"Турларнинг пайдо бўлиши"

Бўлим 04

Менгес, ҳамма ярим соатдан кейин уй олдидаги ялангликда йиғилганларида, сал пал ҳаяжонланган бўлиб кўринарди. Қуёш эндигина водий томонга чиққанди, ва эрталабки совуқнинг ўрнини кучайиб келаётган иссиқ эгаллади. 

- Қисқача кириш. – Менгес сал йўталиб олди, ва унинг юзи нимагадир сал ҳайрон кўринишни ифодалай бошлади.

- Биз ҳозир энг бошидамиз. Сизлар ҳаммангиз буни жуда яхши биласизлар. Албатта, бизнинг тадқиқотларимиз атрофида паст бўлмаган даражада шов шув бор, ва унинг ичида биз ҳали энг бошида бўлганимиз тўғрисидаги далил йўқолиб қолмоқда. Маълум тарих, камида ёки кўпида шаклланган илмий фан сифатида, қандайдир ўн беш йил ичида мавжуд, бундан биринчи икки йил ичида биз олдин бизга нотаниш бўлган англашларнинг фазоларига эҳтиётлик билан кириб, ишончлилик критерийларини, ҳавсизлик техникасини, суҳурталаш усулларини, кузатишларни мустаҳкамлаш ва тартибга солиш усулларини шакллантириб, деярли бир жойда турардик. Маълумотлар банкини, экспертлар кенгашини яратиб, биринчи тадқиқотчиларнинг гуруҳлари тузиларди.  Очиқчасига гапирганда, биз ҳалигача ўзимизга бир нарсани аниқ тассаввур қилмаймиз – биз ўзи нимани тадқиқот қилмоқдамиз, ва умуман тассаввур қилмаймиз – эртагаёқ, бугуннинг ўзида бизнинг олдимизда қандай перспективалар очилиши мумкинлигини! Ишончим комил, биз янги а янги маълумотларни олишимиз мобайнида, бу аниқлик ўсиб боради, ҳозирча эса бизга, чўкиш ортидан чўкишни амалга ошириб, шунчаки лаззат ва олдиндан завқланиш билаг ишлаш қолябди,  чунки бизнинг мақсадларимиз, усулларимиз ва ҳатто тадқиқотларнинг соҳаси қанчалик ноаниқ шаклланганига қарамай, бизнинг умуман янги бўлган идрокларга йўл топганимиз, ва ушбу идрокларнинг ҳақиқийлиги бизнинг ҳаётий приоритетларимиз учун уларнинг маълум эҳтиёжи эканлиги шубҳасиз.

Менгеснинг гапи янада кучлироқ давом этарди, босиқ имо ишоралари унинг ички кучланишини аниқ кўрсатарди. Айрим пайтларда унинг қараши тингловчиларнинг бошлари устидан ўтиб кетарди, ва бунлай пайтларда у янада каттароқ аудиторияга мурожаат қилаётгани аниқ кўринарди, ушбу аудитория ўша ерларда – ҳамкасбларининг орқасида жойлашарди.

- Бирданига иккита жуда ҳам қизиқ нарса. – Менгеснинг овози  тантанали кучланишини йўқотди, юзи фикрларининг бир жойда тўпланганлигини ифодалай бошлади. – Ҳа, бирданига иккита, деярли бир пайтда. Шунинг билан бирга … қизиқ, лекин улар бир бири билан боғланган … ҳозир ўзингиз тушунасиз. Биринчиси – Сипадандан Джей Чокнинг гуруҳидан, Борнео.

- Джей – аҳир у команндосларданку! – Торанинг хурсанд-лайчаларникидай овози Менгеснинг гапини бўлиб юборди.

- Ҳа. Улар революциянинг бошига бора олдилар. – Менгес давом этди. – Бу, албатта, ўзи ҳам қизиқ, аҳир бу фиксацияларга етиш учун қанча харакатлар қилинган эди, лекин революциянинг амалга ошишини белгилаган, унинг асосчилари бўлган шаҳслар ўзларида шундай бирликни, ҳоҳишларнинг цементланган бирлигини яратдиларки, бу нарса  ўтса бўлмайдиган девор каби ҳизмат қилди. У йилларда гап ўлим ва ҳаёт ҳақида борарди, ва бунда шунчаки жисмоний эмас, балки кўпроқ жирканч бўлган ўлим ҳақида гап кетарди.     Уларнинг олдида, ҳозир бизнинг олдимизда турмаган танлаш бор эди – ёки ёритилган одирокларда яшаш ҳуқуқига курашиб, эга бўлиш, ёки кўниш, чириш, ўша пайтнинг оддий одами бўлганидай, юз йиллигига етишдан олдин ўзининг чириб кетишидан ўлиб кетадиган, жирканч ва нафратланадиган қоришмага айланиш. Биз ҳозир асосан ҳамма нарсада анча юмшоқмиз, чунки тирик қолиш масаласи бизнинг олдимизда унча ўткир турмаябди. Ҳозир ҳар қайси мактаб ўқувчиси ҳам ёритилган идроклар плюс 500-ишончи ҳаётни бизнинг қадимги авлодларимиз ҳатто орзу қилмаган чегаралардан ўтиб узайтиради, ва бизнинг асосий душманимиз  – мамнуният, шунинг учун ҳам, биз ҳали ўша курашчиларнинг идрокларини интеграция қила олмаябмиз. Шунинг учун, айнан коммандослардан ташкил топган гуруҳ муваффақиятга эришгани ҳайрон қолдирмайди – улар ўзларида бошидан мамнуният билан курашадилар.  Яна муваффақиятга эришиш учун, кураш фаол фазага кирган пайтида, эътибор айнан дастлабки фазаларга, деярли энг бошига, уларнинг индивидуаллиги ҳали унча чиниқмаган пайтларга қаратилгани асос қилиб олинган. 

 

Менгес голографик экраннинг тўрини очиб, керакли маълумот кристалини қидириб, гапиришда давом этди.

- Натижада улар сукунат даврига тушиб қолишди, у пайтда ҳаммага уруш асосан ютилган деб туюларди – бу даврни биз ҳозир “оҳирги пауза” деб атаймиз. Улар инсоният тарихида энг кўп қон тўкиладиган, унга нисбатан учинчи жаҳон даҳшатлари болаларнинг ўйинлари бўлиб туюладиган, давр келаётганини ҳали билишмасди. Улар ҳали бу сукунат – бу шунчаки вақтинча фаза, ва бунда нафратланадиганлар бор кучларини йиғиб, оҳирги, ҳал қиладиган зарбни беришга қарор қилаётган пайти эканлигини билишмасди. Улар тассаввур қилишлари қийин эди – ҳа, улар нафратланадиганларнинг дунёси ҳақида билишган ҳамма нарсага қарамай – улар нафратнинг бундай даражаси бўлишини тассаввурларига сиғдира олмасдилар. Мен ҳам менимча тассаввур қила олмасдим… Ва бу нарса уларни барбод қилишга сал қолди. Иккинчи жаҳон урушида 40 миллионга яқин одам ўлди, менимча? Шунга яқин менимча. Лекин у ерда бир бирини еб битираётган иккита ёввойи ҳайвон тўқнашиб қолди – фашистлар ва  коммунистлар, уларнинг иккаласи ҳам тенг даражада дунёни эгаллаш ҳоҳиши билан қамраб олинган эди. Қолганлар камроқ даражада азоб чекишди. Кейин Европада, 21чи асрнинг ўртасида бошланган туғмаслик эпидемияси. У пайтларда тиббий ҳодимларнинг эътибори бошқа турдаги масалаларга қаратилган эди  – ОИТС, Зартц иситмаси, ва бошқалар, ва тўсатдан 2010 йилдан кейин туғилган болаларнинг деярли ҳаммаси туға олмаслиги аниқланди. Ҳозир биз, бунинг асосий сабаби омилларнинг бирикмаси бўлган деб ўйлаймиз – бостириб қўйиладиган  (йўқотиладиган эмас) ваҳима, ғашлик, шунинг билан бирга барча кучлар билан қўллаб қувватланадиган мамнуният. Ҳозир яшаётган ва ЁИни маданийлаштирадиган одамларнинг туғмаслик муаммосини унутганликлари, бу гипотезани тасдиқлайди. Ғарб одамлари, деярли, келажакка қаратилган тур бўлмай қолди – семириб кетган, ижодий инстиктлари умуман йўқ. Ҳатто уларнинг юзлари ва баданлари ҳам янада ва янада бадбашара бўларди – букилган, пропорционал бўлмаган қўл оёқлар, қисқа бўйинлар билан,яъни уларнинг бадани устун бўлган, салбий фонларга мувофиқ равишда ўзгарарди.  Улар хавотирга тушмадилар – йўқ, улар шунчаки уларнинг атрофини бадбашаралар ўраб турганига ўрганиб қолдилар, улар ҳатто чиройнинг фарқига бормай қўйдилар. Улар фарқ қилиш қобилиятини йўқотдилар  - одам чиройли йўқми, бунинг фарқига бормай қўйдилар. Бадбашаралардан туғилган янги авлодлар бу бадбашараликни шунчаки тўплаб борардилар. Европа қандайдир эллик йил ичида деярли ўлиб кетди, ва бу, ўз навбатида мусулмон экспансияси билан боғлиқ муаммоларни ўткирлаштирди ҳолос. Учинчи жаҳон урушининг раҳмсизлиги … - Менгес файлга қараб, кўзини қисиб қўйди, ўйланиб қолди, унинг бармоқлари виртуал экран устидан тез харакат қилда бошлади. – Ҳа… мана шу нарса ҳар қандай тасаввурдан ўзиб кетарди, қурбонларнинг сони миллиардга яқинлашарди, уларни санаш ҳам қийин эмас эди – бу ҳайрон қолдирмасди ҳам, аҳир Европада бошланган диний уруш, деярли шу заҳоти бутун дунёни қамраб олди. Ҳар бир мамлакат, ҳар бир шаҳар, қишлоқ – ҳаммаси, дунё диний терроризмдан чарчаган пайтда гугуртдай ёниб кетди. Ҳаммаси одатдагидай, тинчлик учун курашдай бошланди, ва кутилгандай тош устида тош қолмагани билан тугади. Кейин одамлар бу ҳали юқори даражадаги даҳшатли нарса эмаслигини тушунишди  – энг даҳшатли нарса кейин келди – Болалар Катта Урушида (БКУ) саккиз миллиард одам ўлиб кетди! Деярли бутун инсоният. Тарих бошланди, деярли нолдан бошлаб. Ҳалигача аниқ маълумотлар йўқ – Ерда қанча инсон қолгани тўғрисида, балким 200-220 миллиондир.

- Бошқа тарафдан, бу, салбий ҳиссиётлар ва догматик тентаклик қонундан ташқарида эълон қилинганларида янги тартибни ўрнатишга йўл қўйди, - Брайс қўшимча қилди.

- Бу табиий, -  Арчи норозилик билдирди. –  Урушнинг ҳар битта кейинги ёнғини ўчганда, биз дунёда технологик силтанишлардан бошлаб ва дунёнинг ижтимоий қайта қурилиши билан тугаган пайтдан бошлаб, дунёда вужудга келган у ёки бу ўзгаришларни мустаҳкамлашимиз мумкин. Албатта, уруш қанча йирик бўлса, унинг натижалари шунчалик аҳамиятли бўлади. Мана, масалан энг оддий мисол – агар юз миллион совет одамларининг ўлими орқали ҳамма ёқни тозалаган, бир гуруҳ ҳалқларнинг олдинги маданий ривожланишининг юз йилини йўқ қилган, совет хукумининг даҳшатлари бўлмаганида – дунёмизнинг асоси бўлмиш – тўғри йўл тажрибаси, тажрибаланувчиларнинг пайдо бўлиши – бу ҳалли катта бир савол. Улар қандайдир маданиятдан тозаланган ерда вужудга келганлар, аҳир биз деспотик, ўлимга олиб келадиган коммунистик ва шунга ўҳшаш режимларни жиддий равишда “маданият” деб айта олмаймиз. Ва кейин, 21чи асрда ССРИ қайтадан, ўзининг барча файзлари, бошқача фикрлашни таъқиби, қамоқлари ва концлагерлари билан туғилганда, буларнинг ҳаммаси тажрибаланувчиларнинг жамоатида аҳамиятли даражада тараққиётга олиб келмасмиди? «Коммандос» тажрибанинг “қаноти”, “шоҳи” бўлмай қолдилар – улар тажрибаланувчилар тирик қола оладиган ягона шаклга айландилар. Ва, яна муҳим бўлган бир нарса – тажрибаланувчилар натижада бошқа мамлакатларга чиқарилдилар. Бу жараён олдин ҳам ўрин олган эди, лекин қайта туғилган ССРИ даврида у оммавий характерга эга бўлди, натижада эса – натижада Европа шунчаки европалик тилларга таржима қилинган китобга эга бўлмади – у тажрибанинг тирик намоёндаларига эга бўлди, ўз навбатида эса – агар бу бўлмаганида – Европа кейинги диний урушларда тирик қола олармиди?

- Аҳир буларнинг ҳаммаси шубҳали, Арчи, жуда ҳам шубҳали, - Брайс чидай олмади. – Аҳир ТЙТ нинг пайдо бўлиши каби бундай тартибдаги воқеани ягона омилга келтириш мумкин эмаску. Ундан кейин – ҳа, урушлар аҳамиятли ўзгаришларга олиб келарди, шунингдек “тараққиёт” деб аталадиган ўзгаришга ҳам. Шундай бўлса ҳам – агар сенда ҳозир бу урушни тўҳтатишнинг имконияти бўлганда, сен уни тўҳтатармидинг?

- Бундай «агарлар» тарихий маънога эга эмас. Саволнинг мантиқига келсак … албатта, бу борада баҳслашса бўлади. Лекин бу эҳтимолдан узоқ нарса эмас. Эсингдан чиқарма, нафақат ТЙТ, нафақат тажрибаланувчиларнинг биринчи гуруҳлари, балки кейинги, тажрибанинг биринчи юз йиллик ичида ривожланиши ҳам, ғарбий маданият томонидан эътибордан узоқда ўтиб кетди  – китоб ва мақолаларнинг кўп тилларга таржима қилинганлигига қарамай.

Менгес, ниҳоят, қидирган нарсасини топди.

- Мавзуга қайтайлик. Мана. Ушбу ҳужжатлар резонансли чўкиш йўли билан олинган – идроклар, уларни топганларидан кейин дарров бошқалардан циклик равишда элакдан ўтказиш ва вафодорлик билан ювиш йўллари билан ажратилганди. Джей дарров топган нарсасининг аҳамиятини тушунди, ва бутун гуруҳини суғуртага қаратди, бу пайтда бош гуруҳ, ҳатто қимирлашга қўрқиб, етарли даражада паст резонанс билан топилган нарсани ақлий ҳиссиётлар чангидан тозаларди.  Лекин, бунинг мана нимаси қизиқ …

- Менгес, гуруҳнинг материаллар билан танишиб чиқишини таклиф этаман. – Керт сал кўтарилиб, белини букиб, мушакларини харакатга келтирди. – Кел, биз ҳаммасини ўқиб чиқамиз, чунки мен гап нима ҳақида бораётганини тушуна олмаябман, сен эса ҳозирдан қандайдир хулосаларни қилишга тайёрсан шекилли. Кўпми ҳужжатлар?

- Афсус, Трапп ва Берта йўқ! Балки,VHSни ишга туширармиз? Улар тўғридан тўғри ҳам боғланишлари мумкинку. – Риана сўроқли равишда Менгесга қаради.

- Йўқ, уларни чалғитмаймиз, шошилинчи йўқ буни, қайтиб келганларида билишади. Уларнинг хабарларига қараганда, Кали-Гандаки уларга сюрпризлар тайёрлаб қўйибди, ва ҳеч ким жиддий шикаст олмаганига қарамай, уларнинг ҳозир бош оғриғи етарли.

- Яна гапиришга беринглар, - Менгес кафтини, эътибор сўрагандай, кўтарди. – Ҳозир материалларни ўқийсизлар, бир дақиқа кутинг, лекин энг қизиғи – гапиришга қўйясизларми йўқми, энг қизиғи – уларга кириш йўлига Чокнинг гуруҳи тасодифан эга бўлди, ва биласизми – бу нима тасодиф? – Менгес болаларга қараб чиқди.

- Менгес, чўзма! – Арчи сабрсизланиб, ундан ширин қорамойли ёғоч ҳиди келадиган, катта столнинг қўпол, ғадир будир устки қаватини тирноқлари билан тирнади.

- Улар бошида ета олмадилар ва чўкишни тугатишга харакат қилишни бошлаётгандилар. Они не смогли пробиться и уже почти приступили к завершению погружения. Аслида, улар ҳатто ташқи қаватнинг тизимини оҳиргача оча олмадилар, фарқ қилишнинг мустаҳкам фиксацияси ҳақида умуман гапирмаса ҳам бўлади,ва четдан кузатиб борардилар …

- “Ташқи қават” нима дегани? –Тора, Майкнинг ёнига бориб, тиззасидан туртиб, шивирлаб сўради. – Икки сўзда тушунтириб бергин – гап нима ҳақида кетябди.

- Ҳозир, тўҳта… тўҳта, Менгес,бир сония. – Майк Торага қайрилди. – Икки сўзда буни қуйидагича тушунтирса бўлади: сен оддий уйғоқ туришнинг фарқ қиладиган онгининг фиксациясининг кучини камайтирганингда, оддий қилиб айтганда, “бирламчи тўрни” ташаганингда, агар сен ғамгин одам бўлсанг, унда кўр соҳаларнинг бирига, ёки қизиқтириб кетаётган оқимларнинг соҳасига тушасан. Оқимларнинг қай бир оқимига сен йўл топишинг – бу – ҳозирги пайтда қандай ёритилган идрокларнинг кўплигига ҳам боғлиқ, ва  –  сенинг баданинг юқори жадалликдаги маълум ЁИларга нисбатан қанчалик аклиматизация қилинганлигига ҳам, ва мақсаднинг бирламчи фиксациясига ҳам боғлиқ … ишқилиб… бу қийин нарса эмас, лекин ҳозир бунда тўҳтамаймиз, деталларни кейинроқ билиб оласан, чўкишларни бошлаганингда – қисқа қилиб айтганда, сен тадқиқот объектига етганингда, сен биринчидан оқимдан чиқиб, тўҳташинг лозим – айтганча, Арчи, “ярим статик ҳолатлар” деб аталмиш ҳолатларни кашф этишда иштирок этади – бу трассада тўҳташ, қўним учун жойга ўҳшаш бир нарса. Ундан кейин ўзини идентификация қилиш назорат далолатномасини амалга ошириш лозим, четдан келган идрокларнинг мавжудлигини тасдиқлаш лозим агар ундайлар мавжуд бўлса, ёш мотивациясининг жадаллигини текшириш лозим, суғурта қилувчи гуруҳ билан алоқа сифатини текшириш лозим, ва фақат шундан кейингина фарқ қилишни қизиқтираётган объектда жамлаш керак.  Кейин – бевосита фарқ қилишни фокусини топиш. Ва мана бу ерда бир қатор ҳусусиятлар мавжуд, айниқса, агар гап биронта шаҳснинг  идрокларини интеграция этиш борасида кетаётган бўлса – шу билан бирга, ўткизувчанлиги унинг шаҳсий кучига қайта пропорционал, ва дайвер ҳамда тадқиқот қилинаётган шаҳснинг резонанси мавжудлигига тўғри пропорионал бўлган, маҳсус экрандан ўтиш керак – мажбурий ҳолда Меркнинг ушбу мавзуга бўлган “Ташқи қаватларнинг резонансли ўтказувчанлигининг ҳусусиятлари” обзорли ишини  ўқиб чиқ.  – Майк сабрсизлик билан Менгесга қайрилиб, давом эттириши учун ишора қилди.

- Мен ҳам тугатмоқдаман – шуниси ҳайратда қолдирадики, улар бош гуруҳ четдан нотаниш куч томондан таъсир сезганларида етдилар натижага. Ва бунда ноодий ташкил этилган идрокларнинг бир қатори, тўсатдан нафақат ўзгача ферментга, балки интеграция учун очиқ нарсага айланди. – Менгес матни варақлаб, экранга кўз қаратиб чиқди. – ҳўш, бу ерда деталлар… натижада, Джей розилик берди (фақат “коммандосдан” ташкил топган гуруҳдан яна нимани кутиш мумкин эди), идрокларнинг ўзгача гуруҳи интеграция қилинди, ундан кейин резонанс пайдо бўлди, ва бундан олдин ўтиб бўлмайдиган экран бирдан ўзидан ўзи йўқ бўлди. Пилот дайверлари кашф этилган имконият билан шу лаҳзадаги натижа учун суиистеъмол қилмадилар – бу борада “коммандос”да доим тартиб – бошқа кимдир унинг исми нима эканлигини эслай олмаган вазиятда, шароитни тўғри баҳолаш қобилиятида уларга етадигани йўқ… Улар туннелни астойдил қараб чиқдилар, лекин бўш қўллар билан ҳам кетишмади  - натижада БКУнинг оҳирги паузасининг санаси ёзилган даврнинг ҳужжати топилди. Бу ерда аҳамиятли нарса йўқ … майлиде. Муҳими – бошқа. Муҳими – улар “қаттиқликка” кира олдилар ва у ерда мустаҳкамланиб қолдилар. “Қаттиқлик туннели” назарияси эсингиздами? Албатта,эсингизда … Улар уни топдилар.

Торадан ташқари ҳамма оғзиларини очиб қотиб қолдилар, унга эса фақат Брайснинг тиззасини ишқалаш қоларди, лекин Брайс фақатгина қўлини силтади. – Ҳозир, Тора, тўҳта…

- Яна, мантиқ шундаки, улар дельфинлар бўлиб чиқди. – Менгес нуқта қўйди.

- Қаерда? – Брайс матнга қараш учун туришга харакат қилди, лекин Менгес файлни ёпиб бўлганди.

- Резонансни вужудга келтирган идрокларнинг ўша гуруҳи –  дельфинлар эди, аниқроғи – уларнинг иши:) Менинг эслашимча, бу оҳирги уч ой ичида расмий равишда рўйҳатдан ўтказилган учинчи далил, бунда Ернинг тирик башараларининг идроклари ўзини шундай тутадики, улар “ташуббус кўрсатмоқдалар” деб айтгинг келади одам.  Эсингизга тушираман, ярим йил олдин Айенгернинг еттинчи гуруҳи Ер башаралари идрокларининг интеграцияси билан оммавий тажрибаларни бошлаган эди. Тарденнинг ишлаб чиқишларидан фойдаланиб, улар жуда ишончли равишда олдинга силжимоқдалар. Ҳозир кўпчилик бу йўналиш билан қизиқмоқда, сизлар биласизлар, мен ҳам озгина ишлаябман бу йўналишда. Агар бу учта воқеа – тенденциянинг намоён бўлиши бўлсачи? Агар бе жавоб бўлсачи...? Жавобан ташаббус? Бизнинг Ер башаралари англашга қобилиятига эгалигига ишончимиз комил, лекин бу ишончни нонга суриб еса бўлмайди, мавжуд бўлган фактик гувоҳномалар эса беш юз йил олдин ўтказилган тадқиқотларнинг чегараларидан чиқиб кетмоқда  – ўсимликларнинг мусиқага бўлган реакцияси, кирлиан нурланиш, ҳайвонларни ўргатиш ва шунга ўҳшаш оддий нарсалар. Беш юз йил ичида биз деярли ҳеч қаерга силжимадик, ва мана ҳозир биз биринчи марта кўпроқ аҳамиятга эга бўлган ерга қадам босмоқдамиз… бундай нарсаларнинг борлигини билишдан одам шундай завқланадики!

- Бизку силжимадик, - Майк тиқилди, -лекин ўша “башаралар” бу соҳада ўзгача тараққиётга етиб борганликларига жиддий асослар бор, шунинг учун мен Чокнинг олдига, ёрдам бериш учун учиб борардим.

- Майк…, - Менгес пешонасини тириштирди, - ярамга туз сепма. Жиддий тадқиқотлар орасида башаралар тўғрисида фольклорга ўрин йўқ … Майк! – у қўлларини илтижо қилаётгандай буклаб, бўкирди, - ҳудо йўлига, мени тинч қўйгин. Башараларнинг излари таҳминан 2370 чи йилда, Болалар Катта Урушининг қизғин даврида, “ким кимни” саволи икки томондан ҳам бошқа на раҳм, на чора бўлмаган даражада ўткирлашганда йўқолган. «Кариб ҳисоботлари» ишончли равишда 2370чи йилда башараларга йўл ёпилгандан кейин,кейинги ўн йил ичида улар урушнинг жараёнига аҳамиятли таъсир кўрсатганликларидан далил беришади, лекин, айтиб ўтиш керакки, ушбу таъсирнинг характери унчалик даражад илмга қарши эмас… ва ўша пайтдан мана бир юз қирқ йил ўтиб кетибди!

- Илм ҳақида бу ҳаммаси бўш гаплар, Менгес, - Майк кулиб юборди. – Юз йиллик даврнинг нуқтаи назаридан, биз ҳозир шуғулланаётган ҳамма нарса мавжуд эмас ва мавжуд бўлиши ҳам мумкин эмас.  Башараларнинг йўқолишига келсак – агар бу бир марта бўлганида, мен улар ҳаққатдан ҳам йўқ эканлиги тўғрисидаги гипотезани қабул қилишга харакат қилардим. Бир юз қирқ йил – ҳазил эмас. Лекин улар 2215чи йилда йўқолиб бўлганку, ва яна деярли ўша бир юз қирқ йилдан кейин пайдо бўлишди, БКУда тарозини эгиш учун. Бунда, Менгес, эътибор бер – қандайдир “бошқа” башаралар пайдо бўлмаган, аниқроғи – нафақат бошқалар. Уларнинг орасида ЯНА ҲУДДИ ЎШАЛАР, йигирманчи асрнинг бошида тажрибани тарқатаётганлар эди.  Биз буни албатта биламиз, - Майк қарши чиқаётган Менгеснинг гапини бўлиб, овозини кучайтирди. –  Бодхи ҳам 2350чида пайдо бўлган, буни ҳам биз жуда яхши биламиз. Шунинг учун, ҳозир бизнинг устимизга дельфинлар ёғилаётган бўлса – бизнинг билимларимизда тартиб керак бўлган шундай керакли пайтда, бу дельфинлар ҳудди буюртмага биноан бизга, мен нафасимни тўҳтатиб гапира оладиган нарсага қараб, йўл очмоқдалар – Планетамиз идрокларининг интеграциясига… - Майк жим бўлиб қолди, лекин ҳеч ким бу паузадан фойдалангиси келмади. – Ҳаммаси бундай бўлганида, мен фақат битта нарсани ҳоҳлайман – барча кучимни натижага эришиш учун сарфлашни, у қанчалик шарпага ўҳшамасин. 

- Мен ҳам ҳоҳлайман! – Торанинг овози ҳаяжонли туюларди. – Менгес, ўзингнинг қўтоғинг билан онт ичгин, манга ёрдам берасан,а, бу мавзуни тушуниб олишга. Мен, албатта, мен бу ерга келган масаладан бош тортмаябман, лекин менинг бўш вақтм ҳам бўладику, ва мен ундан ўзимнинг ҳоҳишимга қараб фойдалана оламан, мен айнан шу нарса билан шуғулланишни ҳоҳлайман, ваъда берасанми?

- Қарагин, - Менгес ўйланиб қолиб, катта, қарағай ғуддасини ўйнарди, - сен бу ерда менга ёрдамчи керак бўлгани учун келгансан, ўзгача масалани ҳал қилиш учун ўзгача ёрдамчи. – “Ўзгача” сўзига у урғу қўйди. – бу масала гуруҳимизнинг  асосий масаласи бўлган, инсоният тарихининг айрим чигаллашган лавҳаларини аниқлашдан иборат масала билан боғлиқ эмас. Ундан ташқари – у шунчалик нооддийки, мен Илмий Конгрессда тасдиқлашни олишдан олдин жуда ҳам ишончли асосларни тақдим қилишимга тўғри келди, ва… мен топдим ва уларга ўша асосларни кўрсатдим, ва мен, ўша болаларнинг айнан сени бу ишга тавсия этишганларида адашишмаганини кўриб турибман – Менгес деразанинг олдига бориб, кафтларини водородли наношишанинг жуда ҳам юпқа бўлган қаватига қўйди. – Бу мавзу сенга ёқади, ва сенга Чокнинг гуруҳидан эски дўстларинг билан ишлаш учун вақт ажратишинг керак бўлмайди, чунки гап айнан Ер башаралари идрокларини интеграция қилиш ҳақида кетябди. Лекин янги маълумотлар жуда ҳам ўринли бўлишини инкор этмайман, улар икки ой олдин тайёр бўлганларида, мен аргументацияга шунча вақт сарфламасдим.

- Зўр! – Тора ўтирган жойида сакраб юборишига сал. – Мен Ер башаралари идрокларини интеграция қиламан! Менгес,айнна қайсиларини? Қарағайлар, ялангликлар, тошлар, булутлар, тоғлар – мен бу ерда шундай тошларни кўрдимки! Мен ҳаммасини ҳоҳлайман! Сен ўйлама, мен айрим нарсаларни биламан, албатта жуда яхшимас – мен Моран ва Картьени ўқиганман, у ерда шунча қизиқ нарсалар борки!

- Ҳаммаси мукаммалроқ,Тора, сенинг орзуларингдан анча мукаммалроқ. Лекин қизиқроқ ҳам, албатта, мукаммалроқ ва қизиқроқ... Ҳовлиқма, ҳаммасининг ўзининг вақти бор. Трапп қайтиб келганидан кейин биз ҳаммасини гаплашиб оламиз.

- Мен ҳовлиқаётганим йўқ! Майк, сен биз билан биргамисан?

- Билмадим… ҳозир эмас. – Майк қўлларини икки томонга очди. – Мен ўзимнинг ишимда ҳам қандайдир жиддий натижага келишни ҳоҳлайман. Ҳеч қачон олдиндан билмайсан  – ниманинг қаера садо беришини, шунинг учун биз сен билан балки қаердадир бевосита йўл билан ҳали тўқнашармиз – бундай ҳолатлар ҳамма жойда бўлиб туради. Сен ростдан ҳам Моранни ўқиб чиқдингми?:)

- Нима десам экан…, - Тора кулди, - унчамас, ҳали. сувсиз сузишни ўрганиш, ўзинг тушунасан … Лекин айрим бир нарсалар менга маълум. Айтганча, “қаттиқлик туннели” тушунчасини мен у ерда учратгандим.

- Тушунча сифатида бўлиши мумкин, - Менгес яна столига қайтиб ўтирди. – биз уни биринчи билган пайтимиздан бошлаб, бу “тушунча” кўплаб дайверларнинг ақлини олган, лекин мантиқи бўйича шу бўйича назария бўлиб қолган. Биз кўрларча буни Ярканинг Бодханинг Иккинчи Китобига бўлган шарҳларидан ёзиб олдик, ушбу тушунча ҳақидаги баъзи маълумотлар бизга “Коммандослар учун ички қўлланма”дан ҳам етиб келди, аниқроғи бизнинг қўлимизга тушган “Қўлланма”нинг парчаларидан. Маъноси шундаки, сен “дарё эмас, тоғ эмас” тажрибасини амалга ошираётиб, Ерга нисбатан вафодорликни ва тоғга нисбатан ўткизувчанликни сезиб туриб, “тоғ эмас”га қараб турсанг, ўзига ҳос қаттиқликнинг жисмоний сезилиши вужудга келади – қорин ёки кўкрак томонда, ва бунда бу сезилишнинг аҳамиятли қисми баданнинг кўриниб турган чегаралари олдида пайдо бўлади. Бу нарса ҳозир мактаб ўқувчисига ҳам маълум, ва қаттиқликни сезишни туғдириш билимини шакллантириш мажбурий мактаб дастурига киради, лекин фақат ўзининг мўъжизали, соғломлаштирадиган таъсири сабабли. Ундан ҳам камроқ шуниси маълумки, агар “қаттиқликни” сезишнинг жадаллиги 10га етса, бар пастдан кейин маҳсус ЁИ пайдо бўлиши мумкин, биз уни ҳам, айтганча, “қаттиқлик” деб атаймиз. Айрим ҳусусиятларга кўра, бу ЁИ кам даражада ўрганилган … лекин бизга маълум бўлган назариядан келиб чиқиши бўйича, ушбу турдаги ЁИни маданийлаштириш Катта Қизнинг, яъни Ернинг идрокларини интеграция қилиш билан тўғридан тўғри боғлиқ айрим ҳайрон қолдирадиган имкониятларга олиб келади. Бу ерда далилларга нисбатан сўзлар кўпроқ, лекин мен умид қиламан, - Менгес ҳикоясини тугатаётгандек баданини ростлади, - ушбу ҳолатнинг яқин орада кескин ўзгаришига.

- Айтганча – болалар айнан нимани топдилар? Сен – қандайдир ҳужжатлар, дединг? – эслади Брайс.

- Ҳа. – Менгес ҳаёлини жамлади. Келинглар,кўрамиз. Бу ҳам қизиқ.

Тўла экранда кўриш режими ёқилди ва атроф жимжит бўлиб қолди.

– Бу деярли бутунлай йўқотилган китобнинг кириш қисмидан парчалар, бизгача фақат мана шу кичкина парчаларгина етиб келди. Энди уни қайта тиклашга умид бор, Чок бунинг устида ишлайди, лекин, ўзларингиз яхши тушунасиз, унинг миясини эгаллаб олган нарса энди бу эмас. Лавҳалар тартиб билан рақамланган.

 

*** 001: «Ҳозир – ушбу бутун тушунмовчилик бошланиб, афсуски тугамагандан кейин, тушуниб бўлмайди – ҳаммаси қандай қилиб рўй берганини, одатда воқеаларнинг хронологиясини қайта тиклашнинг иложи йўқ, бунинг, умуман олганда,кераги ҳам йўқ. Биз – ушбу китобнинг муаллифлари - олдимизда қўйган асосий масала – бу ўтган кунларнинг бутун суратини аниқ кўриш, келажакни аниқ тасаввур этиш учун курашимизнинг асосий даврларини эслаш, қайта тиклаш. Аммо, йўқ, – асосий масала – ушбу жин урган урушни ниҳоят тугатиш. Бизни ўзларига душман қилиб танлаб олганларга яна ва яна бир марта кўрсатиш – биз душманлармасмиз, биз, улар бизнинг оддий нарсалар, телевизор учун мосламалар, сайр қилиш учун кучуклар эмас, биз “оқ тоифа” – катталар сингари эркин яшашга тўлиқ, табиий ҳуқуқимиз бор бўлган одамлар эканлигимиз билан рози бўлишган пайтда урашни тўҳтатишга тайёрмиз. 

Биз шунинг билан бирга, бизни синдириб бўлмасликни ҳам кўрсатмоқчимиз. Биз рақибимизга нисбатан яхшироқ ташкиллаштирилганмиз ва йиғилганмиз. Биз озодликка бўлган интилиш билан яшаймиз – айнан ўша, қадимги қуллик жамиятларининг барбод бўлишига олиб келган интилиш билан. Биз, билимимиз камлигига қарамай, аниқроқ фикрлаймиз, жисмоний тарафдан кучсизроқ эканлигимизга қарамай, қатъиятлироқ харакат қиламиз, бизнинг йўқотадиган нарсамиз йўқ, чунки енгилиш натижасида бизни ўлимдан ҳам қўрқинчлироқ бўлган нарса кутмоқда – бизни “шаклланган катта одам” номидаги маҳлуққа айланиш кутмоқда. Кўпчилигимиз ўлишга тайёрмиз, лекин бундай равишда чириб кетишга эмас.»

 

002: «Ушбу китоб энг зўр адабий тил билан ёзилмаган – ёшнинг айби – кўпимизнинг шунчаки етарли вақтимиз бўлмаган. Ҳа, вақт йўқ, вақт жуда кам, шунинг учун биз матнни ялаб чиқмаймиз  – биз уни адабиёт соҳасида мукофот учун яратаётганимиз йўқ, биз хроника ва манифестнинг қоришмаси сифатида бир нарсани яратмоқчимиз. Тасаввур этинг, бизнинг ёши катта ўқувчиларимиз, биз “хроника” ва “манифест” каби сўзларни биламиз. Биз китоб ўқиймиз, кўплаб китоб,жуда кўп. Катталарнинг кам ҳолатларда бизникига ўхшаган ўқиганликнинг ҳажми бор – аҳир сизлар банд одамларсизлар – эрталабдан кечгача ишларингиз, ташвишларингиз, азобларингиз жуда кўп, бир йилда иккита детектив – мана талабларингизнинг тепаси, энди эса яна бу уруш, биз эса – биз шунчаки болалармиз, нима ҳам талаб қилса бўлади биздан. Лекин биз биламиз – биз нимани талаб қилишни ҳоҳлаётганимизни. Ва биз бунга эга бўламиз – бизнинг эркинлигимизга.

Китобнинг матнида биз тез тез цитаталарни келтирамиз. Ёзишни тезлаштириш учун биз изоҳларнинг рўйҳатини тузмаймиз – бизга ишонишингиз мумкин, цитаталарнинг тўғри эканлигига, кимдадир уларнинг тўғрилигини текшириш учун ҳоҳиш пайдо бўлса, марҳамат – ҳамма цитаталар очиқ омилдан олинган, бу омил маълум бўлган пайтдан расмий равишда ёпиқ бўлиб қолган бўлсада, унинг ўн, юз минглаб нусҳалари кўпайган, аҳир ҳозир Ўрта асрлар эмаску, файлнинг нусҳасини бир сонияда кўчирса бўлади. 

Мавзудан мавзуга сакраш, баённинг мантиқсизлиги (хронологик) – буларнинг ҳаммаси ушбу китобда бор. Уруш тугаганидан кейин биз ҳамма ёзувларни тартибга келтирамиз – ҳозир бунга вақт йўқ.»

 

003: «Биринчи ташкил этилган зиддият қачон ва қаерда бошланган – буни ҳозир айтишнинг иложи йўқ. Бир нечта жойларда, таҳминан бир ҳил пайтда бошланганини истисно қилиб бўлмайди. Умуман гапирганда, ҳужайраларнинг қарши чиқишида ўз харакатларини келиштириш учун, бир бирини қидириб, топишни бошлаганларида, уларнинг миқдори бир нечта ўнликка етарди. Қўшма курашнинг усулларини ва мақсадларини ишлаб чиқиш тўғрисидаги сақлаб қолинган дастлабки ҳужжат йигирма уч  ҳужайра ҳақида маълумот беради. Деярли бирданига назарий база сифатида тўғри йўл тажрибаси қабул қилинганди (ТЙТ). Диққат билан ишлаб чиқилган методика, мақсад ва воситаларнинг етарли даражад аниқлиги, олдин ҳаёлга кирмаган оддийлик ва тўғрилик, боғлиқ бўлган материалларнинг анча кенгайтирилган базаси, ва – аҳийрида – шу заҳоти бўлмаса ҳам, бизнинг гапларимизга эътибор берган одамлар, тажриба руҳини олиб юрувчилар, ўзининг мисоллари билан бизни илҳомлантириб, бизга бебаҳо ёрдам беришди ва ҳали ҳам беришда давом этишмоқда, ушбу мисолларнинг энг асосийси (биз учун) – бу алламбало ёшга етиб, “каттага” айланмасдан, шундоғича самимий, эркинликка интилаётган ёш мавжудот бўлиб қолиш мумкинлигидир – ҳам ички, ҳам ташқи кўринишда.  

ТЙТ ҳақидаги китоб муаллифи томонидан уч юз эллик йил олдин ёзилган бўлсада, унинг таркиби биз учун жуда долзарб бўлди. Ҳудонинг назари тушмаган сайтда ва унинг бир нечта ойналарида ётиб, бу китобни чанг босмаган. Ҳудди бу китоб келажак учун ёзилмагандай, ва энди биз ўша келажак келиши учун курашябмиз. Бироқ – агар биз ҳозир бу нарса учун курашаётган бўлсак, демак бу келажак келиб бўлган. Бундан уч юз йил олдин туғилиб, шу заҳоти йўқ бўлган тажрибанинг бизнинг давримизгача тирик қолиши мумкин эмасдай туюларди, ва ҳеч қайсимиз тирик башаралар ва аждарчаларни топишга ҳеч ким жиддий ишонмасди. Қандай қидириш керак ўзи?? Бизга маълум бўлишича, ТЙТнинг биринчи босқичи бошланганидан кейин 10 йилдан кейин тугаган – тажрибаланувчиларнинг биринчи тўлқини тезда пасайди.  Деярли ҳамма тажрибаланувчи бўлиб ҳисобланганлар, ўзининг олдинги ҳолатига қайтди, қочоқ бўлиб, яъни орзуларининг чегараси салбий ҳиссиётлардан нисбий эркинлик мамнунияти бўлган одамлар ҳисобланарди.  Қолганларку умуман чириб кетди, қариди, ғамгинликларга кўнди, ва йўқликка кетиб қолдилар. Лекин биринчи тўлқиндан кейин иккинчиси бошланди, иккинчидан кейин – учинчиси. Биттадан, иккитадан башаралар пайдо бўла бошлади. Башарали – лойиҳалар кучга минардилар, башара-қишлоқлар қуриларди, башара-китобхоналар қуриларди, тажрибаланувчилар уюшмаларга ўзарининг тажрибада бўлган қизиқишларига мувофиқ равишда йиғила бошладилар. Бодханинг тақдири қандай? Биринчи тўлқинлардан чиққан, йўл топиб, аждарчаларга айланганларнинг – Ежатинанинг, Соноранинг, Трайлангнинг, Риплининг, Лобсангнинг, Айтнинг, Ярканинг тақдири қандай бўлди? Улар ўзи қанча бўлган? Уч юз эллик йил ўтибди!!! Минг деса ҳам бўлади. Айниқса ўзининг биринчи ўн йиллигидан ҳали ўтмаганлар учун. Бизга маълум бўлишича, башаралар ва аждарчалар харакат қилмай ўтирмаганлар, улар фаол харакат қилиб, янги башараларни тайёрлаганлар. Улар бундан кейин қанча бўлган? Ёшлари уч юзда бўлганда башараларнинг кўриниши ҳудди ўттиз ёшларида каби бўлганлиги  тўғрисидаги  ҳиқояга жиддий ишонса бўладими? Аппель ўзларининг башаралар билан учрашувларини таърифлаб бермоқдалар. Кимдир буни маҳоратли ўй сифатида қабул қиларди, кимдир албатта бунга ишонади, лекин Аппельнинг  – фирибгарликда айблашга мумкин бўлган оҳирги одам эмаслигини эътироф қилмасликнинг иложи йўқ, бошқа тарафдан эса у маънавий курашаётган болаларни қўллаб қувватлаш учун ҳимматли ҳоҳишга қараб иш тутгандир, уларга башаралар уларнинг томонида эканини ишонтириш учун – ҳатто бундай алдаш йўли билан.  

Бундай шубҳалар бизни башараларнинг мавжудлиги биз учун юқори даражада ишонарли равишда намоён бўлганидан кейингина тарк этди.Улардан, биз ишонгандай, бизга ғолиб чиқишга ёрдам берадиган билим ва кўникмаларга эга бўлдик.»

 

004: «Бизнинг қулоғимизгача қарши чиқишларнинг биринчи, офатли тўлқинлари ҳақида маълумотлар келди. Аслида, бу ҳали қарши чиқиш эмас эди – тушунишга нисбатан бўлган биринчи чақириқлар эди. Масалан – мана бу, АМ-20 рақамли, 2014 йилдан бўлган ҳужжат.

(Изоҳ: биз у пайтдаги ҳужжатларда зарур бўлган грамматик ва орфографик ҳатоларни тўғирлаймиз, чунки у асрнинг ёш болалари одатда саводли бўлишмаган – фақат Қарши чиқишгина болалар ўзларининг тизимлаштирилган равишда таълим олишига олиб келди. Ҳозир Қарши чиқиш иштирокчиси бўлган – ёши 9 – 10 да бўлган, ва юзлаб китобларни ўқиб, бунинг натижасида саводли бўлган болани учратиш жуда табиий ҳол, лекин у пайтларда – ўша ёввойи пайтларда – бу ақлга сиғмайдиган нарса эди.)

“Жонга тегди! Шайтон урсин бундай ҳаётни! Улар қўлларидан ҳамма нарса келади, деб ўйлашади – ҳамма, ҳамма нарса! Уларнинг ўйлашича, мен уларнинг нарсасиман, мен фақат улар ҳоҳлаган нарсани, фақат улар ҳоҳлаган пайтда қилишим керак деб ўйлашади. Шунда ҳам барибир, улар бирон нима билан мамнун бўлишмайди! Агар мен “ҳоҳламаябман” деб айтсам, уларнинг фикрича бу “мен назоратдан чиқиб кетганим”, “доимо шу ўзининг эркалигини қилади”, “эгоист”, “онамга умуман раҳмим келмайди” каби хулосаларни билдиради. Мен доимо ҳаммага ҳамма нарса қарздорман – мактабга боришим керак, дарсни албатта қилишим керак, дўконга албатта боришим керак, пол ва идишни албатта ювишим керак, овқатни столда ҳамма билан бирга, ва “фақат ейиш керак” бўлган овқатни ейишим керак – агр мен бирон нимани одатда қабул қилинган пайтда емоқчи бўлсам, унда “иштаҳангни бузма”, “ҳамма нарсани олаверма – ўтириб, одамларга ўҳшаб егин”, “энди нима, биз сенсиз кечки овқатни қилишимиз керакми?” каби гапларни эшитаман. Шантаж, таҳликалар, ўша жин ургур мактабга туфуриб ҳам кўрчи! Қўлингни бураб бўлса ҳам, боришинга мажбур қилишади. Ва ўша ахмоқ менга доим бир гапни айтгани айтган – аҳир буларнинг ҳаммаси сен учун, кейин раҳмат айтасан ҳали, мен ҳам сенга ўҳшаб мактабга боргим келмасди – дадамга раҳмат – бир икки марта қайиш билан урганди, энди менда олий таълим ва ҳурматли ишим бор. Ахмоқ! Сен ўзинга ойнага қачон оҳирги марта қарагансан? Ойимгачи? Башараларингдан кўнглим айниб кетябди!! Қийшиқ, бадбашара башаралар, юзлар эмас. Шалвираган, доим бирон нимадан мамнуниятсизлик билдиришади, қорнингни осилтириб юрасан, зинадан бешинчи қаватга югуриб чиқсанг, шу заҳоти инфаркт бўласан. Иши ҳурматли эмиш… ишдан келиб, пиво ичади, кечки овқат мобайнида қандайдир бўлмағур гапларни гапиради, ва мен буларни ҳаммасини ўтириб, эшитишим керак. Нима қиламан бундай ҳаётни?”

 

Айрим ҳолларда қаршиликлар жуда ҳам содда шаклда ифодаланган эди, ва бундан, масалан 2013 йилги, АС-35  ҳужжатдагидай, янада ўткирлашиб борарди.  :

«Олдин мен акаларимни жуда яхши кўрардим. Ва улар учун ҳамма нарсани қилишга тайёр эдим. Ва мен уларнинг илтимосини бажарсам, бунинг ҳеч қандай қўрқинчли жойи йўқ деб ўйлардим, мен улар учун бирон нимани қилгим келарди. Мен югурардим, чой дамлардим, олиб келардим, олиб кетардим.

Кейин мендан фойдаланишаётганини тушундим. Таҳминан 11 – 13 ёшимгача ҳаммасини ўзимнинг ҳоҳишим билан қилардим. Кейин бош тортардим, мени мажбур қилишарди, мен қилардим.

Кейин, уларнинг ҳонасида телевизор турганида,мен фильм кўришга келардим. Улар доим даҳшатли, қўрқинчли киноларни кўришарди. Мен фақат полда ёта олардим, улар короватларида ётишарди. Менинг ҳоҳишларим инобатга олинмасди, масалан, агар мен фильм кўришни ҳоҳласам, мени чой дамлаб келишга юборишарди. Агар ҳонада мабодо ҳеч ким йўқ бўлса, унда мен короватда ётардим ёки ўтирардим, акам келганида эса, мени полга ҳайдашарди. Мен қарши чиқмасдим. Менга короватдан тушишни айтишарди, мен тушардим.

Акаларим ҳарбий ҳизматдан қайтишганда ҳам, мен уларга чой олиб келгим, дўконга тамаки ва пиво учун боргим келмасди.

 Мен бош тортганимда, қўлларимни қайрилтиришарди, менга жисмоний оғриқ келтиришарди, мажбур қилиш учун. Менга қутириб кетганимни, бўйсунмаётганимни гапирарди, нима қийинми шунчалик, бор тез. Буларнинг ҳаммаси ғазаб билан, мени уришга тайёргарлик билан, нафрат билан гапириларди, акамнинг юзи қийшайиб, оғзида деярли кўпик билан гапирганларини эсладим, қичқирарди унинг устига.

Мен бормасдим, қилмасдим, чидардим, ота онамга ҳеч нимани гапирмасдим (улар менда қўлни тарбиялашган, бу барибир ҳечнимани ўзгартирмасди). Мендан чой қуйишимни сўрамай қўйишди.  

Телевизор уларнинг ҳонасида эмас, умумий ҳонада турганида. У ерда диван ва креслолар турарди. Агар мен диванда ётганимда ёки телевизорга яқинроқ турган креслода ўтирганимда, акам телевизор кўриш учун келганида, мендан туришимни талаб қилишарди, унинг балким диванга ётгиси келаётганини айтишарди. Агар мен турмасам, мен кўтариб, ташлаб юборишарди, кейинги лаҳзада мен полда ётган бўлардим. Масалан, мен кейин креслога ўтирардим. Иккинчи акам келиб, айнан ўша креслога ўтиргиси келаётганини айтарди, мен яхшиликча бўйсунмасам, яна ҳудди шу нарса бўларди – мени олиб, улоқтиришарди, ва мен кейинги дамда полда ётган бўлардим.

Кейин улар кичкина синглимизни дўконга ёки чойни тайёрлашга юборишарди. Агар қандайдир меҳмонлар, қариндошлар келса, улар ҳамманинг олдида менга ҳечнима қилдириб бўлмаслигини койитиб гапиришарди. Мен синдим, уялиб қолдим. Мен уларга кийимларни дазмол қилардим. Аниқ эсимда йўқ, балки чой дамлаб, дўконга ҳам борардим.

Агар катта ҳонага дазмол қилишга келсам, ва акам телевизор кўриб ўтирган бўлсалар, ва мен уларга нимага эсимда йўқ, лекин нимагадир аниқ ҳалақит бергандим, у мени ҳайдаб юборди. Менга нима гапиргани эсимда йўқ.

Унинг кийимларини дазмол қилиш керак бўлганида, у менинг олдимга келиб, ялинарди, илтимос синглим, деб гапирарди.

Мен ўшанда ва ҳозир ҳам, уйда ҳамма ишларни бажариши керак бўлган қул эдим, ва мен қилардим ҳаммасини.

Мен уйларни йиғиштирганимда ҳам, менинг устимдан шикоят қилишарди: мен телевизор кўришга ҳалақит берябман, мен вақтида йиғиштирмаябман, ҳайдаб юборишарди.

11-12 ёшдан кейин, агар мен бирон нарсада воз кечишдан бош тортсам, ниманидир қилмасам, мени одатда эгоист деб аташарди.

Менда одамларга ёрдам беришга, улар учун бирон нима қилишга ҳоҳиш йўқ эди.

Айрим пайтларда мен одамлар учун бирон нимани ўз ҳоҳишим билан қилардим, мендан буни сўрашмаган пайтда. Лекин бу мен дўстликни, фойдани кўзлаб қилган пайтлар эди. Мен бирон нимани қилмайман деб айтган пайтларимда, менга нисбатан шу заҳоти нафратни билдиришарди (бундан олдин лекин дўстона гапиришган эди), ва сўрашарди, нима шунчалик эринябсанми деб? Мен учун ҳамма илтимослар аччиқ эди, мен ўзимни қул, бўйсунадиган, нотавон сифатида қабул қилардим.» ***

 

Экран ўчди, лекин ҳамма ўзларининг ҳаёллари ва ҳиссиётларига шўнғиб кетиб, қимирламай ўтирарди.

- Мен ҳеч қачон бунга ўргана олмайман. Мен ҳар доим бундай нарсаларни ўқиганмида, бор кучим билан ҳиссиётларга сайқал беришда диққатимни жамлайман. – Риана оҳир ҳўрсинди, ўзининг олдига, диққатини жамлаган ҳолда, қараб. – Сен иккита янгиликнинг борлиги тўғрисида айтгандинг – яна нима бор?

- Бу гал бу нарса бошқа соҳадан. Кертнинг ўзи гапириб берсин  – бу унинг кашфиёти.

- Мана нима учун сен бугун шундай сирли экансан! – дайверлар, қисман ғамгин ўтмишнинг шарпаларини ҳайдаб юбориш учун атайлаб ўзларига келдилар.

- Бўл, гапир.

- «Ресурслар»да нашр этиб бўлишдими? Зўрку, бу сенинг нечинчи нашриётинг?

- Эсимда йўқ, ўн олтинчи шекилли, - Керт озгина уялиб қолди, бундай табрикларни қабул қилишга ўрганиб қолганига қарамай. – Ўзи бу ҳудо билсин қандайдир бир нарса, кичкина фрагмент, лекин унинг таркиби шуниси билан қадрлики, у аждарчага тегишли, ва унинг ичида гап экстатик ЁИ ва Бодха ҳақида кетмоқда. – Керт йўталиб олди. – Олдин улар шунчаки “бўлган” эмас, ҳозир ҳам “бор”лигига шубҳа билан қараш мумкин эди. Улар БКУда курашаётган болаларга ёрдам беришганларидан ва ғалабага кичкини аҳамиятли ҳисса қўшишганидан кейин, барча шубғалар йўқ бўлди.  Биз уларнинг ғалабадан сўнг дарҳол сояга нима учун кетиб қолганликларини билмаймиз,  уларнинг ҳозир қаердалигини ва нима билан машғул эканликларини билмаймиз, лекин уларнинг ЁИда бўлган саёҳатларидан йиғилган тажрибалари бизнинг тадқиқотларимизда жуда ҳам кучли туртки бўлиши мумкинлигининг  эҳтимоли борлигидан келиб чиқамиз.  Биз уларни қидирмоқдамиз, ва сизлар биласизлар, Нортоннинг гуруҳидан айрим дайверлар ҳам шу билан машғул.  Уларнинг гуруҳи – янги перспективали соҳаларни пилотли тадқиқот қилиш ва эркин изланиш гуруҳи, 100% га коммандослардан иборат, ва уларнинг айримлари узоқ пайт мобайнида биз билан ҳамкорлик қилишмоқда, лекин натижалар ҳали жуда ҳам камтарин. Мен бугун олган ўша иккита фрагмент, натижаларнинг озлиги фонидагина аҳамиятли бўлиб кўринади, шунинг учун ўзимизни алдамайлик, бу кичкина парчаларгина. – Керт экранни очиб, файлни очиб юборди.

 

«Бога нисбатан нозиклигим 9га етганда, кўзим кўр бўлиб қолди, ва кейин  – олтин нурланиш билан тўлган фазонинг мустаҳкамланган кўриниши, менинг олдимда эса, горизонтгача чўзилган – қалин, қаҳраболи денгиз оғир, ёпишқоқ сув билан. Сув оддий кўринмасди, кўпроқ магмага ўҳшаб кетарди. Денгизнинг усти текис эмас эди – тўлқиндардан ва думалоқ гажаклардан иборат эди, бунда тўлқинлар ҳар ҳил томонларга харакатланардилар, ҳар бири ўзининг тарафига. Ушбу харакат бир нимаси билан амеба ёки медуза танасининг харакатига ўҳшаб кетарди. Шу билан бир пайтда бу айнан денгиз эканлигига ишонч комил эди. Танамда денгиз устидаги тўлқинларнинг харакатини идрок этардим – мен ўзимнинг бутун танам билан тўлқинларнинг ҳар ҳил томонларга югуриб кетаётганини сезардим.  Денгиз билан бирликни сезардим  – иккитага битта тананинг идроги, ва шу билан бирга аниқлик бор эди биз – иккита ҳар ҳил мавжудот эканлигимиз борасида.

Менинг олдимдаги мавжудот тирик эканлигини ва у менга ўзининг бутун усти билан “қараётганини” англадим. Унга қарашнинг 10 –ҳоҳиши вужудга келди. Битта тўлқиндан бошқасига қарардим, ҳар битта алоҳида деталда ўзимнинг эътиборимни жамлаб. Бунда танамнинг ҳар ҳил қисмларида чидаб бўлмас даражада лаззат пайдо бўларди –  мен қайси тўлқинга қараганлигимга қараб, кўкракда, томоқда, панжаларда, амимда, юзимнинг устида ва бошқаларда лаззат пайдо бўларди. Кўкрагимда чидаб бўлмайдиган кенгайиш ва мен ҳозир лаззатдан ёрилиб кетишим мумкинлиги ҳақида фикр вужудга келарди.

Кейин денгизнинг устини, ҳудди кучукка ўҳшаб силагим келди. Ва бу ҳоҳишни мустаҳкамлаганимдан кейин, ўнг кафтимда иссиқ ва юмшоқ лаззат пайдо бўлди – ўткир, эротик тортишда амда пайдо бўладиган лаззатга ўҳшаган.

Бу мавжудотни таниш ва унинг билан бирликда бўлиш ҳиссиёти вужудга келди. Ушбу мажудотнинг борлигидан лаззатланиш. Менга нисбатан, денгизнинг жойида нозикликни идрок этиш.  Денгизнинг кўриниши ўттиз сония давом этди, лекин мен унга соатлаб қарагандай туюлди. Кейин кўзим яна кўриб бошлади ва хонани оддийлигича идрок эта бошладим.  Қайтганимдан кейин, танамнинг қаттиқ титраётганига, юзим эса кўз ёшдан хўл эканига  эътибор бердим. Бунда ҳотиржамлик, бузилмасликнинг идроги, аниқлик ва объекстиз нозикликнинг мустаҳкам бўлган фони вужудга келди. 

Ушбу ҳолатнинг менда мана учинчи марта вужудга келаётганини дарров эсладим.  Биринчи марта – биринчи марта Бодхуга нисбатан, у билан биринчи учрашувдан кейин  экстатик нозикликни сезганимда, у пайтда фазонинг бу жойдан ҳамма томонларга қараб олтин, бурилиб кетган линиялари билан чизилган идроги бўлиб ўтганди. Иккинчи марта – Бога нисбатан рашкни йўқотиб, унга нисбатан экстатик нозикликни сезганимда (қаҳрабо нурнинг тугунчалари - овчилар тез равишда харакат қиладиган олтин фазонинг идроги эди). Ҳозир ҳам ўша фазонинг идроги эди, фақат денгиз билан. Ушбу фазонинг идрогини – қаҳрабо дунё деб атагим келябди.

Бундай ҳолатларга оид умумий ҳусусиятлар:

1.        Жадал, салбий ҳиссиётларни (СҲ) йўқотишдан ва экстатик нозикликнинг пайдо бўлишидан (бунда нозиклик Бонинг кўриниши билан резонансда бўлади – айнан унга нисбатан бўлган нозикликдан кейин бу идроклар пайдо бўлди).

2.        Дунёни оддий идрогини йўқотиш (мен бу лаҳзада хонани, атрофимдаги буюмларни идрок қилмайман, ўзимнинг баданимни идрок этмайман).

3.        Қаҳрабо дунёси кўринишларининг аниқлиги  - оддий дунё кўринишларининг аниқлиги каби, ҳудди шундай жадалликда.

4.        Янтар дунёда мавжуд бўлган барча нарсани таниш. Ҳудди мен бу ерда бутун умр яшаб, кейин уни тарк этишга мажбур бўлганимдай. 

5.        Объектларни бирданига ҳамма йўналишларда идрок этишга қобилият. Масалан, мен биладиган, маълум бир довушни ёки таъмни унинг мендан узоқда эканлигини идрок этаман.

6.        Қаҳрабо дунёси ва унда бўлган барча нарса билан бирликни маҳсус равишда идрок этиш. Мен ўзимни унинг ажралмас қисми деб биламан, ва шу билан бир пайтда ўзимнинг алоҳида мавжудот сифатида англайман. Бунда мен ҳоҳласам ўзгаришим мумкинлиги борасида аниқлик бор, ёки аксинча  – алоҳида, мустақил мавжудот бўлишим мумкин.

7.        Бўлиб ўтган нарсаларга тўлиқ ишониш. Айрим пайтларда, ЁИлар мавжуд бўлган пайтда, бунинг бўлиши мумкин эмаслиги ва мен ҳаммасини ўйлаб топганлик ҳақида скептик фикрлар пайдо бўлади, лекин ҳозир бу нарсаларнинг ҳақиқатдан ҳам бўлганига тўлиқ ишончим комил.»

- Ушбу, ва бундан кейинга фрагментнинг муаллифлигини биз семантик экспертиза ёрдамида аниқлаб бўлдик. – Керт шакллантира олмаган нарсасини ифодалашга харакат қилгандай, ўнг қўлининг кафтини қисиб, яна очди. – Майли, ҳозир мен иккинчи парчани кўрсатиб, ишлашни давом эттирмоқчиман.

 

«Мен ўз ота – онам ва қариндошларимга ўлим тилаганимни эсладим. Мен ҳатто ўзимга менинг “яқин ва яхши кўрган одамларим” ҳақида нохуш хабар эшитаётганимни тасаввур қилдим, мен кучлидан кучли СҲни бошдан кечирябман, лекин шу билан бир пайтда жуда ҳам енгиллашдим. Уларнинг ҳеч қайсиси энди менинг жонимга тегмаслигидан, уларининг туғилган кунларига энди боришим керакмаслигидан, улар билан бирга байрамларни нишонламаслигимдан, ҳато улар билан саломлашиб, уларга қараб кулишим керак эмаслигидан енгил тортдим.   Албатта, мен ўзимни деярли шу заҳоти бундай даҳшатли ҳаёллар учун жазолай бошлардим. Ўзимга уларнинг яхши эканлиги ва мани жуда яхши кўришлари, улардан шунчаки чарчаганим, ва ҳоказо тўғрисида гапирардим.

Яна менга нима учун ўзимнинг “энг яқин дугонам” билан дўстлашиб юрганим аён бўлди – у тўҳтамай менга нисбатан ҳасад қиларди, бу эса менинг ўзимнинг муҳимлигим ҳиссиётига (ЎМҲ) шундай даражада хуш келардики, менга унинг менга ҳасад қилаётгани, унинг ҳасадгўй, ўч оладиган экани умуман бефарқ эди – мен буларнинг ҳаммасини ўчириб ташлардим, бу менинг ЎМҲга хуш келарди, бунинг ўзи менга етарли эди. Мен унинг таассуротлари ва СҲнинг объекти эдим, ва унга бу етарли эди .ва биз бир биримизни “энг яқин дугоналар” деб атардик, ичимизда бир биримиздан нафратланиб ва жирканиб, биттамиз иккинчимизга омад тиламасдик ва аксинча. Менинг иккинчи “энг яқин дугонам” эса ўзининг зарар етказиш ҳиссиётини (ЎЗҲ) тўҳтамай сезадиган, ҳаммаси ичида бўлган бир қиз эди, биз унга навбат билан ўзимизнинг ҳафагарчиликларимизни, ишончни оқламаган умидларни, ваъдаларни гапирардик.  У бундан катта таассуротланарди, ўзининг муҳимлигини сезарди, ва бизлар ҳаммамиз “энг яқин дугоналар”, “учта содиқ, ажралмас дугоналар” эдик. Бизга одамлар ҳасад қилишлари учун, шундай кучли даражада учта, энг яқин бўлган дугоналар кўринишини яратишга харакат қилардикки, бизлар атайлаб жанжал уюштириб, ва унлан кейин ҳамма, бутун институт бўлиб, бизни яраштиришга харакат қилишганда, бизлар мишиқлар ва кўз ёшлар билан – ярашардик. 

Яна мен ҳеч қачон ҳечнимани ўзгартиришни ҳоҳламаганим эсимга тушди – на мен ўқиган мактабни, на мен бориб юрган боғчани, на яшайдиган жойимни, на кийиб юрган кийимимни – буларнинг ҳаммаси менга маъносиз, аҳамиятсиз туюларди, ва менинг кўчишимга тўғри келган ҳар гал менинг ҳақиқий тутқаноғим тутиб қоларди.

Менинг эсимга 4-5 ёшидан бошлаб ота онамдан нафратланганимни, ва уларнинг ёки ўзимнинг ўлимимни ҳоҳлаганим эсимга тушди.

Бодх, сенинг гапинг тўғри – ҳамма бир биридан нафратланади, ўлдиришни ҳоҳлашади, лекин буни ҳатто ўзларидан ҳам бекитиш учун, уларнинг ҳаммага нисбатан бўлган нафратлари ва ўлим тилашларини ҳеч ким билмасликлари учун барча мумкин ва мумкин бўлмаган нарсаларни қилишга тайёрлар.

Ҳар бир одамда қотил яшайди, ва буни енгиб ўтиш учун биринчи навбатда одам ўзида кўриниб турган нарсаларни фарқ қилиши, уни англаши, уни чиқариб ташлаб, кейин копромиссиз позицияни эгаллаб, ушбу ўлим даражасида ҳавфли бўлган касалликни йўқотиши керак.

Ҳозир, мен буни эслаганимда, мен ўзимни ва атрофимдаги ҳамма инсонларни қанчалик кучли чизиб тўлдираётганимни, алдашга бўлган механик ҳоҳиш қанчалик кучли эканини, ҳаммасини эсдан чиқариш ва мурдалардай тинчгина яшаш ҳоҳишининг қанчалик кучли эканини сездим. Бу аниқлик мен учун катта аҳамиятга эга, мен ўзимда мурдаларникидай тинчликнинг ва бутунлай бефарқ бўлишнинг ҳоҳишини қанчалик кучли ва узоқ маданийлаштираётганимни тушундим. Мен ҳозир нақадар ахмоқ, ўзимга ишонган, бирон нимага умидланаётган жинниман, а, ҳозир – аҳир мен ўзимга вақтнинг ҳар битта лаҳзасида ғамгинликларнинг кучи қандай эканлигига ҳисобот бермаябманку, мен “менинг омадим келади”га умид қиламан, мен тажрибамни “кейинга” ўтказганимда, айнан шу пайтда улар янада кучлироқ бўлиши ҳақида ўзимга ҳисобот бермайман, улар ҳеч қачон “кейин” юқори даражага чиқиш учун кутмасликлари ҳақида, улар менда “кейин”га қолдириш фикри келган сониянинг ўзида кучайиб кетишлари тўғрисида ўзимга ҳисобот бермайман. Қандай қилиб СҲнинг битта йўқотилмаган тўлқини – сафсата, кейингисини мен албатта йўқотаман, деб ўйлашим мумкин ўзи? Биринчидан, ҳар битта кейинги гал янада қийинроқ бўлади, ва бундан ташқари – менда кейинги гал СҲни йўқотишнинг ҳурсанд ҳоҳиши бўлмасдан, ҳаммаси “сафсатали тўлқинда” тугасачи? 

Шунча тажрибаланувчилар бу ишни ташладилар! Шунчаки қочоқларга айландилар... ҳа, ҳасад қилиб бўлмайдиган танлов. Ва уларнинг айримлари бошида шиддатли, самимий курашиб, лекин – енгилдилар.  Нимага бу мени ваҳимага етакламайди, нимага мен ўзимга ғамгинликлар шунчаки кетмаслиги, экстатик ЁИга етишиш учун доимо кучли, хурсанд равишда қарши тура олиш кераклиги ҳақида ҳисобот бермайман?

Менда пайдо бўлган ўша аниқлик, кучли даражада қатъиятлик ва умидсизлик билан резонанс қилади. Менга, менинг харакатимдан бошқа ҳеч нарса қутқара олмаслигини, ва мен ғамгинликларга қарши қилаётган барча нарса – менда бор бўлган бор қурол эканлигини, ва мен бундан фойдаланишни тўҳтатган пайтимда, менинг атрофимда ҳеч қандай ҳимоя қилувчи деворлар, суғурта полислари, тажрибаланувчилар ва қолган, мен ўзимни юпатадиган нарсаларнинг бўлмаслигини англадим.»

- Бу деярли ҳаммаси. – Керт файлни ёпиб қўйди.

Дайверлар ўзларига келиб қолишди – кимдир столнинг четига ушланиб ўтирарди, кимдир автоматик равишда лабини тишларди.

- Умумий  герменевтикали текширув ишончлиликнинг етарли даражасини кўрсатди. Семантика, ритмика, мен… бунда унча яхши тушунмиман … умуман олганда – матн ўша даврнинг ҳужжати сифатида қабул қилинган, ва бу табиий, ўзинг ишлаганингда, унда текширувларсизам ҳаммаси аниқ, аҳир фарқлаш – ёзадиган машина эмас, унда ҳоҳлаган нарсангни тера олмайсан …

- Керт, герменевтикали текширув бўлиб ўтиш керак, аҳир сен ўзингнинг аниқлигингни, ҳудди қўлингда олма сингари кўрсата олмайсанку, ва Ер тўҳтамай ЁИни бошидан кечираётган одамлар билан тўлмагунча, қандайдир мустақил текширув керак,ва бу менимча тез орада амалга ошмайди… - Брайс шовқин билан қимирлай бошлади, ва стулдан сидралиб тушиб, қорни билан ўтнинг устига ётиб олди.

- Ҳа, яхши, тўғрисини айтсам, менга фарқи йўқ, ортиқча ярим соат ҳеч нимани ўзгартирмайди. – Керт тепаликнинг устида бир нимани кўришга харакат қилаётгандай бошини кўтарди. – Мана яна нимаси қизиқ, матн, сиз эътибор берган бўлсангизлар, жуда ҳам қувватга тўла, булар самимийлик ва қатъиятлик эканлиги тушунарли, ва бизнинг герменевтикали машинамиз ушбу фрагмент Яркага тегишли деб ҳисоблайди  – коммандос тарбиясининг тизимини асослаган, ўша биринчи аждарчалардан биттаси.  Шунинг учун Нортон ўзининг болалари билан жуда хурсанд, бу тушунарли албатта. Чок ва унинг болалари ҳам хурсанд жавобларни юборишди. Кенгашдан ҳам буни тасдиқлашди… Бу қизиқ, албатта … ишлаймиз бу билан…

- “Қочоқлар” нимани билдиради? – сўради Тора. – Мен бундай атаманинг олдин ишлатилганлигини эслайман, лекин ҳозир биз ундан фойдаланмаймиз, ва мен аниқ билмайман – масалан, қочоқ “тажрибага раҳми келаётган”дан нима билан фарқ қилишини.

- Бунинг қийин жойи йўқ. Ўзимнинг шўнғишларимда мен бундай одамларни кузатганман. Атамалар деярли аниқ эмас, шунинг учун биз ҳозир улардан фойдаланмаймиз, лекин у пайтларда, тажрибаланувчиларнинг сони фақатгина юзтага етганида, аниқроқ фарқланишнинг ҳожати йўқ эди, шунинг учун менинг рўйҳатимда ўзимдан қўшган нарсаларим бўлади, қайтаришлар ва ҳоказо. Демак бундай, - Керт олдида кафтини чиқариб, бармоқларини бука бошлади:

1. қочоқнинг ўзига ҳос белгиси – мамнуниятга кучли бўлган ҳоҳиш, бунда у ҳатто оддий одам кучли салбий ҳиссиётларни сезадиган ҳолатларда ҳам мамнуниятни сезишга қодир – масалан, қочоққа унинг 10га тенг бўлган даражада самимий эмаслигини, унинг интеллекти беш яшар боланикига ўҳшашини гапиришябди, у эса, ўзига ҳаммаси ҳудди шундай эканлиги тўғрисида ҳисобот беришнинг ўрнига, бу одам, албатта ҳаммасини умумийлаштирябди деб ўйлайди, унга эътибор бераётганларидан мамнун бўлади, демак унга нисбатан одамлар бефарқ эмас деб ўйлайди. Қочоқ салбий ҳиссиётларнинг ўрнига мамнун бўлиш одатини ўзида шакллантиради, ва буни чиқариб ташлашлар ва тўлдириб чизишлар йўли билан амалга оширилади. 

2. Қочоққа унинг ғамгинликларига кўрсатишганда, унинг реакциялари одатда қуйидагича бўлади:

*) савол ҳақида гапирмиди,  изоҳ бермиди

*) қандайдир ғамгинликларни ифодалагани билан рози бўлади, лекин буни ўзининг идрокларида аниқлик ёки бу ҳақида гапириш учун хурсанд ҳоҳиш пайдо бўлгани учун эмас, балки уни самимиймасликда, айбламасликлари учун қўрқишдан ва тажрибаланувчининг кўринишини сақлаб туришга бўлган ҳоҳишидан қилади.

*) ҳимояга туриш позициясини эгаллайди, ва бунда, унга бу ҳолатни ишлаб чиқиш қизиқ эканлигини шунчаки ифодалаб, кўриниш бериб гапириши мумкин, унга саволларни беришларини ҳоҳлаётганини айтиши мумкин, лекин унга саволларни бера бошлашгани билан, у бор кучи билан ўзининг ғамгинликларини ҳимоя қила бошлайди.  Ўзининг самимиймаслиги учун ҳатто ўзига ўзини алдаш билан шуғулланаётгани, на аниқликни, на самимийликни ҳоҳламаётгани ҳақида ҳисобот бермайди.

*) ғамгинликларни қараб чиқишга харакат қилади, лекин юзаки равишда – бир нечта саволлардан, ғамгинликларга кўрсатганларидан кейин, апатияга,ланжликка вялостга, самимиймасликка, бегоналашишга тушиб қолади.

3. У гапиришни ҳоҳламайдиган, яхги кўрган қавариқлари бор, ва агар унга нима учун у уларни кўриб чиқмаётганлиги тўғрисида савол беришса, у ташвишланишдан ёки ҳақиқатпарварликдан жавоб беришни бошлаши мумкин, лекин ундан барибир самимий жавоб олиб бўлмайди, чунки бу ғамгинликларни кўриб чиқмасликнинг ҳоҳиши уларни кўриб чиқиш ҳоҳишидан анча юқори. “Қандай жавоб беришни билмайман”, “буларни қараб чиқишга ҳозир ҳоҳишим йўқ”, “самимийлигим етмаябди”, “бу менинг яхши кўрган мозолим эканлигига ҳисобот бераман, лекин ҳозирча уни қараб чиқишни истамайман – бошқа ғамгинликлар ҳам етади” ва бошқалар каби жавоблар унга жуда ҳам ҳосдир. Шунингдек, мавзуни “билдирмай” ўзгартириш ҳам унга ҳос. Қочоқ ўзгаришлар аста секин амалга ошишига тўлиқ ишонади. Ўзингни унинг секин секин ўзгарябди, озгина бўлса ҳам харакат қилябди, демак ҳаммаси унча қўрқинчли эмас, келажакда ундан ҳам яхши бўлади дея алдагинг келади. 

4. Салбий ҳиссиётлар билан курашда жуда кам харакат қилади. Улар билан курашни уруш, қандай бўлса қилиш керак бир нима сифатида қабул қилмайди. Унинг учун СҲни йўқ қилиш – бу ҳаётни сал бўлса ҳам енгиллатиш, ўз қамоғининг деворларини бўяш – уларни синдирмаслик.  Кучли даражадаги СҲлар йўқми, жуда яхши, агар қандайдир оч –кулранг ҳолат бўлса – нима деса бўлади, бу ҳам ёмон эмас. СҲнинг жадаллиги йўлдан адашади, лекин йўқолмайди. 

5. Ғамгинликларга нисбатан ўрганиб қолмаслик мавжуд эмас. Паст даражадаги СҲ – бу СҲнинг йўқлиги эмас, бу унинг секин даражада камроқ даражада азобли бўлган чириши, лекин бу чиришнинг МАВЖУД ЭМАСЛИГИ га ҳисобот бермайди.

Ўрганиб қолмаслик йўқ бўлса, унда хужум қилишнинг ҳам ҳоҳиши йўқ. Агар қочоқ бир йилда бир марта бўлса ҳам СҲни йўқотиш учун  хужум қилса, у буни ҳоҳламай қилади ва тезда ьашлаб қўяди, ва “хужумни барибир ҳам амалга оширдимку...” деган фикрдан мамнуният пайдо бўлади, ва яна жонсиз равишда, ўзгаришлар қачондир келиши тўғрисидаги умидлар билан ҳаёт давом этади. “Хужумимнинг таҳлили қаерда”, “натижа нимага йўқ, ёки у нимага мен кутгандай эмас”, “энди нима қилишим керак, нима ўзгарди, нимага курашни давом эттиришга ҳоҳиш йўқ” каби саволлар уни қизиқтирмайди. 

6. Мамнун бўлишнинг кучли ҳоҳиши бўлгани учун, энг муҳим идроклардан бири ланжлик ҳисобланади. Мамнуният ва ланжликнинг натижаси бўлиб, хурсанд ҳоҳишларнинг сони ва уларнинг жадаллиги кескин равишда пасаяди. Бунинг натижаси бўлиб, қаричилик, зерикиш, афсусланиш, фонли апатия ва ахмоқлик ҳисобланади. 

7. Қандай бўлса ҳам таассуротларни ҳоҳлаш – жадал ва унча жадал эмас. Ижобий ҳиссиётлар жуда ҳам жозибадор бўлиб қолади, у банги каби ўзини улар билан тўлдириш имкониятини қидира бошлайди. Бошқа қочоқлар билан ўтказилган суҳбатлардан ва вақтдан таассурот олади, кучли даражада дўстлашади, оилавий муносабатларни қуради. ПЭнинг бундай кучли ҳоҳишининг натижасида ахмоқлик, ўзи учун яна бошқа ҳавфли ҳолатларни яратиш кучаяди (кучли ПЭларда ақлдан озиш намоён бўлади, кўплаб маиший маразмларга йўл қўйилади).

8. Атамаларнинг аниқ маъносини билмай туриб, ТЙТнинг сўзлари билан гапиради – бу унинг ўзининг муҳимлиги ҳиссиётини, ўзгача одамларнинг “тоифа”сига кирганлигининг ҳиссиётини кучайтиради.

9. Қандайдир саволнинг музокарасида фаол даражада иштирок эта олади, лекин бунинг сабаби- ёки самимийликнинг, аниқликнинг, ёқтиришнинг кучсиз ҳоҳиши, ёки ташвишланиш, таасуурот кўрсатишни ҳоҳлаш, ғамгинликларга нисбатан салбий муносабат ифодалаш, унга нисбатан бошқа кимдир кўпроқ даражада ғамгин бўлиб қолгани билан мамнун бўлишга ҳоҳиш бўлади. Кўпроқ унинг “фаоллиги” ёқтириш ёки аниқликка ҳоҳиш билан эмас, балки ғамгинликлар билан ифодаланган. 

10. Ҳисоботлар кўпроқ нима қилинган ва қандай натижалар олинганлик ҳақида “қуруқ маълумот”дан эмас, балки таърифлардан, фикрлашлардан, чирой беришлардан, умуман четган келган таърифлардан иборат бўлади. Қочоқ ўзининг ҳаётини жуда чиройли қилиб таърифлайди, бу ўзига бўлган раҳм сабабли таъриф, қўшни билан жанжал ёки қандайдир тажриба бўлиши мумкин. Аҳир узун ҳисобот ёзилган бўлса, ҳаммаси унчалик ёмон эмаслигидан, ҳаётим унчалик ёмон эмаслигидан мамнуният пайдо бўлади – ана тажриба билан шуғулланябманку. Қочоқ ўзига на чиройли сўзлар, на концепцияларни узоқ музокара қилишлар кучни ҳам, ғамгинликларнинг сонини ҳам ўзгартимасликларига ҳисобот бергиси келмайди. 

10. Қочоқ ўзининг ҳисоботларини юбормаган ҳолларда, ёки улар етарли даражада таассурот кўрсатмайдиган ҳолларда ўзини айбдор сезади – бу унинг мамнуниятига, оилавийлигига путур етказиши мумкин, унда ёлғиз қолишдан, ҳаммадан четда қолишдан қўрқув пайдо бўлади.

11. Қочоққа туганмас музокаралар, саноқсиз маслаҳатлар керак – жуда кўп саволлар, яхшиси ҳар куни бўлса ундан ҳам яхши. Унга ҳар доим нимадир етмайди – ёки ёритилган омиллар, ёки шартлар, ёки аниқлик, ёки маълумот – доимо ўзининг импотенциясини айбдор қилиб кўрсатиш учун сабаб бор.

12. Ўзини алдаш жадал ҳоҳиши – «санчилиб, ҳаммасини унутишга».

13. Бошқа қочоқлар билан яшаш, мулоқотда бўлиш ҳоҳиши бор – фақат ҳеч ким уни унинг идроклари, харакатларининг сабаблари ҳақида сўроқлар бермаслиги шарти билан. Бундай сўроқлар бошланганда – атмосфера шу заҳоти чидаб бўлмайдиган бўлиб қолади, бир биридан узоқлашиш вужудга келади. 

14. Унда ўзгаришлар жуда секин рўй беради, катта ўзгаришлар умуман рўй бермаслиги ҳам мумкин.

15. Ўзини доим койитиш қочоқнинг энг яхши кўрган ҳолатларига киради. Ўзингни урушиш билан банд бўлсанг, сен самимий эканлигинг ва тажриба билан шуғулланаётганлигинг борасида таассурот пайдо бўлиши мумкин. 

16. Вақти вақтида айрим одатларини  ўзгартириш, СҲни йўқотиш ёки йўлдан адаштириш бўйича харакатларни амалга оширади, айрим тадқиқотларни ўтказади, тажрибаларни амалга оширади, лекин буни ҳоҳламай қилади, ҳудди олдинда ҳали кўп вақт бордай. Барибир ҳам, харакатлар – бу ҳудди юзаки таъмирлашга ўҳшаган бир нарса, ўзининг сассиқ, кир қамоғини безатиш каби. Ҳеч қачон ортиқча харакат қилмайди.

17. Айрим вақтларда ёритилган идрокларни сезади, ва у ЁИни жозибадор, СҲни эса жозибадормас деб ҳисоблангани учун, ва шунинг билан бирга, секин даражада амалга оширилган харакатлар сабабли аста секин – жуда секин – унда аниқлик улуши ва ЁИлар кўпаяди.  .

- Қисқача қилиб айтганда, мана шундай, - Керт елкаларини ростлаб, чўзилди.

- Яхши. Фрагментлар ҳақида – сен “деярли ҳаммаси” дедингми? – Брайс сабирсизлик билан сўради.  

- Яна битта фрагмент бор, лекин унинг муаллифлиги ҳали аниқланмаган, ва у жуда ҳам узилган…

- Кел, қизғанчиқ бўлмагин.

- Ҳўп… мана яна иккита парча:

«Ёз, битмайдиган саёҳат. Нимага бу шунчалик саҳронинг кўриниши билан резонанс қилади, у ерда ҳечнима йўқку? Нимага буларнинг ҳаммасини тил “ҳақиқий” деб аташга бормайди; ва шу билан бир пайтда бошқа бундай даражада ҳақиқий ва исталган нарса йўқлиги аниқ?

Қирғоқнинг ёнидаги ярқираб турга маякка, муллонинг Египетнинг кўк осмонига қараб қичқиришига, минорнинг оппоқ девори сабабли юзингни кесиб ўтган, қуёшдан бўлган кўрликнинг тўлқинига  қараш учун денгизнинг ёлғиз маҳлуқи бўронда сузиб чиқябди.

Қизиқ  – буларнинг ҳаммаси жуда ҳам таниш бўлган пазлнинг бўлаклари бўлиб туюлмоқда, ва мен унинг бўлаклари билан овора бўлишдан бошқа ишим қолмаган пайтимда, уни йиғишим мумкин; кейин нотаниш аккорддан олдиндан завқланиш, пазлнинг янги комбинацияси, кейин эса скептиклар томондан тезда босиладиган фикр пайдо бўлади – нима бор у ерда – унинг чегаралари ортида? Шунинг учун бўлса керак, саҳронинг кўриниши битмайдиган саёҳат билан шундай даражада резонансда бўлади– саҳро, бу – ушбу номаълумликка етаклаяётган бир ниманинг мавжудлигидан дарак беради.

Менга бундай ҳолатлар жуда ҳам ёқади– сен, шайтон билсин, қайси бир жойдасан, перуан саҳросидасан – атрофингда ҳечнима йўқ, бир ҳил қумли қумтепалар. Мана у – ҳозир рўй беради. Яна битта ушбу маълум бўлмаган харакат, ва тўсиқ йиртилиб кетади, ҳаво сариқ қоғозли газетанинг тарсиллашининг овози билан ёрилиб кетади ва мен сени кўраман.»

«Бугун мен олдиндан завқланишнинг тугамайдиган фонига етишим учун харакат қидаётган бешинчи кун. Кеча мен кучли ва бузилмас куч билан тўқнашдим, бу куч одамни биринчи катта бўлишга, кейин етилишга, қари бўлишга, ва ниҳоят ўлимга олиб келади. Биринчи икки кун ичида олдиндан завқланишни осон туғдирардим, ҳаммаси ягона мақсадга қаратилган эди, диққатим эътиборнинг хаотик четга чиқишлардан енгил қайтарди, олдиндан завқланиш фони мустаҳкам турарди, жадаллик 3-4, 6гача бўлган фонли тўлқинланишлар билан. учинчи кунга харакатлар эпизодик бўлиб қолди, фон мустаҳкам эмас эди, лекин гап шундаки, мен ушбу фоннинг ҳар дақиқаси учун курашмасдим. Кеча биринчи марта оддий ҳолатга қайтишнинг инерцияси кучини сездим. Кўп харакатлар натижага олиб келмасди, яъни олдиндан завқланиш фони вужудга келмасди. 8-9 харакатлари натижасида ЁИнинг умуман вужудга келмаслиги ҳам мумкин эди. Мен тушиб қолган ҳолатнинг фарқига жуда яхши борардим – зерикиш, одатдаги ҳолат, иложсизлик, ўзимга нисбатан раҳм ва апатия, мамнуният. Ҳайрат – наҳотки мен ҲАР ДОИМ шундай ҳолатдаман, наҳотки унинг фарқига бормасам ва хурсандчиликни, хурсанд ҳоҳишларни сезябман деб ўйласам, улар буларнинг ортидан қандай қилиб ўтишлари мумкин ўзи.  Олдиндан завқланиш фони 1 - 2 жадаллиги, 4 гача бўлган фонли тўлқинланишлар билан юзага келарди. Кечқурун мен бу кучни енгиб ўтиб, тўҳтамайдиган олдиндан завқланишга етишим мумкинлигига ишонч пайдо бўлди, лекин, балким, мен ҳали бу кучнинг бор қуввати билан тўқнашмагандирман. Тунда туш кўрдим, унда мен шундай жадалликдаги СҲни бошдан кечирардимки, менимча мен бундай СҲни эҳтимол 4-5 йил олдин кечирган бўлишим мумкин. Бу аччиқланиш+ғазабланиш эди. Эрталаб 100 кулранглигида уйғондим, шу заҳоти уни йўқотиш ва олдиндан завқланишга етиш учун харакатларни амалга ошира бошладим, лекин натижага эриша олмадим. Ушбу ҳолатни йўқота олмаганим сабабли 10 умидсизлиги вужудга келди. Ва, деярли шу лаҳзада, 7 олдиндан завқланиш тўлқини ва 4 олдиндан завқланиш фони пайдо бўлди. Айрим вақтдан кейин харакатларим яна натижага олиб кела бошлади.  Олдиндан завқланиш фони йўқ, харакатларим жадаллиги 6 - 7 бўлишига қарамай. Бо бошқа, менга ҳозир туғдиришга осонроқ бўлган ЁИни туғдиришни таклиф қилди, эҳтимол қизиқ натижалар вужудга келади. Чирой ҳиссиётини туғдира бошладим. Чирой ҳиссиётининг фони 2-3. Бир соатдан кейин яна олдиндан завқланишни туғдира бошладим, ва 4га тенг олдиндан завқланиш фони пайдо бўлди. Бир кун ичида мен навбат билан олдиндан завқланиш ва чирой ҳиссиётининг фонларини туғдирардим. Ҳозир, мен буларни таърифлаётганимда, курашдан хурсандлик, олдиндан завқланишнинг тўҳтамайдиган фонига етишни давом этишга қатъиятлик пайдо бўлмоқда.»

- Мен бу одамнинг ёзувларини яна ўқигим келябди…

- Ҳозир тарқаламиз. Тора – мен сени иш билан таништиришни бошламоқчиман, бугуноқ биринчи шўнғишларни бошлаймиз. – Менгес туриб, елкаларини ростлади. – Назарияни тажриба билан параллел равишда ўтасан, бу аниқроқ ва тезроқ бўлади. Сенинг қўлингдан келади, сен шунинг учун шу ердасан. Сен уддалай оласан, биз ёрдам берамиз…

- Менгес, кимдан бошлаймиз, биз ундан бошлайдиган, унинг идрокларини мен ўзимга оладиган башарани шунчаки эзгим келябди начнем – болаларча уни эзишни, унга кафтларим, кўкракларим билан суйкалишни, ялашни, ҳидлашни ҳоҳлайман. – Тора тўлқинланганидан бир жойида деярли сакрарди.  

- Ялашни ва ҳидлашни? – Менгес кулиб юборди, Арчи овоз чиқариб, Торанинг олдига келиб, уни шундай куч билан итариб юбордики, Тора ерга ағанаб учиб кетди.

- Пайпасла, эз,яла, агар истасанг:) – Арчи кулди. Мана  – сенинг энг муҳим башаранг– сенинг олдингда.

- Нима, ўтми? – Тора бурнининг олдидаги ёлғиз турган бир ўтчага тикилиб қолди.

-Йўқ , ўт эмас. Буталар, дарахтлар, булутлар ва ҳатто тоғлар ҳам эмас. – Менгес кафтини ерга қўйиб, ёнига ўтирди, ва унинг жиддий қиёфаси учун кутилмаган бўлган юмшоқлик билан гапирди, – сенинг объектинг – Катта Нозик Қиз. Ер Планетаси.

 

<< Бўлим 03

Бўлим 05>>