"Қаттиқ дарёлар, мармар шамол"
Бўлим 11Флоринда айтган гапларига қарамай, Фосса уларнинг “иккинчи синф” борасидаги барча саволларини жавобсиз қолдирди ва ҳеч қанақа доёбываниялар унинг нуқтаи назарини ўзгартирмади. У биринчи босқич парчаларини бажариш бўйича ҳисобот талаб қиларди, ва афтидан улар билан қониқмаган кўринарди. Джейн генетика, физиология ва цитологияга ажратган вақтини оширишда давом этарди. Ҳозирча қизиқарли эди, ва кўп нарсаларни ўрганган сари Марта ҳам борган сари унга кўпроқ кўмаклашарди, китоблар бериб турарди, саволларига жавоб берарди, лекин Росомаха исмли саккиз яшар қизалоқ ҳаммадан кўра унга кўпроқ вақт ажратарди. Бу қизча гоҳ у ерда, гоҳ бу ерда турли лабораторияларда пайдо бўларди Джейн Росомаха ва бошқа ёш болаларни кам аҳамиятсиз ва унчалик қизиқтирмайдиган бир нарса деб ўйларди. Албатта, у Джери, Марта, Поль, Энди ва бошқалар ҳам кўпинча ёш болалар билан мулоқотда бўлишини кўрган эди, лекин бу ҳол катталарнинг кичкиналарга нисбатан бўлган оддий позитив муносабатидан ҳам муҳимроқ бўлган бир боғланиш бўлиши мумкинлиги унинг калласига келмаган эди. Кунга билан бўлган мулоқотнинг тажрибаси бу масалада анча ойдинлик киритди ва Джейн бошқа пупсаларга эътибор берадиган бўлиб қолди. Маълум бўлишича, улар шундай бўлса ҳам мулоқот қилишга унчалик ошиқишмас экан ва Джейннинг ташаббуси бирин-кетин муваффақиятсизликка учради ва бу ҳолни у ихтиёрий йўллар билан сиқиб чиқариб, ўзини ҳеч нарса бўлмагандай тутарди. У ҳамма нарса жойида, болалар бола бўлиб қолаверади, улар ўз доирасида ёпилиб қолган ва улар билан алоқани йўлга қўйиш учун вақт керак бўлади деб ҳисобларди. Росомаха билан уни бир воқеа учраштирди.
Бир сафар Джерри, Джейнга ўз тадқиқотларининг бир йўналишини тушунтираётган пайтда гапи чала бўлиб қолиб кетди ва Джейнни лаборатория хоналаридан биттасига судраб кетди. Маълум бўлишича, генетик лабораториянинг икки қаватини тўлдириб турган асбоб-ускуналар ичида ўқув жиҳозлари, намойиш учун белгиланган жиҳозлар бир талай экан. Улар тадқиқот ускуналарига шунчалик дид билан уланган эдики, узоқ вақт давомида Джейн томонидан сезилмай қолиб кетган экан.
- Қара, - деб уни микроскопга қарагин деган маънода туртди Джерри бир-икки дақиқадан сўнг.
Қарашга арзийдиган наоҳрсалар бор эди! Унинг кўз ўнгида у ёқдан бу ёққа қуёнга ўхшаб момиқдай бўлган қандайдир бир ҳужайрали мавжудотлар изғиб юрарди.
- Катталаштир, - деди Джерри.
Джейн сенсорли пультда зарур маълумотларни терди ва ёритиш автоматик равишда созланмагунча бир жуфт сония кутиб турди. Энди “қуёнлар” қоплаб турган момиқ қандайдир ғалати манзарани акс эттириб турганлиги кўриниб қолди.
- Булар... ана шу тукчалар... қимирлаб туради, ҳаммаси ва ҳар биттаси – ўзгача! – Джейн ҳайратланганидан монитор устида қотиб қолди.
- Булар –спирохеталар, - деб тушунтирди Джерри. – Кўпроқ катталаштирганда улар эгри-бугри ҳаракатчан қивчинлар бўлиб, ўзининг бир ҳужайрали хўжайинига киприкчалар тарзида ёпишиб олгани кўриниб турарди. Сен кўриб турган бир ҳужайрали мавжудот бу миксотриха – мени анчадан бери қизиқтираётган объект ҳисобланади. Спирохеталар ва миксотриха биргаликда яшаб симбиотик алоқа ўрнатишади.
- Худди тахминан одам билан герпес вируси ёнма-ён яшагандайми? – деб сўради Джейн, Макснинг ҳикоясини эслаб. – Митохондриялар каби биз билан симбиозда яшашадими?
- Ҳа , бу ерда ҳам одам билан митохондриялар ўртасидаги каби симбиоз бор. Спирохеталар миксотрихаларга ҳаракатланишга ёрдам беради – кўриб турибсанми уларнинг қимирлаётганини? Бу қимирлаш тартибга солинган. Спирохеталар миксотрихалар ишлаб чифқарадиган углеводородлар билан озиқланадилар. Бунинг устига миксотриханинг устида у билан симбиозда яшайдиган ва тукчалари бўлган бошқа кўпгина бактериялар мавжуд! Бу бир-бири учун зарур бўлган ва биргаликда яшайдиган тирик мавжудотларнинг жуда мураккаб комплекси бўлиб ҳисобланади. Бу бактериялар ферментларнинг целлюлозани углеводородга ва лигнинга айлантириш учун керак бўладиган қисмини етказиб туради, ва айнан шу ҳол қизиқарлидир!
- Нимаси билан айнан қизиқарли?
- А..., - кулиб юборди Джерри. – Зоологияни ўрганиш керак! Фақат ўзининг фан тармоғида тушунчага эга бўлган тор соҳадаги мутахассислар ёш болаларга ўхшаб ожиз бўлади. Зоолог бўлганингда миксотриха – бошқалар қатори шунчаки оддий бир ҳужайрали мавжудот эмаслигини билган бўлардинг. Улар термитларнинг овқатни ҳазм қилиш трактида яшайдилар!
- Ха айтмоқчи, термитларни мен ўрмонда кўргандим, бу шундай оқсифат, деярли тиниқ чумолилар бўлиб, улар дарахт тўнкаларида, қулаб тушган дарахтлар поясида яшайдилар. Яна мен термит инларини Гоада дам олган пайтимда кўрганман – у ерда джунглида шундоққина денгиз бўйида уларнинг баланд бўйли лойдан ясалган уйчалари талайгина эди.
- Термитлар бу умуман чумоли эмас. Бу ўзига хос жониворлар. Уларнинг ноёб хислатларидан бири шуки – улар целлюлоза билан озиқлана оладилар. Айнан миксотриха целлюлозани қайта ишлаб озуқа моддаларига айлантиради. Бу термитларнинг “ноу-хау”сидир. Улар тахта-ёғочни ҳазм қилишни биладилар, шунинг учун уни роҳат билан ейдилар ва бу ерда уларга рақобатчи йўқ.
- Жуда зўр ўрнашиб олишибди-ку!
- Худди шундай.
- Биз ундай қила олмаймиз, лекин зўр бўларди – ўрмондан кетаётганингда қайин шохи билан овқатланиб йўлингда кетаверасан. Ёки, - хаёл муришни давом эттирарди Джейн, - қичитқи ўт, қаймоқ, шовулга мазали, ёқимли ҳид берадиган арча шохларининг учини қўшиб тайёрланган салат билан нонушта қилиш мумкин. Арча шохларининг учи шундай майин-яшил, юмшоқ бўладики, мен уларни чайнаб кўришга урингандим, лекин бу мазали эмаскан. Еб бўлмайдиган даражада экан... Бизлар ҳам миксотрихалар билан дўстлашиб олсан зўр бўларди, нима дедингиз? Нима бўлибди? Нима деб ўйлайсан, буни амалга ошириш мумкинми?
- Ўзининг хаёлларига берилиб кетиб Джейн уларга бир бола қўшилиб қолганини сезмай қолди. Бу айнан Росомаха эди ва у Джейнни диққат билан эшитарди.
- Буни сизлар эплай олмайсизлар, - деди Росомаха. – Биз эса энди биламиз.
Джейн умидсизликка тушган ҳолда қотиб қолди ва унинг сўзларига қандай муносабат билдиришни билмай қолди. Гапираётган қарғалар ва мулойим хорионларнинг образлари кўз олдига келди. Лекин хорионлар – имкон борича четга суриб қўйилган, фақатгина фоторасмларда кўриш мумкин бўлган узоқ нарса эдилар, целлюлозани қайта ишлай олиш хусусияти эса - муайян даражада қўрқитадиган хислат эди.
- Бу ҳам... ўша тажрибалар билан боғлиқми?
- Бу ерда ҳамма нарса тажрибалар билан боғлиқ, - деди Росомаха, ҳали ҳам Джейнга базада яшайдиган болаларнинг назари билан тикилиб турган ҳолатда. Уларга Джейн худди одам эмас балки арвоҳдай кўринарди шекилли.
- Мен болалардаги генетик ўзгаришларга олиб келадиган тажрибаларни назарда тутяпман, - деб тушунтирди Джейн.
- Ҳа. – Қисқагина жавоб берди Росомаха.
- Демка... сен мана шундай ўрмон бўйлаб юриб, қайин баргини ейишинг ёки қарағайдан қолган тўнка бўлагини ғажишинг мумкин экан-да, кейинчалик уларнинг бари қайта ҳазм бўлиб озуқа моддаларига айланадими?
- Ҳа, қўлимдан келади. Биз- янгича болалармиз – буни ҳаммасини уддасидан чиқамиз, фақат қарағай тўнкасини ғажиш қизиқарли эмас – ҳаддан ташқари қаттиқ.
- Ахир бу мазали эмаску!
- Сен учун мазали эмас, биз учун эса аксинча – мазали.
Росомаха яна джеррига қаради ва у яна елкасини қисди.
- Ўзинг ҳал қил, - нимани назарда тутганини билмай деди у Росомахага ва илдам қадамлар билан лабораториянинг узоқ бурчаги томон йўл олди.
Росомаха Джейнга осойишта назар билан тик қарар эди. Бу назарни автоматик равишда ўйчан дейишни одам ҳоҳларди, лекин у бундай эмасди. У гўёки ўзига Джейннинг образини сингдирмоқда эди, бу ўхшатиш кўпроқ ўша вазиятга тўғри келарди. Унинг назари бирмунча илиқлашди ва Джейн яна ўзини арвоҳ деб ҳис қилмасди.
- Сен бирор марта заҳарланганмисан? – деб сўради Росомаха.
- Сен бирор марта қандайдир овқат еб, ундан кейин заҳарланганми деб сўраяпсанми? Албатта.
- Сен биласанми нмадан заҳарланганингни билиш мумкин?
- Хўш...
- Сен еб қўйган овқатингни кўз олдингга келтир. Агар бирор овқатни фараз қилаётганингда сени кўнглинг айниса, сен айнан шу овқатдан заҳарланган бўласан. Тана ана шундай хусусиятга эга. Агар тана яна кўпгина хусусиятларга эга бўлиб , уларнинг баъзилари ҳамма одамларнинг қўлидан келади, баъзилари эса фақат Ёритилган Идрокларни бажара оладиганларнинг қўлидан келади, баъзиларини эса фақат бизлар – типратиканлар эплаймиз.
- Типратиканлар?
- Янги турдаги болалар. Ният қилиш таъсири остида мордларда туғилган болаларни назарда тутяпман.
- Бу ерда яшайдиганлар орасида типратиканлар кўпми?
- Ҳаммаси. Бу ерда бошқача болалар йўқ.
Джейн улар нима тўғрисида гаплашмоқчи бўлишганини унутиб қўйди ва Росомахани саволлар билан кўмиб ташламоқчи бўлди, лекин у қатъий равишда мавзуга қайтди.
- Тана ўзига овқат танлаб олиш хусусиятига эга. Агар сен “нима ейиш керак” ва “қачон ейиш керак” қабилидаги концепциялар таъсирида бошинг айланиб кетмаган бўлса, агар танангни бўкиб ейиш билан бўғмаётган бўлсанг... – шу ерда у Джейнга шубҳа билан қаради.
- Мен икки ҳафтадан бери очликни назорат қилиш билан шуғулланаяпман! – деди хитоб билан Джейн.
- “Икки ҳафтадан бери”, - қизиқ ҳолда юзини буриштирди Росомаха ва жилмайди. – Мана ўшанда тана ана шу масалаларни ҳал қилишни ўрганиб олади. Сенда бирорта муайян нарсани ейиш истагинг бўлади ва у сенга айнан ҳозир мазали бўлиб туюлади.Тушунарлими?
- Тушунарли. Яъни сизнинг организм миксотриха билан симбиотик боғланишни ўрнатиб, шунчалик ўзгариб кетдики, целлюлозани ҳам ҳазм қилишни уддалайдиган бўлди ва натижада сизнинг целлюлозага бўлган ва таъм реакцияларингиз ўзгарди, у сизларга мазали бўлиб кўринадиган бўлди?
- Ҳа. Умуман олганда типратиканларнинг организми айтайлик хитин ёки муретин эмас, балки айнан целлюлозани ҳазм қила олиш хусусиятига эга бўлишида ҳеч қандай ғайритабиийлик йўқ, ахир целлюлоза худди ўша глюкозанинг ўзику, фақат бошқача ташкил этилган. Яна яқинда биз аниқлашимизча, типратиканлар организми фосфор кислотасини полифосфат гранулалари кўринишида сақлай олиши маълум бўлди – баъзида уларни яна “волютинли гранулалар” дейишади. Бундай гранулалар кўпчилик бактериялар ва яшил сувўтларини тўплай олади...
- Шунинг учун ҳам сизлар айни пайтда сувўтларидан ҳам у-бу хислатларни ўрганиб олдинглар, шундайми?, - кулиб юборди Джейн. – Балки сув тагида нафас олишни ҳам ўрганиб оларсиз?
- Балки, - кутилмаганда дарҳол жавоб қайтарди Росомаха, - гарчи айнан полифосфатларнинг сув тагида нафас олишга алоқаси йўқ. Фосфор организм ҳаётида муҳим роль ўйнайди ва бактериялардаги волютинали гранулалар кўпинча қўшимча энергия манбаи сифатида ишлатилади. Уларнинг типратиканлар организмида қандай ишлатилишини биз энди ўрганаяпмиз.
- Жуда ҳам қизиқ, - деб тўнғиллади Джейн. – Джерри мени мана шу микроскоп олдига ўтказиб спирохета билан миксотрихаларни кўрсатмоқчи бўлгани жуда зўр бўлди. У демак энди миксотрихалар типратиканлар организмида қандай яшашини ўрганаяпти, шундайми?
- Ҳа. Бу ҳам жуда қизиқ-ку, олдинлари олий организмлар билан бир ҳужайрали организмлар ўртасида симбиотик алоқани ва шунга ўхшаш нарсаларни реал вақт оралиғида кўриб ўтишнинг иложи йўқ эди.
- Герпесчи?
- Герпес бу алоқани одам билан ҳозир ўрнатмаган, балки қадим замонларда, балки юз йиллар олдин ўрнатган. Сен герпес вирусини кўрганмисан?
- Йўқ, бу лабораторияда у борми?
- Албатта, - ҳайрон қолди Росомаха. – Бу ерда анча-мунча нарса бор. Генетик ҳам, кимёвий ҳам, физик ҳам ва умуман ҳар қандай лаборатория – уларнинг барчасининг ярми ўқитиш осон бўлиши учун намойиш этиладиган қурилмалардан иборат.
- Мен буни сезмабман...
- Ахир шундай бўлгани қизиқроқ-ку – ҳаммасини ўз кўзинг билан кўриш, ўз қўлинг билан ушлаб кўриш. Қуёш нури призма ёрдамида таркибий қисмларга ажралишини плакатга чизилганини кўриш бир бошқа, ана шуни ўзини – унинг аввал таркибий қисмларга ажралиши, кейинги призмада яна оқ рангга аралашиб кетишини ўз кўзинг билан кўрган бир бошқа. Плакатда ҳоҳлаган нарсани чизиш мумкин, ҳаттоки призмадан чиқиб турган асбобни! Ташқи дунёда ўқитиш асосан расмларга ва плакатларга асосланган, биз эса – ўзимиз кўрамиз, ўзимиз ушлаб кўрамиз, ҳидлаймиз, аралаштирамиз... бундай қилиш қизиқроқ, бундай қилсанг фақатгина ёдга олмасдан, уни сезишни ўрганасан.
Джейннинг бахтига Росомаха билан бўлган бу учрашув ягона бўлмай, ўз давомини топди. Росомаха уни ажабланарли қувват билан турли лабораторияларга судрарди ва ҳамма нарсани кўрсатиб,гапириб берарди. Ҳаттоки Джейнга ўз беш панжасидек яхши таниш бўлиб туюлган физика лабораториясини у қайтадан очгандай бўлди. Росомаха ҳақ бўлиб чиқди – ўз қўли билан ушлаб Джейн айнан физикани шунчаки билибгина қолмай, уни ҳис қила бошлади. Поль Джейннинг лабораторияда шунчалик намойишга мўлжалланган қурилмалар борлигини нима учун олдинроқ кўрсатмаганлиги тўғрисидаги саволига у фақатгина елкасини қисарди.
- Сен сўраганинг йўқ эди..., – дерди холос.
Джейннинг кутганига қарши бошқа типратиканлар у Росомаха билан мулоқот қилаётгани учунгина у билан мулоқот қилишмасди. Агар улар ҳовуз ёнидаги майса устида думалаб ёки бадминтон, теннис ўйнаётган пайтда гаплашсалар ҳам, Росомаха билан алоқа қиладиган бошқа типратиканлар Джейн атрофида бўшлиққа ўхшаган нарса ҳосил қилардилар. Бошқа қочоқлар ва биринчи синфдагилар билан улар ўзларини ана шундай четга олиб юришарди, Энди, Флоринда, Фосса, Томас, марта ва бошқаларга ҳаммомдаги баргларга ўхшаб ёпишишарди.
- Нимага улар ўзларини четга олиб қочадилар, - деб сўради бир сафар Джейн.
- Улар четга олиб қочмайдилар.- Эътироз билдирди Росомаха. Ўзини четга олиш – бегоналашиб кетишнинг бир туридир, биз эса бундай бегоналашишни бошимиздан кечирмаймиз.
- Улар менга худди арвоҳдай қарашганида ва умуман мулоқот қилгиси келмаганида нимани бошидан кечирадилар?
- Қизиқ савол, - ҳайрон қолди Росомаха. – Улар айни пайтда бошидан кечираётганларини бошидан кечирадилар, ким нимани. Уларнинг мулоқот қилишни ҳоҳламасликларининг сабаби оддий – қизиқишнинг йўқлиги сабабли. Бу худди ҳоҳламоқчи бўлган овқатингни ейишдай табиий бир ҳол – ким қизиқарли бўлиб кўринса, ўшанга қизиқиш ва ким қизиқарли бўлиб кўринмаса унга умуман қизиқмаслик.
Ҳа, бу ростдан ҳам табиий бўлиб кўринарди. Джейн самимийларча бу билан рози бўлди, бундай аниқлик чиндан ҳам пайдо бўларди,лекин хафа бўлиш ва таажжуб, бегоналашиш хуружлари ҳар сафар ўзига нисбатан лоқайдликни сезган пайтида пайдо бўларди. Охир оқибат Джейн бу масалага нуқта қўйишга қарор қилди,бегоналашиш ва боз устига хафагарчилик нафрат кўринишлари эканлиги ва бу фикр билан у рози бўлмаганлиги тўғрисида ўзига ҳисобот берди.
- Бундан бир парча ясагин, ундан ҳам осони бор эканми? – деб маслаҳат берди Фосса. – бегоналишишни ва ўзига нисбатан қизиқишни бартараф этиш борасида парча яратгин. Бегоналашишни бошдан кечиришнинг цикл асосида амалга ошиши.
У айнан шундай иш тутди. Циклик идрок амалиёти Фоссанинг гаплари бўйича Ёритилган Идрокларга эришиш учун энг самарали усуллардан бири ҳисобланади. Фосса ҳар кунги парчаларда циклик идрок иштирок этишини қатъийлик билан талаб этарди. Олдинига сен ўзингни негатив ҳис-туйғу ҳолатингда эслайсан, айнан шу негатив ҳис-туйғуни бошингдан кечиришингга эришасан, уни беш сония давомида бошингдан кечирасан, кейин эса Ёритилган Идроклар ёрдамида ёки шунчаки ўзингни ана шу ЁИ да эслаб ЁИ ҳосил қиласан ва уни ўн сония бошингдан кечирасан. Бир дақиқада тахминан учта цикл ҳосил бўлади. Битта парча – ана шундай амалиётнинг ўн беш дақиқасини билдиради.
Джейн ана шу амалиётни бажаришни энди бошлаганида, ўн беш дақиқа тугаганида амалга оширган тиришишлари натижасида терлаб ҳам кетарди. Циклик идроклар бўйича унда элликтача парча тўпланганида бу жараён анча енгил амалга ошадиган бўлди, шунга қарамасдан Фоссанинг чеҳрасига қараганда Джейн бирор нарса Фоссани кўнглидагидек бўлмаётганини тушунди, лекин айнан қайси жиҳати бўлмаётганини Фосса айтмасди – бу унинг услуби эди. Лекин ҳозирда Джейн циклик идрок амалиётини бегоналашиш ва типратиканларга нисбатан хафа бўлиш борасида қўллаётган пайтида бир нарса ўзгаргандай бўлди ва аввалига нима ўзгарганини ўзи ҳам тушунмади. Циклик идрок нинг парчаси кетидан бошқа парчасини бажарар экан, у ана шу амалиётга ҳамроҳ бўлиб бораётган ғалати бир ҳиссиётларга эътибор берди. Қаердадир кўкрак томонда “вакуум” хуружлари – бу сўз ана шу ҳиссиётни ифодалаш учун кўпроқ тўғри келди - бошланар эди.
Кейин “вакуум” тепага ва пастга томон тарқалди, қаергадир ичкарига, умуртқа томонга чуқурроқ интилди ва ҳар сафар Джейн негатив ҳис-туйғуни келтириб чиқарганида умуртқа бўйлаб бир нима пастга тушаётгандай бўларди, ЁИ ни келтириб чиқарганида эса бу “бир нима” худди тепага қараб кўтарилгандай бўларди. Бу тажрибалар Джейнни ўзига тортиб олди ва кун давомида у циклик идроклар амалиётига ўн мартадан кўп қайтар эди ва ҳар сафар ярим соатдан кейин у яна шу ишни бажариши борасида олдиндан лаззатланарди.Бу парчаларни тўплаш амалиёти борасида олдиндан лаззатланишга нисбатан янги ҳол эди.
Кечқурун Джейн дзюдо билан шуғулланиш учун отланди ва спорткомплексдан чиқиб келаётган Фоссани учратиб қолди. У Джейнга бир қараб қўйди ва кутилмаганда бирдан тўхтаб, унинг қўлини ушлаб олди.
- Бугун нечта парча тўпладинг?
- Тахминан йигирматача, аниқроғини айтишим мумкин.
- Орасида қизқиарлилари бормиди?
- Циклик идрок
- Айнан нимаси?
Джейн ўзининг ҳиссиётларини сўзлаб берди ва Фоссанинг чеҳрасида қизиқиш аломатларини сезиб қолди.
- Бутун умуртқанг бўйлаб чўзилиб кетган устунни ёки ичи бўш қувурни кўз олдингга келтир. Унинг ичида – қанақадир фараз қилинаётган поршень бўлсин. Сен негатив ҳис-туйғуларни келтириб чиқараётганингда поршень пастга тушади, ЁИ ни келтириб чиқараётганингда эса поршень тепага кўтарилади. Ана шундай фараз қилинаётган “қувур”ни тозалаш билан шуғуллан, яъни циклик идрок амалиётини ана шундай тасаввурлар, ана шундай образлар билан ҳамоҳангликда олиб бор ва оқибати нима бўлишини кузатиб кўр.
Эртаси куни бирор қизиқарли воқеа рўй бермади, лекин Джейн бирор нарса ҳосил бўлиши кераклигини билиб, амалиётни ортиб борувчи қатъият билан бажарарди. Ҳали ҳеч қачон у бирор ишни бунчалик қайсарлик билан бажармаган эди, бироқ шу куни ҳам, эртаси куни ҳам ҳеч нарса рўй бермади ва аста-секин унинг қатъийлиги ҳаво пуфагига ўхшаб пучайиб қолди ва охир-оқибат у шу амалиётни бажаришга нуқта қўйди. Шунга қарамасдан,бирорта ноёб жиҳатларнинг йўқлигига қарамай, амалиётнинг мақсади бажарилган эди – типратиканларга нисбатан бегоналашиш ҳиссиёти одат бўйича пайдо бўладиган бўлса ҳам уни бартараф этиш эндиликда бир сониядан кам вақтни талаб қиларди.
“Истаклар сайти”ни яратиш ҳам қизиқарли машғулот бўлиб чиқди. Ҳамма болаларни кечқурун тўплаб, Фосса намунани кўрсатди. Бу намунага кўра қолган ҳамма ўзиникини яратиши лозим эди: олдинига барча кучли истаклар рўйхатини тузиб чиқиш керак эди, кейин эса ҳар бир истакни муайян бир кичкина расм билан белгилаб қўйиш ва бу расмларни htm-саҳифасига жойлаштириш керак эди. Ҳар бир расмдаги ссилка ана шу истакка бағишланган саҳифага олиб борарди. Бу саҳифада ана шу истакни амалга ошириш учун кўзланган қадамлар кетма-кетлиги, шунингдек амалга ошириб бўлинган қадамлар кўрсатиб ўтиларди. Баъзи ҳолларда расмдаги ссилка янада ойдинлашган истакларга олиб борар эди. Масалан, фанларни ўрганиш истаклар сайтида алоҳида расм билан белгиланган эди. Ундаги ссилкалар эса Джейн парчалар тўплаётган фанлар рўйхатига олиб борарди ва ҳар бир фан ўзининг расми билан кўрсатилган эди. Ҳар бир фандан ссилка ана шу фаннинг йўналишлари кўрсатиб ўтилган саҳифага олиб борарди, масалан: “биология” расми “денгизда яшовчилар”, “қушлар”, “судралиб юрувчилар”, “ўсимликлар” ва ҳоказолар рўйхатига элтиб қўярди ва бу ҳар бир позиция ана шу йўналиш бўйича ёзилган парчаларни ўз ичига олган файлга олиб борарди. Ўз истакларингни яхши кўзга кўринадиган тартибга келтириш бўйича машғулотлар аввалига туюлганидан кўра бирмунча кўпроқ вақт талаб қилар эди, ва яна икки кеча кетма-кет болалар гоҳ у ерда, гоҳ бу ерда тўпланишиб ўз сайтларига тарқоқ маълумотларни киритишарди. Фоссани маслаҳатига кўра, улар бир-бирининг сайтларига мўралашмасди, лекин шунга қарамасдан у ёки бу масалаларни муҳокама қилишдан қочиб қутулиб бўлмасди. Қайсидир лаҳзада Джейн улар бир-бирининг ўтмиши тўғрисида деярли ҳеч нарса билмаганликларини тушунди. Улар шу ерда қишлоқда учрашишди ва уларнинг ҳаёти , айниқса биринчи синфга ўтишганидан кейин шу қадар мазмунга бой ва қизиқарли эдики, ўтмишлари ҳақида бир-биридан сўраш уларнинг миясига ҳам келмаган эди. Айриннинг ўтмиши тўғрисида Джейн умумий тасаввурга эга эди, чунки битта хонада яшаб улар ўзларининг суҳбатларида муқаррар равишда ўтмишга тегишли маълумотларни эслаб ўтишарди. Серенанинг болалиги тўғрисида гап кетганда , ҳамма компьютерини йиғиштириб қўйиб ва оғзини очиб унинг ҳикоясини тинглашга мажбур бўлишди. Серена ўқитувчилар оиласида тарбия олган экан. Бир томондан унда китоб ўқиш имконяити бўлган, иккинчи томондан эса у ота-онаси томонидан қаттиқ концептуал босимга дуч келган эди. Серена ҳам уларнинг фикрича ўқитувчи, обрўли одам бўлиши керак эди. Вақти соати келгунча мушкуллик юзага келмаётганди.
- Мен ўн икки ёшга тўлганимда, мен дугонам ўтказаётган бир кечки ўтиришга бориб келдим. У ерда унинг меҳмон бўлиб келган амакиваччаси ҳам бор эди. У биздан уч ёшга каттароқ эди ва нима қилиб бўлса ҳам ўзини кўрсатгиси келарди, - деб гапириб берарди Серена. – У ўзини довюрак, жасур қилиб кўрсатгиси келарди ва гоҳ ўзини қаҳрамон қилиб кўрсатгани, гоҳ умумий обрў қозонгани тўғрисидаги воқеаларни гапириб берарди. Олдинига ҳамма уни диққат билан тингларди, кейин эса ҳамма бу воқеалар юмшоқ қилиб айтганда бўрттириб кўрсатилгани ва ҳаттоки ўйлаб чиқарилганини тушуна бошладилар, лекин тарбияли болалар бўлганликлари учун ҳаммаси ўзларини гўёки диққат билан эшитаётгандай қилиб кўрсатишарди. Унинг юзига тикилаётган вақтда мен ўзим билмаган ҳолда у ҳеч қандай довюрак ва жасурмаслигини, балки аксинча қўрқоқ ва ёқимсиз одамлигини тушундим. Шу пайтда менинг кўнглим айнади - биз бу ерда ўтириб бошимизни силкитаяпмиз, бу сўтақўзи эса ўзининг навбатдаги “жасур ҳаракати” тўғрисида бўлмағур нарсаларни гапириб ётибди. Уни ўз жойига қўйиб қўйишни истаб қолдим, мен ўрнимдан турдим ва таклиф этдим: кел, мен ҳозир иштонимни ечаман ва сен шу ишни қиласан. Ким буни қила олса, ўша довюрак, ким қила олмаса, жойида ўтириб қисиб ўтирсин дедим.
Трапп бу манзарани кўз олдига келтириб кулиб юборди.
- Бир сониядан кейин мен буни айтганимга пушаймон бўлдим, лекин орқага чекинишни ўзимга эп кўрмадим. Мен ўзимдан шорта ва иштонимни ечдим, у бўлса қимирлагани ҳам йўқ. Шундан кейин у жимиб қолди, ноқулайсизликдан уялиб кетган болалар бу ишни босди-босди қилишди, мен эса ўйланиб қолдим. Бу вазиятни кўп марталаб миямда айлантириб чиққанимда, мен аниқ эсимдаки иштонимни ечишнинг қўрқув даражаси ўнга тенг эди. Иштонимни ечганимда, яъни мен ўлгудай қўрққан вазият юзага келганда эса қўрқув мутлақо йўқолди. Мен бу вазиятни яна ва яна эсга олардим. Айтмоқчи номақбул ҳеч нарса рўй бермади. Бу нарса мени роса қаттиқ қизиқтириб қўйди. Зиёли ота-онанинг фарзанди бўлганим учун мен ҳар хил қўрқувлар билан бўғиб ташланган эдим – кўйлакни кир қилиб қўйишдан қўрқиш, “илтимос” ёки “раҳмат” айтмасликдан қўрқиш, дарсга кеч қолишдан қўрқиш, ўқитувчининг аёвсиз назарига тушиб қолишдан қўрқиш..., бу қаторни чексиз давом эттирса бўлади. Қўрқувлар девор сингари сени ўраб туради, кўкракни сиқади, нафас олишга ҳалақит беради, ахир болалар буни тушунмайдилар ва бунга ҳисобот бермайдилар. Мен буни тушунардим, чунки менинг ҳаётимда “таътил кунлари” бўлган – бир сафар мени амакимнинг олдига нефт платформасига жўнатишди. Амаким ўзининг насослари билан овора бўлиб турган пайтида мен тўла, деярли ҳеч ким томонидан назорат қилинмайдиган эркинликка чиқдим, гарчи у бир бир неча гектарли қўшма ҳудуд билан чегараланган бўлса ҳам. Лекин гектарлар менинг миямни ҳеч ким итармагани олдида нима ҳам бўларди. Мен платформадаги ягона ёш бола эдим, ва расмий равишдами балки норасмий равишдами..., ишқилиб мен бажарган барча ишларни ҳамма қўллаб-қувватларди, мендан ҳайратланишарди. Шунинг учун ҳам орқага қайтишдан даҳшатлироқ нарса йўқ эди, ва бундан ҳам даҳшатлиси шу эдики, мен ўз уйимни, подъездимни, квартирамни, ошхонамни эслаганимда, буларнинг ҳаммаси менда ватанни қўмсашни келтириб чиқарарди ва ўзингдаги ана шу иккиланишни сезишдан энг даҳшатлиси йўқ эди. Бу иккиланиш менга жиноий ва ғайритабиий кўринарди – қамоқхонага интилиш, ўлим ҳидини чириб кетишни соғиниш. Мен бу иккиланишдан уялардим ва бу тўғрисида ўйламасликка ҳаракат қилардим. Мен яна гапга кирадиган консерваланган қалқонбалиқ бўлиб қолишни орзу қилдим, мен ҳаттоки ёмон кўрган бувимнинг олқишига сазовор бўлдим. Унинг олқишлари мен учун заҳар эди, мен ўзимдан ана шундай вазият учун нафратланардим ва жирканардим, лекин нима ҳам қила олардим? Ҳар ҳолда у пайтда мен шундай ўйлардим. Ана шундай мутлақо улкан ва енгиб бўлмас инерция кучи олдида мен нима ҳам қила олардим? Ва бирданига – уфқда менинг дугонамнинг тентаксимон акаси пайдо бўлгандай юз фоизли тасодифга кўра мен қўрқувни қандай қилиб енгиш мумкинлиги тажрибасига эга бўлдим. Бу тентаксифат ака мени роса ғазаблантирган эди.
Мен ҳали буни тегишли равишда ифодалаб бера олмас эдим, мен умуман ўйлашни ёмон кўрар эдим ва кам дан кам ҳамда оз миқдорда ўйлардим, чунки “ўша пайтдаги ҳолатимга нисбатан қўлланилса ”ўйлаш” катталар кетидан барча бемаъни гапларни қайтаришни билдирарди, лекин бунинг ҳаммаси танавий билим доирасида эди.
- Одамнинг танаси у билан нима билан заҳарлангани ва у нима ейишни ҳоҳлашини биладими, - деб кутилмаганда Джейн ўзидан гап қўшиб қўйди.
- ...Хўш, бутун танам билан, энг ички аъзоларим билан мен қўрқувнинг охири борлигини, уни енгиш мумкинлигини тушундим ва буни билиш мени маст қиларди ва заҳарларди. Мен бошқа нарса тўғрисида ўйлай олмадим ва кўрсатилган барча йўл-йўриқларни бажариб, битта ипга боғланган ҳолимда жиннича урф-одатларни бажариб менда ўша ондаёқ бошқа қўрқув – фош бўлиш қўрқуви пайдо бўлди. Менинг назаримда катталар муқаррар равишда мени фош қилишлари, буни кўрмасликнинг ва тушунмасликнинг иложи йўқлигини тушунишлари мумкин эди. Шундан кейин мен ўзимни сотиб қўймаслик учун кўзларимни пастга туширадиган бўлдим, аста-секинлик билан - улар ҳеч нимани кўрмаяпти, улар кар ва кўрдирлар – деган очиқ-ойдин ишонч пайдо бўлди ва мустаҳкамланди. Мен ҳали занжирбанд эдим, қўлимда қўлкишанлар бор эди, лекин менинг қўлимда уларни очадиган калит бор эди ва бу калит кўринмас эди! Кейин эса.., - Серена ўйланиб қолди, - кейин мен қўлимда эркинлик калитини ушлаб туриб ундан фойдаланмасликни эплай олмадим. Бир сафар столдан тураётиб мен онамга “раҳмат” демадим. Назаримда танам ёғочдай қотиб қолган эди, мен оёқларимни сезмасдим, мен столдан тураётганимда менинг оғзим шиддат билан йирила бошлади ва мен яна бир оз фурсатдан кейин синиб, бу манзарани кўриб чида олмаслигимни тушундим. Онамнинг юзида ҳали нафратланиш эмас, балки йиғилиб бораётган ажабланиш ёзилган эди. Барчасини тормозланишга, ўйланиб қолишга йўйиб ҳали ҳаммасини тузатиш мумкин эди, ҳар бир сония ўтган сайин даҳшатли хотима етилиб борарди, мен хиёнаткорона механизмни қандай қилиб ушлаб қолганимни яхши эсламайман, лекин мен уни ушлаб қололдим. Мен бир ҳафта олдин бегона ёшлар иштирокида иштонини ечган анови одам қилган нарсани қилдим – мен шунчаки ўша одам бўлиб қолдим ва ўша одам бу ишни қилди. Яна ўша одамдай бўлиб, мен ҳар томонлама унга ўхшаб қолдим, менга энди бундай нафратланиш токайгача бориши мутлақо барибир эди, ундан кейин эса онамнинг нафрати, мен отамнинг панд-насиҳатларини қулоқларим остидан ўтказа бошладим. Отам менинг ўша қилиғимни ўспиринлардаги руҳий четга чиқишларнинг хуружи деб қабул қилган эди. Ўшандан бери мен ҳеч қачон столдан тураётганимда онамга “раҳмат” демасдим ва ўшандаёқ, биринчи лаҳзаларда, мен ўзимни енгиб чиққан пайтимда, мен бу нарсани абадийлигини, бундай эркинликни мен ҳеч кимга бермаслигимни билардим. Ота-онам мени жазолашга уринишди ва уларнинг ҳаяжонланган миялари ўйлаб топган жазо чоралари менинг реаллик ҳис-туйғумни янада ўткирлаштирди, мен гўё миллиметр кетидан миллиметр ўз-ўзимни чириб бораётган, ўйлаб топилган ва ҳақиқий бўлмаган болалик ботқоғидан чиқариб олаётган эдим. Онам менга эндиликда ўзимга-ўзим овқат тайёрлашимни айтди, мен ростдан ҳам ўзим тайёрлайдиган бўлдим, бу машғулот менга ёқиб қолди. Маълум бўлишича мен доим ўзимга ёқадиган эмас, балки менга тайёрлаб беришган овқатларни еган эканман. Мен ўзимни янада ҳаракатчанроқ сеза бошладим, менга борган сари кўпроқ ва кўпроқ таъсирини ўтказадиган босиб эзадиган ланжликдан халос бўлдим, шунингучун ота-онам бундай аҳволдан ташвишга тушишди ва мени дўхтирга етаклашди. Дўхтир қанақадир сурункали ланжлик синдроми тўғрисида гапирар ва бахтимга мени ичишга мажбур қилишмаган қанақадир дорилар ёзиб берарди. Маълум бўлишича ҳеч қандай синдром йўқ эди, бор-йўғи мен ҳар куни ўзим ҳоҳлаган овқатни эмас, балки менга мажбуран тайёрлаб беришган овқатни еган эканман.
- Овқат билан қийнаш, - деб қўшиб қўйди Трапп.
- Онам мени тузалмаётганимни, аксинча унга нисбатан қўшимча эркинлик даражасига эришаётганимни кўриб, ҳамма нарсани ўз жойига қайтаришни ҳоҳлаб қолди. У мени ошхонада тартибсизлик келтириб чиқараётганимни баҳона қилиб, менга овқат тайёрлашни таъқиқлаб қўйди. У мени ошхонадан итариб чиқариб, ҳаттоки жисмоний куч ишлатишга уринди. Бироқ бу ерда отамнинг кўмаги билан мен уни алдадим. Отам учун ҳар қандай хотин киши, профессор ёки академик бўладими, ким бўлишидан қатъий назар эркакнинг озуқавий ўсимтаси бўлиши, яхши овқат пишира олиши ва бундан хурсанд бўлиши лозим эди. Мен бундан фойдаландим ва ўз-ўзимга овқат тайёрлаш ҳуқуқини яна қўлга киритдим. Бир неча кун ўтди, мен бу курашдан бир оз совидим ва менинг тўхташга ҳоҳишим йўқлигини тушундим. Иккита қўрқувни яксон қилиб, мен яна бирортасини яксон қилишни истаб қолдим ва кунлардан бир куни кечаси мен мисли кўрилмаган иш қилдим – мен овқат еб бўлганимни айтдим ва қолганлар билан бирга ўтирмадим. Мен деярли фалаж бўлиб қолган ҳолатларнинг хуружини ўз ичига олган ва ўзимга таниш бўлган барча қўрқувлар кетма-кетлигидан ўтдим, мен буни уддаладим ва аввалгидай энг қўрқинчлиси бу қарор қилиш ва уни бажариш эди. Ундан кейин бўлган нарсалар эса – қалбининг нозик жойларигача ҳақоратланган отамнинг барча бақириқ-чақиқриқлари, барча дўқ-пўписалари, ҳақоратлари, панд-насиҳатлари – буларнинг барчаси эндиликда менинг миямнинг ёнидан ўтиб тўғридан-тўғри унитазга қараб оқаётган қандайдир ўзан бўйича оқарди.Менинг назаримда отам мени уришга ҳам тайёр эди, лекин у журъат этмади, лекин агар шундай бўлганда ҳам бу ҳол мени тўхтата олмасди, аксинча марказга интилувчи куч каби тезлаштириб юборарди.
Серена тўхтаб қолди. Пайдо бўлган тўхтамни ҳеч ким бузгиси келмасди, ва ўртадаги сукунат асло таранглашмаган эди,аксинча уни давом эттиришга даъват қилаётгандай эди. Гўёки Айринга қизиқарли бўлаётгани ёки зерикаётганини тушуниш учун Серена Айринга бир боқди ва унинг тик нигоҳи билан учрашиб, давом эттирди.
- Мен тўхтамадим. қўрқувлар мени кечаси, ухламоқчи бўлганимда ўз домига тортарди. Айнан шу пайтда мен нимагадир кучсиз, мажолсиз бўлиб қролардим ва агар ота-онам мени синдиришмоқчи бўлишганида улар айнан ана шундай вазиятдан фойдаланишлари лозим эди, лекин улар уриниб кўрмадилар. Улар мана шу ўспиринларча хатоликлар худди мўъжизадай яқин орада ўтиб кетади деб ўйлашарди ва воқеалар ривожини кута бошлашди. Каравотда ётиб ва ўзимни қанчалик муросасизларча тутганимни эслаб мен ҳаттоки ғужанак бўлиб олардим, мен ана шундай ишларни амалга оширганимга ўзим ишонмасдим. Мен ҳаттоки эртаси куни ўзимни айнан бугунгидай тута олишимга шубҳа қилардим. Тушларим хавотирли эди ва мен бутун вужудимни тер босган ҳолатда уйғониб кетардим, лекин эртаси куни мен бошқача одам бўлиб қолардим. Каравотдан тураётиб мен фақатгина кейинги сафар қўрқувнинг қайси бирини яксон қилишим тўғрисида ўйлардим. Бу спортга, наркотикли қарамликка ўхшаб қолган эди.
- Наркотикли қарамликка? – деб гапини бўлди Айрин.
- Ҳа, чунки мен бундан буёғига қўрқувларни ҳаммасини яксон қилмасдан яшай олмас эдим.
- Нима қилибди? Мен ҳам ҳозир негатив ҳис-туйғуларни йўқ қилмасдан туриб, ЁИ ларни келтириб чиқармай яшай олмайман, бу ҳол мени гиёҳванд бўлиб қолганимни билдирадими? Бу дегани ЁИ ҳам гиёҳванд моддами? Нима учун сен қатъий, қувончли истакни, эркинликка интилишни, эркинлик қувончини “гиёҳвандлик”ка берилиш билан ўхшатяпсан? Мен бунга норозиман. Мен бу икки бир-бирига қарама – қарши тушунчаларни чалкаштириб юбораётганингга қаршиман.
Серена ўйланиб қолди.
- Ҳа, мен розиман. Ҳақиқатдан ҳам мен уларни тенглаштирганим йўқ, бу сўз ёрдамида ана шу эркинликка интилишнинг нақадар эҳтиросли эканлигини уқтирмоқчи эдим холос. Ўхшатиш ўринсизлигига розиман. Мен ҳаммасини айтиб бера олмайман... менда бошқача ҳаёт бошланди. Мактабда, уйда, кўчада, мусиқа бўйича ўқитувчи билан ўтадиган хусусий дарсларда, магазинда – ҳамма ерда мен қўрқувларга хужум қила ва уларни яксон қила бошладим. Бунга бошқалар ҳам эътибор бера бошлашди ва аста-секинлик билан мен бегоналашиб қолдим. Дўстларимнинг ва дугоналаримнинг ота-оналари очиқчасига ёки ниқобланган ҳолда ўз болаларига мен билан мулоқот қилишни таъқиқлаб қўйишди. Уларнинг ўзлари ҳам мен билан мулоқот қилишга унчалик интилишмасди, чунки уларни ҳам мендаги бўлган ўзгаришлар чўчитарди. Мени салкам касалга, ғарибга, ақлий жиҳатдан заифга чиқариб қўйишди, менинг ота-онам бўлса бажону дил уларга бу ишда ёрдам беришарди, чунки бундай ҳаракатлар ҳамма нарсани тушунтирарди ва ота-онамни қанчалик ғалати туюлмасин қайсидир маънода тинчлантирарди. Ғариб, ақли заиф бўлган қизга эга бўлиш – бир бошқа, онгли равишда ўрнатилган тартибга қарши чиққан одамга эга бўлиш – бир бошқа. Олдинлари оқсуяклар ўзида мигрень борлигини билсалар ШМҲ ни бошидан кечирардилар – бу уларнинг оддий одамлар эришиб бўлмайдиган ғайритабиий турмуш тарзини олиб бораётганликларини билдирадиган касаллик эди. Менинг ота-онам ҳам менинг “касал”имга нисбатан ана шунга ўхшаш ҳис-туйғуларни бошларидан кечиришарди. Отам мени руҳшуносга етаклади ва менинг энцефалограммамда қандайдир эпилептоид контурлар топилди ва улар тамомила тинчланишди. Мен ҳам тинчландим. Ва сал бўлмаса адашдим.
Серена яна жим қолди ва фақат лабларини тишлаб туриши унинг ҳолатини билдириб қўярди.
- Мен сал бўлмаса адашдим. Мен энди диагноз томонидан ҳимояланганим учун тажрибаларимни давом эттиришим мумкин деб ўйладим. Навбатдаги қўрқувни яксон қилиб мен ечиниб олдим ва яланғоч бўлиб кўча бўйлаб кетдим. Мен ўзининг билиш доирасини тобора кенгайтириб бораётган олим бошидан кечирадиган завқ-шавқни бошидан кечиргани сингари қўрқувлардан халос бўлиш чегараларини билим олганимдан завқланардим. Мен қўлларидан қўлкишанларни ечиб олишаётган одам завқ-шавқини бошимдан кечирдим. Ўша кечасиёқ мен томошабоғ бўйлаб сайр қилдим ва менга ичиб олишган ўспиринлар тўдаси дуч келди. Бир дақиқа ўтгандан кейингина мен уларнинг ёнидан ўтиб кетганимни ва уларга ҳаттоки эътибор бермаганимни тушундим. Мен уларни худди кўлмакни айланиб ўтгандай айланиб ўтгандим. Менинг хаёлларим бир онга ҳам чалғимади. Менинг олдинги ҳолатимдаги ўзимга нисбатан бу нарсалар ақл бовар қилмайдиган ҳодисалар эди. Мен унда кўзимни пастга тушириб,бир талай қўрқувларни: зўрлашдан қўрқиш, фикр билан ташвишланишдан қўрқишни ҳис қилардим, мен умуман қайсидир пайтгача ўлиб қолган бўлардим. Уйимга келганимда мени мулойим онам ва йўғон овозда хотиржамлик билан гапирадиган отма кутиб олишди. Яна ярим соатдан кейин эса менинг хонамга қандайдир одамлар кириб келишди ва менга тинчлантирувчи кўйлак кийгазиб ва олиб кетишди. Кейин эса бўлиши мумкин бўлмаган, менинг одамлар тўғрисидаги, мумкин бўлган ва мумкин бўлмаган нарсалар тўғрисидаги барча фикрларимни чилпарчин қилган ишлар бошланиб кетди. Руҳшунослик клиникасида мени бир врач текширди ва унинг имо-ишораларига қараганда ҳеч қандай четга оғишларни кузатмади. Кейин у ота-онам билан гаплашди, кейин яна мени текширди, лекин унинг нигоҳи бошқача – ваҳшийларча, кўримсиз бўлиб қолган эди. Менинг ота-онам унга ҳар нима бўлганда ҳам даволаш курсини белгилаш учун пора беришгани менга ўз-ўзидан етиб борди. Мен буни қандайдир енгиллик билан ва шак-шубҳасиз тушундим, гўёки қандайдир парда йиртилиб мен пора бериш жараёнини кўргандай бўлдим. Эртаси куни Рождество бошланди, байрамлар тўрт кун давом этди. Бу пайтда врачлар йўқ эди ва текширишлар ўтказилмади. Тақдир томонидан берилган имкониятдан мен яна фойдаландим.
- Мен “тақдир” сўзига нисбатан қаршиман, - яна гапга аралашди Айрин. – эзотерик ёки диний хираликлардан халос бўлган бошқа ўхшатишларни ҳам топиш мумкин эди.
- Розиман, - деб бош силкиди Серена. – Мен имкониятимдан фойдаландим. Мен билан палатада бир хотин ётарди ва у кечаси менда алоҳида қизиқиш уйғотди. Агар уни Рождествога кўргани келишадиган қариндошлари орқали мен ёзиб юборган кичкина мактубни бериб юборса мен унга қулоқ солишимни ва кейинчалик барча ҳоҳишларини бажаришимни айтдим. Мен уни етарли даражада шаҳватини қўзғата олдим ва реал шароитда ҳали ҳеч нарса бермадим, шунинг учун у шартноманинг ўзига тегишли қисмини бажаришига онт ичди. Ҳақиқатдан ҳам эртаси куни менинг мактубимни ҳаётимда мутлақо тасодифан пайдо бўлган битта одам олди. Бир-икки ой аввал мен ўзимнинг ижтимоий қўрқувларимни бартараф этаётганимда унинг олдига келдим. У шу пайт томошабоғда битта нафақахўр билан шахмат ўйнаётган эди ва мен у билан танишиб олдим. Менинг бу ишни уддасидан чиққанимда қайси жиҳатларим ёрдам берганини ўша пайтда мен англаб етмасдим. Менинг катталарни тўла қонли мудаклар деб эътироф этадиган устоявшийся тасаввурларимга қарамай бу эркак киши мутлақо тажовузкор эмаскан ва унчалик аҳмоқ ҳам эмаскан. Ўзи тўғрисида у кам гапирарди, аслини олганда ҳеч нарса гапирмади ҳам, мени эса роса сўроқ қилди. Шундан кейин биз ўша томошабоғнинг ўзида бир неча марта учрашдик ва охир-оқибат мен унинг телефонини ёзиб олдим. Менга у билан бирга бўлиш қизиқ эди. Охир-оқибат у мен ёрдам сўрашим мумкин бўлган ягона одам булиб қолди. Менинг палата бўйича қўшним мактуб ўз жойига етказилганини хабар қилгач, мен ўзимни қилиш мумкин бўлган ҳамма нарсани қилгандай ҳис қилдим ва агар менинг пешонамга мағлубият ёзилган бўлганда, мен уни хотиржамлик билан қабул қилардим.
- Сен ўз ваъдангни бажардингми? – деб сўради шу пайтгача индамай турган Карен.
- Ҳа, мен унинг ихтиёрида бўлдим. Ва бундан афсусланмадим... Мен назаримда очиқдан-очиқ мунофиқлик қилмадим, лекин шунга қарамасдан у мен билан қилган нарсалар бузуқликдан хабар беради деб туюлди. Менга уч марта тамомлашга нима халақит бермади... Мен олдин ҳам тугатдим, капаки қилаётган пайтимда, лекин попушга тегмасдан туриб ҳам оқизиш мумкинлиги мен учун янгилик бўлди. У менга шунчаки сексуал ўйинчоқ сифатида муносабатда бўлди, умуман силаб-сийпамади, шунчаки мен билан итарилди холос.
- Сени итардими ёки сен билан итарилдими? Буни қандай тушуниш керак? – деб қизиқди Айрин.
- У шунчаки менинг танамдан ўз шаҳватини қондириш учун фойдаланди, менинг романтик шаҳзодалар тўғрисидаги хаёлларим парча-парча бўлди. Маълум бўлишича сен билан ўйнашаётган одам эҳтиросли бўлса, ўйинчоқ бўлиш ҳам анча шаҳватингни қўздирар экан. У мени кийинган ҳолимда деворга суяб, оёқларимни тўғрига чўзиб ўтқазиб қўйди. Битта оёғимдан пайпоғимни ечди, иккинчисига тегмади. Шундан кейин ёни билан тиззасига ўтирди ва попушини менинг яланғоч товонимга тираб, бармоқларим устида сакрай бошлади. Мени ҳайратда қолдиргани шу бўлдики, менинг бармоқларимнинг ҳаммаси аста-секин унинг попушини ичига кириб кетди. У жуда чуқур ўтирди ва калласини силкитиб ва ҳаяжондан чийиллаб ишқалана бошлади. Мен ундан бир нимани сўрадим, лекин у менга умуман эътибор бермади. Кейин у мени яна ҳайрон қолдирди. У ўрнидан туриб иккинчи оёғимнинг бармоқларига пайпоқ бўлишига қарамай қандай бўлса шундайлигича ўтириб, яна ишқалана ва чийиллай бошлади. Мана шу ерда мен биринчи марта тамом қилдим. Кейин у каравот четига ўтирди, оёғини йирди ва мени оёғини орасига тиззасига ўтқазди ва менга унинг попишига муштимни тиқиб итаришимни буюрди. Кутмаганда унинг попиши жуда тор, лекин эгилувчан бўлиб чиқди. Олдин мен қўлимни тиқдим ва кейин уни мушт қилдим, шундан кейин уни итара бошладим. У буни яна ҳам тезроқ қилишимни ҳоҳлаётганди. Мен сузиш билан қизиқардим ва анчагина бақувват қиз эдим, лекин унин попиши менинг қўлимни шунчалик қисиб олдики, мен бутун кучимни ишга солишимга тўғри келди. Битта оёғини у кўтариб олди куч билан уни лабимга тиради – мен бўйсуниб оғзимни очдим. Унинг танаси чўзилди, у ёстиқни ушлаб олиб, уни юзига босди ва унга қараб бақира бошлади. Попишидан кичкина фонтанчалар сачрай бошлади ва унинг ичида ҳамма нарса худди кўлмакдай шалоп-шулуп қиларди. Ниҳоят у ҳўкиздай ўкириб тамом қилганида мен ҳам иккинчи марта тамом қилдим – биринчисига нисбатан яна ҳам кучлироқ тамом қилдим. Менинг ҳўл бўлиб кетган қўлимни ўзининг кўтига тиққанида мен учинчи марта тамомладим – мен шунчаки ўз қўлимни унга бериб қўйдим, у эса қўлимни эпчиллик билан кўтига тиқворди – мен ҳаттоки уни ҳали итара бошлаганим йўқ эди, шунчаки кўзимни бақрайтириб ана шу
ажойиб манзарага қарадим – қўлимнинг билаги ва панжаси у хотиннинг кўтида эди. Бирдан кўтимнинг қаеридадир сиқилишдан бўладиган роҳатланиш пайдо бўлди ва мен яна бир марта тамомладим. Унга бунинг фарқи йўқ эди шекилли ва у мени яна бир марта тамом қилмагунича кўтига итаришимга мажбурлади.
Уч кундан кейин эса, иш кунлари бошланганда. Менинг палатамга яна бош врач кириб келди. Унинг жаҳли чиққан эди, бошқа касаллардан уялмай менга бақирарди, лекин менга барибир эди. Икки соатдан кейин менинг олдимга адвокат келди ва эртаси куниёқ мен суд олдида ҳозир бўлдим. Менинг айнан бир хил бўлмаган ҳатти-ҳаракатларим далил қилиб кўрсатган врачнинг ёлғон кўрсатмалари мени ҳайрон қолдирмади - унга ҳақ тўлашган эди ва ўзининг ишини қилди. Мени ўз онам ҳайрон қолдирди, унинг гапи бўйича мен унга ташланиб бўғмоқчи бўлган эканман. Қайсидир йўл билан ўзига-ўзи қўйган бўйнидаги мўматалоқларни кўрсатди. У суддан мени қутқаришни сўрар эди, бунда мени қутқариш деганда менинг ичимдан бутун шахсиятимни суғуриб оладиган дори-дармонлар билан даволашнинг зарурлигини назарда тутар эди. Менинг томонимда адвокат бор эди. У суд жараёнини жуда донолик билан олиб бордива мен томондан гўёки онамга етказган тан жароҳатлари қонун талаб этадиган даражада суръатга олинмаганлигини уқтирди, шунингдек ҳозир мен эслай олмайдиган ўнтача камчиликларни кўрсатиб ўтди. Судья ҳам менинг томонимда бўлиб чиқди. У суд жараёнининг бошланишиданоқ ҳеч қандай шубҳасиз менинг ҳақлигимга ишонганди. Мени суд залидаёқ бўшатишди. Мен суд залидан чиқишга қўрқардим, чунки ташқарида мени қариндошларим кутиб турарди ва уларнинг жиннилиги тутиб мени тирнаб ташлашлари ёки уйга олиб кетиб, у ерда қўлкишанлар билан батареяга боғлаб мени яна “хонаки” усуллар билан тарбиялашни давом эттиришлари мумкин эди. Бироқ адвокат мени имлаб чақирди ва мен вазият ишончли қўллар остида эканлигини тушундим. Эшик олдида мени шкафдай келадиган икки киши кутиб олди ва менинг қариндошларимга шартномани кўрсатишди. Бу шартномага кўра мен уларнинг қўриқлаш агентлиги билан (ўша пайтда мени адвокат келиб кўрганда аллқандай ҳужжатларга қўл қўйганим эсимга тушди) шартнома тузган эканман, шундан кейин мени ёпиқ болалар етимхонасига олиб боришди. У ерга ҳеч ким кира олмасди. Бир ҳафта ўтгач бош врач полицияга келиб айбини тан олди (уни бундай иш қилишга ким мажбур қилганини билиш мен учун осон эди) ва ота-онам узоқ вақтли қамоқ жазоси хавф-хатари остида битим тузишга рози бўлишди. Унга кўра улар суд таъқибидан озод бўлишди, мен эас умрбод уларнинг ҳукмронлигидан озод бўлдим. Яна бир ой ўтгач мени қиз қилиб асраш жараёни расмий равишда ўтказилди ва мен озод бўлиб қолдим.
- Бу эркак... мордларданмиди?! – деб фаҳмлади Айрин.
- Албатта. Шу сабабдан мен томондан қўлга киритилган озодлик мен ўша пайтда хаёлимга келтира олган барча нарсадан ҳам қимматлироқ эди.
Ухлашдан олдин Джейн эшитганларини яна ва яна кўз ўнгидан ўтказарди. Очиқ, шунчалик ҳимоясиз ва импульсив кўринган Серена умуман бошқача одам бўлиб чиқди. Унинг ўзи ҳам шунчалик ўз ҳаёти учун кураша олармиди? У бундай ўлимга олиб борадиган даъватни қабул қилиб, таслим бўлмасдан, барча қўлидан келганини қила олармиди? У ўзини ана шундай вазиятда фараз қилди. Тинчлантирувчи кўйлакда, мутлақо ҳимоясиз ва фақатгина воқеаларнинг тўсатдан бир-бирига тўғри келиб қолиши унга нисбатан ҳалокатли жазо чораларини қўллашдан сақлаб турибди. У қўрқа бошлади ва ана шу иродасизликка барҳам бериш учун шу заҳоти циклик идрокни келтириб чиқара бошлади. У қўрқувни ҳис қиларди ва фараз қилинадиган поршенни “қувур” бўйича пастдан тепага ҳайдаб ундан қатъият билан ўжарликка бирин-кетин сакраб ўтарди. Бирдан ёруғлик пайдо бўлди – у худди ички кўзи билан умуртқа поғонаси бўйлаб ўтган ана шу фараз қилинаётган “қувур”дан чиқаётган ёруғ бўлмаган олтинсифат нурни кўрарди. Бу энди ўй-хаёл эмасди, у ҳақиқатдан ҳам қайсидир йўл билан ана шу олтинсифат нурни кўраётган эди. У циклик идрокни тўхтатди ва ана шу ёруғлик нурида шунчаки қолиб кетиб, шу нурга бутун танасини ич-ичига кириб ўтишига ва уни тўлқинланиб турган ҳузур-ҳаловат билан тўлдиришга имкон берарди. Энди у аниқ биларди – эртага Флоринда уни иккинчи синфга ўтказади.
<<Бўлим 10 Бўлим 12>>
