"Қаттиқ дарёлар, мармар шамол"
Бўлим 21- Йўқ, бу умуман тўғри келмайди. Иккинчи харакат қилиб ҳам сиз мантиқли бирон нима ўйлаб топа олмадинглар. Бизнинг шартномамизга имзо чекилмайди, биз бошқа дизайнерни қидирамиз.
- Аммо… мэм, мен сизнинг эътиборингизни бизнинг реклама агентлигимиз ўтган йили Сингапурда ўтказилган ҳалқаро реклама кўргазмасида бош призни креативлик учун олганига қаратмоқчиман! Шунинг учун бизнинг хизматларимиз қиммат туради, ва ҳамма энг йирик компаниялар биз уларга ишлашимиз учун курашадилар! Биз Сизнинг компаниянгиз билан, бу бизга молиявий фойда олиб келиши учун эмас, балки ўзимизнинг ҳиссамизни сиз шуғулланаётган ишга қўшиш ниятида ишлашга рози бўлдик…
- Бизга ёрдам бермоқчи бўлганингиз учун – раҳмат, биз бунинг қадрлаймиз. Аммо сизнинг хизматларингиз бизга ҳеч қандай баҳода керак эмас.
- бу жуда ҳам ғалати, мэм…
Лакланган оёқ кийим, яхши тикилган костюм ва галстук кийиб олган йигит креслода ҳечнимага тушунмай ўтирар эди. Унинг олдида, қараши қутқарувчи гаваньга каби тушадиган, рангли расмлар билан очиқ папка ётар эди.
- Бизнинг энг яхши мутаҳассисларимиз шунча ажойиб эскизларни тайёрлашганди! Менинг ишончим комил, уларнинг айримларини кўргазмада кўрсатса бўлар эди...
- Дўстим! – Бир қиз унинг гапини бўлди, у ниҳоятда паст ўтирадиган джинси шимга ва унинг кўкракларини ҳеч қандай қийинчиликсиз кўрса бўладиган даражада кўринадиган футболкага кийинган эди. – Мен бир нечта марта сизнинг, руҳсат берсангиз, мутаҳассисларингизнинг онгига биз айнан нимани ҳоҳлаётганимизни етказишга харакат қилдим. Аммо ҳар гал…
- Ҳа, ҳа, мэм! Аммо бизнинг мутаҳассислар ҳаммасини иложи борича яхши қилишга харакат қилишган эди, шунинг учун…
- Сизнинг мутаҳассисларингиз, дўстим, реклама қиладиганлар сингари маҳоратсиз.
Йигитнинг оғзи очилиб қолди.
- Улар менинг талабларимни қандай қилиб бажариш, мен такрорлайман – талабларни бажариш ҳақида эмас, балки улар навбатдаги призлар учун курашадиган навбатдаги кўргазма ҳақида ўйлашади. Аммо, ўзига чирой бериб келган ахмоқлар ва уй бекалардан ташкил топган навбатдаги комиссия сизга яна битта призни беришганда, айтчи, улар сизнинг рекламангиздан фойдаланиш натижасида сотишлар ҳажми қанча кўпайгани тўғрисида сўрашадими?
- Йўқ, лекин…
- Бу ерда ҳеч қандай “лекин”ларга ўрин йўқ.
Қизнинг овози қатъий, деярли қўпол жаранглади.
- Мен сизларга пулни рекламанинг дурдона асарларини яратишингиз учун тўламайман. Мен сизга, бизнинг сотишларимизнинг ҳажми кўпайиши учун рекламага эга бўлиш учун тўлайман. Қолгани мени қизиқтирмайди. Мен бажонидил кўргазмага келиб, сизнинг ишларингизни кўриб чиқаман, ва кутилмаган ва оригинал ғоялардан лаззат оламан, аммо мана бу сафсата учун бир цент ҳам тўламайман! Сиз менга нима таклиф қилябсиз ўзи, бир қаранг мана!
Қиз креслодан туриб, столни айланиб ўтди ва унга яқин келди. Джинси шими шунчалик паст жойлашган эдики, у озгина эгилганида, кўтининг тепа қисмидаги чуқурча жуда катта даражада кўриниб турарди. У бармоқлари билан унинг папкасидан эскизларни бирин кетин жирканиб чиқарарди.
- Мана бу нима?
- Бу – мамлакатимиздаги энг машҳур бейсбол ўйинчиси билан коллаж! У ўзининг расмини бизнинг рекламада сотишга розилик берди.
- У бизга нима учун керак? Бу қандай қилиб бизнинг сотишларимизни кўпайтиради?
- Одамлар энг таниқли бейсбол ўйинчиси, жуда ҳурматли одам, бизни қўллаб қувватлаётганини кўришади. Улар сизнинг компаниянгизга ишонч ҳис этишади.
- Кейин нима?
- Ва ҳайвонот боғига боришади.
- Нима сабабдан? Улар ҳайвонот боғига, биз уларга ўзимизнинг рекламамиз билан нимага улар бошқа мавжуд бўлган машғулотларни – кинога боришни, уйда телевизор кўришни, паркка бориб айланишни ва ҳоказони амалга оширмай, айнан буни қилишлари керак эканликларини тушунтурганимизда боришади. Ижобий имидж пул олиб келмайди! Пулни мижозлар олиб келишади!
- Йўқ, мен Сиз нотўғри гапирябсиз, деб ўйламаябман, мэм… Биз мана йигирма йилдан бери ишлаябмиз, ва бизнинг мижозларимиз биз билан ҳамкорлик қилишаётганларидан хурсанд, ҳатто Tobino каби йирик ва хурматли компаниялар ҳам – Осиёда голофонлар ишлаб чиқариш бўйича энг зўр компаниялар…
- Ҳўш, сизнинг рекламангиз сотишларга қандай таъсир қилди?
- Улар кўтарилди, мэм?
- Уларнинг кўтарилганига нимага ишончинг комил, бу биринчи савол. Агар улар кўтарилган бўлса – нимага сен сотишларнинг кўтарилишига сизнинг рекламангиз сабабчи бўлди, деб ўйлаябсан? Нимага аксини таҳмин қилиб бўлмайди – сизнинг рекламангиздан кейин ўсиш даражаси пасайганини? Реклама самарадорлигининг исботлари қаерда, мен сўраябман? Сизнинг рекламангиздан фойдаланишдан олдин ва кейин сотишлар ҳақида маълумотлар қани? Ўша пайтда яна қандай маркетинг тадқиқотлар амалга оширилган? Рақиблар ўзларини у пайтда қандай тутишган?
- Мен буни била олмайман, мэм, бизга ҳеч қандай маълумот беришмайди бу борада.
- Демак сиз ҳеч балони билмайсиз! – Қиз гапини бўлиб, кейинги эскизни қўлига олди – юзингизни ишириб, чиройли расмларни чизишдан бошқа ҳеч балони билмайсизлар ва қила олмайсизлар, менга эса чиройли расмларнинг кераги йўқ, шуни тушуна оласизларми? Менга сотишларимни кўтарадиган нарса керак – бу эса умуман ҳар ҳил нарсалар! Сизнинг рақобатдош устунликларингизнинг рўйҳати қани бу ерда? Нимага баннернинг энг пастида майда ёзув билан ёзилган? Аҳир бу энг асосийси, бизга мана бу денгиздаги балиқчи қуш нимага керак?
- Бу алоқалар туғдиради…
- Қизиқарли ҳайвонот боғи биланми ?
- Йўқ, аммо…
- Ҳеч қандай «аммолар». Бу эса нима? – Олдинги расмни жирканчлик билан столга ташлаб, у папкадан кейингисини олди. – Бу чиройли қизни бошимга ураманми?
- Чиройли ёш қиз, мэм…
- …ҳайвонот боғига ўзларининг болаларини олиб борадиган бадМорда, қари аёлларда нафратни туғдиради, - у унинг гапини бўлди. – Ҳўш, мана бу нима? Бу аҳлат ҳақида гапиргим ҳам келмаябди. Демак, бундай.
Қиз креслосига қайтиб, яланг оёқларини столнинг устига қўйди.
- Менинг оҳирги таклифим. Мен талаб қиламан, “ўтиниб сўрайман”– ўзингизнинг ижодий чўғингизни пасайтиринг. Ўзингиз тушунмаган нарсалар билан шуғулланишни бас қилинг – яъни маркетинг билан, ва сизнинг қўлингиздан ҳақиқатдан ҳам келадиган нарсалар билан шуғулланинг – сифатли образларни чизинг, асосий маркетинг мақсадини олдинга чиқарадиган ғояларни туғдиринг, маркетингнинг ўзи билан эса бу ерда мен шуғулланаман, тушунарлими? Демак – реклама плакатларининг умумий концепцияси – меника ва фақат меники. Мен сизларга гапираман – айнан нима плакатда бўлиш кераклигини, ўлчовларини, қайси жойда, сиз эса қолганини қиласиз, ҳаммаси чиройли кўринишга эга бўлиши учун. Ҳеч қандай ўзбошимчаликлар бўлмасин! Қайси ахмоқ бизнинг плакатга телефон рақамини жойлаштирди? Айтингчи, кимнинг миясига ҳайвонот боғига телефон қилиш фикри келади?? Нима кераги бор одамнинг эътиборини тортишни бошқа томонга? Сен машинада ёки пиёда плакатнинг олдидан ўтиб кетаётган бўласан, плакатга ярим сонияга, бир сонияга қарайсан, ва мана шу жалб қилинган эътиборни юқори даражада самарали ишлатишга харакат қилиш керак, нима кераги бор у ерда телефоннинг? Агар сен жинни бўлсанг, хўп, интернетга кир, у ерда рақамимизни топ.
Ҳеч қандай яланғоч аёллар!
- Мэм, бизда яланғоч аёллар йўқ! – Йигит қўрқиб минғирлади.
- Айнан шуни мен ҳам айтябман!
Ушбу “аргумент” билан лол қолган йигитнинг чўғи пасайиб қолди.
- Яланғоч аёллар мана бизда бор, - қиз футболкасини тепага кўтарди. Ёқдими?
Лол қолган йигит, кўзи ғилай бўлиш эҳтимоли билан унга қаради.
- Ҳа, мэм…
- Мени сикиб ташлагинг келябдими? Сеникини сўриб ташлашимни ҳоҳлаябсанми?
Йигит ҳозир қочиб кетадигандай туюлди.
- Албатта, ҳоҳлайсан. Айтганча, беришим мумкин. Аммо бу – бизнинг шаҳсий ишимиз, менинг хонамдаги, менинг плакатларимда эса ҳеч қандай яланғоч аёллар йўқ! Сизнинг, йигитлар доимо интернетда порно материалларни топиб, кейин туалетда ташлаб юборадиган, биронта турист қиз калта иштонда кўчада ўтиши билан, ҳамма унинг ортидан хуштак чаладиган ханжа мамлакатингизда чиройли аёллар рекламада ҳеч кимга керак эмас. Ўзи улар умуман ҳеч қаерда керак эмас, айтганча, бизнинг истеъмолчиларимизнинг ярми аёллар бўлгани сабабли, улар ўзини ва рекламадаги чиройли қизчани таққослашганда, ижобий ҳиссиётларни бундан олмайдилар, харидор энтузиазми ҳақида умуман гапиришнинг ҳам ҳожати йўқ. Бизда фақат болалар ва эркаклар бўлади. Эркак киши боласи билан ҳайвонот боғида йўлбарс боласи билан ўйнамоқда, ва уларнинг юзларида бахтли табассумларни ифодалашнинг кераги йўқ! Ҳамманинг аллақачон рекламадаги бахтли табассумлардан кўнгли айниб бўлган. Улар сал ақлдан озган бўлсин, ҳатто озгина қўрққан бўлиб ифодалансин! Ва ҳеч қандай артистлар керак эмас! Ҳеч қандай бейсбол ўйинчилари ҳам. Наҳотки сизнинг ахмоқларингиз тушунишмаса, ҳайвонот боғига оддий одамларнинг боришини, таниқли одамларнинг бўянган юзлари билан реклама эса керак бўлган маҳсулот билан ҳеч қандай алоқа туғдирмасилигини? Шундай артистни топингки, у бизга энг оддий, семиз ва ҳолсиз бола билан оддий эркак кишини намоён қилсин, одамлар ўзларини плакатларда кўриб, бизга, ҳайвонот боғига келишни ҳоҳлаб қолишсин. Ва ҳеч қандай телефонлар, ҳеч қандай ўзга нарсалар керак эмас – фақат мен томондан тасдиқланган эркак билан ўғлининг образи, битта плакатдан иккинчисига навбат билан чиқаётган устунликларимизнинг рўйҳати – ҳар бирида биттадан, биттадан, шайтон урсин, иккитадан эмас! Ва йирик ҳарфлар билан – бизнинг шиоримиз, одамлар бунинг айнан ҳайвонот боғининг рекламаси экалигини тушунишсин. Ҳаммаси тушунарлими? Бу менинг оҳирги харакатим. Ўз дизайнерларингизни тинчлантиринг. Келишдикми?
- Яхши, мэм…
- Ҳозир эса, - қиз яна ўрнидан туриб, йигитнинг олдига келди, ва унинг креслосини ўзига қаратди. – Шунчаки жим ўтириб, ҳечнима қилма.
Ўн беш дақиқадан кейин йигит, котиба қизнинг истезоҳли кўз қараши остида чайқалиб чиқиб кетди.
Битта ўзи қолиб, Джейн креслога ўтириб, силлиқланган столнинг устидаги сперманинг изларига ўйланиб қараб, сунъий қўтоқни еча бошлади. Жуда эҳтирослантиради – йигитларни кўтларига сикиш, улар бундан тугатадиган даражада, аммо айрим пайтларда, унинг қўтоғини қўл билан тортиб туришга тўғри келади, аммо бундан лаззат камаймайди. У тугмачага босди, ва котиба эшикда пайдо бўлди.
- Азизим, уларга телефон қил… семизроқ қўтоқ билан кимнидир юборишсин, мени ҳеч бўлмаганда ярим соат сикиб, тугатмайдигандан, майлими?
Қиз бошини ирғади.
- Яхшиси – иккитасини юборишсин. Менга ёқадиганлардан – келишган бўлсин, ўзинг биласанку…
Котиба яна индамай бошини ирғади.
- Менинг столим устида сперма бор – уни суриб ташлама, шундайлигича қуриб қолсин.
- Хўп бўлади, мэм.
- Мен сўраганимдай, кеча ўзингнинг пайпоқларингни ювмадингми?
- Йўқ, мэм.
- Оёқларингни ҳам ювмадингми?
- Йўқ, мэм, аммо, уларнинг ҳиди жуда кучли, деб қўрқаман…
- Буни мен ҳал қиламан – кучлими ёки йўқми, тўғрими?
- Ҳа, мэм.
Джейн бизнес билан шуғулланишни бошлаганидан бери бир ярим йил ўтди. Агар унга олдинроқ, бизнеснинг – ўзгариш учун жуда кучли усул эканини айтишганида, у бу нарсага осонликча ишонмасди. Ишонмасди. “Бизнес” сўзининг ўзи ахмоқона, чекланган, одамнинг кучини оладиган бир нарса билан ўҳшаб кетади. Албатта, сув илони, жуда кўп ёрдам берди. У талаб этган биринчи нарса, бу ҳар дақиқадаги фиксацияни ҳеч қачон тўҳтатмаслик. Сен офисга кириб, ундан чиқиб кетган пайтинга қадар, ҳар дақиқадаги фиксация тўҳтамай давом этиши керак. Биринчи ҳафта унга буни амалга ошириш жуда қийин бўлди, кейин эса ўзидан ўзи табиий бўлган машғулотга айланди. Ўз ҳолатингни ҳар дақиқада фиксация қилиш ишга касалманд киришиб кетишни кузатиш учун ажойиб асбоб бўлиб ҳисобланади, шундан келиб чиққан ҳолда, Джейн соғлом бўлмаган ҳолатларни, улар пайдо бўлган заҳоти ва ёритилган фон пасайиб, ёки йўқолганида, оператив равишда тўҳтатарди. Бир ой ўтгач, у ўзига шунчалик ишонган эдики, ҲДФнинг зарурияти бўлмай қолди – ўз ҳолатини назорат қилиш одати мустаҳкам бўлди. Аниқроғи – бизнес ёрдамида у умуман бошқа инсонга айлана олди. У ёки бу саволларни ҳар ҳил компанияларнинг вакиллари билан ҳал қилганида, энди у эмас, балки улар ўз кўзларини уялиб бекитишар эди. Унга одат бўлиб қолган камтаринлик йўқ бўлди. У, нимани ҳоҳлаётганини аниқ тушунишни, ва, аҳамияти йўқ, қандай йўл билан – кўндириш ёки буйруқ бериш ёки табассум қилиш билан ўзининг мақсадига эришишни ўрганди. У, зарурият туғилганда, ўзини хоним сифатида ёки ҳеч ким тўҳтата олмацдиган эркак сифатида тутишни ўрганди – ушбу вазиятда нима талаб этилаётганига қараб. Бошқа одамларнинг концепцияларини бошқариш унинг қўлидан осон келарди. Олдин уни бошқариш фактининг ўзи уни аниқ уялтирарди. Одамнинг кучсизлигидан фойдаланиш унга одобли эмас бўлиб туюлар эди, аммо ҳозир... агар одам ўзи ахмоқ бўлишни танласа, нимага у бунга нисбатан пиетет ва хурмат билан муносабатда бўлиши керак? Нима, кимгадир Бодханинг китобларини топа олмаябдими? Ҳамма топса бўлади, ҳамма тилларда – Мордалар, китобнинг рекламаси кўзга тушишига кўп эътибор беришган – фикрингни унга ўргатмасдан, аммо унга эътибор бермасдан ўтмайдиган даражада бўлиши керак. Шунинг учун, агар кимнидир ундаги концепциялар ва салбий ҳиссиётлардан озод бўлиш масалалари қизиқтирса... йўл ҳар битта одам учун очиқ. Ва агар кимдир эскича яшашни ҳоҳласа, бу унинг муаммолари. Одамларни овлашнинг ўзи қизиқ бўлиб кўринар эди. Мана, масалан, айтайлик, унинг олдида олтмиш ёшдаги, басавлат эркак турибди. Сен ундан бирон нимага эришиш мақсадида эмас, балки унинг ўзи таклиф қилиши учун, ўзингни қандай қилиб максимал даражада самарали тутиш керак? У билан ётиб туришинг керакми? Йўлдан уриб, аммо бермаслигинг керакми? Унинг ўзини сикиш керакми? Балки, у мазохистдир, ва сен унинг устига сийиб, уни ўз оёқларингни ялашга мажбур қилишингдан тугатар? Бу ютуқли вариант, бунинг билан бирга, одам қанчалик басавлат кўринса, бундай ёндашувнинг мувафаққиятли бўлишининг эҳтимоли юқорироқ бўлади. Ёки у билан ҳудо ҳақида суҳбатни бошлаш керакмикан? Ёки бодрингларни тузлаш рецептини айтиб бериш керакми? Джейн биринчи қарашдан оптимал бўлган стратегияни шакллантиришни ўрганди, аммо бу бирданига қўлидан келмади. Сув илони уни савдо марказларига олиб чиқарди, улар у ерда эскалатор ёнида ўтириб, одамларни баҳолашар эди. Одам эскалатордан чиқиб кетмоқда – сенда, унинг шаҳсиятини, кучли ва кучсиз томонларини учун ва таҳминан унга таъсир этиш стратегиясини белгилаш учун беш сония вақтинг бор. Биринчи бир нечта кун давомида Джейн кўп ҳолларда ҳато қиларди, аммо сув илоннинг тўғирлашлари ва изоҳлари жуда қизиқ ва маълумотга бой эди. Джейн, сув илони кимгадир ўзининг тавсифномасини бериб, нимага айнан мана шундай ҳулосаларга келаётганини тушунтирганида, завқланарди. Шерлок Холмс аниқ мамнун бўларди! Айрим пайтлари сув илони биронта одам ҳақида шундай батафсил маълумотни берардики, Джейн, чидай олмасдан, ўша одамнинг олдига бориб, унга саволлар берар эди. Бундай сакрашлардан лол қолган туристлар одатда, рад этмай, жавоб беришарди, ва сув илони кўп ҳолларда тўғри бўлиб чиқарди. Ҳамма одамлар яланғоч экан! Ўзларининг шаҳсий ҳаётини, “гуноҳ”ларини бекитиб, улар шу билан бир пайтда, улар ҳақида қичқиришар экан. Тажрибали қарашдан умуман ҳечнимани бекитишнинг иложи йўқ. Кийим, юриш, имо-ишоралар ҳусусиятлари... – буларнинг ҳаммаси шундай бой маълумотни тақдим этадики, сен ҳудди очиқ китобни ўқиб ўтирганингдай сезасан ўзингни.
Биринчи ҳайвонот боғини у Куала-Лумпурда очишга қарор қилди, ва шу ерда – бутун келажак тармоғининг бош офисини ҳам. Биринчидан, бу ерда унга одамлар ёқар эди – хотиржам ва кулиб турадиган (сикишишни яхши кўрадиган йигитлар ҳам кўп, бу ҳам муҳим). Иккинчидан, шахарда яхши ҳайвонот боғи йўқ эди. Учинчидан, шахарнинг ўзи ёқимли эди – бу ерда яшашга қулай эди, Бангкок, Хошимин ёки Дели, ёки, ҳудо сақласин, Джакартадагидай эмас. Ва яна – бу турли ҳил саёҳатчилар учун жуда йирик «хаб», бу ерда яна жуда зўр аквариум бор, уни Джейн шартли равишдаги рақиб сифатида кўриб чиқишга қарор қилди – ойда бир марта у аквариумга келадиганлар орасида сўровнома ўтказарди, унда туристларга фақат битта саволга жавоб бериш таклиф қилинарди – улар Куала-Лумпурга бу гал келганларида ақлдан оздирадиган ҳайвонот боғини кўришга боришдими ёки ҳали йўқми? Албатта, нолдан бошлаган ҳолда, биринчи ярим йилликнинг оҳирига ўн беш фоизли натижа олинди – айнан шунча миқдордаги туристлар ўзларининг ҳордиқ чиқариш дастурларини ҳайвонот боғига боришдан бошлар эди, бу унчалик ёмон эмас эди.
Пулни сарфлаш қийин эди. Ўзининг пулини осонликча сарфлайдиган ягона нарса – бу қизлар ва болалар эди. Массаж қиладиган жойларнинг эгалари жуда кўп фойда келтирадиган ва оддий бўлмаган мижознинг талабларига эътибор билан қарар эдилар, унинг ҳоҳишларини эслаб қолишарди, улар кундан кунга, қолганларга керак бўлган нарсалардан фарқ қилишни давом эттирарди, масалан – ўнтага яқин йигитча унинг кабинетига келиб, индамай оғзига тугатар эди, у эса ша пайтда, уларга эътибор бермасдан, кино кўриб ўтирар эди, шундан кейин улар индамай чиқиб кетишар эди. Ёки у ҳужжатлар билан ишлаб тургунича, унинг столида бир бирини сикаётган, жуфтларга бўлинган, тўртта йигит (улар айнан шу ҳужжатлар устига, унинг юзига, қўлларига тугатишса, бу мукофотланарди). Келишган дўмбоқаларнинг амларини, кўтларини, орқа панжаларини ялаб чиқиш унинг ҳақиқий эҳтироси эди, шунинг учун кўпинча унинг офисига ва хонадонига камтарин кўринишга эга, ҳижобга ўралган бир-иккита қиз келиб кетарди.
Сув илони бошида ҳайвонот боғи учун ер, бош офис учун жой каби йирик харидларни назорат қиларди, шу билан бирга ҳатонинг қиймати унча баланд эмас, деб тушунтирарди – ер ҳар қандай вазиятда доимий қийматга эга, яхши офис жойи сингари. Битта жуда ҳам ҳурматли ҳукумат амалдор унда, ҳақиқий хоним каби кийиниб, шунга мувофиқ равишда ўзини тутган, аёлни таниганидан сўнг, ҳайвонларни олиб киришга расмий руҳсатлар муаммо бўлмай қолди. У ёш йигитни бошқариб, у йигит эса унинг буйруқларига бўйсуниб, ўша амалдорни, у аёл кўйлагига кийинган тарзда сикарди, йигитнинг кучи тугаганида эса, Джейн ўзи унинг ўрнини мувафаққият билан эгалларди.
Айтиш керакки, Джейн учун ҳақиқий хонимнинг ўзини тутиш қоидаларини ўрганиш осон бўлмади, аммо сув илони уни деярли зўрлаб битирди. Ҳаммасини тажриба қилишга тўғри келди – қандай қилиб ўтиришни, туришни, эгилишни, кулишни, мамнуният ёки мамнуниятсизликни ифодалашни, ўнта, юзта марталаб, куч қолмайдиган даражагача, ўнта марталаб фильмларни кўришга тўғри келарди, актерларнинг ишораларини ўрганиш учун, масалан, “Дьявол Прадани танлайди” фильмини йигирма мартадан кам бўлмаган миқдорда кўриб чиқилди, ўзига юзга ишонган савил-ишбилармон-аёлнинг ўзини тутишини ўрганиш учун, ва ўнтага яқин марта – «Терминатор» ва «Аскар Джейн», қатъий жангчи аёлнинг ўзини тутиш одатларини ўрганиб чиқиш учун. Сув илони уни фоҳишалар уйига олиб борарди, у ерда Джейн қирқ-эллик ёшдаги, тажрибали фоҳишалар билан гаплашарди, улар битта қараши билан одамни улар ҳоҳлаган ҳамма нарсани қилишга мажбур қиладигандай туюларди. Бундай яланғоч ҳукмдорлик фақатгина сексуал қийнашлар учун бўлган ерости жо йларда пайдо бўлиб, яшаши мумкин эди, чунки у ерда ушлаб турадиган омиллар шунчаки йўқ эди.
Ва натижа ғаройиб эди. Джейн, ўзингни тутишинг ўз идрокларинга бундай кучли таъсир этиши, ва қандайдир бир-икки сония ичида, ўзига яқинлаштирмайдиган маҳлуқ бўлиб туюладиган одамни, у ҳозирги пайтда ўзига эга эмаслигини ҳатто билмаган ҳолатида бўйсунтириш мумкинлиги ҳеч қачон ҳаёлига ҳам кирмаган.
Ҳаммасидан ҳам ажабланарли бу эмас эди. Унинг тажрибаси, ички ҳаёти қандай ўзгаргани ажабланарли эди. Бизнесни ва ўзи идрокларингни бошқаришнинг умумий томонлари кўп экан, чунки униси ҳам буниси ҳам раҳмсиз ҳушёрликни, эгилмайдиган қатъиятликни, интуиция даражасигача етиб борган, соғ онгни талаб этади. Ўйноқликни ҳам, енгил ҳаёлни ҳам, оддий бўлмаган қарорларни топишни яхши кўришни ҳам. Куала-Лумпурнинг ишбилармонлик дунёсида Джейн тезда кўзга тушадиган одамга айланди, унинг бизнеси йирик бўлишга интилмаганига қарамай. Уни ўз уйида кечага таклиф қилиш, шунчаик саломлашиш ва жавоб сифатида ширин табассумини олиш престиж эди – камдан кам бўладиган привилегия. Унга вазирларнинг хотинлари, ва вазирларнинг ўзлари телефон қила бошлади – иш билан ва шунчаки. Ҳар қайси элчихона, ҳар қандай расмий идора у учун очиқ эди, бу уни жуда ҳам ажаблантирганди,ҳатто унинг ўзи яқинда билганлари ҳам. Унинг кучи чегарасиз туюларди, аммо сув илони, агар у меъёрни унутса, бу ҳавфли бўлиши мумкинлигини айтиб, уни огоҳлантирарди – бундай таъсирга ва юқори мансаб доираларида бундай ишонч ва ёқтириш кредитига эга бўлган одам маҳсус хизмаьларни қизиқтириб қолиши мумкин, улар билан мулоқот эса Джейннинг ҳаётини мукаммаллаштириши мумкин, шунинг учун Джейн, ичида қарши бўлса ҳам, аста секин сояга кетишни, қабул кечаларида камроқ пайдо бўлишни, шаҳсий учрашувларга келмаслик учун баҳоналар топишни бошлади, айнан мана шу қаршилик қилиш, унинг жуда узоққа кириб қолганига, унинг мияси гиёҳванд модда – бутун дунё унинг оёғи остида эканлигининг алдамчи туйғуси билан туманланган эди.
- Ўз кучингни сезиш ҳавфли ғамгинликларни келтириши мумкин, - Джейн, келишган ва нозик қизнинг кўринишига эга йигитнинг оёқларини ўпаётганида, сув илони столнинг устида оёқларини чайқатиб, гапирарди. – Бу заҳар билинтирмай киради ва тезда сени емиради, диққатли бўл, акс ҳолда сен ҳаётингни, ўзидан кўнгли айниётган, светская львица сингари тугатасан. – Кучингни ёнингда ушла, акс ҳолда...ҳар қандай катта каламушга катта мушук топилади, эсингда тут.
Атроф муҳит билан ўз алоқаларини аста секин камайтириб, Джейн ўзининг “катта одамлар ” билан муносабатларини консерватив шаклга ўтказиб юборди, шундай қилиб у олдингидай, ўн йилдан кейин бўлса ҳам, уларнинг олдида пайдо бўлиб, ҳоҳлагани олса бўлар эди, шу билан бирга, унинг шаҳсий ҳаёти, ҳамма нарса мумкинлигининг ва ўз муҳимлигининг туйғусига эмас, унинг мулкига айланди. Унга оддий, фаҳмлаши узоқ бўлган, кучсиз, қўлидан ҳечнима келмайдиган, инфантил, камбағал, ғазабли одамларга қараш ғалати эди, ва у Мордалардан кимдир билан учрашганида ёки шунчаки эслаганида, унда – аксинча – у сингари, онгнинг саёҳатини бошлаган, ўша мавжудотлар билан бирликнинг, чексиз яқинликнинг кучли ҳиссиётини ҳис этарди.
Унинг Тепаликка қайтиши туман ва қалин ёмғир билан қопланган эди. Яна ўша йўл, фақат биринчи марта бўлганидай чанг эмас, балки сув оқимлари билан қопланган, у ҳар доимгидай буралиб, джип ғилдиракларининг остига булоқчаларни, тошларни ва ўнкир – чўнқирларни намоён қиларди. Айрим жойларда кўтарилиш жуда юқори эди, ва такси ҳайдовчиси тўҳтаб, ёғиб турган ёмғир остига чиқиб, ўша баландикка чиқишнинг оптимал усулини ҳисоблаб чиқишга мажбур эди. Ҳар гал Джейнга бу тўҳташ оҳирги, ва бу ердан энди пиёда кетиш бўлади, деб туюларди, аммо такси ҳайдовчиси ҳар гал йўлни давом эттиришнинг қаҳрамонларча имкониятини топарди.
Машинадан чиқиб, Джейн уни қўйиб юборди. Такси ҳайдовчиси икки марта бу ерда ёпиқ зона эканлигини, туристларга бу ерга йўл йўқ эканлигини тушунтирмоқчи бўлди, бу жой меҳмонхона эмас, мэм, ресторан эмас, кейин пастга ўзингиз тушишга мажбур бўласиз, ва оҳири қўлини силтаб, кетиб қолди. У яна ўша дарвоза олдида турар эди, ва уни База, Мордалар, “синфдошлар” билан боғлаган ҳаммасидан унинг ҳаёти йироқда бўлган бир ярим йил давомида ҳеч қандай ўзгаришлар рўй бермаган эди. Фақат сув илоннинг камайиб кетаётган пайдо бўлишлари – уни ўтмиш ҳаёт билан боғлаб турган ҳамма нарса шу эди, яна ҳисобига кириш, унда, у инвестициялар учун сўраган пул миқдори доим пайдо бўларди. У дарвоза олдида бир пас туриб, кейин ўтирди – оқиб турган сувнинг ичига. Унинг тегида, қаердадир, тўғри оёқларининг остида – чуқурликка кетаётган ёрқин коридорлар, лифтлар, лабораторияларнинг кенг хоналари. Айнан ҳозир дарвоза ортида – уни ўлдириб, қайта туғдирган, унга қайта ҳаёт берган ўша дунё. Бу ерда у ҳар доим ўзиники, ва бундан яқин ҳечнима бўлиши мумкин эмас. Балки у ҳозир Серенана, Бертани учратар, ёки улар ҳам саёҳатга кетиб қолишганмикан? Арчи ва Магнус ҳозир қаерда? Балки ўзларининг бизнесларини Антарктида ёки Ойда ривожлантираётгандирлар? Карен учинчи синфга ўта олганмикан? Марта ва Джеррига типратиканлар қандай сюрпризлар тақдим қилишган экан? Поль қайси масала устида ишламоқда? Кунга ва Росомаханинг кўриниши ҳозир қандай экан? Сувости қояни ўзлаштириш қандай амалга ошган экан? Коинот лифти қандай ишлаётган экан? Атиги бир ярим йил ўтди, аммо ушбу бир ярим йил ҳозир унга ярим ҳаётдай туюлди. Томас, Фосса, Флоринда. Улар уни ўқитишни давом эттирармикан? Балки, - орқаси музлагандай бўлди, - балки, у ҳаммасидан йироқлашиб, улар учун қизиқ бўлмай қолар? Бу шунчаки текшириш бўлган бўлсачи – одам ишларга берилиб кетадими ёки бу ҳато эканини сезиб, ҳаммасини ташлаб, орқага қайтадими? Йўқ, йўқ. Бу қўрқинчлар асоссиз, бу аниқ.
Тропик жаласи кучайиб борарди. Момақалдироқ яқинлашар эди, ва чақмоқлар қўшни водийда ниҳоятда юқори зичлик билан ерга отиларди – айрим ҳолларда уч сония ичида ўнта чақмоқ уришга улгурар эди! Ҳозир у кўз сетчаткасини тасдиқлайдиган сенсорга қараганида, дарвозалар очилмай, фақат яқинлашиб бўлмайдиган деворлар унинг устида осилиб, у ўзининг тажрибасини ташқи мувафаққиятга алмаштирганини кўрсатсачи? Яна ўша ахмоқона қўрқинч. У жуда кучли, жуда кучли даражада ўзгарган эди, ва у жонлироқ, кучлироқ, қатъиятли ва матонатлироқ бўлганини аниқ биларди. Ҳозир у – ярим тайёр маҳсулот эмас, тўлиқ одам. У зиммасига маъсулиятни олишни, муҳим қарорларни қабул қилишни ўрганди, ҳаётдан қўрқмасликни, келажакка нисбатан очиқ бўлишни ўрганди. Тоза ва тиниқ вафодорликнинг чақнашлари камдан кам учрайдиган ҳолат бўлмай қолди. У ҳаётни бутун териси, ичи билан сеза бошлади, у ҳудди каттайгандай бўлди, у ҳудди бутун дунёни қучоқлагандай эди, у энди нафақат кимнингдир ортидан, балки ўзининг кетидан ҳам олиб кетишга тайёр эди, у айнан Муктинатхдаги эркак таърифлаган одамга айланди – янги дунё учун таянч бўла оладиган одамга, ва бунга ҳеч қандай шубҳа йўқ. Ҳеч қандай.
У кўтарилиб, дарвозага қараб йўл олди. Секвойя дарахти сал ўсганга ўҳшайдими? Ундай бўлмаса керак. Минг йиллаб яшайдиган мавжудот учун бир ярим йил нима бўлибди? Унинг ўзи учун минг йил нима бўлибди? У юз, икки юз, минг йилдан кейин қандай бўлади? Бу қанақа ўзи – минг йил олдин бўлган нарсани эслаш?
У сенсорнинг олдига бориб, ичига қаради. Детекторнинг яшил чироғи милтиллади ва паст овоздаги шарқиллаш эшитилди.
Ва эшиклар очилмади.
<<Бўлим 20 Бўлим 22>>
