўйланиб қолишди, лекин қандайдир аниқ якун ясаш учун ўйлашга вақт ҳам, ҳоҳиш ҳам етмаганди, кейин эса Болалар Катта Уруши бошланди… ва кейингина бундай катта молиявий, инсон заҳираларини уяли телефон миллиметрга ингичкароқ, автомобиль эса олдингисидан ҳашаматли бўлиши учун сарфлаш фантастика даражасида ахмоқлик ва тентаклик эканини тушундилар. Уларнинг танлашга имкониятиям йўқ эди – шунчаки бу фойдасиз машинани қўллаб қувватлашга одам қолмаганди, одамлардан қолгани – денгизда бир томчи… етакчи технологлар ва олимлардан техник тараққиётни рационализация қилиш бўйича Кўмитани – ТТРКни -ташкил этдилар, ҳақиқатдан ҳам керак бўлган нарсаларга диққатини жалб этдилар, ва табиатга қайтишни бошладилар … ҳа, кимдир киноя билан гапирган – табиатга эмас, ғорларга, дарахтларнинг устига қайтмоқдамиз, жаноблар, лекин келажак – эндиги ҳозирги пайт – исботлади, одамларнинг ҳаётнинг маъносини унитазларда эмас, дазмолларда эмас, пўстинларда эмас, автомобилларда ҳам эмас, балки ўзлари хуштак чалиб, нафрат, очкўзлик, ушлаб қолиш рефлекслари, салбий ҳиссиётлар ва концепциялар билан тимдаланган ҳолда ёнидан ўтган нарсаларда эди... ва нимаси қизиқ – у қандай буни амалга оширди? Ҳеч қандай харакатларсиз, коммандос ёки ҳеч бўлмаганда тажрибали дайвер бўлмай туриб...бу туғилганидан мавжуд бўлган бир нарса, қандайдир бир ғойибона куч ёрдамида олдида ушбу ўтказувчанликни амалга оширди, ва қандай тоза сифатда! Менинг ўйлашимча, менинг деярли ишончим комил, бунинг сабаби унинг ўзгача, қобилиятли қиз эканлигида, экстатик ёритилган идроклар унга осонликча берилади, у енгил равишда тошларга, дарахтларга кира олади, лекин, менимча юзаки, бу ерда эса  - у бурни билан ўша йўлбарс билан тўқнашганидачи… агар у қўрқинчни сезганида, ҳечнима бўлмас эди, у эса нозиклик, шавқ, вафодорлик билан портлади, унинг таърифлашича у ҳатто қайсидир пайтга ҳатто харакат қилолмай қолди… - экстатик ЁИнинг оддий белгиси, бу унда қаердан келди? ... ва одамлар ҳашаматли бамперларнинг тирналган жойларини лак билан қоплаш усулларини яратишни тўҳтатиб, керак бўлган тадқиқотлар билан шуғулланишни бошлашганларида, улар ҳаммасидан ташқари, дельфинларнинг харакат қилиш сирларини ҳам кашф этдилар, ақлдан озса бўладику – у деярли плавникларини қимирлатмайди, деярли умуман харакатланмайди, лекин шундай тезлик билан учадики, ҳатто тезюрар катер ҳам ундан ўзиб кета олмайди. Шу билан бирга сувнинг яна бир сирини билиб олдик – сув умуман шунақанги мавжудот бўлиб чиқдики...эҳтимол, бизга ҳозир маълум бўлган энг сирли мавжудотлардан бири...бу башарани тадқиқот қилишни, уни ҳис этишни жуда ҳам ҳоҳлайман… ҳудди ўша принципда “дельфинларни” қуриш ҳам қарор қилинган, чунки тезлик масаласида ютиб чиқиш жуда ҳам катта эди, экранолетларни ҳам қолдиришди, улар қисқа муддатли учишлар учун жуда қулай… ҳа, болалар… Менгес билан суҳбат жуда ҳам кутилмаган бўлди.

Лунинг йўлбарс билан учрашуви шундай ғалатики, унга ишониш ҳам қийин эди… ва Чок ҳам буни юборибди…

Тора қўлига катта бўлмаган чиқарилган қоғозни олди – Йеннинг кучукчалар мактабидаги оҳирги иншолари. Жуда бусўнақай тарзда ёзилган, болаларча, шундай бўлса ҳам... Йен – ўғил бола, Лу каби – унинг ёши бешда, мактабда бир ярим йилдан бери ўқимоқда.

«Бирлик. Бирлик  – мен уни таърифламоқчи бўлганимда, океаннинг устида чиқиб келаётган қуёшнинг образи кўз олдимда – океан ва осмон қуёш чиқишидан олдин юмшоқ горизонт билан бўлинган эди, кейин қуёш чиқди, нурлар сакрашни бошлади, ҳамма жойни ёрқин, олтин нур билан тўлдириб юборишди – ва чегаралар бирдан йўқ бўлди, мен уларни топишга харакат қилиб, топа олмадим, фарқига бора олмадим – осмон қаерда, океан қаерда– ҳамма ер қуёшнинг нурига тўлди, бирдан кулгим келди, бутун танамда кулгу туйғуси, шундай хурсандчиликки, буларнинг ҳаммаси мавжуд бўлганидан – қуёш ҳам, океан ҳам, тошбақалар ҳам, барракудалар, тарли ҳил башаралар. Мени ҳудди бирон нима олдинга итараётгандай, бир жойди туришнинг иложи йўқ, югуриб кетгим келябди.Портлаш сингари, ва шубҳалар ҳам йўқ, ўтмиш ҳам йўқ, ҳечнима ушламаябди. Кейин дунё йўқ бўлди, портлаш ўзи билан ҳамма ерни тўлдириб юборди, олтин нур, фақат хурсандчилик, завқ, ва тўсатдан – ҳудди уларнинг ҳаммаси– кичкина, мен эса– каттаман, уларни қучоқлаябман, уларга куч бермоқдаман.

Ер башаралари билан бирлик – унинг борида, мен улар билан аралашиб кетаман, ҳудди уларнинг ичига кириб кетаётгандайман – сийганимда,оқим океан билан қўшилиб кетади, мен дарахтларнинг, қумнинг, қуёш нурларининг ичига кириб кетаман ва у ерда эриб кетаман. Одамлар билан бирлик бўлганида эса, бизлар ҳудди бир бутун, тенг нарсадаймиз».

 

Менгес тўғри гапирди  – бир нима содир бўлмоқда. Йенни кўргим келябди … уни эзгим, унинг баданига, кўзларига қарагим, уни бутунлай ялаб чиққим келябди. Демак – у менинг олдинги урушларнинг тарихини, бу нарсаларнинг қайта рўй бермаслиги учун ўрганишимни ҳоҳлаябди. Йўқ, албатта, бу олдин бўлганидай қайтарилиши мумкин эмас, лекин биз ҳатто паст даражадаги босишга йўл қўя олмаймиз. Биринчидан, олдин бўлмаган болалар пайдо бўлди. Ҳаммасидан ҳам кўпроқ, болаларнинг атрофида мана юз йилдан бери яратилаётган атмосфера бунга сабаб – дайверлар ва коммандос, бўрибосарлар ва бошқалар – бу олдинги қирра, бу ўзларининг бутун ҳаётини ЁИларга эришишга, бунда очиладиган дунёларни тадқиқот қилишга баҳш этган одамлар, аммо агар ўша Пурнани, Максни, бошқа болаларни олсак, аҳир бу одамзоднинг ҳозирги пайтга бўлган ўртанча босқичи –салбий ҳиссиётларнинг, эзилган сексуалликнинг, очкўзликнинг, ғамгинликнинг, ахмоқликнинг заҳарли бўтқасида пишиб ётиб, яшаган олдинги одамлар ва улар орасидаги жар шундай даражада катта… Иккинчидан...ақлдан оздирадиган фикр, Тора унга жиддий муносабатда бўлиш учун кўп харакат қилишига тўғри келди… ҳа,йўқ, у буни ҳалигача тушуна олмаябди. Менгес ҳам, ҳаммасига қараганда, буни қийинчилик билан ўзлаштирмоқда – айнан шунинг учун, уларни ер юзидан йўқотиб ташлайдиган кучнинг етилиб келаётганини тушуниш учун ҳаддан ташқари ўзига ишонган, ўша катталарнинг аҳволига тушиб қолмаслик учун ўша урушни ўрганиб чиқиш керак. Биз уларни босмаслигимиз керак, ва улар ҳам бизга уруш эълон қилмасликлари керак, биз бирга бўлишими керак… йўқ, бунга ўрганишнинг ҳеч иложи йўқ… буни қилиш зарур. Ҳамма далилларни кўриб чиқиш зарур, ана шунда, биз балким, илмий томондан тасдиқлашимиз мумкин – Ернинг башаралари – шунчаки абстракт мавжудотлар эмас, улар шунчаки онгга эга эмас, бу онгнинг мавжудлиги анча пайт олдин тасдиқланган. Ҳаммаси анча олдинга сурилди. Ернинг башаралари биз билан контактга кирадилар. Биринчи бўлиб. Биз эмас, улар ташаббускор бўлишди, улар бизга туюлгани каби, биз ҳам уларга шунчалик узоқ, шунчалик етиб бўлмайдиган бўлиб туюлишимиз мумкинлигига қарамай. Ҳайвонлар – Ер башараларининг ва одамнинг мулоқот қилишида биринчи ўринда туришади, ва бунинг нимага эканлиги аён – улар ҳаммадан ҳам бизга яқинроқ. Тошнинг идрокларини интеграция қилиш – мумкин, Тора буни қилган. Булоқнинг идрокларини интеграйҳция этиш – мумкин, булутларнинг, тоғларнинг– ҳа. Аммо бунда дўстона алоқа юзага келмайди, идрокларнинг рақсга тушаётган хаоси пайдо бўлади, дунё аниқ, мустаҳкам позицияга турмайди – биз жуда ҳам ҳар ҳилмиз, ҳали биз бир биримизга бўлган тўғри йўлни топганимиз йўқ, ҳайвонлар орқали эса алоқани ўрнатиш анча енгилроқ. Аҳир дельфинлар Чокнинг гуруҳига ёрдам беришганку! Шубҳасиз. Йўлбарс эса – Лунинг олдига келди. Бу ҳам шубҳасиз. Бундай дўмбоқчадан бошқа кимга ҳам келарди...Йўлбарс...бирибир ҳам бу ажойиб...йўлбарсни жуда ҳам эзғилагим келябди! У билан югуришни, ағанашни, ғўриллашни, биз бу ерда мавжуд бўлган шаклдан ҳолос бўладиган турли дунёларда, англанган тушларда саёҳат қилишни, бир биримиздан кўплаб нарсаларни ўрганишни! Тиқилиб қолиш мумкин  – уларнинг идроклари, уларнинг дунёлари билан мулоқотда бўлсанг, қанчалик кўп нарсни ўрганиш, бошдан кечириш мумкин! Лу йўлбарснинг унинг бутун юзини ялаб чиққанини айтди, ва унинг ҳар бир ғўриллашидан, тишлашидан, тилининг, панжаларининг, терисининг тегишидан унинг ичи портлаб кетгандай бўларди. Мен ҳам ҳоҳлаябман! Лекин йўлбарсга, майли, мен кейин етиб бораман, ҳозир – дельфинлар. Чок билан мулоқотга чиққан дельфинлар, яқинда, жуда яқинда мен уларни кўраман, уларга идроклар билан алмашишни, бир биримизга ўтишни таклиф этаман… балки мен ҳам Лу сингари, уни жадал ёқтириш ва ўйноқлик натижасида, бир тарафдан ҳушини йўқотганлигига олиб келган, иккинчи тарафдан у йўлбарс билан, у орфали эса умуман етиб бўлмайдина нарсаларга қўл теккиза олганини мен ҳам бошдан кечирарман…Лунинг ҳикоялари ҳаддан ташқари келишмаган эди, кўплаб етишмаган жойлар, фақат фрагментлар, унинг идрокларни фарқига боришнинг тажрибаси камроқ, балким менинг қўлимдан келар … мен буни ҳозирча исботлай олмайман, Тора, ҳатто етарли даражада асослаб ҳам бера олмайман, лекин ҳаммамизнинг олдимизда – одамлар олдида,ҳайвонлар, ўсимликлар, тоғлар, булоқлар томонидан, - Ернинг барча башаралари томонидан перспективалар, қизиқ перспективалар...олдинга бўлган янги эволюцион қадам бўлишининг гипотезаси бор, биз, балки, бир биримиздан бизни қизиқтараётган идрокларни олишимиз мумкин, ҳамкорлик қилишимиз мумкин, бу қандай ёввойи туюлмасин. Ернинг ўзи ҳам – планета сингари – бу мени ҳаммадан ҳам кўп мафтункор этадиган нарса… у –Ернинг ҳамма башараларидан ортда жойлашгандай, у – уларга ҳамасини ва ҳатто улар ҳали ола олмайдиган ундан ҳам кўпроқ нарсани беради, ва биз биргаликда планетамизнинг бойликларига йўл топамиз … ҳақиқий бойликларига– бу экскаватор билан, ёки нефтни қидириш мақсадида тешикларни бурғилламоқ дегани эмас – биз ҳақиқий бойликларга йўл топамиз… биз уни тирик мавжудот, бизга ҳолатларнинг туганмас фазоларини берадиган мавжудот каби билиб оламиз… мен бу ҳақида ўйлаганимда, мен фаолият юритиш ҳоҳишидан деярли портлаб кетаман, олдиндн завқ олишдан…

Ёки мана бу лавҳа – Тора қоғозни варақлади – бу ҳам ўғил бола, фақат кучукчаларнинг мактабини Сипаданда битирган – каттароқ, унинг ёши еттида:

«…бу завқ! Мен завқни сезмоқдаман – шубҳасиз бу завқ, уни бошқа ҳечнима билан адаштиришим мумкин эмас – юракда ва кўкракда завқ. Агар мана шу марказларда диққатни тўпласа– кўкрак ва юрак, унда барча ЁИлар фақат кучаяди, ўткирлашади (завқнинг 50 сонияси), тананинг ҳар ҳил қисмларида лаззатнинг янги оролчалари бўлиб акс этади. Ҳозирги пайтда “экстатик ЁИлар учун курашиш” ибораси ҳаётимдаги энг муҳим, энг ҳақиқий нарса сифатида қабул қилинади, - экстатик завқ, вафодорлик учун курашиш. Ҳаммаси бир зумда қулаб, янгиланган ҳолда қайта тиклангандай! Бу лаззатдан шундай фарқ қиладики! Нозиклик ҳам яна пайдо бўлди – нозиклик кутилмаганда ва юмшоқ ҳолда пайдо бўлади – гулга учиб келган капалакдай, кичкинтой дўмбоққина қизчанинг елкасига ўтирган қўнғиздай ».

Аҳир бу биринчи тажрибаланувчилар курашган айнан шу нарсаку… уч юз йил олдин… ҳаммаси энди бошланаётганди, улар орзу қилган вақтлар келишига улар ҳақиқатдан ҳам ишонишган?

Яна ўша боланинг ёзувлари:

«Мен вафодорликни унинг ғамлинликлари кам бўлган ва “ҳаммаси унчалик ёмон эмас” деб ўйлаётган одамга эмас, ўзига унинг ғамгинликлари жуда кўп ва улар билан курашаётган одамга нисбатан сезаман. Ҳатто унда битта муваффақиятли натижига ўнта енгилиш бўлса ҳам – унга нисбатан вафодорлик пасаймайди, аҳир у курашмоқдаку, қатъиян равишда, унга қийин эканига қарамай.

Яна вафодорлик бутун тана бўйлаб чумолилар югургандай каби бўлган ҳиссиёт билан бирга келади, айниқса, пастги панжаларда, пастги панжаларнинг бутун юзасида ўйноқи жўжалар югурмоқда. Қориндан томонда, киндикдан бошлаб ҳудди ингичка сув оқимлари оқиб тушаётгандай туйғу мавжуд, бу сув жуда аниқ ва қалин тасмалар бўлиб тушмоқда, уларга диққатингни жалб қилсанг, вафодорлик янада кучаяди.

Киндик томондан оқиб тушиб, панжалардаги бармоқлардан оқиб чиқаётган вафодорлик. Бадан чегараларгача тўлиб кетади, вафодорлик танага сиғмай кетади, тана кучланиб, вибрация қилишни бошлайди. Вибрация бошида унча кучлимас, кучсиз, ингичка, хира ғўнғиллашга ўҳшайди. Кейин аниқ нозикли пайдо бўлиб, вибрация бир сонияга кучаяди, балки икки сонияга, портлашдан олдиндан завқланиш пайдо бўлади, ва бу синиш пайти ўтиб бўлгандан кейин, танада портлаш содир бўлади.  Улар турли бўлади, бу портлашлар – кўкрак томонда, ёки бутун танада. Кўкрак томондаги портлаш танадаги портлашга кўра кучлироқ, шақирлашга ўҳшаш бир нима содир бўлади, синиш. Бундай синишдан олдин, сукунат ҳолати пайдо бўлганида, ва бунда ЁИларнинг жадаллиги пасаймай, ўткизувчанлик пасайганда, жуда ҳам ноодий, шундай...қандай қилиб тасвирлашни ҳам билмайман...арчаларнинг панжалари оғир қорнинг остида чайқалади, лекин мен ҳеч қачон арчаларни ҳам, қорни ҳам кўрмаганман! Мен фақат стереовизорда кўрганман, аммо бундай пайтларда, мен қорнинг остидаги арчаларнинг панжалари нима эканини биламан… йўқ, нотўғри– мен биламан– бунинг қандай бўлишини– арчанинг панжалари бўлиш, уларнинг устидаги қор бўлиш – панжалар шамолда сал чайқалмоқда, мен биламан– бунинг қандай бўлишини –шамол бўлиш, қор юмшоқ тарзда қирсилламоқда. Лекин кейин синиш юз бериб, ЁИлар ўз ҳусусиятларини алмаштирадилар, ва мен ҳозир аниқ белгилай олмайдиган янги ЁИ пайдо бўлади, уни “паришонлик” деб атагим келябди – эркалатаётган, оқиб тушаётган, кенгайиш, тўлиб кетиш юзага келади. Бутун танада портлаш юзага берса, у юмшоқроқ бўлади, кўкракдаги синишга қараганда.  ласкающая, струящаяся, возникает распирание, наполненность. Чегараларнинг кенгайиши. Кенгайиш рўй берганида, ЁИлар билан тўладиган фазо ҳосил бўлади. Менга жуда, жуда ҳам ёқади менинг – мен бўлганимда, ва шу билан бирга – арчаларнинг панжалари, қирсиллаётган қор, шамол… сўзим етмаябди, мен янги сўзларни билишни ҳоҳлайман, лекин менга уларни ўзим ўйлаб топишимни айтишди, мен ҳоҳлаябман!»

Бу бола – ўша занжирнинг бир ҳалқаси. Лунинг олдига йўлбарс келиб, унга у олиб бораётган дунёга қўл теккизишга имконият бермоқда, ва бундан ташқари – у ўтказувчи бўлиб ҳизмат қилаётган дунёга, Чокнинг олдига дельфинлар келиб, биринчи аждарчаларга йўл топишга ёрдам беришмоқда … исми нима эди… - Тора варақни ўтказиб юборди –  Тикунинг олдига ўзидан ўзи у олдин кўрамаган дарахтларга кириш келади, шамол билан қорчи– Борнеода яна қандай қор! – шунда ҳам қор унинг олдига келади… ҳа, наҳотки – бу бошланиши? Эволюциянинг янги бурилишининг бошланишими? Битмас саёҳат ...уларга – уч юз йил олдин – уларнинг – саёҳатнинг энг бошида, улар энг биринчи эканлари туюлганди, ва мана– уч юз йил орқада қолди, ва биз яна бошидамиз – ҳар доим энг бошидамиз, ва қанча жадаллроқ, қанча шиддатлироқ ва самимийроқ бўлса – сен шунча кўпроқ бошида бўласан, абадий баҳор туйғуси, туганмас саёҳат туйғуси – ҳар бир дамда нафасинг етмай қолади, ҳаёт мумкин бўлмаган даражада тўлиқ. Ақлга сиғмайди – буларнинг ҳаммаси бўлмаслиги ҳам мумкин эди, ҳаммаси нафратнинг сассиқ ботқоғида тугаши мумкин эди!

Уларнинг ҳисоботларини, биринчи тадқиқотларини, биринчи куртакларини яна ва яна ўқигим келябди: бу уч юз йил олдин эди, лекин қандай яқин – бу самимийлик, интилиш, ва улар нақадар ажабланарли равишда юз йил олдин бутунлай барбод бўлишнинг олдида турганларнинг ёзувлари билан кесишмоқда – айрим жойларда ҳатто сўзлар ҳам бир ҳил!:)

«Мен одамларнинг юзига қараганимда, кучли умидсизлик ва қатъиятлик, қандай бўлса ҳам ғолиб чиқиш ҳоҳиши вужуга келади. Мени атрофимдагини, улар ўзларини ҳисоблашмоқчи бўлган “юзлар” деб ҳам, “одамлар” деб ҳам, ҳатто “шаҳслар” деб ҳам атаб бўлмайди – бу секин ва кучсиз тарзда харакат қилаётган гуруҳлар, уларда мавжуд бўлган нарсаларнинг ҳаммаси – нафрат, кучсизлик, ҳасад, устунлик туйғуси, ғазаб ва мамнуният туйғуси. Кўчадан кетаётганимда, томонларга қарагим келмайди, улар ўз шаҳсларининг ифодаловчиси бўлиб ҳисоблайдиган, ажратиб бўлмайдина қисми сифатида кўрадиган ўша мурда ҳолатларидан четроқда бўлиш. Мен буни ҳар гал кўриб, СҲни йўқ қилганимда, чақириқ ва курашдан олдиндан завқланиш кучаяди. СҲнинг энг ярамас бўлган тўлқини йўқотиш “бу яна бир қадам, бу яна бир ғалаба” фикрлари билан бирга келади, СҲлар оҳиригача йўқ қилинмаганда эса, мен “мен харакат қилдим, енгилишни бошдан кечирдим, лекин енгилиш – бу ҳам олдинга қадам – бу ҳам харакат, ғамгинликларга қарши позиция шаклланади». Ғолиб чиқиш туйғуси қора, қалин ўрмон ичидан югураётган ёввойи пантеранинг образи билан резонансда бўлади – бу мавжудот раҳмсиз мақсадга етишга, боришга ҳаракат қилмоқда, бўшашга вақт йўқ, тўҳташга ҳам вақт йўқ – мақсадга ҳар қандай усуллар билан етишиш керак. Кучли панжалар, эгилувчан тана, ёниб турган кўзлар ва гаранг қиладиган – бўшашишга, мамнуниятга, раҳмга, тўҳташларга ўрин йўқ. Бу жой бутундай умидсизлик билан тўлиб кетганда, салбий ҳиссиётларнинг – еб битирадиган заҳар эканидан бўлган аниқлик, ўткирлашади, унга чидаб бўлмайди, курашга ташланиб, ғамгинликларни йиртиб ташлаб, ЁИларга, озодликка эришгин келади.

Ишончим комил, мен ЁИлар учун доим курашаман, ва ўзимда бу ишончни ўстиришни давом эттиришни ҳоҳлайман, чунки у сир, вафодорлик, хурсандчилик, нозиклик, баҳш этиш, чақириқ, қатъиятлик туйғулари билан резонансда бўлади – ЁИларнинг ҳамма танишлари уйғонади, барралик туйғуси ширин ҳид келаётган ковланган ер образи билан резонансда бўлади. Барралик – бу мен ҳеч қачон кўрамаган океан, бу мен ҳеч қачон кўрмаган булоқ, бу мен экстатик ЁИларга йўлнинг ҳаққатдан ҳам борлигини билмаганимда, ҳеч қачон кўрмаган бўлган нам қайинларнинг ўйноқи шоҳлари.  Мен кўчада, ўрмонда, океаннинг қирғоғида юриб – мен нимага бундай чиройли нарсаларга қараганимда, нимага ҲЕЧНИМА йўқлигини тушунмасдан юришни давом этардим. Нимага раҳм, лоқайдлик, умидсизликдан бошқа ҲЕЧНИМА йўқ? Мен унда булоқларни ҳам, шоҳларни, баргларни, ерга тушган қарағайнинг ниналари орасидаги катта бўлмаган кўлмакни ҳеч қачон кўрмаган бўлардим. 

Қайтишнинг иложи йўқ – уни ҳатто ўлим билан таққослаш мумкин эмас, ўлим – бу нотаниш нарса, мен ўлим нима эканлигини билмайман, бу сўз менг ҳечнимани гапирмаябди. Мен атрофимда бўлган нармаларни кўрябман, мен ўзим ҳозир кўпроқ нима бўлган нарсани кўрябман – ёлғон, самимиятсизлик, кучсизлик, мамнуният, қўрқинч, заифликдан иборат бўлган тўплам, буларнинг ҳаммаси чиройли ўралган – лекин мен бошқа бу тўплам бўлишни ҳоҳламайман, бошқа иложи йўқ, менда ғамгинликларим жуда кўплиги биламан, лекин мен енгилмайман.

Завқ ва умидсизлик, экстатик қатъиятлик, мен энди экстатик қатъиятликнинг нима эканини биламан, ҳозир мен уни сезябман, ва ғолиб чиқиш туйғуси – ҳавони раҳмсиз кесаётган тўфон сингари, қуш сингари, ғадир будир ва буралиб ётган терили дарахт сингари – ҳозир ҳаммаси – экстатик қатъиятлик ва вафодорлик. 

Кўкракда босим ва оғриқни сезиш– кўкрак томонда, марказда босиш, чуқурликни ҳис этиш. Нафас олиш оғир, чап курак остида тери ёниб кетмоқда, бутун белда чумолилар югураётгандай, кўзларнинг бурчакларида ҳам ёндирмоқда – тана ғолиб чиқиш ҳоҳишидан вибрация этмоқда, курашиш ва ҳеч қачон тўҳтамаслик ҳоҳишидан. Нозиклик, юмшоқ вафодорлик, ташаккур, чирой ва барралик туйғулари вужудга келди. Экстатик қатъиятлик, вафодорлик ва нозикликдан кейин барралик. Бундай идрокларнинг эҳтимоли борлигини ҳеч қачон ўйламагандим, мана шундай тарзда стулда ўтириб, мен ҳозир сезаётган нарсаларни сезиш мумкинлигини. Биз енгилмаймиз, мен буни аниқ биламан – ураш ғалаба билан тугайди, ҳозир одамлар яшаётган қулликдан озод бўлиш билан.»

Паст овозда яқинроқда гаплашиб турган иккита йигит, биринчи бир бирининг қўтоқларини тортишни бошлади, кейин сўришни, ҳозир эса сикишишаётганди. Тора лаззат билан уларнинг қуёшда қорайган, қоматли баданларига қарарди.Очроқ ва бўйи пастроқ бўлган йигит, орқасида, туширилган иштонлари билан оёқларини тепага қаратиб ётарди, иккинчиси эса унинг оёқлари орасида ўтириб, уни шошмасдан сикарди. Нимагадир улар ечинмай, фақат иштонларини ва ички кийимларини туширганлари уни айниқса эҳтирослантирди. Кўтда сузиб туриб, харакат қилаётган қўтоқдан кўзни узиш қийин эди – Тора сал яқинроқ сурилди, ва қўтоқнинг ҳар гал кўтнинг ичига кираётган пайтида томоқда, чиқаётган пайтида кўкракда қисаётган лаззат туйғуси юзага келарди. Айрим пайтлари у қўтоғини бутунлай чиқариб, бошчаси билан тешикчада ўйнарди, кейин уни яна киргизарди, ва бу пайтда бошчанинг оз харакат билан, секин тарзда ичкарига кириб кетаётгани кучли эҳтирослантирарди. Битта кўтарилган оёқни у ўзининг юзи ёнида ушларди, иккинчиси, нозик тарзда қайрилиб, унинг сонида ётарди, ва ҳар битта харакат билан чайқаларди. Жуда чиройли панжалар, ҳатто тананинг бундай бурилишига қараш ҳам – лаззат. У унинг сонларидан ушлаб, нозик харакат билан унинг кўтини ўзининг қўтоғига ўтқазиши жуда ҳам кучли эҳтирослантирарди, у йигитнинг қўтоғи бу пайтда титрайди, кўтарилади… уни жуда ҳам оғзимга олгим, унинг шишиб кетаётганини сезгим келябди, балки у менинг оғзимга тугатар, ва шунда сперманинг таъми бутун оғзим бўйлаб тарқалади… лекин кўпроқ ва кўпроқ ҳоҳлаябман. Ўтмиш ҳақидаги файллардан бўлган хотиралар сароб сингари оқиб келди – уларнинг баданлари нақадар бадбашара эди! Деярли ҳаммаси! Салбий ҳиссиётлар нақадар одамларни бадбашараларга айлантиради! Концлагерларда деярли ўлим даражасида озиб кетганларнинг, газ камерасига кетаётганларнинг суратлари тўқ бўлган, ғамгинликдаги, мамнуниятда ёки мамнуниятсизликдаги “оддий” одамларга таққослаганда тенг равишда ҳайратда қолдиради. Улар бир бири билан қандай қилиб секс билан шуғулланишган ўзи? 18 – 20 ёшдан бошлаб, одамларнинг баданлари – бу қари одамларнинг целлюлит билан, ташқи кўриниши ёқимсиз бўлган терили баданлар. 30 ва ундан ортиқ ёшдаги одамларнинг баданларичи… бу даҳшат, бу даҳшат... Ўғил болаларнинг ўғил болалар билан, қизларнинг қизлар билан бўлган сексга эса қандай муносабатда бўлишган. Агар қўтоқ амнинг ичига кирса – бу «нормал» ҳисобланади. Ҳатто агар қўтоқ кўтнинг ичига кирса, ва агар бу кўт қизники бўлса – бу ҳам  «нормал», унча яхши бўлиб ҳисобланмаганига қарамай, ва бунга қараб, эҳтиросланиш мумкин. Лекин агар бу кўт иштаҳали, қуёшда қорайган, диркиллама ва сезилувчан бўлиб, ўғил боланики бўлса, – унда бу “бузуқлик”, “разил”. Бундай нарсалар учун ҳатто қамоққа ўтқазишган. Ҳатто ўлдиришган! Қандай машаққат билан сезувчанлик, эҳтирослик уруғлари бу енгиб бўлмас ахмоқлик ва догматизмнинг бетонидан ўсиб чиққан… тенг бўлиш – одамлар тенг бўлиш учун курашганлар, тенг бўлганларида эса, ундан қандай фойдаланишни билмасдилар, тенглик биринчи ҳаммани тенглаштиришга, кейин– анархияга, кейин эса – яна тиранияга айланарди, айлана ортидан айлана сифатида. Улар тушунмасдилар – тенгликни ва фарқлашларни қандай қилиб бириктириш мумкинлигини. Ёки тушунишни ҳоҳлашмаган. Наҳотки бу шундай қийин бўлса – битта одамнинг иккинчисига тенг эканини, ўзи ҳоҳлаган одам бўлишга иккаласи ҳам табиий ҳуқуққа эга эканликларини фаҳм қилиш, ва шу билан бирга, жамиятнинг нуқтаи назаридан биттаси иккинчисига тенг эмас, чунки улар ўз эркинлигидан ҳар ҳил фойдаланадилар, ва шунинг учун улар ҳар ҳил ҳуқуқларга, имкониятларга эга, лекин ҳукм сифатида эмас, харакатга бўлган рағбатлантириш сифатида. Олдин паспортларни ҳаммага беришган, ва ҳамма – бир ҳил ҳуқуқларни кафолатлашган! Бу билан, албатта, ҳар қандай  ҳуқуқларнинг йўқлигини кафолатлашган… фақат Урушдан кейингина, ҳамма қуришни бошлаб, паспорт, фуқаролик кўникмаларга эга бўлиш жараёнида фуқаролик ҳуқуқларга эга бўлиш имкониятини берадиган, жамғарма сертификатга айланди, бошқача бўлиши ҳам мумкин эмас эдида! Агар парашютист бўлишни ҳоҳласанг, сен парашют билан сакраш тажрибасига эга бўлишинг керак, бу ҳаммага тшунарлими? Агар сен юқоридан сакрамоқчи бўлсанг, ҳаводаги акробатика билан шуғулланмоқчи бўлсанг, унда сен бу квалификацияни олишинг, мувофиқ кўникмаларга эга бўлишинг зарур, ана шунда сен илдамчи парашютистнинг сертификатини оласан, ва сен бир икки марта сакраган ёки умуман назария ёзилган китобчани ўқиган одамга нисбатан кўпроқ нарсани қилишинга руҳсат бўлади. Аҳир бу шундай аён, нимага уларга аён бўлмаган, агар одам ўзининг фуқаро бўлишга ҳуқуқини амалга оширмоқчи бўлса, кенгайтирилган ҳуқуқларга эга бўлишни ҳоҳласа, унда шу тажрибани олиши керак– қандай экан у – фуқаро бўлиш, у мувофиқ тажрибани, кўникмаларни олиши керак. Пиво ичиб, телевизор кўриб, хотинини ураётган ва салбий ҳиссиётларни йўқ қилиш бўйича ижтимоий курсларни ўтаётган одамни қандай қилиб ҳуқуқларида тенглаштириш мумкин...ҳа, ижтимоий курсларнинг ғояси миямга келмаган экан, бунинг жуда осон бўлишига қарамай. Қамоқда бирон марта бўлмаган, ва қамоқни узоқдан ҳам кўрмаган одамга қандай қилиб қамоққа ўтқазиш билан дўқ қилиш мумкин? Ҳозир – ўзининг фуқаролик индексини кўпайтириш учун, сен шу билан бирга қамоқда бориб, ўтириб чиқишинг керак. Сен бир ҳафтага ўтирасан, ва бир ҳафтадан кейин – бунинг қанақа эканлигини тушуниб оласан! Ва, ундан чиқиб, сен фуқароик индексига қўшимча балларга эга бўласан, ва сенинг миянга жиноий фикрлар келиб қолса, унда уларга энди абстракт ҳаёллар эмас, ҳақиқий тажриба қарши чиқади – катастрофик даражадаги алоҳида ўтиришнинг тажрибаси, ўзингнинг кўплаб хурсанд ҳоҳишларингни амалга ошира олмаслигинг. Мана олдин улар гўдакларни йўргаклаган. Улар мана бундай қоидани киритишлари мумкин эдику– болани туғдингми– бир нечта кунни ўзингни йўргаклаган ҳолда ўтказ. Бундай тажрибадан кейин ўз болаларингни йўргаклаш унча осон бўлмайди, аниқлик мавжуд бўлади – бунинг қандай садизм эканлигини…

Шайтон урсин –қандай ғаройиб тарзда биз бундан чиқа олдик… демак – кейин ҳам енгамиз.

Тора қоғозни буклаб, олиб қўйди, инфокристаллни ўчириб, енгил тушга кетиб, кўзини юмди – осмоннинг ҳаворанг фазоси қовоқларидан ўтиб, нозик тарзда қамраб олди.

<< Бўлим 14

Бўлим 16>>