« Майя-1 »

« Форс-Минор »

Бўлим 16


…Шамол оёқдан олади. Бошқа олға кетиб бўлмайди. На куч бор, на вақт. Мана олти соатки биз зўрға зўрға тирноқ тишлари ёпишадиган силлиқ, оқар муз бўйлаб ҳаракат қиламиз. Ҳар бир қадам – бу тирноқнинг музга қаратилган зарбаси. Бундай юриш чарчатади, оёқлар зўриқишдан қалтирайди, чарчоқ қулоққа “бундай тиришиш шарт эмас, сен кучдан қоласан” дегандай шивирлайди, қўрқув бундай дейди: “ҳар қандай нотўғри қадам-ва ўлим, тирноқни қаттиқроқ қадашингга боғлиқ”. Ушладими, маҳкамми? Хўп, барча танамни ушбу оёққа ташлайман, кейинги қадам. Арқонни осиш ва муз ёрарни бураш билан музхонада бир қанча соат ишдан сўнг биз бутунлай ҳўл бўлдик, ахир қуёш музни эритмоқда, сув баробар пленка билан музхонани қопламоқда ва қачонки сен кучсиз музда олдинда кетувчини қўрқитиб ётганда, сув ичиб оласан, ва аввалбошдан бу бундайин иссиқда ёқимли, ҳозир эса бўронли шамолда бутун кийим музли совутга айланиб қолди, биз охирги кучимиз билан ҳаракат қилмоқдамиз. Кечадан аввалги кун бизнинг олдимиздан пастда 7 кишидан иборат одам гуруҳи югуриб ўтаёзди, уларнинг учтасининг юзи йўқ эди, музлаб қотиб қолганди. Билмайман, улар тирик қолишса қандай яшаб кетади. Нимага мен иш ташлаш эълон қилмадим ва қайтишни талаб қилмадим? Ахир равшан эдики, юқорида бўрон, Олегнинг манфур кулгисидан қўрқдимми? Энди ўйлаб ўтиришга кеч, энди тирик қолиш керак. Андрей танк каби олдинда, барча суқилиш, яшириниш, қалбдан чиқувчи ушбу ҳалокатли шамолдан қутилиш мумкин бўлган қандайдир бир тош бўлсада  топишга, қандайдир бир ёриқ излашга умид қиларди. Келгуси мақсад ёлғон бўлиб чиқди, у пайқаб қолган ёриқ жуда тор бўлиб чиқди, шунинг очиқ бўлиб чиқди, – унда биз яширинишимиз, бўрондан қочишимиз мумкин бўлган хилват жой топишга уриниб, у унда бутунлай йўқолай деди, мана ўшанда бутунла      й димоғ чоғ эди...У гарчанд бор кучи билан буни яширишга ҳаракат қилсада, тушкун туюларди, тоғдаги хавотир, ҳақиқий ҳалокат. Начора  – тўғридан тўғри ўша ерга палаткани қўйишингиз керак, бошқа ҳеч қаерга бориш керак эмас, қуёш энди ботади, ва агарда биз қоронғугача палаткага яширинмасак, бу ҳалокат, у ерда қулайлик керак эмас. Олег лол қолди, гўё у нима қилаётганини бутунлай тушунмагандек туюлди, – шунчаки унинг қўллари ва оёқлари унинг ўзисиз ҳам одатиш ишни бажаради. Турли баландликларда янги шароитга кўникиш ҳар бир кишида ўзига хос ўтади, ва ҳозир унда тоғ касаллигининг қаттиқ хуружи бўлгандай туюлади. Қарор қилдик-у ерда айнан турамиз-30 тик градусдаги йирик муз майдони орасида турамиз. Бундай қияликдан тушиш-барибир эркин учиш билан баробар. Балким у яхшироқдир? Дам оламан...Қўрқинч билан бу фикрларни ҳайдайман, лекин кўзни юмушни ва эсдан чиқаришни қандай истаб қоламан...Конвейерга чўзилиш керак-болаларда барча ҳаракатлар ишлаб чиқилган, мен улардан кейин такрорлайман. Муз ёрарларни бурамиз-бу ўзини ўзи суғурта қилиш учун. Яхшиси иккита. Момиқ қўлқоплардан ҳеч нарса чиқмади, менинг қўлқопларим қани, билмайман, ялонғоч қўл билан қилишга тўғри келади...музлаб қолади, ҳечқиси йўқ, момиққа соламан, нафас чиқараман, илитаман. Музёрар учдан иккси музга кирди. Етарли. Йўқ, кам. Ҳа, етар...Ҳаммасини тезроқ қилишни шу қадар истайсан...Йўқ, барибир таслим бўлиш керак эмас, виждон учун бураш керак. Тайёр –қалпоқчанинг учигача. Унинг атрофига муз эритиб, музёрарни қуёш қиздирмаслиги учун юқорисини қор билан чаплайман. Яна ҳар бир кишига биттадан музёрар-бу юкхалталарни осиш учун. Охир оқибатда юкхалтани ташлайман...эҳ...репшнур шуда узун, юкхалта энди мендан бир метр пастликда ликиллаб осилиб туради, уни қандай олиш мумкин...майли, кейин...ҳозир муздаги поғоналарни чопиб ташлаш зарур. Чопаман. Кам, чуқурроқ чопиш керак. Тер кўзларга тушмоқда, тана музли қобиқ билан қопланган. Мен қандай нимадир қила олишим мумкин? Ҳалокат қўрқуви? Менимча, у энди йўқ, менга энди барибир, лекин Андрейнинг баланд овозли буйруқларини бажараман. Олег ҳам жим ишлайди, қатъий жавлорн уриб. Поғоналарни чопишга ёрдам беради. Энди ярим тўғриланган ҳолда туриш мумкин, атрофдаги ҳамма жойда юқорига парвоз қилдирувчи чексизликларга боқиб туриш мумкин. Шамол ҳамма жойга ёриб киради – момиққа, устидаги шамол тўсадиганга, момиқ нимча, момиқ нимча тагидан полартек-бу имконсиздан туюлади, лекин бу баҳайбат шамол учун шунчаки тўсиқ йўқ. Унга ҳатто ётиш мумкин ва ётиб туриш мумкин, мен қилган нарса-ажойиб ҳис-мен шамолда ётаман! Агарда ўзини ўзи суғурта қилиш бўлмаганда, мен юкхалтани олганда мени тоғдан шунчаки учириб кетарди. Энди юк халтани очиш-палатка қўямиз. Клапанни ечаман, устидан примус, оламан, Олегнинг қўлларига бераман-“қабул қилдингми?”-“қабул қилдим”. Ҳар қандай нарса қўлдан қўлга ўтказилади, ҳар қандай хато –барчасини йўққа чиқаради, бу эса ҳалокат. Яна бир озгина ва қуёш ботади.

Ҳар сафар, барчасини ташлаб лаънатлаш истаги пайдо бўлади, мен уйда эмаслигимни тушуниш, ва мен кейинга суриш мумкин бўлган ёки бошқа топшириш мумкин бўлган, ўз ҳаракатлари учун жавобгарликдан қочишга ҳеч қандай имконият бўлмаганимни тушуниш пайдо бўлади, шунинг учун мунтазам равишда пайдо бўлувчи умидсизликни енгишга тўғри келади. Олег энди беш ёки олтинчи марта палаткани каркасда ёзишга ҳаракат қилмоқда, балким ҳозир...йўқ, яна шамол барчасини тескарисига ағдаради. Андрей бошқа учидан худди шундай қилмоқда, шунингдек бекорга қиляпти. Бир соат давомида биз ярим тик муз деворида ғимирлаб палаткани қўйишга ҳаракат қилмоқдамиз. Қуёш бутанлай ботди, бизда эса ҳали ҳеч нарса тайёр эмас...қуёшсиз дарҳол мудҳиш совуқ қоплади, ахир биз барча бошқа нарсаларга ҳали бутунлай жиққа ҳўлмиз. Қарор қабул қиламиз –палатка қўймаслик керак, бу мумкин эмас, елканлари мажмуи шундайки, бизни ҳозир барча учаламизни бизнин суғуртамиздан олади. Фақат палатка йиртилмайдимикан? Ҳайратли. Палатка бурчакларини музёрар билан мустаҳкамлаймиз ва шунчаки уни музга отамиз, катта ғилофга бўлгани каби ичкарига кирамиз. Палаткага киришдан олдин бир қанча музёрарларни бураймиз, уларга ўзини суғурта қилувчиларни улаймиз, энди ичкарига кириш ва ўз боғламида осилиш мумкин. Боғлиқ бўғилади, уларга оёқ билан тақалиш учун юк халталарни оёқ тагига осиш керак, лекин бунга куч йўқ. Андрей ва Олегда, ҳали улар бор бўлиб чиқди! Мен эса энди ҳеч нарса қила олмайман,– ярим алаҳсирашга молик бўлди, болалар ниманидир мунтазам қилмоқда, менга эса энди барибир. Оёқлар тагидаги таянчни пайпаслайман – аҳа, юкхалта шундай ҳам оёқ тагига осилган, унга тиралиш мумкин ва боғлиқ энди унчалик бўғмайди. Барибир ҳаром ўламиз. Примусни жой жойига қўя олмаймиз, қандай ичамиз? Сувсизлик – ҳақиқий ҳалокат. Биз бу оқшомни сувсиз ўтказа олмаймиз – биз чанқоқдан ҳаром ўламиз, мен сув ичгим келяпти, мен бошқа ҳеч нарса истамайман – фақат сув ичаман, акс ҳолда мен ўрнимдан тураман ва пастга сакрайман, мен бошқа ҳеч нарса қила олмайман...сув...қанча сув, бутун кўл сувими, мен эгиламан, сувни шапиллатаман-қандай бахт-шунчалар сув! Бу бўлмағур гап, бўлмағур...мен бедорликдан ҳушимга келиб сесканиб кетаман, болалар нимадир қилмоқда, кимдир ташқаридан чиқди, ёриқни қор билан тўлдирди ва ичкарига киритди, энди тўлиқ қоронғулик, барчаси ушлаб кўришга, фонарлардаги батариялар бундай аёзда бирдан ўтириб қолади, қўл эспандери кўринишида ўрнатилган динамо машинада ишлайдиган фақат фонар билан ёритиш мумкин. Ўз қоринларимизда қорни паллаларда илитамиз, аста секин сув бир ютумдан кўпайиб тўплана боради. Яна бир соат ўтди...ёки икки?... бир оз чанқашни қондиришнинг уддасидан чиқдик.  Палаткага кираверишни тортамиз, лекин ёриқ барибир катта – 20-30 сантиметр диаметрига –бу ёриқдан арқонлар ўтади, унда ҳар биримиз осилиб турамиз. Тутақиб кетган кучли шамол ичга киради, арқонни пружинали илгак билан боғлаймиз, йўқ...ёриқ барибир ўта йирик, ва унга қор олиб келиш –қорнинг майда парчалари, лекин улар не қадар кўп...тонгга қадар бир хилда туриш...Икки соатдан сўнг барча палатканинг ичи тўлади  –бутунлай! Қор уюмига буркани ётамиз. Қорнинг яқин қатламлари танани илиқдан эритади ва музга айланади. Музли тобут... Қор уюмларини ҳар тарафга итариб йўл очамиз, у қалинлашади, қор эса яна йиғилади ва йиғилади, охир оқибатда биз ёпилиб қоламиз –ҳеч қаёққа қимирлай олмаймиз, ҳатто деярли ҳаракат қила олмаймиз – илиқ бўлганининг ўзи ҳам яхши –қор аёздан ҳимоя қилди. Вақт йўқ – фақатгина тўхтовсиз бўлмағурлик бор, у абадий бўлади, бу тоғлар абадий бўлгани каби, мен билмайман – ҳақиқийлик, воқелик қаерд, билмайман– мен қаердаман. .

Тонг...бу биринчи тонг ёки иккинчи? Бу тонгми ўзи? Вақт бўйича бу тонг, лекин деярли барчасии шу қадар қоронғи – бўрон камаймаяпти, ва ҳатто кучаймоқда ҳам. Тушунмайман, қандай қилиб ва қачон Андрей ва Олег палаткадан чиқа олдилар, муз деворларни буза олдилар, юк халталарни бўшатдилар ва тошга айланган колбасаларни ва пишлоқни ола олдилар, лекин шундай ёки аксинча оғизда энди овқат бор ва мен уни секин сўраман, таъми йўқ, ҳеч нима йўқ, мен яна ўз илиқлигим билан эритувчи қорнинг навбатдаги қадоғини тушириб юбормасликка диққатим қаратилган. Аниқ, тонг аллақачон бўлди, ҳозир кун, ёки кечқурунми? Энди яна кейинги тонггача тирик қолиш керак, бизда имкон бор... Печенье – менинг оғзимда печенье, ва мен уни кемираман – қандай қилиб уларни шундай қоронғуликда ва қор уюмида юкхалтадан олишга муяссар бўлдим? Бу қандай таъм бўлди...жин урсин, таъмдай эмас, лекин не қадар нафратли...бу нима? Худойим, бу бензинку? Улар бензинли бутилкани олишга ҳаракат қилишди ва примусни жойига қўйишга ҳаракатланди ва бензин печентьега тўкилди, биз буни еб қўйдикми? Ҳа, улар ҳам буни жуда кеч тушундилар –шу қадар қусгинг келадики...мен ҳозир қусиб юбораман...келинг нима биландир кириб ўтамиз...примусни жойлай олиш қандай муҳим, ўшанда сув бўлади, ўшанда менинг лабларим шишиб кетган ботинкага ўхшамай қолади, йўтал томоқни йиртишдан тўхтайди...тўсатдан юракдаги тўсатдан оғриқ хуружи, яна, яна – бу яна нимаси? Балким – бензиндан заҳарланишданми? Ҳозир кечқурунми ёки оқшом? Эрталабми? Иккинчи тонг. Ҳеч нарса ўзгармайди, барчаси аввалдагидек. Мен бошқа яшашни истамайман, ўлишни истамайман. Мен ўлай. Тана қуриди, сув ҳатто ёшланишга ҳам йўқ. Пастда қандай яхши! Мен у ерда қанчалик бахтиёр эдим! Қанча бўлса сув бор эди, яшил ўтлар, нон, картошка, кефир, тухум...жинсий алоқа...мен ахир қачондир жинсий алоқа билан машғул бўлганманми, наҳотки бошқа ҳеч жинсий алоқа қилмасам!...мени бошқа ҳеч қачон ҳеч ким қучоқламайди, илиқ тўшакда ағнаб ётмаймиз, жазава ва назокатни бошдан кечирмаймиз...барчасини ташлаш керак ва пастга тушиш зарур! Агарда барчасини ташлаб тўғридан тўғри пастга туша бошласак буни уддалай оламиз ҳали. Қандай бўлса ҳам, лекин етиб оламизм – қўлсиз, оёқсиз, юзсиз, лекин тирик қоламиз, яна уриниб кўриш мумкин! Мен ўрнимдан тураман, палаткадан чиқаман, пастга тушаман,  – қандай осон кетяпман, мен етиб ола оламан. А...бу бўлмағур, бўлмағур...равшан англаш чайқалиши анча камдан кам, анча қисқа, ҳозир мен деярли ҳамма вақт бўлмағурликда вақт ўтказаман, лекин у жуда ажойиб, менга ҳайратланарли нозик кечинмалар тегишли, жарангдор шодлик, бахт, роҳат фароғат, ҳаётдан завқланиш. Биз у ерда қанча вақт бўламиз? Уч кунми? Уч кун!!...яқинда учинчи тонг кириб келади, ва агарда ҳеч нарса ўзгармаса, биз ўламиз. Ҳис ҳаяжон йўқ, фикр йўқ– соф бахтиёрлик жарангдор эҳтироссиз товуш билан гапиради –бугун сен ўласан, тезда сен барча азоблардан қутиласан.

Тонг...қуёшли, равшан, шамол йўқ, биз чиқамиз, оғиз билан қуёшни тутамиз, примусни қўямиз, товуқли бўтқа...бу бахт, бу худонинг ўзи – товуқ шўрва. Мен уч сутка ёзмадим, энди тана яна жонланади, четга чиқишга куч йўқ, мен тасвирлаб бўлмас лаззат билан айнан ўша ерда сияман. Биз юкхалталарни йиғиштирамиз, кучга тўлганмиз, пастга тушиш керак, биз бир оз жонлимиз, энди фақат пастга, айнан ўша яшил майсазорларга ва тоза ариқларга, ётиш, тобланиш, осмонга қараб ётиш, овқат ейиш, сув ичиш.  Мен қичитқи ўтдан шўрва истайман, қовурилган тухум истайман, хушбўй қовурилган картошка истайман...Олег пастга биринчи бўлиб боғламга қараб кетмоқда, мен ўртада, охирида-Андрей. Қуёш не қадар ажойиб нур таратмоқда. Қичқириқ. Олег қаерда??!! Пастга кескин йироқлаштирувчи нуқта-муз бўйича енгил шитирлаш-ва яна жимжитлик...Мана шундай-биииир, ва лаҳза ўтиб тоғлар одамни ямлаб ютиб юборди...мен бу қандай мумкин бўлишини тушунмайман...биз шунчасини кўрдик, ва бу қандай бўлиши мумкин...Олегнинг осиғлиқ юкхалтасига яқин келиб, мумздаги ёриқни кўрамиз-барчаси равшан, у шошилди, мезёрарни охиригача бурамади, музнинг юқорги парчаси юпқа линза бўлиб синиб тушди, унинг тагида эса-юмшоқ муз, кўпчигансимон, ярмигача буралган музёрарни ушламайди. Тоғларда мураккаб ўлим юз берадими? Оддий хато, оддий ўлим, у энди йўқ, мен буни тушуна олмайман. Туш орқали бўлгани каби унинг барча нарсаларини юкхалтадан чиқарамиз, қайтиш йўлда бизга керак бўладиган нарсаларнигина оламиз, бошқаларини пастга ташлаймиз. Сўз йўқ, фикрлаш йўқ, лекин қўллар ўз ишларини қилади-бизга тирик қолиш лозим, пастга тушиш, ёриқлар ҳудудидан ўтиш лозим, олдинда яна курашлар кўп, бизда эса энди хато қилишга ҳуқуқ йўқ-агарда бири ёриққа қулаб тушса, бошқаси ёлғиз уни олиб чиқмайди. У ерда нима милтиллади? Дафтарми? Олегнинг кундалигими! Мен уни ўзим билан оламан. Андрей шошилади, биз пастга тушамиз.

 



<< Бўлим 15 Бўлим 17 >>