Қаттиқ дарёлар, мармар шамол

Кечки овқатдан компания бўлиниб кетди. Андрей, Томас, Йолка, Ганс, шунингдек “тиббий БТТ” билан қизиқадиган қиз ва у билан бирга бўлган эркак отелга йўл олишди. Андрей кимдир ахтариб топилган цивилизация тўғрисида айтиб ўтилган жумлани ҳеч эсдан чиқара олмасди. “Шўнғишлар”, “цивилизация”... гап дайвинг тўғрисида бораяптимикан? Атлантида тўғрисидами?

- Сизлар сув тагида, уммонда қандайдир цивилизацияни ахтариб топдингларми?

Томас ва Ганс кулиб юборишди.

- А нима, балки ҳали топармиз! – деди жиддий оҳангда Йолка. Бизда дайверлар жамоаси бор – айнан траймиксда уумон остига шўнғийдиган дайверлар жамоаси, улар чуқурликка тушиш бўйича янги рекордлар ўрнатишмоқда.

- Траймикс мен биламан, бу гелий,азот ва кислороднинг аралашмаси – азотли заҳарланишни камайтириш учун азот вақтинча гелий билан ўрин алмашадиган газли аралашма.

Андрей бу суҳбатларни Кимико қатнашган дайв-компанияда эшитган эди ва энди бутунлай “чойнак” (янги келган одам, энди ўрганаётган одам маъносида) эмаслигига хурсанд эди. Кутилмаганда яна шу бақувват японкани эгаллаш иштиёқи, унинг чотини очиб туриб, кўкрагидан ушлаб, асбобига ўтирғизиб сакратиш, шунчаки бирма-бир сакратиш, унинг попуши қандай қилиб силжишини сезиш, унинг қўллари бир чойшабни, бир унинг елкасини тирнаётганини сезиш иштиёқи пайдо бўлди.

- Қизиқ бу ерда фоҳишаларни топса бўладими, - деди Андрей очиқдан-очиқ гапиришга хижолат тортганидан бир оз тутилиб.

- Албатта, - Ганс қўли билан кенг ишора қилди, - ҳамма ерда, деярли ҳар бир массаж хонасида келиб, менга массаж эмас, фақатгина секс керак дейсан, ҳар бир иккинчи массаж хонасида сенга қизларни танлаб олишга беришади, баҳосини дарҳол айтасан – соатига икки минг рупий.

- Клёво!

- Жуда ҳам клёво эмас, - деб тиржайди Ганс, - улар учун секс – бу бари юир қандайдир уятли нарса, сени ҳеч ким сўриайди, улар кўкрагини беркитиб туради, агар сен қиз боланинг шаҳватини қўзғата олсанг ҳам ва у тугатишни эпласа ҳам шу заҳоти сенинг асбобингдан чиққан обонни ялаганида ёки агар унинг попишини ўпиб ундан кейин лабига ўпганингда жирканчлик билан тупуриб ташлайдиган шўрлик жониворга айланади.

- Механик сексуал истакни қондириш учун ана бундай секс деярли тўғри келади, - деб таъкидлади Йолка. – Улар тажовузкор эмас, етарлича мулойим ва ҳақиқатдан ҳам кўнгли бўш ҳисобланади.

- Мсж учун ҳа тўғри келишади, розиман. Лекин ундан ортиғини кутиш керак бўлса, кута олмайсан.

- Мен синаб кўраман, бугуноқ! Ёки эртага. – Андрей катта миқдордаги қизларга эришиш мумкинлигини фаҳмлаб етганидан ёқимли ҳаяжонланишни сезди ва унинг тасаввури ана шу ўта уятчанликнинг деярли мусулмонча муҳитида кутиш мумкин бўлган манзаралардан ҳам кшпроқ ўзига тортадиган манзараларни ҳосил қилаётгани ҳақида ўзига ҳисобот бермасди.

- Мен ҳам траймикс-дайверман, - давом эттирди Йолка. – рекорд ўрнатишни Бодхининг ўзи бошлаган. Ҳинду ва... яна бир нечта одам йигирма биринчи асрнинг бошлариданоқ, максимал қайд қилинган рекорд уч юз ўттиз метр эди, чуқурликни аниқловчи датчиклар ҳам ана шу уч юз ўттиз метрга мўлжалланган эди, ҳозир ҳам шундайлигича қолиб кетган – ундан чуқурроқ ҳеч ким ўлчамайди. Улар чуқурроқ тушишга ҳаракат қила бошлашди ва аста-секин шу билан қизиқиб қолган бир тўда йигитлар тўпланди – бу космосга учишдай гап эди!

- Қандай қилиб чуқурроққа интилиш мумкин, агар ўлчашнинг иложи бўлмаса? – ҳайрон қолди Андрей. – Мен билишимча у ерда сувга тушиш махсус компьютер дастури билан ишлаб чиқилади, кейин эса вақтни, чуқурликни, газ аралашмаларининг алмашишини ҳисобга оладиган сувга тушиш графиги тузилади, ҳаммаси махсус жадвалларга ёзилади, мен уларни кўрдим, ана шу жадваллар бўйича улар сувга тушишади ва қайтиб чиқишади, ахир чуқурликни билмаса, бу ўлим билан баравар-ку...

- Буни Бодхи ўз пайтидаёқ ўйлаб топган. Биз рекордга кетаётган пайтимизда олдиндан тайёрлаб қўйилган жойда иш кўрамиз. То сув тубигача давом этадиган девор бирмунча қия бўлиб кетган, биз у ерда ҳар бир йигирма метр чуқурликда махсус қозиқлар ўрнатамиз, уч юз метрдан бошлаб эса биз рулеткани ишлатамиз – беш метр чуқурликка тўғри келадиган масофада қозиқларни ўрнатамиз – қияликни ҳисобга олиб рулеткани узунлиги бўйича чуқурликни ўлчаб чиқамиз. Мана шундай қилиб қозиқларга асосланиб чуқурлик муаммосини ҳал қиламиз.

- Сенинг рекординг қанча?

- Тўрт юз олтмиш беш.

- Мен ҳам ҳоҳлайман. Бу амалга ошириш мумкинми?

- Кўрамиз...

“Кўрамиз” деган жавобга Андрей ўрганиб қолганди.

- Яна биз организмнинг фантастик бўлган чуқурликдаги ҳолатини ўрганамиз. , ахир бизгача буни ҳеч ким ўрганмаган, турли хил синдромларни кузатамиз, уларнинг сабабларини қидирамиз, уларни четлаб ўтамиз, яна ҳам чуқурроқ тушиб борамиз, на шундай чуқурликдаги сув ости ҳаётини ўрганамиз.

- Аталантидачи? – деб эслатди Андрей.

Улар отелга киришди ва Йолка уларнинг хонасига киришни таклиф этди.

- Ҳа биз Атлантидани топдик, лекин сув остидагисини эмас...

- Англаб етиладиган туш кўришлар дунёсидами?

- Унчалик эмас. – Йолка каравотга ўтириб олди кейин ётиб мушакларини торта бошлади. – Умуман олганда ҳеч қандай “англаб етиладиган туш кўришлар дунё”си йўқ, шунчаки бадандан чиқиб кетишлар сингари, англаб етиладиган туш кўришлар ҳам – биздан ташқари мавжуд бўлган оламларга олиб борадиган йўлдир. Бизнинг оламлар шунчалик ажратилганки, уларнинг мавжуд эмаслигига ишонган ҳолда бир миллион йил яшаш ҳам мумкин. АЕТК (англаб етиладиган туш кўриш) ва БТТ дан ташқари уларга олиб борадиган бошқа йўллар ҳам мавжуд. Улардан биттасини Ганс кашф қилди.

- Лекин улар қаерда жойлашган. Мен физикавий нуқтаи назардан сўраяпман?

- физклар бу борада кам нарса айта олишади., - деди Томас. – уларнинг гапи бўйича физика ҳозир шунчалик куртак ҳолатидаки, бирорта муайян жавоб олишнинг иложи бўлмайди. Кимдир суперсимлар назариясининг ажралмас қисми бўлган ўралиб олган ўлчовлар айнан уларда бутун бошли бизга сезилмайдиган фазолар шодаси мавжуд бўлиши учун шароит яратиб бериши мумкинлиги тўғрисидаги гипотезани илгари сурди... Мен умуман айнан физика бизлар учун ана шу муаммони ечиш учун асос ҳисобланади деб ҳисобламайман,чунки олдинга кичкина қадам ташлаш учун жуда катта ресурслар талаб қилинади.Инсоният шунчалик улкан ресурсларни самарасиз ишлатиб узоққа бора олмайди , албатта агар биз фундаментал тадқиқотларла бирорта ёриб ўтиш нуқтасини топиб олмасак. У ҳолда биз технологияларнинг тамомила бошқача даражасига кўтариламиз.

- Умуман олганда бизга бунинг фарқи йўқ, - деб унинг гапини бузди Ганс. – Менга –ку аниқ ҳар ҳолда. Телескоп ва тезлаткичлар билан нима ишим бор, агар мен мана шу технологияни қўллаб, - у қорнини уриб қўйди, - ўша оламларда бўлиб қолишим ва уларни тадқиқот қилишим мумкин бўлса?

- Айнан қандай қилиб? – Андрейни бу вазият қизиқтириб юборди ва у бирорт муайян маълумот эшитомқчи бўлди. Бир оз вақт ҳамма жим турди. Ганс Йолка билан бир-икки оғиз гап билан алмашиб олишди. Бир оз вақт ҳамма жим турди. Ганс Йолка билан бир-икки оғиз гаплашиб олишди.Андрей уларни эшита олмади ва яна ўйланиб қолди.

- Кўп йиллар олдин, мен ҳали нодон бўлган ва оддий одамлар тоифасига тегишли бўлган пайтимда, - деб бошлади Ганс, - мен ғалати воқеа шоҳиди бўлдим, айтмоқчи, бу воқеа исми Андрей бўлган бошқа рус йигити билан танишиб олганимдан бошланди.

Ганс яна ўйланиб қолди, лекин ҳеч ким унинг гапини бўлмасди, худди овозини чиқариб эслаётгандай, етарлича тутилиб ва яна бир бор айтганларини қайтадан такрорлаб, у ёки бу тафсилотини қўшиб гапини давом эттирди. Балки у параллел равишда бошқа нарса тўғрисида хаёл сургандир, балки унга ҳар томонга ёйилиб кетган хотираларни тиклаш мушкул бўлгандир – нима бўлганда ҳам бу воқеа шу даражада қизиқарли эдики, Андрей уни худди тиббиётчи қиз каби қулоқ узмасдан тинглади. Афтидан Йолка билан Томас бу воқеани аллақачон билишарди, лекин уни яна бир марта худди ўтмишда ўзини ҳис қилаётган Ганснинг ўзидан эшитишдан ўзларини баҳраманд қилишмади.

“Бор-йўғи бир юз эллик йил аввал оддий саёҳатчи учун Ҳимолойга саёҳат қилиш Ойга учгандай қийин эди. Камчиликни ташкил қилувчи ташаббускорлар матонат, сабр-бардош ва молиялаштиришни амалга ошириш борасидаги мўъжизаларни кўрсатиб, ниҳоятда довюрак таваккалчи одамлардан жамоа тузишга ва узундан-узун юк ортилган қўтос билан отлардан иборат карвонларга, ўнталаб, борингки юзталаб шерп-портерларга эга бўлган экспедиция тузишга муваффақ бўлди. Бу экспедиция узоқдаги кўкимтир тутунга ва ундан тепага қараб баландга бўлиб кетган ялтиллаб турган найзалари бўлган ва етиб олишнинг имкони бўлмаган баҳайбат маҳлуқларга қараб интилган эди. Экспедициянинг бошланишидан то якунланишигача бир бутун умр ўтгандай бўларди ва бошида йўлга тушганларнинг ҳаммаси ҳам уйларига қайтиб келишмаган, қайтиб келганлар бўлса кўпинча тоғларда музлаб қолган ва кесиб ташланган оёқлари ёки қўлларини, ёки уларни бутунлигича қолдириб келишарди. Қайтиб келганлар ўз она ерларини танимасдилар ва ўзларини қариндошлар орасидаги бегоналардай ҳис қилишарди – уларни ҳаддан ташқари кўп вақт, воқеа-ҳодисалар, тасвирлаб бўлмайдиган кечинмалар, синовлар ажратиб турарди ва баъзида бу жарлик ҳеч қачон йўқолмасди. Баъзилари қўлларига қалам олишарди ва кўпинча омад уларга кулиб боқарди. Месснер, Эрцог, Нойс, Бонингтон китобларини ўқиганда биз Майн Рид, Буссенар, Купер ёки Жюль Верннинг фантазиялари томонидан ўйлаб топилган ажойиб-ғаройиб саёҳатлардан қолишмайдиган ана шу саёҳатга шерик бўлишимиз мумкин, гарчи бу китоблар ҳужжатли бўлса ҳам , балки айнан шундай бўлгани учун ҳам улар қизиқарли бўлган. Ўша пайтларда Ҳимолой тоғларига қарши ўзини матонатини кўрсатмоқчи бўлганларнинг бошидан кечирганларининг кечинмаларга бойлиги ва воқеа-ҳодисаларининг шиддатлилиги билан камдан-кам фантазия бас кела олади. Ҳаёт-мамот ўртасидаги аллақандай “руҳий” аснодаги “экшн” десак ҳам бўлади.

Эндиликда ҳаммаси ундай эмас. Тупроқдан қилинган катта йўл Бенидан Муктинатхага чанг-тўзонли ва сассиқ изи билан чўзилиб кетган. Етарли даражада романтикага қизиқувчи туристларни ўзига тортган трекингли сўқмоқ йўқ бўлиб кетди, ва деярли ҳар дақиқада ёнингдан ўтиб кетаётган ва зиёратчи ҳиндлар билан тўлган юк машиналари, мотоцикллар ва джиплар ишланган газларнинг сассиғи билан ҳиндлар эстрадасининг тарихий ҳайқириқлари билан димоғинггга уради. Аннапурна атрофидаги трекнинг ғарбий қисми деярли ўзининг фаолиятини тугатди. Ўнлаб гэстхаузлар бўшаб қолади ва кўпинча ёпилади, баъзида ҳаттоки бутун бошли қишлоқлар бўшаб қолади. Лекин меҳнатсевар непал халқи ҳокимиятга келган маочилар раҳнамолигида ўзини-ўзи ҳалок қилувчи одим қадамларини ташлашдан чарчамаяпти ва натижада трекнинг шарқий қисми ҳам ўз-ўзидан йўқ бўлиб кетаяпти – Безизагардан чиқиб кетадиган катта йўл Манангугача бориши мўлжалланган.

Қизиқ – ана шу ажойиб олам бурчагини қўриқлаш учун ташкил қилинган АСАР – “Annapurna Conservation Area Project” номли ташкилотнинг фоҳишалари ўзларини бу аҳволда қандай сезишаётган экан? Бу ҳақда мен Татопанидаги гэстхауздаги очиқ кафеда курсига ётиб олиб ўйлар эдим. Ўтган йили мен айнан шу ерда бир гуруҳ рус туристлари билан танишиб қолгандим ва улар билан Муктинатхгача бирга бордим ва Торонг-Ла довонига чиқиб келдим. Ўша сонлари гўзал бўлган ва лаблари иссиққина ҳамда дўмбоққина бўлган Ирина деган рус аёл қанчалик жозибадор эди-я. Мен олдинига қайсарлик ва уятсизлик билан қилинган юлдузлар жилоси остидаги кечки сайрга таклифдан бир оз довдираб қолдим. Унинг елкаларини майингина қисиб олишга бўлган таклифига жавобан мен уни қисдим ва у пастга сирғалиб тушди ва ноқулай бўлган қаршиликни енгиб ўтиб, фақатгина менинг асбобимни эмас, балки кейинги саёҳатдаги бутун фикру-хаёлларимни ҳам эгаллаган эди. Унга нисбатан ўзимни ҳаддан ташқари тортинчоқ ва уятли деб ҳисоблаб, мен обрўимни кечки пайтдаги стол атрофида айтиладиган ва чуқур фикрлашга мажбур қиладиган суҳбатлар ёрдамида тикламоқчи бўлдим, лекин туристлар , миллати ва маълумотидан қатъий назар трекларда зерикишга нуқта қўйиш мақсадида овқат, нарх-наво ва об-ҳаво тўғрисидаги энг оддий, энг содда суҳбатларни хуш кўришарди. Ирина шу ерда ҳам биринчиликни қўлдан бой бермасди. Шўхлик билан ҳаддан ташқари ҳоҳолаб куларди ва баъзида шундай аҳмоқона гапларни айтардики, мен юаъзида ҳатто у учун қизариб кетардим, лекин кечаси у менинг хонамга келиб устимга чиққанида мен уни кечирардим. Ҳозир эса аттанг мен умидсизларча битта ўзим эдим. Ирина менинг хатларимга қишдаёқ жавоб бермай қўйганди, баҳорга яқин эса қисқагина хабар билан жавоб берди. Хабарда айтилишича у эрга теккан экан, ҳозирги пайтда ҳомиладор ва бахтли эмиш. Маълум бўлишича у менинг ҳаётимни яна шуниси билан вайрон қилдики, ундан кейин мен вобла балиғига ўхшаб кетадиган европача хотинларни жиним ёқтирмайдиган бўлиб қолди. Улар албатта ўзини ихтиёрингизга топшириши мумкин, лекин ҳайкалга ўхшаб ётган баданлар мени олдингидай шаҳватимни қўзита олмасди ва мен одингидай Ирина устимга чиққанини, ўзининг бадани билан қисганини, уятсизларча қўли билан ушлаб ва тепамда типирчилаб, узоқдан-узоқ устимда ўтирганини эслаб мен ҳадемай инграб юборадиган даражада кучсиз навбатдаги бадан устидан сирғалиб тушардим. Бу бадан эгаси афтидан менда ҳеч нарса чиқмаганидан мамнун бўларди, чунки европалик хотинларга секс билан шуғулланишга вақт ажратиш катта аҳмоқлик бўлиб туюларди, гарчи соғлик учун фойдали бўлса ҳам.Дугонам билан мен бир неча бор свинг-клубларга ташриф буюрардим ва ўзимни прогессив ҳамлда замонавий этиб ҳис қилардим. Бунда мен маданий муносабатлар ва худди ўша кўкларга кўтариб мақталган соғлик учун жинсий алоқага кирардим. Лекин Иринадан кейин ҳаммаси вайрон бўлди. Мен секс умуман олганда роҳатланиш, эҳтирос бўла олиши мумкинлигини, атрофдаги одамлар эса буни ёки умуман унутгани ёки эслашни ҳоҳлашмаётганликларини ёдимга олгандай бўлдим.

Ярим йил вақтдан кўпроқ мен дугонасиз яшардим. Шу ерда, бир йил олдин Ирина билан танишган жойда қуёш ботишини кўриб йиғилиб борадиган зерикишни ва ҳаётимнинг маъносизлигини сеза бошладим. Бир гуруҳ исроиллик туристлар қўшни столни эгаллаб олишди ва шу заҳоти марихуана билан чекишни бошлашди. Мен бефарқларча исроиллик қизчаларга назар югуртирдим – йўқ бу ерда имконият нолга тенг эди. Улар ўзларининг заҳарли аквариумларида яшашади ва ҳеч кимни у ерга қўйишмайди. Бу юқумли ҳиддан нари туриш учун бурчакдаги столчага кўчиб ўтдим ва ўзимнинг қувончли бўлмаган ланж тарзда ўтаётган ҳаётимни давом эттирдим. Мен ўзим билан китоб олволгандим, лекин уни мутлақо ўқигим келмасди, бунинг устига кечки ғира-ширада ўқиш фақат кўзга зарар келтирарди. Бир неча дақиқадан сўнг иккита голландиялик турист қизлар ўнг томонимдан ўтиришди. Баланд бўйли, ориққина, ўттиз ёшлар чамаси. Иккаласининг оёғи узун бўлиб, товонлари катта эди. Уларни кўздан кечириб мен кутилмаганда шаҳватим уйғониб кетди ва муқаррар бўлган ҳамда соғлик учун аталган жинсий алоқа образи қаёққадир сояга чекинди – жин урсин, уларнинг иши бериш, менинг ишим эса роҳатланиш. У бу оёқларни қандай қилиб силашини кўз олдига келтириб мен бирорта суҳбатни бошлашга ва қўшни столга кўчиб ўтишга имкон берадиган бирорта илмоқли гапларни ўйлаб кўра бошладим. Шу пайт майдончада яна битта турист пайдо бўлди. Катта иштаҳали товонлар мени қизиқтирмай қўйди ва мен янги келган туристга бақрайиб қолдим. Бир томондан қараганда ажабланарли жойи йўқ, лекин югуриб турган кўзлар баданининг семизлиги уйғунлашмас эди. Негадир у юк халтаси билан эди. Вақт кечки эди, бу ерда пайдо бўлган одам – у энди тўсатдан кириб қолган ва овқатланмоқчи бўлган турист бўлиши мумкин эмасди. Демак у бу гэстхаузда тўхтаган. Кичкинагина юк халтани пул ва ҳужжатларини олиб юриш учун кўтариб юрибди деса бўларди, балки ноутбукдир... лекин юк халтаси ҳаддан ташқари катта эди. Бу ерга юк халта билан овора бўлиб келиш нима учун зарур бўлди экан унга? Трекдаги туристлар ботиб қоладиган зерикиш ботқоғи шунчалик каттаки вақтичоғлик қилиш учун қилинган энг арзимаган таклиф катта миннатдорлик билан қабул қилинар эди. Яна бир бор голандиялик қизларнинг товонига қараб, мен яна буни улгураман деб ўйладим, улар камида ҳали икки-уч соат бу ерда ўтиришади, ҳозирча эса ғалати туристни кузатиб туриб, ўзимни Шерлок Холмс деб фараз қилсам бўларди.

Бу турист узоқда бўлмаган бўш столга ўтирди ва менинг кўзим чақчайиб кетди – у юк халтасини ечмасдан ўтирди! Оёқлари эсидан чиқиб кетган эди. Бу ёғи ҳаддан ташқари эди – бунга ўхшаш манзарани мен ҳеч қачон кўрмаганман. Қолган жиҳатларига келсак, у умуман олганда оддийгина турист эди ва унинг кийимларини кузатишга бўлган уринишлар зое кетди – мендан Шерлок Холмс ... ўрта миёна чиқаркан. Мен вақтичоғлик қилиш учун бундай имкониятни қўлдан бой берсам, кейингисини ҳали-вери келмаслигига қанчалик тушунганим сайин қизиқувчанлигим янада ошиб кетди. Яна бир дақиқача иккиланиб туриб, мен ўз китобимни олдим ва бир бутилка кола олиб, унинг столига яқинлашиб мен инглизчасига сўрадим – мен сизнинг ёнинигизга ўтирсам қарши бўлмайсизми деб.

У одам қарши бўлмади. Унинг инглизча акцентига қараб мен уни ёки чех ёки болгар деб фараз қилдим.

- Словения? – дедим бармоғимни осмонга ниқтаб.

- Йўқ мен русман, Россия.

Мен ҳайрон қолиб пластмасса курсининг суянчиғига ёнбошладим.

- русмисиз? О... мен бу русларни учратганман. – Мияга бошқа ҳеч нарса келмасди, тўғридан-тўғри сўрашга эса мен уялардим. Рус ҳам ўз юк халтасига ёнбошлади. Менинг калламга юк халта унинг учун қандайдир бир иситкич ўрнини босиши тўғрисидаги аҳмоқона фикр келди, лекин шундоқ ҳам иссиқ эди ва ингичка полартекнинг ўзи етарли эди.

- Ганс. – ноқулайликни сезган ҳолда мен ўзимни таништирдим. – Бирдан бу рус мени мени гомосексуал деб ўйласа? Шунинг ўзи етмай турганди. Мен ҳар бир маданийлашган европалик қатори у пайтларда гомосексуалчиларга ташқаридан қараганда хотиржам муносабатда бўлардим, лекин шунга қарамасдан ўзим ана шундай йўналишдаги шубҳаларни туғдирмасликка ҳаракат қилардим. Свинг-клубларда менда бир нечта гомосексуалча муносабатлар бўлган ва улар етарли даржада нотинч таассурот қолдирган эди. Бир томондан соғлик учун ҳар қандай секс фойдали, иккинчи томондан мен ўзимга-ўзим ноқулай ва бесўнақай бўлиб кўринардим. Балки бунга сабаб шунчаки одатланмаганлигимдадир.

- Андрей, - деб бир оз норасмий равишда ўзини таништирди бояги рус ва жимиб қолди.

- сен бу ерда биринчи мартамисан? – деб сўрадим мен, бирор нарса сўраш мақсадида. Оддийгина саволлар учун ўзимда ноқулайлик сезиб, ундан кўра тузукроқ гапни ўйлаб топа олмадим – йигитлар билан танишиш одатининг йўқлиги билинарди. Яна фикри-хаёлимда Андрейнинг миясига келиши мумкин бўлган аҳмоқона образлар чувалаша бошлашди. Айниқса унинг олдига ўтириб мен очиқчасига нима қиларини билмай юрган голландиялик ойимчалар олдидан индамай ўтиб кетгандим. Ўзимча сўкиниб, мен анчадан бери сексуал алоқаларга қўл урмаганимни баҳона қилиш мумкин деб ҳисобладим ва тоғ ҳавоси таъсир қилганини ва асосийси – мен бу фикрга қутқариш чамбарагидай ёпишиб олдим – бу голландиялик қизларнинг узун оёқлари ва товонларининг катталигидан олган ҳаяжоним эди! Шунга қарамасдан рус мен тўғримда гўёки мен уни сексга даъват қилаяпман деб ўйлаши тўғрисидаги фикрларни узоқлаштириш жуда қийин эди ва бу фикрлардан асбобим қотиб кетди.

Шу пайт рус жимиб қолди ва мен у айтган гапларни умуман эшитмаганимни тушундим. Ундан ҳам яхши... Ақли заиф одам бўлиб кўриниш менга жуда ёқмасди. Майли, жин урсин, нима фарқи бор.

Етиб келган официант бола менюни узатди ва биз иккаламиз уни ўрганишга шўнғиб кетдик. Непал гестхаузларининг менюсини ўрганиш – бу соф маънода расмий нарса ҳисобланарди ва у туристлар томонидан вақтни ўтказиш учун ишлатиларди. У ерда нима бор-йўқлиги олдиндан маълум эди, чунки бутун трек йўналиши бўйлаб унинг ғарбий ва шарқий қисмларида менюнинг таркиби деярли бир хил эди. Бироқ Татопани, Покхарадан узоқ бўлмаган ҳолда жойлашган бўлиб туристларни вермишель, картошка ва синтетик асосдаги шўрвалардан ташқари бошқа нарсалар билан ҳам хурсанд қилиши мумкин эди, шунинг учун рус бу ерда биринчи марта бўлса, у ҳолда унинг таклиф этилаётган овқатларга бўлган қизиқишини тушунса бўларди.

Голландияликларнинг бўғиқ овозлари яна узун оёқлар тўғрисидаги хаёлларни уйғотиб юборди ва хушмуомалаликка тупуриб мен жилмайдим ва шу билан ушбу вазиятдан чиқиб кетиб, бошқа жойга ўтириш мақсадида максимал даражада қизиқмаётган одамнинг чеҳрасини ифода этишга ҳаракат қилдим.

- Юк халта билан юриш ноқулай бўлас керак-а..., - дедим мен гўёки менюни диққат билан кузатаётгандай бўлиб.

- Ҳа, - деб тасдиқлади рус. – Ноқулай.

Мен бундай жавобни кутмагандим ва менюни кузатаёгандай қилиб ўзимни тутишни бас қилдим.

- Лекин...

- Менга шунақаси қулай, - деб гапимни бўлди Андрей.

У бу мавзуга чуқурлашиб киришни ҳоҳламаётганлиги унинг юзидан кўриниб турарди, бу эса мени баттар қизиқтириб қўярди. Жин урсин – балки бу ерда бирорта таассурот олишнинг иложи бордир?

- Балки мен ҳаддан ташқари қатъийдирман, Андрей, мени кечир, ахир сен биласан-ку бу ерда қай даражада зерикарли эканлигини, - тез айтиш қилиб гапирдим мен, лекин барибир лўнда гапиришга ҳаракат қилдим. Кўпчилик руслар инглизчасига бир оғиз ҳам гапирмаслигини эсимдан чиқармасдим – бунинг нимаси яхши эди? Ноқулайку ахир.

Андрейга менга назарини солди ва ўн сонияча жим ўтирди. Унинг бу қарашидан мен ўзимни ғалати равишда ёмон сездим Юзимнинг аҳмоқона кўриниши билан мен шунчаки ўтирардим ва Андрейга қарардим.

- Гап шундаки, - ниҳоят бошлади Андрей, юк халта менга керак.

- Ҳа, тушунарли, - мен рози бўлишга шошдим, гарчи бу ерда тушунадиган нарса кам эди.

Ғалати рус афтидан ўзи берган тушунтиришлар ҳеч қандай таъсир қилмаганлигини ўзи тушунди шекилли, ва ёки хушмуомалалик юзасидан, ёки ҳамма масалани ҳал қилиш ва бошқа бу мавзуга қайтиб келмаслик мақсадида бундай тушунтирди:

- Гап шундаки бу юк халта менга лоими керак, мен уни бир сонияга ҳам еча олмайман.

Миямда буйрак ёки жигар фаолиятини қўллаб-қувватлаб туриш учун зарур бўлган батарейкаларнинг маҳлуқсифат образлари бирин-кетин ўтди ва мен ўзимни ана шу одамни ўз соғлиги тўғрисидаги яширинча гапларни айтишга мажбур қилганимдан ноқулай сездим. Кечирим сўраш учун энди оғзимни очиб турувдим, рус давом эттириб кетди ва мен жим бўла қолдим.

- Мен шунчаки кейинги онда қаерда бўлиб қолишим мумкинлигини билмайман ва мен ўзимда бор нарсадан, пулсиз, ҳғужжатларсиз, компьютерсиз, кийимларсиз қолишимни ҳоҳламайман.

Бошимни қўлимга таяб мен ўзимни бутунлай йўқотиб қўйдим. Унинг кетидан кимдир қувлаяптими? Русларнинг мафиясими”Шпиономания? Ёки у шунчалик жинними?

- Жинни! – қутқарувчи фикр бирдан ҳамма нарсани тушунтирди ва афтидан рус буни унинг кўзидан ўқиб олди.

- Йўқ мен жинни эмасман, - деб кулиб юборди у.

- Йўғ-э, мен ундай ўйлаганим ҳам йўқ..., - мен чалкашиб ўзимни оқлай бошладим ва ўзимнинг хижолатим билан унинг тўғрисида ўйлаганимни тасдиқладим.

- Йўқ, мени эшит, Ганс, мен ҳақиқатдан ҳам жинни эмасман, гарчи очиғини айтганда агар шундай дейиш мумкин бўлса қайсидир бало мени ростданам таъқиб қилаётганга ўхшайди.

- Ҳа, - маънодор қилиб дедим мен.

Яна официант келди ва кейинги ўн дақиқа унга қора чойни биринчи бўлиб олиб келиш нотўғрилигини, уни сэндвич билан бирга олиб келиш кераклигини ва шўрва билан товуқдан олдин эмас, балки кейин олиб келиш кераклигини тушунтиришга сарф бўлди.

Кечки овқат кеч соат саккизга буюртирилди. Бир жуфт дақиқадан кейин рус давом эттирди:

- Агар сенга қизиқ бўлса, мен нимани назарда тутаётганимни тушунтириб беришим мумкин, фақат, - у жилмайди,- кейин сенда ҳам у нарса борлигига шикоят қилма...

- Йўқ-йўқ, - мен қўлларимни силкита бошладим. – мен ҳаддан ташқари... нима десам бўлади... прагматикман, мен оддий одамман, мен... умуман... қила олишим мумкинлигига ҳеч қандай асос йўқ, - мен жимиб қолдим ва қўлимни силтадим, гўёки Андрейни гапиришга чорладим.

- Сен албатта тушунасанки, одамлар диндор ёки унчамас бўлишади, ёки умуман диндор бўлишмайди? – савол жавоби саволнинг ичида бўлган саволлар тоифасига кирарди ва Андрей дарҳол давом эттирди. – Лекин бу нима дегани: “диндор бўлиш”?

Бу савол энди риторик эмасди ва мен ўйланиб қолдим.

- Хўш..., - деб бошладим мен, - ҳар ким, менингча, буни ўзича ҳал қилса керак ва бу ерда асосийси – худонинг борлигини қайсидир нозик йўл билан ҳис қилишда ёки у билан мулоқот қилишда ёки бирорта улкан нарсага алоқадорликни сезишда, ёки бу бизнинг ҳаёт янада чуқурроқ моҳият борлигини тан олишда бўлса керак...

- Яхши етарли, - деб унинг гапини бўлди андрей. – аслида ишлар ундан ҳам оддийроқ... диндорлик – бу бор-йўғи асоссиз ишониш дегани.яъни бу сезги ва ҳис қилиш ва англаш ҳам эмас – бу айнан ишонч ва унинг асосида энди ҳис қилиш, сезиш ва бошқа нарсаларни амалга ошириш мумкин, нима тўғрисида гапираётганимни тушуняпсанми?

Мен бош силкидим, лекин бир оз ишонқирамай.

- Мана қара, - Андрей столдан қўлсочиқни олди, белидаги сумкадан ручка ва бир нималарни ёзди. – Мана сен ҳозиргина мен бир нималар ёзганимни кўрдинг, тўғрими?

Мен бош силкидим.

- Мен ҳақиқатдан ҳам бирор нима ёзганимга сен ишонасанми ёки балки мен фақат ручкани қимирлатиб ҳеч нима ёзмасдан фақат ўхшатгандирман?

- Албатта шундай бўлиши ҳам мумкин, - рози бўлдим мен.

- Йўқ, мен буни мумкин ёки мумкинмаслигини сўрамаяпман, мен қўлсочиқда бирор нарса ёзилганига ишонасанми-ёўқми, шуни сўраяпман?

- Ҳозир эҳтимол энди ишонмаётгандирман.

- Лекин мен ҳеч нарса ёзмаган бўлишим мумкинлиги тўғрисида гапиргунимча сен у ерда бирор нарса ёзилганига тўла ишонч ҳосил қилгандинг, тўғрими?

- Тўғри.

- Мана энди сен бевосита ишониш идрогини идрок қилишинг мумкинг – қандай қилиб ишонганингни эсла ва сенинг ишончинг сусайиб кетганини эсла. Буни бир неча марта эсла, қайтадан бошингдан ўтказ – мана бу кучли ишонч, мана буниси кучсиз ишонч, мана яна кучли ишонч, яна кучсиз ишонч. Буни бажариб кўр ва “ишониш” идрогининг янгича таъмини ҳис қиласан.

- Ҳа. Мен буни бажариб кўриб бўлдим, - деб тасдиқладим мен.

- Йўқ, - кулиб юборди рус, - сен бир неча марта “ишонч” бўлаганлиги ва “ишонч бўлмаганлиги” тўғрисида ўйладинг, лекин ишончингни ўзгартирмадинг – буни амалга ошириш осон эмас – бир неча марта ишончни ўзгартириш. Фикрлар билан ишончни чалкаштирма – бу умуман ҳар хил сезгилардир.

Унинг айтганида маъно бор эди ва мен уни етарли даражада осонликча илғаб олдим. Кечки пайт ҳар доимгидек зерикарли бўлиб қолмайди шекилли.

- Яхши, - дедим мен. – Ҳозир қилиб кўраман.

Хотираларга диққатимни қаратиб, мен қийналиб рус қўлсочиқни олиб ёзишни бошлаган лаҳзани қайтадан тикладим. Ҳа, у биоро нарса ёзаётганига ишонч бор эди. Йўқ. “ишонч бор эди” бу яна бор-йўғи фикрлар, лекин менга айнан ана шу ишончни бошимдан кечиришим керак эди. Яна бир марта тафсилотларни эсимга олиб мен ниҳоят рус ҳақиқатдан ҳам айнан ўхшатмасдан бирор нарса ёзаётганига ишончни ҳис қилдим.

- Бўлди! – тантанавор дедим мен. – Мен яна сен бирор нарса ёзганингга бўлган ишончни бошимдан кечирдим.

- Энди орқага бир қадам ташла – у ерда ҳеч нарса ёзилмаганига ишончга. Мен сенга буни амалга оширишда ёрдам бераман, чунки менинг ручкам синиқ эди ва мен ҳеч нарса ёза олмас эдим ҳам. – Андрей ручкасини менинг юзим атрофида айлантирди.

- Ҳа, энди мен қўлсочиқда ҳеч нарса ёзилмаганига бўлган ишончни ҳис қилаяпман.

- Бекор қиласан, - кулиб юборди Андрей, - менинг ручкам жойида, мен сени алдадим.

Шундай деб у менга ручкани узатди ва беихтиёр мен уни олдим. Ҳа, ручка ҳақиқатдан ҳам бузилмаган ручка тассауротини қолдирарди.

- Энди сенда бир-бирига тамоман тескари бўлган йўналишларда ишончни осонликча ўзгартириш мумкинлиги бўйича тажриба бор. Мен сенга ручка ёзмаяпти деб алдаб, сенга ёрдам бердим, лекин аслида бунга ҳожат йўқ, сен ҳеч қандай ёрдамсиз ўзингни эслаб қолиш қобилиятинг ёрдамида олдин биттасига ишончни, кейин эса бошқасига ишончни ҳис қилишинг мумкин. Шунчаки ўзингни ёзув борлигига ишонган пайтингдаги аҳволингни эсла, кейин эса ёзув йўқ бўлганига ишонган пайтингдаги аҳволингни эсла. Буни бир неча марта амалга ошир, бўлмаса мен кейин нима демоқчи эканлигимни тушунмайсан.

Руснинг ўзи ҳам суҳбат билан қизиқиб кетгандай эди. Афтидан у билан гаплашиб кетган ана шу ялқов турист ана шу машқлар билан қизиқиб қолишига тахмин қилмаган эди, лекин мен ҳақиқатдан ҳам қизиқиб қолдим. Албатта улар ҳозир унинг жонадон Майнцида бўлишганида менда шу ерда ўтириб ана шу ақлий машқлар билан шуғулланишга сабр-бардош етмасди, мен нима билан шуғулланшини ўзим топардим, лекин бу ерда... ягона альтернатива бўлиб ана шу голландиялик қизнинг оёғигача етиб боришдан иборат бўлган кам эҳтимолли уриниш хизмат қилар экан... у оёғини дарров тортиб олиши эҳтимоли катта эди... яна бир марта йиртқичларча-шаҳватпараст Иринанинг образи намоён бўлди. У ўзининг оёқларини ўпиб, ялаб қўйишгача мажбур қилди ва мен бўйсунган пайтимда шунчалик инградики, бирдан асбобим илиқлик ва куч билан тўлди, мен куч билан унинг товонларига қисила бошладим, бармоқларини сўрдим, у эса қўлимни оёқларининг орасига тиқди... калласини силтади, мен эса яна бир бор секс билан кўпроқ шуғулланиш зарурлигига амин бўлдим. Шундан кейин ўзимнинг машқларимга ишонч билан қайтиб келдим. Ишонч тўғрисидаги фикрлар билан ишончнинг ўзини ажратган ҳолда мен рус маслаҳат берган нарсаларни виждонан бажардим. Мана ёзув борлигига бўлган ишонч. Бу оддий – рус бир нималар ёза бошлади, ва албатта ёзув борлиги муқаррар бўлди. Кейин эса – зёув йўқлигига ишонч, бу ҳам оддий, ахир рус унинг ручкаси синганини айтдику, синган бўлса демак ёзув йўқ бўлади. Фақатгина ручканинг бутунлиги тўғрисидаги кейинги суҳбатни блокировка қилиш керак холос... айтмоқчи, нимага мен ручка жойида экан деб қарор қилдим? Унинг пастаси ҳақиқатдан ҳам тугаган бўлиши мумкин эди, мен ахир текширмадим-ку! Бу шубҳани айнан қўлсочиқда ҳеч нарса ёзилмагани тўғрисидаги ишончни қўллаб-қувватлаш учун ишлатиш қулай бўлади.

Кутилмаганда менга қилаётган ишларим ёқиб қолди. Ажойиб енгиллик, ҳаттоки қувонч пайдо бўлди, гўёки туғма шол ўтиб кетгандай.

- Жуда зўр-ку, роса қизиқ бўлаяпти!

- Бўлаяптими? – деб сўради рус.

- Ҳа, муаммосиз. У ёғига нима қилиш керак?

Лабларини тишлаб, худди шубҳалангандай, рус стол устига бармоқлари билан тақиллатиб ура бошлади.

- Биласанми, баъзи бир ҳаддан ташқари диндор одамлар, яъни узоқ вақт давомида ўзида худога бўлган ишончни сақлаб турган одамлар улар худо билан мулоқот қилишганини ва ҳатоки кўришганини эътироф қилишади?

- Ҳа, эшитганман, албатта, гарчи..., - мен бошимни силкитдим.

- Ишончинг кучсиз, тўғрими?

- Айнан шундай.

- Яна шундай болалар бўладики, улар ўзларига ҳаёлий дўстларни ўйлаб топишади, шундайлар тўғрисида эшитганмисан?

- Ҳа, - деб тасдиқладим мен.

- Мен ана шу ўйлаб топилган дўстларнинг чиндан ҳам борлигига ишонган, улар билан гаплашиб, уларни кўрган болаларни текширган руҳшуносларнинг ҳисоботлари келтирилган китобларни ўқиганман

- Ҳайрон бўладиган жойи йўқ, - деб бош силкидим мен. – менинг ўзим ҳам ёшлигимда нималарни ўйлаб топмасдим! Космик кемада учиб кетаётганимни фараз қилардим, яна... – шу ерда мен тутилиб қолдим ва қизариб кетдим, чунки 11-12 ёшимда деярли бир йил давомида менда фараз қилинган дўст, тенгдошим бўлганлигини, у билан хаёлимда ҳовлида югуришиб юрганимни, ўзимнинг сирларимни унга ишонганимни ва айниқса оёқларим орасида пайдо бўлаётган ғалати сезгилар тўғрисидаги сирларимни ишонганимни эсладим. Мен унда шу даражагача хаёл қилган эдимки, буни эслаш уятли, лекин жуда-жуда ёқимли эди. Мен ҳожатхонада бекиниб олиб ёки кўчада беҳитгина жой топиб кунига уч-тўрт мартадан оқизардим ва ўзимнинг ҳаддан ошиб кетган фантазиямни машқ қилар эдим...Кейин эса мени ҳовли тозаловчи одам сезиб қолган ва ҳовлини айлантириб супурги билан қувлаган. Мен эса уялгандан йиғлаб, яланғоч асбобимни бекитишга уриниб қочардим. Атрофимдаги одамларнинг юзига нафрат билан қарардим, кейин эса асбобни бекитишга ҳаракат қилганимдан пайдо бўлган қўрқув, оргазм ва бармоқлар орасидан обоннинг фонтан бўлиб отилиши, бундан кейин қўлнинг ёпишқоқ бўлиб қолиши ва ана шу шармандалик, чидаб бўлмайдиган ва эсдан чиқариб бўлмайдиган шармандалик эсга тушди.

Нафрат бирданига бошимга ўрнашиб олди, ана шу ярамас ҳовли тозаловчини қидириб топгим,унинг башарасига бор кучим билан туширгим, бурнини синдиргим, оёқларим билан тепгим, ўч олгим келди... ўша воқеадан кейин мен капаки қилишни бас қилдим, камдан –кам ҳолатларда уддасидан чиқардим. Ҳатто ҳожатхонада бекиниб олсам ҳам ёки уйда бир ўзим қолсам ҳам мени барибир жазо олиш қўрқуви, шармандаликнинг ҳайратда қолдирадиган ваҳимаси мени таъқиб қиларди, фантазиялар кўримсиз бўлиб қоларди, хазонга совуриларди ва мен билан бирга шунчалик бахт кўрган, майда тафсилотларигача айтиб беришим мумкин бўлган хаёлий дўстимнинг бадани сочилиб кета бошлади, ва охири бутунлай йўқ бўлди.

Афтидан менинг юзим ўша пайтда ичимда кечираётган эҳтиросларимни билдириб қўйган шекилли, рус индамай қулоқ соларди ва менга қарарди.

- Ҳа, - деб қайтардим мен, - мен ана шундай йўл билан бирор нарсани фараз қилиш қандай бўлишини, уни ушлаб кўриш, уни эшитиш, уни ҳис қилишни биламан.

- Лекин бу барибир – бор-йўғи хом-хаёл-ку тўғрими?

Мен бош силкидим.

- Мен эса бунга ишонмайман, - секин гапирди рус.

- Яъни? – мен уни нимани назарда тутаётганини тушунмадим. – Нимага ишонмайсиз?

- Мен бизнинг ишончимиз реал воқеаларга ҳеч қандай алоқаси йўқлигига, у қандайдир йўл билан ана шу реалликни шакллантира олмаслигига ишонмайман.

- Қўйсангиз-чи.... – ноқулайлик билан дедим мен.

Вазият ўнғайсиз бўлиб қолди.

- Бу сенга ғайритабиий, нореал бўлиб туюляпти, шундайми?

- Нимага энди, - ҳали ҳам ўнғайсизликни сезиб дедим мен, - қайсидир даражада мен рози бўлишим мумкин...

- Гап фалсафа тўғрисида кетмаяпти, гап амалий тажрибалар тўғрисида кетяпти, - баланд бўлмаган овозда гапирди рус. – шу тажрибаларни деб мен шу ерга келдим. Мен ҳақиқатдан ҳам ишонч воқеликни ўзгартира оладими-йўқми – шуни текширмоқчиман.

Мен курси суянчиғига ётдим ва кўз қиримни соатга ташладим – кечки овқатгача ҳали камида ярим соат вақт бор эди, ваҳоланки бу рус шунчалик сергап экан – нимага энди воз кечишим керак экан? Фақатгина уни ноаниқ ундов гаплар билан қўллаб-қувватлаб туриш керак, ҳар ҳолда ҳеч нима қилмаганга кўра бу нарса қизиқарли-ку. Голландиялик қизлар бир-икки марта кулганидан сўнг, уларни йўлдан уриш иштиёқи камайди, уларнинг кулгиси шунчалик ўлимтик ҳолга келдики – худди кимдир дубилға билан ғичирлаб турган темирга ураётгандай – тирикликни билдирувчи ҳеч нарса қолмаганди, лекин иккинчи томондан шунчаки оёқларидаги товонларини ўпиб, бармоқларини ялаб, уларни сўриб қўйиш ва шундан кейин бузуқи номи билан уларга хайрли тун ьилаб қолиш мумкин эди.

- Биз ишонч тўғрисида гапираётганимизда, биз ўзимиз эриша оладиган нарсани назарда тутамиз. – деб давом эттирди рус. – биз нимага эриша оламиз? Кучсизгина ишонч, кучсиз ишонч ва энг яхши ҳолда ўрта кучдаги ишончми? Бир пайт келиб мен машқ қилиб кўрса нима бўлади деб ўйланиб қолдим? Ахир мен тренажер залига бориб мушакларимни машқ қилдираман, улар олдинига кучсиз бўлади, кейин кучлироқ... Дистрофик одам ўзини Шварценеггер деб фараз қилиши мумкинми? Айниқса, уни ўраб олган одамлар, бир пайтлар у таниган ва кўрган одамлар унга ўхшаб дистрофик бўлса? Агар фақатгина тирик қолиш учун зарур бўлган ва энг минимал мушакларга эга бўлган одамлар дунёсини фараз қилса – бундай одамлар дунёни мана бундай тарзда ўзгартириш мумкинлигини кўз олдиларига келтира оладиларми, - Андрей қўли билан узоқда бўлмаган дунёни айлантириб чиқди, - биз айни пайтда ўзгартираётгандай ўзгартириш мумкинлигини кўз олдига келтира оладиларми? Ўша дистрофиклар дунёсида ҳеч ким мушаклар ёрдамида оғир тошни кўтариш мумкинлигини, қулочкашлаб уни отиш ва эллик метр узоқликдаги ойнани синдириш мумкинлигини ҳам фараз қила олмайди. Улар нима дея олади, МАНА бу тошни олиб, уни эллик метрга ОТИШ... бунинг ҳаммаси эртак, васваса, ёш болаларнинг фантазияси деб ҳисоблашади.

Менинг диққатим яна суҳбатга тортилди. Бу рус одами ҳар ҳолда ажойиб эди. – айнан кечки овқатгача бўлган вақтни ўлдириш учун айни муддао эди.

- Қизиқ, - дедим мен ва яна қизариб кетдим. Менга рус уни манипуляция қилаётганимни оснлик билан билиб олиши мумкиндай туюлди, лекин у ўзининг нутқи билан маҳлиё эди.

- Шундай қилиб мен ўйланиб қолдим, ишонч “мушак”ларини машқ қилиш мумкин бўлса нима бўлади? Рахитча,дистрофикча ишонч ўрнига ўзингда бақувват, бузилмайдиган, кишини ўзига тортадиган ишончни ўстирсанг нима бўлади?

- Ва?...

- Ва мен машқ қила бошладим. Мен энг оддийсидан бошладим – мен ҳақиқатдан ҳам нарсаларнинг ҳолатини била олмайдиган вазиятлардан бошладим.Масалан. менинг илтимосим бўйича бир одам бир парча қоғозга бирор нима ёзарди ёки ёзмасди, - Андрей қўлсочиққа ишора қилди, - мен ана шу қоғоз парчасини ўзимнинг чўнтагимга солардим ва у билан бирга юрардим – қўлим билан ушлаб кўрардимми, мен аслида у ерда бирор нарса ёзилганмиди ёки йўқми – билмасдим, шунинг учун менда ишончни биттасидан иккинчисига ўзгартириш қийинчилик туғдирмасди. Буни амалга ошириш мураккаб иш бўлмади ва сен кўриб турганигдек сен ҳам буни осонлик билан қилдинг.

Мен бошимни силкитдим.

- Лекин мен кейинроқ бир нарсани тушундим. Агар мен енгилгина тошни кўтариб мушакларимни машқ қилдираман десам, яхши натижага эриша оламанми? Агарда оғирроқ нарсани кўтариб, кейин уни борган сари оғирлигини ошириб борсамгина мушаклар ўзининг стркутурасини ўзгартиради ва янада ҳажмини купайтира бошлайди.

- Қизиқ! – Бу сафар менга ҳақиқатдан ҳам қизиқарли бўлиб туюлди ва мен сабрсизлик билан руснинг юзига қараб термилардим. – Ундан кейин нима?

- Мен вазифани мураккаблаштирдим. Масалан, кафтингга кичкинагина тошни олиш мумкин. Ҳис қилишлар фақат шу ҳолда юзага келадики, агарда улар ўзгариб турса ва мен...

- Тўхтаб тур, мен тушунмаяпман, - деб гапини бўлдим. – Бу қанақадир фалсафаку?

- Йўғ-э, қанақа фалсафа, - руснинг чеҳрасида сабрсизлик ифодаси яққол кўриниб турарди. – Бу фалсафа эмас, бу ҳақиқатдан ҳам бор нарса. Мана масалан сен, ўтир, - у менга бармоғини суқди, - ўтир, ўзингни бўш қўй, суянчиққа ёнбошла, бўла қол, бўла қол, ҳозирнинг ўзида синаб кўрасан!

Руснинг чеҳрасида куч, ишонч бор эди ва унга бўйсуниш истаги бор эди ва яна худди менинг устимдан кулаётгандай асбобим кутилмаганда иссиқ бир нима билан тўла бошлади.

- Хўш, - рус вазиятни идора қиларди, - энди қўлингни панжаларини тирсакқўйгичга жойлаштир, оёғингни сал четга ол, аъзойи баданингни ҳеч қайси қисми иложи борича бошқа қисмига тегмасин. Энди, - у соатига қаради,- икки дақиқа мана шундай ўтир ва умуман қимирламагин, тушундингми!? Бармоғингни учини ҳам, тиззанг билан ҳам, ҳаттоки ўнғайсизлик сезсанг ҳам қимирлама. Ҳеч қаерингни!

Мен бир қарашда ана шундай оддий бўлган вазифа шунчалик мураккаб бўлиб чиқишини сира кутмагандим. Биринчи ўттиз сония осон эди, кейин эса бирдан худди бутун дунёдаги кучукларни менга қўйиб юборишгандай бўлди. Билагим ўлгудай қичиб қолди, оёқларим чидаб бўлмас даражада ноқулай жойлашиб қолган экан, фақатгина устимда қотиб қолган рус, худди афсундай менга “ҳеч қаерингни қимирлатма, чида, бармоғингни учини ҳам, битта мушагингни ҳам қимирлатма” қайтариб турарди ва у менга куч бағишларди. Бир дақиқадан сўнг барчаси ғойиб бўлди – қандай тез пайдо бўлган бўлса, шунчалик тез йўқ бўлди. Яна қимирламай ўтириш ёқимли бўлиб қолди.

- Бармоғингни учларига, тилингни учига, лабингга эътибор бер, сен уларни сезяпсанми? Худди одатдагидай сезяпсанми?

Бутун аъзойи баданим бўйлаб диққат-эътибор югуриб ўтди ва мен бирдан ҳайрон қолдим. Ҳақиқатдан ҳам бармоқ учларини сезиш йўқ бўлганди, улар худди йўқдай эди! Тилимнинг учи ҳам йўқолди ва лабларим ҳам йўқола бошлади. Иягим ҳам йўқолди. Ҳаяжонланганимдан мен бутун баданим билан сесканиб кетдим ва ғалати қотиб қолиш ҳолати йўқ бўлди.

- Ҳа, ажабланарли! – кулиб хитоб қилдим мен. - Ҳақиқатдан ҳам, мен УМУМАН ҳеч нарсани сезмадим... қизиқ, агар кўпроқ чидаб турса нима бўларди?

- Бу тадқиқотларнинг бошқа йўналиши ҳисобланади, - сабрсизлик билан гапимни бўлди рус, лекин сен энди бизнинг ҳис-туйғуларимиз фақат ҳаракатда амал қилишини билдинг. Биз шунчаки бутун баданимиз билан узлуксиз, доимий, микроскопик тарзда ҳаракат қиламиз. Фақатгина туш кўрганимизда биз бутунлай ҳаракатсиз ётамиз ва ҳис-туйғуларнинг бундай пайтда йўқ бўлиши ажабланарли эмас. Бироқ одам бу пайтда ухлагани учун у бу ҳолатни текшира олмайди, фақатгина ўзини туш пайтида назорат қила олса, лекин мен бошқа нарса ҳақида гапиряпман – панжангга тошчани олиб – худди сенга ўхшаб – қўл билан ана шу ҳаракат қилишни тўхтатиш мумкин. Мушт битта ҳолатда қотириб қўйилади ва бўлди. Қайсидир пайтдан бошлаб тошнинг борлиги бутунлай сезилмай қолади.Мана шундай пайтда ўзингни ишончингни машқ қилса бўлади – тош қўлингда борми-йўқми? Буни бажариш юз баравар қийинроқ, лекин аста-секин машқлар натижа олиб келади, ишончни ҳақиқатдан ҳам ўстириш мумкин, ўзингни ишончингни ўзинг ҳоҳлаганингча эпчиллик билан бошқариш мумкин.

- Қай даражагача? – қизиқдим мен.

- Ҳар сафар меъёрига етдим деганингда, ундай эмаслиги маълум бўлади, - деб мужмал қилиб жавоб берди рус.

- Демак, -секин бошладим мен, - ҳозир сен янги меъёрларни... мустаҳкамликка синаяпсан?

- Ҳа, - рус жиддийлашди. – Баъзида бизни яшашимизга сабаб бўладиган кучлар бизга туюлганидан кўра камроқ бошқариладиган бўлиб чиқаркан....

- Сен юк халтани ечмаётганингга ҳам шу сабабми? – Мен олдинига ўз ҳазилимга кулиб юбордим, лекин руснинг юз ифодасини кўриб, кулги томоғимда тиқилиб қолди ва мен йўталиб олдим.

- Сабаби демак шундами?

- Ҳа, мен айни пайтда бўлиб турган жойимда эмаслигимга ишончи ҳосил қилишни машқ қиляпман.

- Шундайми! – фақат шуни айта олдим мен. – Сен... буни жиддий айтяпсанми?

- Ва бошқа вақтда эканлигимни ҳам машқ қиляпман, - деб давом эттирди рус. У буни гапираётганида кўриниши жиддий эди.

- Яъни сен жиддий ўйлайсанки, агар сен бошқа жойда ва бошқа жойда эканлигингга ишонч ҳосил қилсанг... эй худо, ахир бу мутлақо бўлмаган гап-ку, бу ғирт аҳмоқлик-ку!

- Олдинлари менга ҳам шундай туюларди, - руснинг жавоби мужмал эди.

- Менга қара Андрей, - у томонга стол устидан энгашиб, қатъият билан дедим, - ахир бунга жиддий ишониб бўлмайди-ку. Қўлдаги тошчалар ёки қоғоз парчасидаги ёзувлар, булар тушунарли, лекин сен ,эй худойим, макон ва замон узра кўчиб ўтишингга ИШОНИБ бўлмайди-ку.

- Нима учун? – деб сўради рус.

- Эй худойим, бу нима деганинг?

- Чунки буни ҳеч ким амалга ошириб кўрмагани учунми?

- Йўғ-э, гап бунда эмас, “амалга оширган” ёки “амалга оширмаган”ни нима алоқаси бор бунга, лекин... – мен кучсизликдан жимиб қолдим. Охир оқибат энг аҳмоқона саволларга жавоб бериш роса қийин бўлади, бу ҳаммага маълум. Бизнинг дунёмиз нима учун уч ўлчовли? Мана шу савога жавоб бериб кўр-чи? Нима учун... бунақа “нима учун”лардан ҳоҳлаганча бериш мумкин. Бу эса қанақа савол бўлди – “нима учун”? Ҳамма грамматик нуқтаи назардан берилган саволлар ҳам маънога эга бўлавермайди., бу маълум нарса-ку.

Мен индамай русга қараб термилдим, у эса менга қаради. Орадаги жимлик чўзилиб кетди. Кучсизгина шамол эса бошлади. Ниҳоят официантлар кечки овқатни олиб кела бошлашди, мен энди қулай баҳона билан суҳбатни якунлашим мумкинлигидан хурсанд бўлиб кетдим. Рус менга қарашни давом эттирарди ва мен ўнғайсизланиб қолдим. Қўшни столда голландиялик қизлар яна бир нимага кулиб юборишди,энди бу кулги аввалгидек жирканч бўлиб туюлмади, яна узун оёқлар образи пайдо бўлди. Мен қайрилиб қарадим – жин урсин, гўзал оёқлар... Битта қиз қалин жун пайпоқ кийган эди, иккинчиси эса ингичка ва тешик пайпоқда эди, мен тасодифий аниқлик билан унинг катта товонини силаётганимни, ўпаётганимни, у кўзини юмиб менга баданини баҳшида қилаётганини кўз олдимга келтирдим.

- ОК, суҳбат учун раҳмат, жуда-жуда қизиқ бўлди, - мен ўнғайсизланиб турдим. – Овқат олиб келишди, ёқимли иштаҳа.

- Сизга ҳам ёқимли иштаҳа, - деб жавоб берди рус ва олдига қўйилган ўткир томатли шўрвани ейишга тушиб кетди.

Голландиялик қизлар олдидан ўтиб кетаётиб мен уларга ёқимли иштаҳа тиладим ва улар ҳам шундай ташаббус билан жавоб беришди. Мен шу пайт ўйланиб қолдим. Масала мен уларни йўлдан ура олишим ёки олмаслигимда эмас, балки қайси бирини танлашимда эди.Балки иккаласи ҳам берар? Учтали секс... ивирсиб юрган официантга ўз столимни кўрсатиб мен ҳожатхона эшигигача етиб бордим. Банд экан. Ташқи ҳовлида яна битта ҳужра бор эди... Тезда пастга югуриб тушиб, қоронғиликда мутлақо бекиниб турган ҳужрачани кўриб қолдим. Афтидан уни камдан-кам ишлатишар эди, шунинг учун ичкарид аҳеч нарса, ҳаттоки ҳожатхона қоғози ҳам йўқ эди. Сийиш истаги кучли эди, одатда шундай бўлади, индамай яшаб юраверасан, энди ҳожатхонага бориш мумкинлиги тўғрисида ўйлаб қолсанг, дарҳол сийгинг келади... одам руҳиятининг ана шундай ажойиб жиҳати устида мулоҳаза қилиб, мен бутун қовуғимни бўшатдим ва қаерга сияётганимга ҳам эътибор бермадим. Бирданига ошқозон ҳам ўзидан дарак берди.

- Жин урсин, - деб тўнғилладим мен ва пастда қўпол равишда ўйилган тешик устига ўтирдим. – тажрибали трекерни ҳеч нарса билан тўхтата олмайсан.

Полартек чўнтагида ана шундай аварияли ҳолатлар учун мўлжалланган бир парча ҳожатхона қоҳози бор элди ва мен уни қўлимда ғижимлаб ўтирдим, чунки бошқа қиладиган иш йўқ эди. “Шўрва совиб қолади-ку” – деган фикр хаёлдан щтди, унинг кетидан бошқаси ўтди, яқин орада қиладиган иш йўқлигидан мен хотирамда рус билан бўлиб ўтган суҳбатни тиклай бошладим. Оббо тентак-эй! Эси паст! – кулиб юбордим. Шундай сафсатага ишониш. Одам жинни бўлганидан кейин қийин бўларкан, гарчи буюк одамлар орасида кўпинча жиннилар учраб туради. Улар ҳали даҳо бўлиб тан олинмагунича жинни бўлиб ҳисобланар эдилар, агар.... бўлса зўр бўларди. Менинг ҳаёлимда журналистлар... йўқ узун оёқли журналист хотинлар пайдо бўлди, улар мени ўраб олиб: “Айтиб беринг, Қандай қилиб Андрей билан танишиб қолгансиз. Сиз ҳақиқатдан ҳам у ўзининг макон-замон узра ҳаракатланишининг улуғ ғоясини ўртоқлашганлардан биримисиз? Эй худо, нақадар қизиқарли”. Мен эса уларга: “ҳа, мен биринчи эдим. Бу Ҳимолойда бўлган эди”. Бу ерда албатта оҳ-воҳлар бошланарди, ҳайқириқлар, наҳотки Ҳимолойда бўлса! – ҳа, биз тасодифан учрашиб қолдим... биласизми, мен уни аввал жинни деб ўйладим! – Оҳ, бўлиши мумкин эмас, қаранг-а, қанқчалик қизиқарли... фақатгина кейин биз хайрлашиб, мен кетганимдан кейин... кечирасиз, лекин воқеа қандай бўлса шундай гапиряпман, тўғрими? – мен журналист қизнинг катта очилган ҳаво ранг кўзларига боқиб турибман, мен уни табиийлигим билан хижолат қилаяпман, - тушуняпсизми мени ҳожатхонага боргим келиб қолди, очиғини айтсам мени сийгим келмади, шунчаки мен у ерга кириб олиб бир оз ўйнашмоқчи эдим...

тушуняпсизми, журналист қиз менинг тўғрисўзлигим ва ажойиблигимдан қойил қолганЮ, афтидан суҳбатни яна ҳам яширинроқ вазиятда давом эттириш мумкин бўлади, - мен ўтириб ана шуларни ўйладим – агар ҳаммаси рост бўлиб чиқсачи?

“Ҳаммаси рост бўлиб чиқсачи”. Бу фикр миямда қанақадир баландроқ тарзда жаранглади, узуноёқ журналист қизлар тўғрисидаги ўйлар бир зумда йўқ бўлди. Ҳожатхонанинг қалин деворлари ташқаридаги барча овозларни кучсизлантирарди, бундай овозларнинг кўп бўлишининг эҳтимоли кам эди, фақатгина ёнидан ўтиб кетаётган официантлар идиш-товоқни тарақлатиши мумкин эди холос. Қоронғилик тамомила ҳамма ёқни қоплади, мен полартек чўнтагига фонарикни жойлаштирмаганимни эсладим, кечки овқатгача хонамга бориб келаман деб ўйлагандим. Ҳожатхона дарахтлар қуюқ жойлашган ерда эди ва виждонан қилинган эди, шу сабабдан ичкарига мутлақо қоронғилик чўкди.

“Ҳаммаси рост бўлиб чиқсачи!” Фикр шундай бақувват эдики, мен кулиб юбордим, лекин аслида менга кулгили эмасди – бу кулги билан мен ўсиб келаётган қўрқувни босмоқчи бўлдим. Бояги руснинг омади бор, у ўзининг ишончини бошқаришни машқ қилган, ҳозир мен ўрта асрдаги Францияда бўлиб қолишдек кучли ишончни бошимдан кечирсам нима бўлади? Бояги рус биз ҳар доим ҳам бизни яшашимизга сабаб бўладиган кучларни бошқара олмаслигимиз тўғрисида нималар деганди? Ёки у бошқа нарсани назарда тутганми?

Қшрқув жуда кучли эди,буни тезроқ тугатиш зарур эди.Мен ўрнимдан турдим, полдаги тешикка тупурдим, иштонимни футболка ичига тиқдим ва эшик томон қайилдим. Уни итариш учун қўлимни эшика яқинлаштириб, бир оз ивирсиб қолдим. Кутилмаганда ўрта асрдаги Франциянинг мутлақо яққол образи пайдо бўлди, ундаги ёввойи одамлар ўйлаб ўтирмай сени камонларидан ёки бошқа отиш мумкин бўлна қуролларидан отиб қўйишлари турган гап эди. Икки ҳафтача олдин мен Крайтоннинг қайсидир олимлар вақт бўйича кўчиб юришни ихтиро қилиб Францияга тушиб қолишгани тўғрисидаги китобини ўқиб чиққандим. Китоб ниҳоятда моҳирлик билан ёзилган эди – шу пайтгача у ерда таърифланган дунёнинг ҳар бир жиҳати - тегирмонлари, ёғоч балкалар, найзалар - кўз олдимда турарди. Мен эшикни очиш учун ҳаракат қилдим ва яна тўхтаб қолдим. Мен буни қила олмадим. Мен бу эшикни очишга қўрқаётганлигимни тушундим. Агар мен эшикни тортганимда ишонч спазматик равишда кучайиб кетса ва ҳозирда фақатгина кўпроқ ёки камроқ тиниқ бўлган расмларни ифодалаган нарса реалликка айланиб қолса... мен орқага қайта олмайман, ахир мен машқ қилмаганман-ку, бояги рус ҳам буни билмас эди шекилли, бўлмас унга юк халтанинг нима кераги бор эди? У жиннига ўхшамасди, у ана шундай йўл билан макон-замонда ҳаракатланганини беркитганга ўхшарди, бўлмаса қандай қилиб жиддийлик билан юк халтасидан ажралмасдан юриши мумкин эди? Бировга кулги бўлишдан қўрқмасдан? Афтидан у бу нарсанинг бўлиши мумкинлигини биларди. Биринчи сафар унинг омади келган ва у яқинроқ жойдаги макон-замонга саёҳат қилган, унинг омади келган, менинг –чи омадим келармикан??

Мен қўлларимни кучсизлик билан туширдим. Қандай бемаъни вазият. Охирги аҳмоққа ўхшаб, мен ана шу ҳожатхонада туриб ташқарига чиқа олмасам-а! Голандиялик қизлар, оёқлар, ингичка йиртиқ пайпоқлар, учта одамли секс, шўрва... қовурилган товуқ ... мен эса бу ерда, сассиқ ҳожатхонадаман. Тентаклик. Эси пастлик. Маънавий тушкунлик.

Мен қанчалик қизишиб кетаётган бўлсам ва охирги сўзлар билан сўкаётган бўлсам, шунчалик қатъийлик мени мутлақо тарк этаётганини тушунардим. Кўзларим аста-секин қоронғиликка ўрганди ва мияга зўр фикр келди. Мен йигирма биринчи асрда эканлигимга далилни топишим керак, у ёғига эса жин урсин, татопанидаги ёки Катмандудаги ҳожатхонадан чиқаманми ёки ғаттоки Аргентинадами... худо урсин. Қўрқадиган жойи йўқ, уйгача барибир етиб оламан ва ҳаттоки... шундай бўлса балки зўр бўлар, мен биринчи бўлиб кашф этган бўламан... ҳеч ким ишонмайди... ва жин урсин уни.

Мен қатъият билан ўгирилдим ва каталакни ўрганиб чиқишни бошладим. Бир нима муйаян равишда пайдо бўлагандай, умид пайдо бўлгандай бўлди. Мениг тарқоқ ишончим фаолиятга айланди. Мен ўзимни янада дадил ҳис қилдим, ва мени ҳимолойдаги ҳамма томонидан унутилган ҳожатхонанинг ички тузилишини ўрганиб чиқаётганимни кўриб қолишганда шериклар қандай қилиб кулиб юборишганини кўз олдимга келтириб бу ҳақда ҳазиллашиб қўйдим ҳам! Мен ҳазиллашиб қўйишни ҳам овозни чиқармасдан ичимда амалга оширганим ва шовқин кўтармасдан ҳаракатланаётганим борасида диққат-эътиборимни жалб қилмасликни афзал кўрдим.

Яна бир марта фонарикнинг йўқлиги борасида шайтон сўзи билан сўкиндим, ён томондаги доскаларга максимал даражада энгашдим ва сал бўлмаса уларни бурним билан сидирган ҳолатда бирорта ёзувни қидира бошладим. Лекин афтидан бу ҳожатхонага тушганлар уни иложи борича тезроқ тарк этишга ҳаракат қилишган ва шу сабабли хотира ёзувларини қолдиришга вақтлари бўлмаган. Тешикдан келаётган ҳид ҳақиқатдан ҳам кам ёқимли эди. Тахта кетидан тахта, пастдан тепага қараб, кейингиси, кейингиси... натижа нолга тенг эди. Ҳар ҳолда менда электрон соатлар борлиги ва улар ёрдамида ҳам тезроқ ва синчиклаб топишим мумкинлиги эндигина эсимга келди. Синчиклаб! Мен соатимни ечдим ва яна ишга шўнғиб кетдим. Ҳақиқатдан ҳам бу камроқ вақт талаб этди, лекин натижа барибир ўшандай эди.

Эшик кузатувини тугатганимдан кейин мен яна қаддимни ростладим ва қўлимни тахтадан қилинган юзага текиздим. Жуда дағал ёғочлар, буни тушунса бўларди – заҳирадаги ҳожатхона, бу ерга туристлар келмайди – шунчаки ҳар эҳтимолга қарши, ўзларини одамлари учун , улар ҳаттоқи вақтида қипиқ билан ҳам сепишмаган экан, ана шу сабабли шунчалик сасиётган эди... Ёки ҳалигача силлиқ доска қилишни билишмасмикан? Қўрқув қаердадир ичкарида, худди вулқоннинг оғзидагидай эди. Мен олтинчи ҳиссиётим билан вулқонга отилиб чиқиш учун имкон бермаслик кераклигини билардим, акс ҳолда қўрқув бошқарилмайдиган бўлиб қолади. Мен бу ердан мутлақ жинни бўлиб чиқишни истамасдим! Мен кўз олдимга қуйидаги манзарани келтирдим – ҳожатхонага нормал ҳолатдаги турист кириб кетиб, бир соатдан кейин сочлари ҳурпайган ва мутлақо жинни бўлиб чиқяпман. Кулгили! Лекин қўрқув чуқурда биқиллаб турарди. Ҳалигача эшикни туртиб очишга куч йўқ эди. Бу непалликлар – ғирт аҳмоқ экан – уларниг қўллари қаердан ўсиб чиқар экан! Нормал дастани ичкаридан илиб қўйиш қийинмиди. Нормал, темирдан қилинган, ярқироқ, илгаги билан бўлса-ку, дарҳол қараб - йигирма биринчи асрда қилинган эканлигини пайқасанг. Йўқ, қандайдир канопдан қилинган ип осилиб турибди, увадаси чиқиб кетган, лўкидони ҳам йўқ... фақатгина ана ипни ёғочга ўраб оласан ва бўлди, бу ҳожатхонада замонавийликдан дарак берувчи ҳеч нима йўқ, минг йил оддин қандай яшашган бўлса, ҳозир ҳам шу аҳволда яшашади, уларга цивилизацияга тупуришган, эй худойим одам деган ҳам шунчалик бўладими!

Мен деворга суяндим, қотиб қолдим ва қулоқ сола бошладим. Қанақадир товушлар сал-пал эшитилиб турарди, лекин биринчидан тахталар қалин эди, иккинчидан ҳожатхонанинг ўзи гэстхауздан узоқда жойлашган, соат ҳам алламаҳал бўлиб қолган! Нимага ҳам кечки овқатни шунчалик кеч буюрдим экан! Соат еттига буюрганимда ҳозир кўпчилик одамлар у ёқ- бу ёққа қатнаётган бўларди. Соатга қараб қотиб қолдим – кеч соат тўққиз бўлганди! Тўққизда бу ерда ҳамма ёқ ёпилади ва ҳамма уйқуга кетади. Соат ўнда ҳеч зот бўлмаслиги аниқ – вақтли ётишади, вақтли туришади – трекингнинг ўзига хос хусусияти, бунинг устига мавсум эмас, туристлар кам. Бирор нима қилиш керак, ахир бу ерда эрталабгача қолиб бўлмайди-ку! Лекин ҳар қанча ўзимга далда беришга уринмай, бундан фақатгина яна кўпроқ ваҳима босарди, шунинг учун мен мистик қўоқувни енга олмаслигимни аниқ сезгандим. Ғазаб қўзғалиб кетди – иблис рус – ана шу беъмани гаплар билан қўрқитиб қўйганини қаранг! Ишонч, э онангни сани! Ўзинг назарияларингни кўтингга тиқ! Даволанишинг керак, йигитча, ҳа, даволанишинг керак! Жинни бўлиб қолса бўлади – овсар – ўзининг юк халтасидан ажра олмас эмиш! Юк халтасиз унга қўрқинчли экан... менда бўлса юк халта ҳам йўқ... агар ўн бешинчи асрга тушиб қолсам нима қиламан, пулсиз... йўқ, яна қанақа пул... афтидан бу рус ҳаммасига обдон тайёрланган, шошган,эҳ, шошган, ҳеч бўлмаганда юк халтасига нималар солганини сўраб олиш керак эди – қайси асрларга мўлжаллаб, қайси ҳаётий вазиятларга мўлжаллаб дегандай.

Мен тиззамга ўтирдим. Бу фикрлар чалғитарди, қўрқув ичкарида ҳали ҳам биқилларди, оёқлар жуда чарчаганди ва мен ўтириб бир оз тинчланишга қарор қилдим. Бу ернинг қаерига ўтирасан... “Ўзинг-ку ҳамма ёққа сийиб ташлаган!” – деган хиёнатчи фикр пайдо бўлди. Мен бор-йўғи кучсиз ғазабда тишимни-тишимга қўйдим ва нисбатан тоза бўлган ерга ўтирдим. Яхши, ҳозир мен тинчланаман,шунчаки ўрнимдан туриб, бу ердан чиқиб кетаман. Шунчаки эшикни зарб билан тепиб чиқиб кетаман. Шундай қилиб, агар бу ердан чиққанида қайси замонда ва қайси жойда чиқишига унда ишонч бўлмаса, у ўз саёҳатига нималарни олган бўлиши мумкин экан? Пичоқ – каттагина мустаҳкам пичоқ, тилиш учун ҳам, кесиш учун ҳам, ёриш учун ҳам. Ҳам қурол, ҳам асбоб. Зажигалкани. Оловсиз яшаш қийин. Агар одамлар ҳожатхона қуришни билишса, демак бу камида қайси аср бўлиши мумкин? Қадимий Грецияда ёғочдан ҳожатхоналар қуришганми? Нимага бўлмас экан? Қадимий Мисрдачи? Ҳар хил папируслардан ва ҳоказо. Ёғоч ҳам бўлганми? Михлар! Ганс ўрнидан сакраб турди. Тахталар мих билан қоқилган,демак –демак...бу нимани англатиши мумкин. Деярли ҳеч нарсани... Мен энгашдим ва полдаги тахтада михнинг қалпоқчасини топдим. Ҳа непалликларда йигирма биринчи асрда ҳам ўн учинчи аср технологияларини ишлатишади. Бу михни ўйиб олишнинг барибир иложи йўқ, қалпоқчасига қараб бир нима дейиш қийин. Бундай қалпоқчаларни беш юз йил олдин ҳам қилишган. Мен яна ўтирдим ва чарчоқ кучайиб бораётганини сездим. Қўрқув ботқоғи ҳам янада ойдинлашиб борарди. Жазавали хуружнинг менга кераги йўқ эди. Пичоқ билан зажигалкадан бошқа яна нима керак бўлиши мумкин? Агар ўн бешинчи асрга тушиб қолсам – нима фарқи бор, пичоғим бўладими-йўқми,худойим, ахир бу БЕШ ЮЗ йил аввал бўладику!! Пешанамни қора тер босди. Бемаънилик, ахир бемаънилик-ку! Мен дарҳол сапчиб турдим ва бақиргим келди, лекин бақира олмадим, ярамас эшикни тепгим келди, лекин тепа олмадим. Мен ҳеч нарса қила олмасдим, қўрқув ғайратни бутунлай сўлдирган эди, мен буни факт сифатида қабул қилмаган бўлсам ҳам, олдингидек унга эътиборсизлик билан қарай олмасдим. Бир ярим соатдан бери шу ердаман, ҳеч қандай ишонч йўқ, ҳар дақиқа сайин менда куч топилиши мумкинлиги эҳтимоли тобора камайиб борарди.

Гўё қадамлар эшитилгандай бўлди... Менинг бутун вужудим қулоқ солишга ўтди. Қадам товушлари! Кимдир бу ёққа, ҳожатхонага келаётган эди, ниҳоят кимгадир ана шу ҳожатхона керак бўлиб қолган ва у бошқаларна нисбатан яқин бўлган! Озодлик! Ҳа энди кимнингдир бу ерга келаётгани мутлақо аниқ эди. Қадам товушлари яққол эшитиларди. Келаётганнинг эркаклиги аниқ эди – кенг, ўзига ишонган одамнинг қадамлари. Непалликлар бундай юрмайдилар. Агар бу европалик-турист бўлса, нимага унга кечаси сийқаси чиққан ҳожатхона керак бўлиб қолди, ахир унинг хонасида ёруқ ва шинамгина ҳожатхона бор-ку?

Қадам товушлари яқинлашди. Ким бўлишидан қатъий назар у шундоққина ҳожатхонага кираверишда тўхтади ва жойида қотди. Нима турибди? Нимага дастани тормайди. Ким у? Европаликми? Майли у турист дейлик. Нимага бу ерга келди? Билмайман,билмайман, керак бўлиб қолгандир, нима керак бўлиб қолди экан? Керак бўлган. Нимага? Билмадим, керак бўлган тамом-вассалом. Балки у бузуқ одамдир? Тўғри у бузуқ одам. У хотини билан саёҳат қилиб юради ва ўзининг хонасида ҳожатхонада қилмоқчи бўлган ишини бажара олмайди. Қаватдаги ҳожатхонага боришни ҳам ҳоҳламайди – ярим кечада кимдир уйғониб қолиши ва ҳожатга чиққиси келиб қолиши мумкин, у бўлса бузуқи – унга халақит беришларини истамайди, у кундузиёқ ана шу ҳожатхонани кўз остига олиб қўйган ва кун бўйи шу ерга кечаси келиб ўзининг разил иши билан шуғулланишини хаёл қилган, бир кўз қирини ташласа эди! Балки у ўзининг кўтига сунъий семиз фаллосни тиқиб, бир пайтнинг ўзида капаки қилиб ва ўз-ўзини итаргиси келгандир! Агар мен буни қилган бўлсам, нимага у буни қила олмас экан... Яна хиёнаткор асбоб мутлақо кутилмаганда қотиб қолди. Нимага у турибди, бояги ташқаридаги? Бирдан қшрқувдан катталашиб кетган кўзларим билан қарасам, эшикни ушлаб турган ип тортилди! У – ташқаридаги – эшикни ўзига тортарди. Нима қилаётганимни ўзим мутлақо билмай мен ипга ёпишиб олдим. Ўзимга эшикни тортсам, ташқаридаги ичкарида одам борлигини пайқаб қолади. Эшик ичкаридан ёпиқ деб ўйлайверсин, ахир уни кечасига официантлар қулфлаб кетишади-ку. Бирдан – эшикни тўғри келиб тушган зарба титратиб юборди. Қўрқув оёқдан миягача ўтиб кетган эди, худди олдингидек, лаънати ҳовлини тозаловчи менинг бошимга туширган пайтга ўхшаб. Яна ўша ваҳимали қўрқув, бу энди вулқон кратеридаги қандайдир чуқур кўл эмас, балки вулқоннинг ёниб турган ўчоғи эди, қшрқув чайқалиб кетиб оқиб кетди, шимимнинг йирмочини ечдим ва ташқарига асбобимни чиқардим – у ўша пайтдагига ўхшаб шунчалик қаттиқ туриб кетган эдики ва унга шимда ушлаб туриш қийин бўлди. Оргазмдан олдинги шаҳват ва ибтидоий ваҳиманинг ёввойи аралашмаси пайдо бўлди. Эшикка яна битта зарба келиб тушди! Туристлар бундай қилишмайди, шунинг учун бу ким бўлди экан? Мен асбобимни ушлаб олдим, чунки ушлайдиган бошқа нарса йўқ эди ва худди буни кутиб тургандай ўта кучли оргазм натижасида обон оқим бўлиб тўппа-тўғри эшикка отилиб чиқа бошлади, ТАШҚАРИДАГИ эшитиб қолса-чи? Мен орқага тисарилдим ва бирдан оёғим тўғри тешикка тушиб кетди. Мувозанатни йўқотиб, мен ёнбошим билан кучли урилиб кетдим, оёғим чуқурга тушиб кетди ва товоним шундоқ бўққа беланди! Жирканчлик ва ёнбошимдаги оғриқ тўлқини мени бутунлай чулғаб олди, ҳеч нимани ўйламаган ҳолатда мен тўлғаниб тешикдан чиқиб кетдим ва кучсиз, қимирлашга журъат этмай ётиб қолдим. Товонимга ёпишган бўқ чидаб бўлмас даражада сасирди, ёнбошим шу қадар оғрирдики, худди суяк синганга ўхшарди, лекин мен уни синмаганини билардим, акс ҳолда оғриқ юз баравар кучли бўларди. Яна қадамлар – ўша одам, ким бўлишидан қатъий назар орқага қайтиб кетаётган эди ва ҳамма ёқ тинчиганда мен умидсизликдан йиғлаб юбордим, чунки бу эшикни ҳеч қачон очишга журъат эта олмаслигимни тушундим...”

Ганс ўрнидан турди, музлаткич олдига келиб, бита колани олди ва йўл-йўлакай ойна билан қопланган минераллар микро-музейи чироғини ёқди. Андрей Йолка билан “аквамаринли хона”да туришарди, йигирматача йирик аквамаринлар ойна ортида жилоланиб товланиб туришарди. Пастда ушбу минерал фалончи бурждагилар учун кармани яхшилаши, овқат ҳазм қилишни яхшилаши, ҳаётий фаолликни ошириши ва ҳоказо ва ҳоказолар ёзилган тахтача осилиб турарди. Бунинг ҳаммаси диндор туристлар учун ўйлаб чиқарилган сафсата эди. Лекин тошлар ҳақиқатдан ҳам чиройли эди. Ганс колани ичиб тургунича Андрей келиб майин-ҳаво рангли жилоларни томоша қилди.

“ ... Уйғониб мен ўн ёки йигирма сонияча қимирламай ётдим, - деб давом этди Ганс. – Бўлиб ўтган фожиа таъсирида тўсиб қўйилган хотирам аста-секинлик билан тикланарди, охир оқибат уйқу босиши мутлақо ўтиб кетди ва мен ҳаммасини эсладим.Эслаган нарсага мутлақо ишонгим келмасди, мен титраб-қақшаб воқеликни қабул қилишдан иборат бўлган муқаррар лаҳзани иложи борича орқага суришга ҳаракат қилдим. Кутилмаганда енгиллик ҳисси яна устимга ҳаётбахш ёмғир бўлиб қуйди. Ўзи нима содир бўлди? Ҳеч нима! Оч қоринга ичилган икки бокал француз виноси, юк халта илиб олган жиннисифат рус (мен ҳатто кулгидан пишқириб юбордим), феъл-атворимнинг таъсирчанлиги – шуларнинг ҳаммаси мен билан ёвузларча ҳазиллашишди, энди мен бўққа беландим, сийиб ташланган ҳожатхонада ётибман ва совуқ еяпман. Нимаси қўрқинчли? Ҳозир қоқ кечаси, ҳамма уйқуда, мен бу ердан чиқаман, ўз хонамга келиб – мен ортиқча ўн долларни аямасдан раковина ва ҳожатхонаси бўлган хонани буюртирганим қандай бахт эди! Соат бир яримни кўрсатарди. Кир ювиш, ювиниш – совуқ сув тагида ёқимсиз бўлади, мен бир оз ғижиндим, лекин нима ҳам қилардим? Эрталаб соат учда мен илиққига кўрпа тагига кириб ухлашим мумкин бўлади (мен яна ўзимга ўзим узоқни кўра олганим учун минатдорлик билдирдим, чунки номерга яна битта қўшимча адёл олиб тушган эдим) ва ҳаммаси худди ёмон тушдай унутилади-кетади.

Оҳ-воҳ қилиб, ифлос бўлган оёғимни қимирлатмасликка ҳаракат қилиб мен ўрнимдан турдим. Оғриқ деярли йўқ эди. Яна гэстхауз коридорини ювиш керак бўлади, ахир мен номерга етиболгунимча пол жуда ифлос бўлиб кетади. Ноқулай аҳволда ўрнимдан туриб мен тойиб кетдим ва яна сал бўлмаганда полга йиқилиб тушардим, лекин чап оёғим билан эшикни қаттиқ тепиб қўлим билан ўзимни ушлаб қолдим. Абсолют кечки осойишталик оғушида янграб кетган тарақ-туруқ айниқса жуда баланд эшитилди. Мен иложи борича бепарво бўлишга ҳаракат қилдим ва фикр-хаёлимни совунни қаердан олишим ва кийимим қачон қуриб улгуриши тўғрисидаги саволлар билан машғул қилдим. Агар йиқилиб тушаётганимда оёғим эшикка текканида у ҳозир очиқ бўларди ва қайтиш йўли ҳам очиқ бўлар эди. Бу фикр ноўрин келди. Унинг мутлақо кераги йўқ эди. Уни жиддий деб қарамаслик, у тўғрисида умуман ўйламаслик, эшик очиқ бўлиши мумкинлиги тўғрисида ўйламаслик, чунки мен ўзим ҳозир уни ўзим очаман, лекин бу тўғрисида ҳам ўйламаслик лозим эди! Мен деярли ўзимга-ўзим бақирардим,лекин кеч бўлган эди – бу лаҳза, агар у мавжуд бўлган тақдирда ҳам қўлдан бой берилган эди – мен энди мутлақо вазмин хотиржам одамни ифода эта олмасдим, қўрқув силкинишлар билан қаердандир ичкаридан чиқиб келарди. Қанчалик ғалати бўлмасин, бу ҳол ҳаттоки тинчлантирадиган даражада таъсир қилди. Мен ўзимга бу уриниб кўриш олдиндан амалга ошмаслиги аниқ эди, қўрқув барибир эшикка биринчи бор қўл тегиши билан яна ўша куч билан пайдо бўлган бўларди. Ҳеч бўлмаганда мен ҳозир ўз ҳолатимни аниқ тасаввур қила олардим ва бу ҳолат жирканч эканлигини тушуниб етардим. Камида эрталабгача мен ҳеч нарса қила олмасдим. Мен ўз тажрибамдан кечки қўрқувлар эрталабки кун чиқишининг биринчи аломатлари билан йўқолишини билардим. Баъзида ёш бола бўлиб мен адёл тагида қўрқувдан титраб ўтирардим, ҳаттоки оёғимнинг учини чиқаришга қўрқардим, лекин адёл тагига нур тушиши билан қўрқувлар йўқ бўларди ва мен шу заҳоти уларни унутардим. Бундай хуружлар доим бўлмасди – асосан мен ётаётганимда ўлим қолсам бу ёғи нима бўлиши тўғрисида ўйлаб қолган пайтларимда. Одамнинг ўлгиси жуда ҳам келмасди, ўлим эса ўзининг принципиал муқаррарлиги туфайли жуда яқин бўлиб туюларди. Ўлим қўрқуви кўпинча қандайдир иррационал қўрқувлар билан жой алмашарди, кечки соялар борган сари таҳликали кўриниш олишарди, шунинг учун мен аста-секин бутунлигича адёл тагига кириб олардим ва ёнларини ҳар томондан қистириб олардим. Шундан кейин у ерга каллам билан шўнғирдим, гарчи у ерда иссиқ бўлишини билсам ҳам. Ҳеч бўлмаганда бундай аҳволда мен ухлай олардим.

Мен яна кутилмаганда русни худди бахтсизлик бўйича шерик сифатида, сал бўлмаганда хуш кўриш билан эсладим. Ҳозир у қаерда экан? Ўз хонасида ухлаётганмикан? Балки ўзининг кечки машғулотида адашиб кетиб ҳеч ким билмаган макон ва замонга жўнаб кетгандир? Мен макон ва замонда ҳаракатланиш тш0рисида худди оддий фактдай фикр юритаётганимга эътибор бердим, лекин ўзимни тўхтатиб ўтирмадим- барибир эрталабгача мен бу каталакда михланиб қолганман, минг лаънатлар бўлсин, қўрқитадиган нарсалар эса қўрқитса ҳам ўзи билан таассуротларни олиб келишади. Балки мен қачонлардир китоб ёзарман. Тўппа-тўғри! Илмий-фантастик ҳикоя ва ана шу воқеани батафсил ёритиб бераман, менинг ҳикоямда одам ҳожатхонада қамалиб қолиб, эрталаб ўзини тамомила бошқа дунёда кўради, қайси дунёда... масалан ўн олтинчи асрда дейлик. Йўқ, бу зерикарли эди, ваҳоланки мен ўн олтинчи аср тўғрисида ҳеч нарса билмайман – фақатгина билганим, у пайтда ҳаммаси дерьмово бўлган, ҳар ким ўзига бўлган, одамлар камон ва ўқлар билан югуриб юришган, ҳаётнинг қадри йўқ эди, турли хил касалликлар, диний фанатизм бўлган. Мен эслашга ҳаракат қилдим – бу қайси пайт эди-ю, унда одамларни кўчада кулгани ва қора бўлмаган кийим кийгани учун қамоққа тиқишган. Қаердадир Швейцария томонда эди. Ку пайтда Швейцария ҳам бўлмаган, алоҳида кантонлар бўлган. Женевада бўлган бу воқеа, мана қаерда. Кальвин у ерда Сталиндан ҳам бешбаттар тартиб ўрнатган эди... йўқ, у ерга боргим келмасди. Мен ўз қаҳрамонимни қаерга юборишни фараз қилишга ҳаракат қилдим, лекин ҳеч нарса чиқмади, совуқ эса борган сари сезиларли бўлиб бораётганди.

Жойимда тебраниб туриб, мен яқин орада сакрай бошладим. Бу албатта бир оз шовқинли эди, мени шу ерда шу аҳволда кўриб қолишса уялиб қолишни ҳам ҳоҳламасдим, лекин совуқ ўзини билдирарди. Хотирага мен олдинлари уйдирма деб ҳисоблаган воқеалар кела бошлади. Масалан, илонлардан ҳимояланиш учун палатка атрофига арқон ташлаб қўйишаркан, гўёки илонлар тушуниб бўлмас сабаларга кўра унинг устидан ўта олмас эканлар. Бўрилар негадир қизил байроқчали арқон тагидан ўта олмас эканлар. Мен эса бахти қаро ҳожатхонанинг эшигини оча олмаяпман...

Эрталабга яқин совуқ янада чидаб бўлмайдиган даражага чиқди ва сакраб туришлар энди ёрдам бермасди. Бир томондан бу ташвишга соларди, иккинчи томондан эса тинчлантирарди – мистик қўрқувлар натижасида қила олмаган ишни, мен совуқ таъсири натижасида қилишим мумкин эди – очлик ёки ташналик каби шафқатсиз куч эди. Энди, мени бу ерда бўққа беланган, йиртилган шим билан топиб олишларини, худди жиннига қарагандай қарашишларини хаёл қилганимда бундай фалаж қилувчи қўрқув пайдо бўлмасди – бу барибир муқаррар эди, ахир бу ерда ўлгунча қотиб қолмайман-ку. Мен ҳатто бу сеҳрланган каталакни ўз кучим билан ташлаб кетишга кучим йўқлигини тан олганим учун ўзимда ифтихор ҳис қилдим. Ягона мақсадга мувофиқ бўлган нарса бу иложи борича кўпроқ эътибор қаратиш эди. Бунинг учун мен ҳожатхона деворларига оз-оздан тақиллата бошлайман ва балки туристлар бунга эътибор ҳам беришмас – ким билади бу непалликлар эрталабдан нима билан шуғулланади.

Олдинига мен қўрқув туфайли деворга ура олмаслигимни тушунганимдан кейин сал бўлмаса яна чўчиб тушдим, ахир кечаси келган ЎША одам ҳали ҳам турган бўлиши мумкин эди-ку. Лекин совуқ ишонтирадиган музокарачи эди – бир жуфт дақиқадан сўнг мен деворга оҳистагина уришга ботиниб кўрдим. Ҳеч нима бўлмади. Мен кучлироқ урдим. Бўлиб ўтаётган воқеанинг даҳшатларча аҳмоқоналигини тушуниб турганим мени ғашимни келтирди, мен кўзимни юмдим ва бошимни силкитдим – бемаза турист гиёҳванд моддалардан қабул қилиб, ҳожатхонада ўтирибди ва деворларга тақиллатиб турибди... худойим, қандай даҳшат... ахир одамлар келиб эшикни очишганида мен яна худо кўрсатмасин ипга ёпишиб оламан ва бор кучим билан эшикни ушлаб тураман... умуман олганда агар улар инглизча ёки русчасига бирор нима дейишса, қўрқув ўтиб кетади. Менга кўп нарса керакмас – ташқарида эски меҳрибон дунёнинг мавжудлигининг ихтиёрий далили керак холос. Мен яна кучлироқ урдим. Яна бир марта.Яна. Жавобига ҳеч нарса бўлмади. Агар туристлардан кимдир уйғониб қолса ҳам, бундай совуқда бу ерга келмаслиги аниқ, жуда яхши бўпти, уларнинг бу ерда бўлиши керак эмас. Агар непалликлар уйғониб қолса-чи? Портерлар ва гидлар ҳам жойидан қўзғалмайдилар, уларга ҳам бу азоб керакмас. Гэстхаузнинг маҳаллий ишчилари келиб қолиши эҳтимоли кўпроқ... Мен борган сари кучлироқ тақиллатишни давом этардим, лекин қўлларим оғриб кетди, мен шундан кейин оёғим билан тепа бошладим. Аста-секин шубҳалана бошладим. Балки улар шунчаки эшитишмаётгандир? Ҳар ҳолда ҳожатхона қуюқ чакалакзорда жойлашган гэстхаузнинг энг яқин қисми эса айнан туристларнинг номерларига олиб чиқадиган ойналардан иборат, хизматчилар қаерда ухларкин? Балки умуман бошқа бинодадир ёки гэстхаузнинг бошқа томонидадир? Бундай ҳолда улар умуман эшитишмайди ёки овозлар кўчадан келаяпти деб ўйлашади. Мен чорасиздик билан деворни оёғим билан тепа бошладим, лекин барчаси зое кетди. Маразм! Ахмоқгарчилик! Ҳеч бўлмаса бир оз исиниб олдим. Яна нима қилишим мумкин... бақирайми? Буниси ҳаддан ташқари тентаклик бўлади. У ҳолда туристлар югуриб келишади, ҳамма келганда ана кўринг шармандаликни... Мен голландиядик қизлар менга қандай қилиб қарашини кўз олдимга келтирдим ва қичқиришимнинг ҳеч иложи йўқлигини тушундим. Вазият мушкуллигича қолаётган эди, совуқ эса кучайиб борарди. Агар шамол бамисоли аэродинамик қувурдан эсаётган мана шу лаънати тешик бўлмаганда мен ичкарида иссиқ ҳавони нафасим билан ҳосил қилардим ва ҳаво бир оз исирди. Бу тешикн бирор нарса билан ёпиш керак эди, лекин нима билан? Шунда менга эс-ҳушим менда тешикни ёпадиган нарса борлигини айтиб ўтди ва мен ноиложликдан увиллаб юбордим. Ўзимнинг иштоним билан. Оёқлар баданнинг юқори қисмларига нисбатан камроқ совуқ ейди, шунинг учун агар мен полартекли курткада қолсам ва иштонимни ечиб уларни тешик устидан ёйиб қўйсам тонготарни кутиб олишга имкон туғилади ва ўшанда ҳаммаси силлиқ ўтади, лекин мени бу ерда яна иштонсиз топиб олишса... мен бу манзарани фараз қилиб кўзларимни чирт юмиб олдим. Мен олдинги саёҳатлардан трек бўйича яшайдиган непалликлар сен ҳаракатланганингга нисбатан бир-бирига ахборотни тезроқ етказишларини ўқигандим. Мен бу ерда асрларга етгулик ном чиқараман ва бу ерга умримнинг охиригача йўл ёпиқ бўлади. Майли деб ўйладим, яна Лотин Америкасида ҳам треклар бор-ку – у ерда мен ҳали ном чиқарганим йўқ. Бундан ташқари мен зарурат туғилганда тезда иштонимни кийиб олишим мумкин бўлади. Худди менинг ифкримни эшитгандай мамол кучайди ва худди куйдира бошлади, мен эса титраб-қақшаб иштонимни еча бошладимЯрим йўлда мен шайтонни сўкдим – шиппакимдан иштоним ўтмасди, уларни ҳам ечишга тўғри келади шекилли. Ниҳоят иштоним ечилди, бироқ уларни тўғридан-тўғри тешикка қўйса, улар тушиб кетади.Мени на кулгим, на йиғлагим келарди – қанақадир бўшлиқ дилимни эгаллади, мен итоатлик билан шиппакимни ечдим ва уларни иштонимни четларига тешикнинг ҳар тарафини мўлжаллаб қўйиб чиқдим. Кутилмаганда менга жазавали кулги хуруж қилди ва ухлаб қолган ва тонготарни ўтказиб юборган тақдиримда ҳожатхонага келган одамнинг олдида пайдо бўладиган манзарани кўз олдимга келтириб мен овозсиз кула бошладим. Мен шиппакни устида ўтириб ва оёқларимни типирчилатиб шунчаки ўзимни тўхтата олмасдим, шунинг учун навбатдаги оёғимнинг сесканма ҳаракатидан кейин битта шиппак тешикка тушиб кетди. Сўлагимдан нафасим тиқилиб мен худди ўзимни англамайдиган жондан тўйиш ҳолатига тушиб қолдим ва тешикка иккинчи шиппакни ҳам улоқтирдим. Ҳаёт тугади! Мен ҳеч қачон бу ердан ўз кучим билан чиқа олмайман, лекин бировни ҳам киргиза олмайман. Қизиқ – Непалда жиннихоналар бормикан? Ҳаёт тугади. Мана шундай тугашини ким ўйлабди дейсиз? Кулги аста-секин лабларимда қотиб қолди, мен энди ҳеч нарса тўғрисида қайғурмас эдим, менга ҳақиқатдан ҳам хреново бўлиб қолди ва мен қандайдир уйқудаги ҳолатга тушиб қолдим.

Бир дақиқадан кейин иштонимни ушлаб туришим кераклигини унутиб мен ўрнимдан турдим ва улар эсон-омонлик билан тешикка тушиб кетишди.Агар ҳозир тешикдан иблиснинг ўзи чиқиб келганда ҳам мени бу нарса ҳайрон қолдирмасди – мен бу дунёдан ташқарида эдим, гўё қайсидир деворлар қулаб тушгандай. Бошқа ҳеч нарсанинг аҳамияти йўқ эди ва мен ўзим учун кутилмаганда нима қилаётганимни билмай шунчаки эшикни тепиб юбордим ва у очилиб кетди. Ташқарига чиқдим. Ҳали ҳам қоронғи эди. Тонготаргача икки соат бор эди ва мен билдирмасдан ўз хонамга лип этиб ўтиб кетишим мумкин эди, лекин битта катта бўлмаган шароит бунга халақит берди – гэстхауз йўқ эди!”

Шу ерга келганда Ганс ҳикоясини тўхтатди ва савол назари билан Томасга қаради.

- Хўш... Сен қаерда бўлиб қолгандинг? – Ютиниб сўради Андрей

- У бунинг тўғрисида кейинги сафар гапириб беради, - худди қандайдир қарор қабул қилгандай деди Томас.

- Ўша янги олам,янги цивилизациямиди?

- Олдинига йўқ, янги олам,янги цивилизация,лекин бутунлай янги эмас... ҳозир тушунтириб ўтирмайман, кейин эса,уни бу ўрамадан олиб чиққанида, анчагина чайқатди, аша шунда уни шундай оламларга ташлаб қўйишдики, улар биз учун ҳақиқатдан ҳам мутлақо янги эди, шунчалик янгики, буни ифодалаб бўлмасди...

- Мен ўшанда биринчи марта акранецлар ва этерлар ҳузурига ташриф буюрдим, ана шундан ҳаммаси бошланди....

- Сен ўша ерга ишонч ёрдамида етиб бордингми?

- Унчалик эмас. – деб жавоб берди Ганс ўйланиб. Гап шундаки,менинг назаримда мен туриб эшикни туртганимда , мен аслида бу ишни қилмаган эдим.

- Қилмадинг?

- Йўқ, мен уйқу касалмандча уйқу ҳолатида бўлишнинг ғалати кўринишига дучор бўлдим, ўзимдан кетиб қолдим, ўша пайтда мен макон ва замонда кўчиб юрганимга бўлган қатъий ишонч плюс мен кейинчалик ажрата олган ва англаган ҳолда қўллай олган қайсидир тасодифийлик элементи плюс менинг табиий мойиллигим – ана шуларнинг ҳаммаси менга янги оламга кўчиб ўтишга ёрдам берди.

- Яъни сен ўзингдан кетиб қолдинг ва қайсидир ҳолатга кирдинг, ана шу ҳолатда...

- Йўқ, бу уйқу ёки босинқираш эмасди, - деб такрорлади Ганс. – Мен ҳақиқатдан ҳам ўша оламга кўчиб ўтдим.

- ?

- Мен шунчаки шу ишни ўрнимдан турмасдан ва зшикни очмасдан амалга оширдим. Эшик ичкаридан ёпиқлигича қолди, мен эса у ерда бошқа йўқ эдим.

Ресторандан бери индамай ва овоз чиқармай ўтирган йигитча девордаги ёстиққа ёнбошлаб ўтирарди, тиббиёт билан қизиққан қиз эса унинг асбобини сўриш билан банд эди.

- У худди ходани сув ўрамаси тортиб оладигандек ўша оламга тортилиб кетди, кейин эса худди шундай ўзидан-ўзи тўғридан-тўғри менинг қучоғимга отилиб чиқди, - деб кутилмаганда қўшиб қўйди йигит.

- Ҳа, - кулиб юборди Ганс, - бу қизиқарли учрашув эди. Яна қизиқ томони шундаки мен айнан сен томонга – сенинг замонанг ва координатларингга “отилиб чиқдим”. Мен айнан ўзимга қизиқ бўлган одам ёнида бўлиб қолдим ва мен ҳам унга қизиқарли туюлардим, кейинчалик биз у билан шу ерда олган билимларимиз ва кўникмаларимиз билан қуролланиб... ўз-ўзимизни ва янги оламларни тадқиқот қила бошладик. Бу ҳол интенсив ёритилган идроклар муҳитида бўладиган туш кўришлар пайтидаги қонуниятларга ўхшаб кетарди - у ерда қизиқарли мавжудотлар билан дарҳол учрашасан – “мўлжалга олиб нишонга тегишсиз” , худди одамзод ичидаги идрокларнинг бутун бошли рўйхати ҳам мўлжал, ҳам мақсад бўлиб хизмат қилади, биз ана шу қонуниятларни тадқиқот қилдик, биз қазидик ва қайтадан қазидик, пўчоғини олиб ташладик ва уруғини қидирдик, кейин эса Бодхани учратдик, ундан кейин эса... ундан кейин ҳақиқий ҳаёт бошланди.

- Ганс қандай қилиб сенинг ёнингга тушди? – яна битта ҳикояни эшитиш борасида олдиндан лаззатланиб сўради Андрей.

- Хўш..., - кулиб юборди йигит, - шундай манзарани фараз қил: мен, рус эгоманьяки... ҳа, мен ҳам русман, ўз-ўзига бино қўйган ва ғоз каби мағрур, мизантропия билан касал ва шу пайтнинг ўзида қалбнинг самимий интилишларига бефарқ бўлмаган одам, Янги йилни кутиб олишга тайёргарлик кўраяпман. Умуман олганда мен одатдагидек ўрмонга бориб – қор уюмларини текислаб, кечасига ўтин ёриб (енгилгина совуқда уч-тўрт соат болтани айлантириш – ғирт лаззатнинг ўзи) шундай дабдабали гулхан ёқиб, озми-кўпми текис бўлган майдонча тайёрлаб, уни арча шохлари билан тўлдириб ва ундан кейингина етарлича очиққандан кейин менинг янги йил оламимнинг марказига тантанали равишда Олий Ҳазратлари Юк Халтасини олиб кирмоқчи эдим. Бу юк халтаси икки йил олдин Чо-Ойюда топиб олган ўша самовий-ҳаво рангли Tatonka эди ва фақат угина янги йил зиёфати учун овқат ташишга муносиб эди. Уни ишончлироқ қилиб ўрнатиб ва унинг ичидаги ташқарига чиқариш: бир жуфт қизил икра банкаси, кам тузланган семгани, тоза бошоқлардан ёпилган уруғли нонни, винода ивитилган шашликни, чўчқа ёғини – албатта оловда илоҳий тарзда чирсиллайдиган қойил-мақом пушти ранг чўчқа ёғини, қисирлайдиган кўк пиёз, ичида фарши бор бақлажонлар... айнан бақлажонларга гал келганда соткам жиринглаб қолди. Номер нотаниш эди, мен бекор қилишни босдим, лекин у одам номери билан адашган бўлса яна ва яна телефон қилиши ва ундан кўра бир марта жавоб бериб, бунга чек қўйиш маъқул бўлади деб ўйладим.

- Лекин бу билан чек қўйишни иложи бўлмади, чунки телефон қилаётган кимсан Илюха Аджиков эди. Биз параллел синфларда ўқирдик, шахмат ва математика олимпиадаларида тўқнаш келардик, бир марта эса ростакамига тўқнашиб қолдик. Унда биздан икки ёш катта бўлгани сабабли биз учун деярли хотин бўлиб туюлган Машка Рисенкова биз билан навбатма-навбат ўпишарди, бу навбатга у ўзининг ғалати тантиқлигига мос равишда бекаму-кўст итоат қиларди. Эҳтимол бунга унинг немисдан келиб чиқиши сабаб бўлгандир.

- Немисдан келиб чиққанини эслаб, мен узоқ қирқинчи йилларда у пайтдаги разведка бошлиғи Голиковнинг ўша пайтдаги диктатор ва рус халқининг доимий яхши кўрган одами бўлмиш Сталинга айтган гапларининг адолатли эканлигига ишонч қосил қилишимга тўғри келган воқеани эсладим. Бу сўзлар қуйидагича эди: режасиз немис – косасиз тошбақадай гап. Мен бир маҳал Гарманияга виза олиш учун кетаётгандим – дўстим таклифнома жўнатган эди. Мен кўнглим бўшлиги сабабли германияда у томондан расмийлаштирилган қоғоз бор экан, менинг немис элчихонасига бўлган сафарим шунчаки расмиятчилик бўлади холос деб ўйлагандим, модомики маош билан, кўчмас мулк билан, чет эл паспортидаги кўп сонли визаларнинг мавжудлиги билан мени худо бенасиб қолдирмаган эди. Мен ҳақиқий концлагер муҳитига тушиб қолганимдан роса ажабланган эдим – бошқа сўз ҳам топиб бўлмасди! Бақир-чақир билан қимматбаҳо визани олишга келганларни бир қатор қилиб сафлашди ва темир тўсиқлар билан ўраб олишди.Кейин буйруқ билан эшик очилди ва ана шу пайтга вақти кўрсатилганлар жойларидан олға қараб юришди. Маълум бўлишича бир дақиқага ивирсиб қолсанг, эшик ёпилар экан ва хайр – телефон орқали бошқа кунга келиш учун ёзиласан. Ичкаридаги муҳит ташқаридагидан ҳам баттарроқ бўлиб чиқди – ўша-ўша бақир-чақирлар, биз уларга умримизнинг охиригача қарздор бўлиб қолганмиз деб ҳисоблайдиган элчихонанинг бақироқ ходималари. Ҳайрон қоларди даражда камситадиган, нафратни ифодаловчи муносабат муҳити мени охир оқибат ғазаблантирди ва мен ўқ ўтмайдиган ойна ортида ўтирган хонимга қўпол бир гап айтдим – у шунчалик ларзага келгандики, мен уни шу ерда ишлаб турган вақти давомидаги ўзини шундай тарзда тутган биринчи одам эканлигимни тушундим.

- Бизнинг қолган ватандошлар бундай қўполликка чидаб келишарди – афтидан чет элга ҳаммани боргиси келарди. Менинг эса истагим йўқолди. Мен унга мазахлаш ишорасини кўрсатдим, гўёки бизникиларни кўриб қўй дегандек, қайилиб жўнаб кетдим. Чиқиш жойида менга яна қўриқчилар ёпишиб олишди, недирки сен рус бизнинг немис хонимимизга ёмон ишора кўрсатдинг - уларда ҳамма-ҳамма нарса махсус асбобларга ёзиларкан.Мен эса улрга жавобан бувим асли Карелияданлигини,фин-угорлар қонига эгалигини, бу белги эса уларда “эътиборингиз учун рахмат, менга зарур иш билан бир жойга бориб келишим керак”ни англатишини айтдим, шунинг учун улар дунё халқларининг урф одатларини билишмаса, Маргарет Мид ва Эркюль Пуаро китобларини ўқишлари лозимлигини айтдим.Қўриқчилар нима дейишни билмасдан мени қўйиб юборишди.Мен бу ваҳимали жойдан чиқиб кетдим, озодлик ҳавосидан нафас олдим ва Германияга шундан бери оёғимни босмасликка аҳд қилдим – ўзларига-ўзлари бақираверишсин ва саф бўлиб юришсин.

- Ҳа,айтмоқчи Рисенкова тўғрисида - у демак жуфт кунлари мен билан, тоқ кунлари эса у билан чердакда ўпишишни реда қилган экан (у ерда қулф бўлса ҳам , шунчаки кўриниб туриши учун). Лекин у хомкалла биз ёш болалар, ўзимиз билан календар олиб юрмаслигимизни, хотирамизга ишонишимизни хаёлига келтирмаган, бундай масалаларда эса ҳоҳлаган нарсангни бор нарса деб кўрсатиш ўз-ўзидан амалга ошади. Мана шундай қилиб бақири-чақирли, мўматалоқли жанжал кўтарилди, шуни айтиб ўтиш лозимки учаламиз ҳам жабр кўрганмиз.

Мана демак Илюша телефон номеримни топиб олибди. Янги йилгача эса уч соат қолган эди.Менда егулик ва ичкилик йўқ эди ва мен унга – бор бўлмаса Рисенковани, айни пайтдаги Аджиковани етаклаб келишини ва менинг олдимга ўрмонга боришни айтдим – мен ичкари томонга анча чуқур кириб кетган эдим. Мени топиш осон эди – шаҳар кўлининг охиридан дарров ўрмон ичкарисига кириш керак ва менинг изимдан тўғри юравериш керак – бошқа излар у ерда йўқ, қор энди кечагина ёққан. Мен уларни судралиб келаётганини фараз қилдим ва кутилмаганда кулиб юбордим. У бўлса менинг таклифимга рози бўлди Яна Андрюха Ручейников хотини билан эргашиб келди. Майли, Янги йилни керагидай, пахмоқ арчалар ва қор уюмлари ичида кутиб олдик. Улар “Зангори огонёкни” ёки ҳозир нимани кўрсатаётган бўлса ўшани кўргани кетишди (мен умуман олганда телевизорни ҳамма янгиликлар бирданига маълум бўладиган замон қайтиб келганидан бери кўрмасдим), мен эса қолдим, келин бошқаникига кетиб қолганида, ҳали кимнинг омади келгани номаълум бўлади дейишади. Мен энди буни тушундим – бу ҳақиқат эди.

Ахлатни еғиштираётиб, овқатнинг қолдиқларини Ттатонкага солдим, чўғ бўлаклари ёниб бўлаётган эди – худди Эдгар По таърифлагандек чиройли эди: and each separate dying ember wrote it's ghost upon the snow. Ва ниҳоят менинг сийгим қистади, ёниб бўлаётган гулханга сийишга қўлим бормади, чакалакзорга қараб йўл олдим. Энди бир жуфт қадам ташлагандим, у ердан бирданига шундай қарс-қурс овоз келдики, гўёки уйқуга кетмаган бегемот юриб келаётгандай. Алмамайман – худди шайтондай қўрқиб кетдим, орқага сапчиб тушдим, сийгим келаётгани эсимдан ҳам чиқиб кетди. У бўлса яқинлашиб келишда давом этарди ва даҳшатли оҳангда хирилларди. Мен битта сакраб юк халтамгача етиб олдим, қўлларим зўрға қимирларди, юк халта оғзини очиб болтани олдим. Болта билан кўнгил бир оз тинчланди, бир жуфт шох-шаббани оловга отдим. Бу маҳлуқ эса айнан ёруғликка чиқди ва не кўз билан қўрайки – маҳлуқ маҳлуқ бўлса ҳам, энг оддий маҳлуқ эди – бирорта маст бўлса керак – сочлари ҳурпайган, мувозанатни аранг ушлаб турибди ва бир нималарни хириллаб гапирарди. Мен энди тинчлана бошладим, мен аслида бақувват эркакман-ку, айни қирчиллама пайтим. Мен унга истеҳзоли қилиб дедим: “сиз ўртоқ нимага одамларни қўрқитаяпсиз?” Ўзим эса ўйлапман – нима балоларни гапиряпман, нимага мен инқилоб пайтидаги шевага ўтиб кетдим? Демак мен ўйлаганимдан кўра янада кўпроқ қўрқиб кетганман. Шу ерда мен тушундим, у ҳеч қанақа пиёниста эмас – кўзлари мутлақо тиниқ-ку, синчиклаб қараяпти, кийими ҳам ғалати – олдинига қанақадир жулдур кийим бўлиб кўринди, тикилиб қарасам – бу жулдур кийим етарлича саранжомлик билан танланган ва агар тахмин қилмасдан қараса,ҳаттоки хуш кўринади,гарчи одатдагидай бўлмаса ҳам – бизда бундай кийинишмайди. Шу пайт у яна бир нима деди ва мен унинг нутқи бизникидаймаслигини тушуна бошладим – у немисча хириллаб гапирарди! Уни демак хўжайин деб ўйлаш мумкин эдими? Мени шу ерда кулгим келди – ана сенга хўжайин, эс-ҳушини йўқотиб, ўз ГУЛАГини ташлаб кетган ва бизнинг юртларда у ҳолдан тойган. Ахир шуналик ичиб бўладими?? Шу қадар ўрмонга ичкарига кириб кетиш учун... унинг ҳар ҳолда бизга учрагани омад келгани бўлди, ахир кулги-кулги билан унинг вазияти жиддий эди – бу ерларда абадул абад қор уюмлари орасида маст ҳолда қолиб кетиши мумкин эди – ана ярим кечага бориб қанчалик совуқ тушди. Шу ерда мени яна бир жиҳат ҳайратда қолдирди – ахир у умуман маст эмасди! Яна бир бор қарадим – тўппа-тўғри маст эмас. У қандай қилиб бу ерларга келиб қолди экан? Мен олдиндан эшитардим, кечки аёзли ўрмон узра овоз узоққа тарқалади.

Бу ерда у эса яна гапиришни бошлади ва энди хирилламасди, балки тушунарли тарзда гапирарди. Мен немисчада эркин ҳолда бўлмаса-да, ҳар ҳолда гаплаша оламан – мени ҳаттоки бир марта Берлин университетида физика бўйича курс ўқишга таклиф қилишганди, фақат мен ўша элчихонадаги тажрибани эсга олиб рози бўлмагандим . Одинига мен ўйладим – улар айбдор эмаску. Ахир мен ҳам айбдор эмасман, агар улар элчихонаси ходимларини фаҳмлашга ўргатиш борасида гап кетса мен бу ишни қила олмайман деб ўйладим. Шундай қилиб у ерга бормадим.

Унга қўлимни силтадим, гўёки ўтир дегандай, ўтинларни ташладим ва яна Татонкадаги юкларни туширишга киришдим, Martini Bianco ни чиқардимю У ўтирди, еди, ичди. Лекин аллақандай бўлмағур гапларни гапирарди, мен олдинига бу немис шамоллаб қолган деб ўйлагандим, кейин қарасам гап бунда эмаскан. Балки жиннидир? Жинни немис янги йил кечаси олдидаги русларнинг ўрмонида... бу нима гап? Демак, қарор қилдим – у айтаётган ҳамма гапни чин деб тан оламан, у ёғига маълум бўлади, ҳозирча эса ҳеч бўлмаганда суҳбат давом этиб турарди, чунки оддий мавзуларга гаплашишни у ҳоҳламасди.

У қандай қилиб бу ерга тушиб қолди экан, деб сўрардим ўзимдан-ўзим. Унинг гапи бўйича “параллел фазодан” келган эмиш. Мен бир пайтларда фантастика бўйича шунга ўхшаш китобларни кўп ўқиганман. Бу фазолар қаерда жойлашган деб савол бердим? “Шу ернинг ўзида, айнан шу ерда. Бу геометрик маънодаги “шу ерда” эмас, балки параллел оламда жойлашган”. Мен ҳар ҳолда физикман-ку, мени фазолар тўғрисидаги қуруқ гаплар билан алдаб бўлмайди. Ўшанақа оламлар кўпми деб сўрадим? “Кўп” деди. Улар орасида ҳаракатланиш мумкин, ҳеч ким уларни санамаган, ҳар ҳолда улар бизникига ўхшаб катта бўлишган. Бутун Ерни айланиб кўр-чи. У ерда ким яшайди деб сўрадим. Одамлар деб жавоб берди. Баъзилари тасодифан келиб қолишган, баъзилари худди авваллари Англия ва Франциядаги қирол зулмидан қочиб, Антил оролларида флибустьер бўлишган одамлардай махсус келишган ёки масалан америка миллати бошлангандай – улар ҳам шундай – кимдир қадимий мисрдан, ким майялардан, ким замонавийроқ – турли хил одамлар бор.

Жой кўп, бундай параллел фазолар ҳам кўп. Мен эса шундай турли хил одамлар қандай қилиб тил топишаркин деб ўйлайман? Одамлар ахир бир нима бўлса дарров пичоққа қўл урадилар ва қўшнисининг бўғзини фақатгина бир-бирларидан арзимаган бир нарсага фарқ қилганликлари учун кесиб олишга тайёр бўладилар. У бўлса: у ердаги тартибни махсус одамлар ўрнатишган эди. Ҳар қандай қаҳр-ғазаб ва бошқа тажовузлар шу заҳотиёқ жазоланади – бундай жиноятчига орқага қайтиб кетади, яъни бу ерга, агар бусиз тура олмасанг марҳамат ўзингни кўрсат дегандай. Бундай тартибни ўрнатишганига анча вақт ўтди ва у ўша оламлар аҳолисига шу қадар ёқиб қолибдики уларнинг ўзи уни қўллаб-қувватлашар экан.

Хўш, дею ўйладим мен. Янги Томас Мор ёки Томазо Компанелла – жин урсин уларни. Бу одамнинг бошига оғир кулфат тушган шекилли, модомики ўзига келганидан сўнг ҳам худди мастдай кўринса. Балки у гиёҳванддир деган фикр ёнди-ю ўчди. Хўп майли, дедим мен, агар оламлар кўп бўлса ва улар шу ернинг ўзида бўлса, қандай қилиб мен уларни сезмаяпман. У менга жавобан буни тасаввур қилиш қийин деди. Қандайдир йўл билан ана шу олам тузилган ва худо ундан хабардор. Мен унга - ахир бу ҳол ушбу гапларнинг ҳаммаси бемаъни эканлигини билдирмайдими деб сўрадим. Шу ерда мен тутилиб қолдим ва кейин ўйлаб қолдим,эҳ, нима бўлса бўлди, шунча алдагани етар. Ким бўлибди у менга, қайсидир немисми? Шу пайт у ўйланиб қолди , ўзига келиб, ҳушёр тортди. Мен эса хурсанб бўлдим, мен ҳақ бўлиб чиқдим. Кутилмаганда у шундай қилдики мен ҳам ўйланиб қолдим.Қисқаси мана бундай бўлди: Агар Арасту пайтида Ер юмалоқлигини билишган бўлса буни ҳамма билганини англатмайди. Жоҳил халқ ўн тўққизинчи асрда ҳам бунга шубҳаланиши мумкин эди. Ахир уларни ҳам тушунса бўларди – қандай қилиб одамлар оёғини осмондан қилиб юришган ва космосга йиқилиб тушишмаган? Буни тушуниш ниҳоятда қийин, ҳаттоки Ньютондан кейин ҳам. Эйнштейн билан Бордан кейин ҳам қандай қилиб ҳар бир материал нуқта бир пайтнинг ўзида тўлқин функциясига эга эканлиги, яъни ўз тузилиши бўйича тўлқин бўлиб ҳисобланади. Шу сабабдан физика билан астрономия бизни умуман ғаройиб бўлиб туюлган нарсаларни тан олишга мажбур қилишади. Ҳаракатланувчи тизимлардаги вақтнинг секинлашишичи? Тезлик ошиши билан жисм массасининг ошиб боришичи? Макон-замоннинг қийшайиб кетишичи? Ёки у, суперсимлар назарияси тикландими – у билан нима қилиш керак?

Мен мана нима учун ўйланиб қолдим. Электрон билан фотон ўзларини турли шароитларда гоҳ зарра, гоҳ тўлқин қилиб кўрсатишини бизга мактаб чоғидаёқ миямизга яхшилаб қуйишган ва буни ҳар ким текшириши мумкин, гарчи ҳеч ким ана шу дуализм келиб чиқадиган бирорта тажрибага асослана олмаса. Лекин Луи де Бройл кашф қилгандек ҳар бир материал жисм ўзининг массасидан қатъий назар тўлқин хусусуиятларига эга бўлишини ҳар ким ҳам билавермайди. Бу ерда ҳаваскор бўлиш етарли эмас, бу ерда жиддийроқ қизиқиш керак. Демак у қизиқар экан. Ёки қизиққан одамни эшитган. Суперсимлар назарияси нима бўлади деб сўрадим? Ахир бу назариянинг ғояси жуда оддий. Бутун материя асосида қандайдир бир ўлчовли симлар, буралиб олган ҳалқачалар ётади ва улар қимирлаб туради деган факт исботсиз қабул қилинади. Агар симнинг бутун узунасига битта ўркачли тўлқин югурса – биз уни муайян зарра сифатида кўрамиз, агар сим шунчалик жўш уриб кетса ва ўркачлар сони иккитага чиқса – биз уни бошқа зарра сифатида қабул қиламиз. Етарлича англаб етадиган даражада. Шу ерда у менга деди – сиз физикада тўмтоқ эмаслигингиз бу жуда ажойиб, лекин сиз замонавий симлар назарияси анча олдинга ўтиб кетганини билмайсиз ва унга қарши бўлмаган М-назария деб аталувчи назария биз ўн битта ўлчовни киритганимизда ҳосил бўлишини айтди, бунда гўёки ортиқчадай туюлган ўлчовлар бизнинг нуқтаи назардан қайсидир буралган ҳолатда ётар экан. Уланинг нуқтаи назари бўйича эса – у қандайдир ноаниқ маънода қўлини силтади – ҳаммаси тескариси – бу бизнинг ўлчовлар буралган, уларники эса очилган ҳисобланар экан.Бунинг ҳаммаси интуитив жиҳатдан жуда тушунарсиз, лекин бу ҳол ушбу назарияга замонамизнинг энг истиқболли назарияси бўлиб ҳисобланишига ҳалақит бермайди. Шунинг учун бир-бирига қайсидир ғалати маънода чаплашиб кетган оламлар ғояси – бу ғоя қолган ғоялар сингари бор-йўғи яна битта интуитив жиҳатдан тушунарсиз бўлган ғоя ҳисобланади – вақт ўтади-кетади ва биз кўникиб кетамиз.

Бунга сиз қаерда ўргандингиз деб сўрадим мен? Ўша оламлардами? Айтмоқчи, жавобини кутмасдан мен ўзим гапимни бўлдим, - мана сен айтяпсанки, оламлар орасида ҳаракатланиш мумкин ва улар бир-бирига чаплашиб кетган деб, бир оламдан иккинчисига ўтганда қандай қилиб сен мўлжалдан адашмайсан?

Шу ерда у менга назаримда ҳурмат билан қаради. Ақлли саволлар бераяпсиз деди. Каллангиз яхши ишларкан. Сизга физика билан шуғулланиш лозим деди! Қотиб қолиш мумкин. Кейинги савол оддий ва қонуний ҳисобланади. Рухсатингиз билан эслатсам, йигирманчи аср бошларида резерфорд атомнинг “сайёравий” тузилишини кашф қилганида худди шунга ўхшаш савол физикларда пайдо бўлди. Олдинлари ўйлашардики, атомда модда бир текис тақсимланган бўлади деб.Резерфорд эса металл пластинкани олди-да уни альфа –зарралар билан нурлантира бошлади. Пластинканинг орқасида – қайд этувчи фотопленка бор эди. Мана шу ерда маълум бўлдики, альфа-зарраларнинг аксарият қисми фольга орқали уни сезмагандай ўтиб кетаркан. Вақти-вақти билан эса альфа-зарра бирдан четга чиқиб кетарди, баъзида эса жуда-жуда узоққа учиб кетарди. Шу ерда атомнинг сайёравий тузилиши кашф этилди. Унга кўра мусбат зарядланган ядро – жуда кичик бўлади ва шартли равишда унинг атрофида манфий зарядланган зарралар учиб юради, шунинг учун атом умуман олганда бўм-бўшдир. Агар футбол майдони марказида атом ядросини тимсоли сифатида апельсин қўйиб қўйилса уни ўраб турувчи электронлар қаердадир трибуналар ортида бўлади. Шу ерда савол пайдо бўлди – нима учун электронлар ядро устига тушмайдилар? Ахир мусбат зарядлар даҳшатли куч билан манфий зарядларни ўзига тортиши лозим-ку, буни биз яхши биламиз, ахир сиз ҳойнаҳой биласизки атом бомьба портлаганида қандайдир атом кучлари эмас, балки электр кучлари бунга жавоб бреади. Атом ядросида мусбат зарядланган протонлар бир-бирини олдида “кучли алоқа” деб аталувчи куч билан ушлаб турилади. Лекин бу ўзаро боғланиш жуда яқин масофада таъсир этади, шунинг учун протонлар бир-бирини сал бўлмаса туртиб юборсалар бу куч дарҳол заифлашади ва протонлар даҳшатли қувват билан сочилиб кетишади. Электронлар нима сабабдан ядрога қулаб тушмаслигини тушунтириш учун бир қатор қўшимча қизиқарли тахминларни ўртага ташлашга тўғри келди. Ўша пайтга келиб бита-ю битта электрон ҳам тўлқин хоссаларини намоён этади ва бу ҳол биттали электронни иккита тирқишли экранга тушириш ёрдамида ниҳоятда назокат билан исботланган эди. Агар у ўзини тўлқин сифатида намоён эта лолар экан, у ҳолда табиийки ҳар бир электрон фақатгина унда тўлқинлар узунлигининг бутун сони сиғадиган ядро атрофида мавжуд бўлиши мумкин деган тахмин пайдо бўлади. Шунинг учун у ағанаб кета ҳам олмайди, ихтиёрий орбитага ҳам ўта олмайди, фақатгина муайян орбиталар бўйича квантли сакрашлар орқали ҳаракатлана олади. Агар оддий атомларда бундай орбиталарни ҳисоблаб чиқиш осон бўлса, мураккаб молекулаларда электронларни мавжуд бўлишининг рухсат этилган босқичларининг умумий бирлашмаси ниҳоятда мураккаб бўлиб кетади, гарчи ўтиш механизми ўшандайлигича қолса ҳам. Мана шу чаплашиб кетган оламлар билан ҳам ана шундай вазият юзага келган. Битта оламдан чиқиб кетиб сиз бошқа оламлар орасида бўлиб қолишингиз мумкин эмас, худди электрон иккита рухсат этилган орбита “орасида” қолиб кетиши мумкин бўлмагандай. У деярли “улар орасида” мавжуд бўлмайди ва ўтиш ҳам етарлича сирли ҳолатда рўй беради ва бу ҳолатни “квантли сакраш” деб аташган, гарчи “орасида бўлиб қолиши умукин эмас” атамаси ана шу ҳодисаларга нисбатан қўлланилса унчалик тўғри келмайди, бу ерда “фокусланган онг ичида бўла олмаслик” тўғрисида гапириш лозим ва – агар бу қайтадан фокусланган ҳолатда қолиб кетсангиз нима бўлади деб сўрашдан худонинг ўзи асрасин.

Нима демоқчисан, деяпман, мен-ку ҳар ҳолда ана шундай саволни аниқ бермайман ва ўз ичимда куляпман. У эса жиддий равишда , вертикал оқимларми-ей, улар тақсимлаб ўзлари билан олиб кетишар экан ва буларнинг ҳаммаси худо кўрсатмасин, одамнинг фаҳмлаш чегарасидан ташқарида...

Фақатгина одамзод ана шундай вазиятни бошидан кечиришига худо кўрсатмасин деган фикр билан мутлақо рози эканлигимни айтганимдан кейингина у бир оз тинчланди... Умуман олганда менга мавҳум ҳолатда унинг манзараси етарлича бараварлаштирил-ганлиги билан рози бўлишга тўғри келди, гарчи ҳеч қандай фактга асосланган далилларга эга бўлмаса ҳам. Яна мен унга таъкидладимки, электрон етарлича катта миқдорда энергияга эга бўлганидан кейин фақатгина ушбу молекула ёки атом доирасидаги стаҳлар орасидагина эмас балки ташқарига отилиб чиқиб эркин электронга айланиши мумкин ёки бирорта ион томонидан ютилиб қолиши ёки бошқа электрон билан алмашиб бошқа атом ёки молекула таркибига кириб кетиши мумкин. Шу ерда у яна жиддийлашди ва қизариб кетди ҳамда бундай нарса ҳаққатда бўлиши мумкинлигини айтди. Ушбу ўхшатиш бир-бирига чаплашиб кетган оламлар бирлашмаси учун тўлалигича устма-уст тушади. Қўпол қилиб айтганда бизнинг оламларимизнинг бирлашмаси агар айтиш жоиз бўлса бизнинг энг яқин уйимиз бўлиб хизмат қилади. Ундан ташқарида нима бўлаётганини худонинг ўзи билади. Олдинлари одам қайиққа ўтириб ва оқим билан олиб кетилиб, ҳеч қачон қайтиб келмагандай, шунга ўхшаган ҳолат ўша оламларнинг ашаддий тадқиқотчилари билан юз бераяпти ва ким билади дейсиз – балки қачонлардир биз бошқа оламлар бирлашмасига саёҳат қилишга имкон берадиган йўл ва елканларни топа олармиз ва балки биз у ерда ана шу ашаддий тадқиқотчиларнинг аждодларини топармиз... Умуман олганда худо кўрсатмасин деб яна бошлади у.

- Мен ҳозир биз суҳбатлашган нарсаларни жуда ва жуда қисқа баён қиляпман, - деб тугатди ўз ҳикоясини йигит эснаган ҳолда, -кўпчилик тафсилотлари ҳам хотирамдан кўтарилиб кетди. Умуман олганда мен ўшанда соатга қараганимда даҳшат билан соат эрталаб беш бўлганлигини кўрдим! Вақт ўша ғалати суҳбат орқали тез ўтиб кетди, ўтинлар тугади ва суҳбатни якунлаш мақсадида мен фикрнинг ана шундайажойиб парвози хусусида ўзимнинг маъқуллашимни билдирдим ва яқин асрларда биз ана шундай ажойиб фикр-хаёлларни исботлаш ёки рад этиш учун амалий ёрдамни олишимиз гумонлигини айтдим ва унга ҳамдард бўлдим. У менга ғалати ва узоқ давом этган нигоҳ билан қаради, лекин ҳеч нарса демади.

Кутилмаганда мени ўлгудай ухлагим келиб кетди, шунинг учун мен ҳаттоки уйқучиликнинг бирданига хуруж қилишидан сесканиб кетдим. Бу немиснинг ҳушёрлиги ва етарли даражада адекватлиги аниқ эди, ва унинг миясига шу ерга келиш ёзилган экан, у бундан кам бўлмаган шуҳрат билан бу ердан чиқиб кетади. Унга менинг орқамдан ҳаракатланишни маслаҳат бериб мен юк халтани кўтариб олдим ва унга исмини сўрашим эсдан чиққанини бақириб айтдим. Исминг,исминг нима! Мен ёниб бўлаётган гулханнинг милтиллаган ёруғида у осмонга қараб, кейин қайрилгани кўрдим ва ундан кейин жавобан “Ганс, менинг исмим Ганс” деганини эшитдим.

- Сизлар шундай қилиб ажралишдингизми? – ҳайрон қолди Андрей

- Мен ҳа ажралишдик деб ўйладим, - кулиб жавоб берди йигит, - лекин немис орқамдан юриб борди ва мен уни ўз уйимда ётиб қолиш учун олиб қолдим,ахир уни кўчада қолдириб бўлармиди...

- Ухланглар! – Йолканинг овози ҳукм сингари баланд янгради, ҳамма бирданига жойларидан қўзғалди ва чиқишга қараб йўл олишди.

- Мен яна фоҳишаларни тутгани кетдим, - олдиндан лаззатланиб гапирди Андрей, шиппагини кийиб.

Ўнғайсизланишни бошқа сезмасди.

- Кеч қолдинг, - кулди Йолка. – массажли салонлар бу ерда максимум соат олти-еттиларда ёпилади.

- Йўғ-э, Тамэлда ва ёнимизда куни кеча ишлайдиган бир нечта фоҳишахоналар бор - ҳоҳлаган велорикшанинг олдига келсанг у олиб бориб қўяди, - деб маслаҳат берди Ганс. Кечаси соат ўн бирларда, ярим кечада Катмандуда сайр қилиш қизиқарли. Одамларнинг камдан-кам шарпаси у ер-бу ерда липиллаб ўтади. Кўчалар тор, уй қаторлари шундоқ сенинг тепангдан осилиб туради. Кам учрайдиган ва жуда кучсиз бўлган кўча чироқлари ён атрофни милтиллаб турган қоронғиликка буркайди ва ўрта асрлар ёки ундан ҳам қадимий бўлган шаҳар бўйлаб сайр қилаётгандай бўлиб ўзингни ҳис қилишингдан қутулиш қийин. Айниқса йўлингда минг йил аввал қай аҳволда бўлганлигини сезиш қийин бўлмаган ва шу қадар емирилиб кетган майда бутхона учраб қолса бу ҳиссиёт кучаяди.

- Тасодифий велорикша ёнига келди ва бир нарсаларни шивирлади. Гашиш, яна қанақадир гиёҳванд моддани, бирор жойга олиб оришни айтди... Андрей бошини сарак-сарак қиларди. “Қизнипми...?” Йўқ, ҳозир эмас, йўқ. “Ўғил боланими...?” Ў-хў! Бу ерда танлаш мумкин... “Ледибойними..?” Бу ерда ҳамма нарса бор! Лекин ҳозир эмас, йўқ. Яна шу кўчалар бўйлаб сайр қилгинг келарди., лекин рикша ёпишиб олганди: “массаж, гуд массаж, мен зўр массаж қилишим мумкин” Андрей тикилиб қаради – рикша – йигирма яшар йигит, майдароқ эди, қизиқ – “массаж” деганда у нимани назарда тутган эди – капаки қилишни бўлса керак, умуман олганда қизиқ, лекин ҳозир эмас, йўқ.

Бурчакка қайилиб, Андрей янада қоронғироқ кўчадан юриб кетди. Дераза эшиклари ортида қандайдир нур сочилиб турибди, равоқнинг қоронғи тешигида эркак ўтирибди.

- Массаж..., - деди у оҳистагина.

Фоғишахонами? Йўқ, ҳақиқатдан ҳам – “массаж хонаси-сартарошхона” деган вивеска илиб қўйилганди. Бу ерда ҳақиқатан ҳам соқол олиб, соч олиб, алоҳида хонада массаж қилишарди.

- Массажни ким қилади?

- Мен! – тирилиб қолди эркак.

- Ҳм...

Андрей диққат билан қаради – бу одам итоаткорларча-кулгили чеҳраси бўлган ўттиз ёшлардаги ориқ непаллик эди.

- Ҳозир массаж қилишга кеч эмасми?

- Йўқ сэр ҳали кеч эмас, киринг. Кираверинг.

Айнан нима ҳоҳлаётганини ёмон тушунган ҳолда Андрей сартарошхонага кирди. Алоҳида эшик полида матрас ётган ва чойшаб билан ёпилган хонага олиб борарди.

- Трекдан кейинми, трекдан қайтиб келдингизми?

- Ҳа, умуман олганда...

Андрей ечина бошлади. Охир оқибат қизлар билан у доим улгуради, бу ерда эса... ана шу непалликни бузиш ғояси кутилмаганда Андрейни қизиқтириб қўйди. Ёки ўзини бузишга имкон берсинми? Қизиқ, у умуман тегажоғлик қиладими-йўқми, ёки унинг миясида бундай нарсалар йўқми. Ноаниқлик бу шўхликка янада маъза берарди. Андрей бутунлай ечинди ва қорнига ётди, оёғини йирди ва асбобини шундай қўйдики у бутун чиройи билан оёқлар орасида бўлиб қолди.

- Мен трекдан кейин келдим, мушакларим чарчаган, айниқса оёқларим, менга мана бу ердаги массаж керакроқ, - ўрнидан туриб Андрей сонлари атрофида ноаниқ доира чизди ва кўтини ҳам кўрсатди. – Фақат шу ерни массаж қилиш керак.

- Яхши, тушунарли, - деб бош силкиди массажчи. – менинг отим Радж, сеникичи?

- Энди.

- Яхши Энди.

Биринчи беш дақиқа массаж одиий эди, Андрей эса борган сари массажчининг қўллари кўтига теккан пайтда кўтини бир оз кўтара бошлади. Асбоби бир оз турди ва буни Радж сезмай қолишининг иложи йўқ эди.

- Шу ердами, а? – у Андрейнинг кўтига шапиллатиб уриб қўйди.

- Ҳа, айниқса шу ерда.

Қисиб ва шапиллатиб уриб, массажчи борган сари кўтини йира бошлади ва борган сари тешигига яқинлашиб борарди, Андрей эса очиқчасига унинг қўлларига қаратиб кўтини дўппайтириб тураверди. Тешигининг бевосита атрофидаги нуқтали массажга ўхшаш муолажа Андрейга массажчининг очиқчасига қизиқиб қолганини хабар берди.

- Шу ердами? – сўради Радж, тешигидан шундоққина бир сантиметр наридаги жойни босиб туриб.

- Ҳа, ҳа.

- Ҳозир сэр бир дақиқа.

Радж ғойиб бўлди ва бир ярим дақиқадан кейин бир нарсани шитирлатиб келди. Кейин эса ечилаётган шим овози келди ва кўтига илиқ ва таранг бир нарса тегди.

- Шундайми сэр?

- Ҳа, яхши бўла қол.

Радж асбобини эҳтиёткорлик билан тешикка тиради ва тинмасдан нафас олиб уни аста-секин тиқа бошлади. Тиқиб бўлгач, у мамануният билан нафасини ростлади ва итара бошлади. Андрей унинг ҳаракатларига қарама-қарши кўтини ҳаракатлантирди, лекин Радж шу заҳоти тўхтаб қолди ва Андрей буни тезда тугамаслигини ҳоҳласа бундай қилмасдан, шунчаки ётгани мақсадга мувофиқ бўлиши маълум бўлди. Радж уни итараётгани эмас – унинг асбоби кичкина экан, балки вазиятнинг ўзи шаҳватни уйғотарди- уни непаллик массажчи итараяпти. Баъзида кўтини бир оз қисиб Андрей унинг асбобини ўйнарди.Аста-секин ҳис-туйғулар бефарқлидан ёқимлига айланди, кейин эса жуда ҳам ёқимли бўлди ва шунчаки ётиб, инграб, кўтингда у ёқ-бу ёққа бориб келаётган иссиқ асбобни сезган ҳолда ўзинг тўғрингда хаёл сурса бўларди. Бугунги кун жуда воқеаларга бой бўлди – шунча янги одамлар, шунча янги ахборотлар – ғалати ва кўп нарсани ваъда қиладиган ахборотлар, ҳаммаси эндигина бошланаётган эди.

"Қаттиқ дарёлар, мармар шамол"Бўлим 14

"Қаттиқ дарёлар, мармар шамол"

Бўлим 14