« Майя-1 »

« Форс-Минор »

Бўлим 15

Довон бизни булутларда сочилиб юрган ва узоқларни ва айни пайтда яқин қорли чўққиларни ёндирувчи равшан тоғ қуёшида айланиб юрган илиқ шамол билан қарши олди. Ўта қийин бўлмаган беш соатлик кўтарилишдан кейин бугунги саёҳат мақсадига эришилди. Юк халтани ташлаб, мен тор ва қия чўққиларда айланишга кетдим. Раж майсада қулади ва бирдан мудроқ босди. Ортқа қайтишга вақт заҳираси катта эди, шу туфайли мен шошмасдан ўткир қоя бўртиқларини эгиб, чапга ҳаракат қилдик. Довоннинг бошқа тарафидан дарани диққат билан қарашни истардим. Мана мана у қўшни тепаликдан тўлиқ очилиши керак...йўқ, мана яна кейингисидан...ёна..Бор! Навбатдаги парвоз кескин узилиш билан тугади, бошқа ҳеч ерга кетишнинг иложи йўқ эди. Дара тор бўлиб чиқди, узилишли, қуёш нури билан тўла бўлиб чиқди ва узоқдан деярли туташган тоғга қўшилди. Бу ердан узоққа қарганда, энг баланд нуқтадан боққанда, парвоз ҳисси пайдо бўлди, дара устида буғланиш вужудга келди, ва мен қанот қоқмасдан ҳаво оқмиларида буғлана олган , гоҳ бор тезликда пастга учувчи, бир зумда нуқтага қайтувчи кучли қушларга ҳавас қилардим. Мен бу гўзалликка яна бир қадам бўлсада яқинлашгим келарди...мен йўқликка қадам ташладим, бошқа, учинчи...ва тўсатдан пастда яхши зичланган сўқмоқ йўл кетишини англадим, шу қадар тикки, уни фақат бутунлай яқин келиб кўриш мумкин эди.

- Раж!

У эшитмади, шамол бир тарафга товушни олиб кетди.

- Рааааж!!!

Ҳеч қандай жавооб бўлмади. У қаерд? Эҳтимол, шундай қуёшдан ва шамолдан яширинган тошлар ёнида ётгандир. Довон нуқтасига қайтишга тўғри келди.

-Раж, мен довондан ўнгдан чапга кетувчи сўқмоқни кўрдим. У ерда ўтиш жойи борми? Ўша дарада нима бор?

-Ҳа, у ерда сўқмоқ бор, лекин биз у ерга бора олмаймиз, чунки кеч тушмасдан қайтиш учун вақт қолмайди.

- У ерда нима бор?

- Даранинг энг пастида қишлоқ бор. Малана, лекин хорижликлар у ерга қўйилмайди, бу муқаддас жой, ва яхшиси у ерга бормаслик керак.

- Ғалати...Нима, умуман қўймайдими? У ерда нима бор, чегарачилар турадими?

- Йўқ, чегарачилар албатта йўқ, лекин у ерда яхшиси бормайлик, вақт ўзи кам. Қишлоқдан ўтиш мумкин, лекин қишлоқнинг ўртасидан ўтувчи фақат асосий сўқмоқдан ўтиш мумкин. Сўқмоқданг ҳатто бир қадам ҳам ташлаш жуда жиддий жазоланади, энг яхши вазиятда сендан энг катта жарима -100 доллар жарима олади  (Қанча ??!!).

- Кейинчч?

- Кейин сўқмоқ ўнгга кетади, ва икки уч соат дарё бўйлаб дара бўйича кетади, ҳозирча йўлга чиқмайди.

- У ерда такси ушлаш мумкинми?

-Айтиш қийин бўлса керак... Энг аниғи ҳа, лекин барибир бизга вақт етишмайди.

- Менимча, вақт етади. Қара, икки соат пастда, уч соат йўлгача, яна бир соат у ёқ бу ёққа, охири биз яна такси ушлаб Наггарга қайта оламиз. Бу қишлоққа қарагим келади, ва бундан ташқари мен дазмол каби у ёқ бу ёққа юришни ёқтирмайман ва орқага бир хил йўлдан юришни истамайман. Кетдик, Раж. Бу қўшимча йўл парчаси учун сенга тўлайман... яна икки юз рупий,  ок?

Раж иккиланди, гарча икки юз рупий торози палласини мен томонга боссада иккиланди. Охири у қарор қилди.

- Фақатгина ваъда қил, Маланда сен ФАҚАТ сўқмоқдан юраман деб ваъда бер, ундан чиқмайман, ҳеч ким билан гаплашмайман деб, ахир нафақат сендан, балки мендан сўраши ҳам етади. Ҳатто агар кимдир, бола бўлсин ёки катта киши сени чақирса, асло сўқмоқдан чиқиб бора кўрма.

- Нимага улар агар мен ҳеч қаёққа бурилмаслигимни билсада мени чақиради? Нима учун иғво қилади, бу ахир учига чиққан алдовку?

- …Мана ахир шундай...

- Хўп, Раж. Кетдик.

Пастга йўл чиройли бўлиб чиқди, лекин қийин эди. Сўқмоқ жуда тик пастга кетган эди, шунинг учун гоҳида навбатдаги тушиш билан у шунчаки тушиб кетадигандай туюлди, лекин ҳар сафар энг четига яқинлашиб, мен англаб бўлмас эгри бугри йўлда узоққа кетаётган уни топдим. Ҳар икки тарафда қоялар баланд кўтариларди, сўқмоқлар атрофида бута ўсарди, улар орасида ажойиб наша ўсимлиги бутазори тўпланиб зич булутлар ичра турарди. Наша ўсимлиги Кулу водийсини умуман тўлиқ пастдан юқорига қадар ёпишиб қолган, улардан ўзига хос чекишни истовчилар учун жаннат ҳосил қилган ҳолда, лекин бу ерда буталари айниқса ҳурпайган. (Балким, Рерихлар шу туфайли ҳам айнан Кулуда тўхтаб ўтганмикан? J)

Деярли ярим соат биз тик пастга юрдик, қачонки мен бутун қоялар деворида зўрға кўринувчи сўқмоқни кўрганимда пастга юрдик. Андрей мени ўз вақтида қояларда улкан тоғ сўқмоқларини кўра билишни ўргатмаганда, уни англай олмасдим ҳаётда, буни тушунтириб бўлмайди. Мисол учун, Андрей қияликни кўрсатади ва айтадики, қара у ерда сўқмоқ. Турасан, бир дақиқа қарайсан, бошқаси йўқ, ҳеч нарса кўринмайди, қиялик қияликдай, мутлақо бир хил тошларнинг уюми, ўтларнинг ва буталарнинг уюми.  Кўзингни оласан, чалғийсан, қўлдан бой берасан ва яна. У ерда айнан аниқ сўқмоқ борлигини ўнинчи марта тўсатдан англайсан! Лекин уни ҳатто кўзларсиз кўрасан, тўғрироғи тўғридан тўғри тикилиб қарагандагина кўрасан. Бундай сўқмоқни пайқаш учун, унга ўша жойга қия назар ташлаб яширин қараш керак ва ўшанда тўсатдан нишабликда эгри бугри хошия пайдо бўлади. У ерга тикилиб қарайсан – йўқ, ҳеч нарса йўқ. Яна қия назар билан қараб чиқасан, аниқ хошия бор. Бундай сўқмоқларда юришда қия назар билан унинг бурилишларини билиб олиб юриш мумкин аниқ.

- Раж, қара, у ерда сўқмоқ, қаерга олиб боради у?

Мен шунчаки бир дақиқа туриш учун ва нафас олиш учун сўрадим, лекин жавоб Ражада кутилмаган таъсир уйғотди. У ҳатто қўрққандай туюлди.

- Кетдик, Майя, бизда вақт оз.

-Нима сени бунчалик қўрқитиб юборди?

- Ҳеч нарса, шунчаки қоронғуликда тоғлар бўйлаб юргим келди, ва мен...

- Йўқ, Раж, сен мени олиб бормайсан. Қани, энди айт, мен сенга сен шунчаки мени эчки каби қувганинг учун пул тўлайман, сен менинг йўл бошловчимсанки, мана кел йўл бошловчи бўлиб ишла, менга қизиқ нарсалардан сўйла.

- Мен шундай айтаман...

- Мана айтиб бер, фақат мени алдама, Раж, мен алдов учун пул тўламайман, умуман бу дўстона.

“Дўстлик” томонга босим бериш ёрдам берди, ҳиндилар “дўст”, “адолатдан эмас” сўзларига анча сезгирдирлар ва бошқалар. Улар не қадар ўз вақтида бажармайдиган ва такаллуфсиз бўлса, шу қадар виждонлидирлар. Деҳлидан Кашмирга кетиш қандайдир йўлида бизнинг автобусда навбатдаги сафар бекатда ҳар қандай нарсалар савдогарлари айланиб юрдилар ва мен бир ўрам банан сотиб олмоқчи бўлдим. Ҳинд бананлари бизда сотиладиганларга умуман ўхшамайди, улар кичик, узунлиги ўн беш сантиметр, таъми эса тахир ва кўнгилни айнитадиган. Албатта улар жуда арзон. Савдогар бир килограм оғирликдаги банан ўрамини йигирма рупий нарх билан айтди. Бизнинг пулга бу ўн беш рублга тўғри келади, шунинг учун мен ўйланмасдан пулга қўл чўздим, лекин сотувчи кўзларида менга нимадир ёқмади, ва мен қўшни ҳиндидан бундай ўрам бананлар қанча туришини сўрашга қарор қилдим. “Саккиз-ўн рупий, мэм”. Сотувчи мендан йигирма рупий сўраганини билиб, у тўсатдан уни қабул қилди...Уят! Айнан уялтириш, урушмаслик керак, буни қандай тахмин қилиш мумкин эди. Сотувчига, ёши катта эркакка уят бўлди, у тўғридан тўғри айбдорона кулиб қўйди, менга ялингандай қаради, барча автобус йўловчилари олдида кечирим сўради, ўн рупий олди, беш марта рахмат айтди ва шундай уялган ҳолда чиқиб кетди. Мана ҳозир Ража ҳулқ атворига дўстона бўлмасликни кўрсатганлик иш берди, ва у айбни силлиқлашга ўтди.

- Бу сўқмоқ ғорга олиб боради, ҳайратланарли, уни сен пайқамадингми...бу ғор ғайритабиий, унга бормаган маъқул.

- Нима, яна жарима оладими??

- Йўқ, уни ҳеч ким ҳимоя қилмайди, ва у ерга ҳар ким кириши мумкин, истаган киши...лекин ҳеч ким истамайди.

- Илонлар? Ўргимчаклар? Хавфли узилиш? У ерда нима бор?

- Сенга нима десам, Майя...буни тушунтириш қийин...фақат алдаяпти деб ўйлама, мен сени алдамаяпман...

Имо билан Ражани қалтирашдан тўхташи учун тинчлантирдим.

- Бу ғор “ўғирланган ҳаётлар ғори” деб аталади.

- Қизиқ ном! Бу хавфлими?

- Бу хавфли эмас, бу хавфсиз, лекин бу ҳар кимда ҳар хил, ва кўпинча бу фожеа...мен у ерга боришга қўрқаман, лекин у ерда менинг катта акам бўлган, у нима рўй берганини менга айтиб берган ёки ҳеч нарсани айтмаган..., ҳозир билиш шарт эмас. Бундан сўнг у бошқа аввалгидай яшай олмади, у бахтсиз бўлиб қолди, жуда бахтсиз, бу жойлардан кетди ва кўп йиллар биз у ҳақда ҳеч нарса билмаймиз. Бу ғор одамларни бахтсиз қилади ва оиламиз ҳам азият чеккан. У менинг акамни ўғирлаган.

Анча иссиқ бўлди, ва мен ҳозироқ бузилган оилалар тўғрисида ҳикояни эшитишни истардим, бу кам таъсир қилди. Ҳиндилар учун оила европаликларга қарагандан кўпроқ нарсани англатади, анча кўп, лекин одам ҳаётини фақатгина у қариндошларини бутунлай ташлаб кетганда йўқотган саналади, бу эса ҳаддан ташқари. Бироқ у ерда нимадир рўй бермоқда, агарда одамлар мана шундай ташланиб кетсалар нимадир рўй берадими? Мен ташлашга ҳеч нарса йўқ, мен шундай ҳам барчасини ташладим (бош муҳаррирнинг соқолли физиономиясига аралашиб қалқиб чиқдим, у бу гўзалликлар билан бу қадар ҳам боғланмади).

- Майли, Раж, етарли афсона. Мен фақат бир нарсани билишим керак, агарда мен у ерга борсам (бу сўзларда Ражанинг қорача юзлари оҳиста оқарди), унда мени ҳеч қандай хавф таҳдид қилмайдими? Мен ҳақиқий хавфни кўзда тутаман, нормал, афсонасиз хавфни. Жинлар ва худоларданг мен қўрқмайман, Россияда бизда булар камёб, шунинг учун мен қандайдир шунга ўхшаш нарсаларни учратсам фақат хурсанд бўламан.

- Йўқ, Нет, бундай ҳеч нарса у ерда йўқ. Фақат эҳтиёт бўл, бу ерда юмалаб тушиш мумкин, ва қаттиқ тошларга зўр урилиш мумкин.

- Бу мени барчасидан камроқ ташвишлантиради, мен ўрмалай оламан. Яхши, мен озгина вақтга, шунчаки у ерга бораман, кўраман. Ҳалокатли қарама, мен рух ва арвоҳларга унча ишонмайман. 

Сўқмоқ жуда ҳам тик бўлиб чиқмади, унга кўтарилиш қийин эмасди, мана одатдагидек тушиш қийинроқ бўлади...ҳа, майли, тажриба бор. Ҳали ўрмалай туриб, Андрей билан Коктебелга борганимизни эсладим, у ерда бирдан тепалик ортида Волошина қабристонида кичик қоя борлигини, сўқмоқ унга бориши ва кейин тўғри тик тепага кетишини эсладим.  10 метрлар юқорига етиб, биз зўрға бир одам тура оладиган кичик бўртикда туриб жинсий алоқа билан машғул бўлдик. Ҳислар кучлилигига бизнинг тўғридан тўғри тагимизда уч юз метрларда водий жарлиги ястаниб ётиши қўшимча бўлди. Елка билан қояга сиқилиб, қўл билан чап ва ўнгдан бўртиқларни ушлаб ва Андрейнинг оёқларидан қучиб, мен унга осилдим, ҳисларга берилдим, ўзимда ҳар тарафдан ёйилган бўшлиқни қамраб олдим...

Йигирма метрлар юқорига кўтарилиб, мен юқорига ва ўнгга кетувчи қоя токчасини топдим, у яна йигирма метрлардан сўнг тўғри ғорга олиб борарди. Кираверишда марихуана ва буталар зич ўсган, фақат яқиндан бориб кўрса пайқаш мумкин бўлган тарзда булар жойлашган эди. Унинг ичи кайф сафо, қуруқ эди, ва умуман қўрқинчли эмасди ва анча қулай ва шинам эди. Бу ерда сояда яхшилаб дам олиш, китоб ўқиш мумкин. Чуқур эмас, бор йўғи уч метр, мана айнан ўтирадиган жой. Эҳтимол, у ерда Ража акаси ҳам ўтирган ва бошқалар... ва бошқа аҳамиятли жойи йўқ. Бу хиндилар таассуротга бой, худо гувоҳ. Даранинг қарама қарши деворида қушлар учарди, осмон оч ҳаво ранг эди, ўтириш қулай эди ва оз оздан мудроқ босди. Босилган йўлдан чарчаш билинарди. Яна бир икки дақиқа мизғийман ва жўнайман...

Лекин мизғий олмадим, ва кетим билан у ёқ бу ёққа ўрмалаб ва ухлаш учун қулай ҳолат топа олмай, мен шу билан диққат сазовор жойларни кўришни тўхтатишга аҳд қилдим. Баъзи афсуслар билан арвоҳлар йўқлигини таъкидлаб, сирли воқеалар йўқлигини таъкидлаб, ва умуман нима бўлмасин йўқлигинги таъкидлаб, мен пухта пастга туша бошладим. Яна қоя токчасида мен Ража ҳеч қаерда кўринмаганини пайқадим, эҳтимол, яна қандайдир тош ортида тушиб кетгандир ва ухлаб ётгандир. Тушиш қийин эди, модомики қирим қояларидан фарқли ўлароқ, қаердаги ҳар бир тош “жонли” бўлган жой қояларидан фарқли тарзда, бу ер тоғлари анча мустаҳкам, агарда бўртикдан ушласанг, унда унга ишонч билан суяниш мумкин. Гўё менинг ўзимга ишончимни рад қилиб, оёқ тагидаги сўқмоқнинг ўзгинасида тўсатдан тош лип этиб чиқиб кетди, мен мувозанатни йўқотдим ва пастга гурсиллаб тушдим, учиб тушдим, бахтимга ярим метрга етмасдан, лекин бунда белим биланг жуда кучли зарба едим, ва чиқаётган ёшларни енгиб, бир неча дақиқа майсада ўтирдим, ҳали оғриқ кетмагунча ўтирдим.

Ража сўқмоқда йўқ эди. Менсиз у албатта кета олмасди, демак...аҳа, тушунарли, бола берилган ёлғизликдан фойдаланди ва қаердадир қамиш ортида ўз заруратини қондирмоқда.

Ўша вақтда мен сўқмоқдан юқоридан кимдир тушмоқда, модомики жуда тез. Бир неча дақиқа у менинг ярим соатим кетиши мумкин бўлган масофани у енгиб ўтди, шунчаки кўзларимга ишонгим келмасди, бундай ноқулай сўқмоқда шундай тезликда юриш қандай мумкин. Одам яқинлашса, мен бу “садху” деб аталувчи нарса эканини кўрдим ва барча бошқа нарсалар у ҳали оёқ яланг эди! Шундай ўткир тошларда яланг оёқ! Садху – бу шундай дайди монахларки, уларнинг барча мулки овқат ташийдиган бидоннинг равшан оч сариқ сарпоси. Ва ҳасса. Деҳлида мен шундайларни кўрдим, лекин у ерда улар саёҳатчилардан пулни уялмай тиланадиган ёки улар билан суратга тушишга, албатта пул эвазига, одатий кўз кўз қилиувчилар таассуротини қолдирди. Бу садха аниқ бундай эмас. Паст бўйли, ҳаракатлари тартибли,  аниқ, барча кўриниши гўё интилувчан кўринади.  У яқинлашганда, мен бир оз четга чиқишга қарор қилдим, лекин тошга ёпишдим, ва текис жойда гурс этиб тушишимга сал қолди. Садху менга боқди ва назари мени лол қолдирди. Бу назар ташлаш яна қанча давом этиши мумкин – ярим лаҳза, бир лаҳза, ундан кўп эмас, икки лаҳза кўпи билан, у гўё ичга йўналган эди, ташқи томонга эмас, теран, кучли. Юз, тана, нарсаларни биз улар кўринишига қараб баҳолаймиз, лекин ҳақиқий, жонли назарни у сенда нимани ҳосил қилишига қараб баҳолаш мумкин. Садху назари гўё қўнғироқ овозидек менинг қалбимда жаранглади, илик тўлқинлар тана бўйлаб сузди ва хушёқишнинг ва назокатнинг кучли оқимини пайдо қилди. Бу бундан ташқари ғалати ва ҳатто мос эмасди, бу бутунлай хушёққан бола каби эмасди ва бу тўсатдан пайдо бўлган мулойимлик чанг, қари, қуриб қолган дарбадарга пайдо бўлди? Бу албатта, эротик мулойимлик эмас, лекин уни нима билан таққос қилиш мумкин... қорли, енгилдек айланувчи, яхмалакдаги шитоболи қўрғонтепа каби, мен у ерда тояман, муз фонарлар нурини акс эттиради ва барчаси ё менда айланади, ёки менинг атрофимда айланади.

Тўсатдан шиддатга кирган кечинмалар билан мафтун бўлиб, мен садхага тикилиб қолдим, икки катта тоғ жинси ўртасидаги тўсиқ каби сўқмоқда тиқилиб қолиб ва унга йўл бериб тикилиб қолдим. Балким, садху инглизча гапирар? Оз бўлсада эҳтимоли бор, лекин бор, мен Варанаси садхуни учратади деб эшитдим, унда олий маълумот бор ва улар инглизчани ажойиб гапиради.

- Сен инглизчани тушунасанми?

Садху ҳеч нарса демади, шунчаки менга қаради. Барибир зўрға илғанадиган киприклари қоқилиши менга у тушунгандай туюлди. .

- Мен саёҳатчи эмасман, яъни шунчаки саёҳатчи эмасман, мен аҳмоқона саволлар бермайман, мени фақат ...қизиқтиради.(мана, жин урсин, нима десам экан...) ҳақиқат, тушунасанми? Мен ҳақиқатни истайман, ҳақиқийсини, сенинг кўзларингда кўрган нарсани.

Яна киприкларнинг зўрға пайқалувчи қоқилиши. Уни жин урсин ким тушунади...уники каби иккиланмас ва тартибли имоси билан бундай одамда бундай ҳаракатлар балким ниманидир англатади...ҳайрат? Унга нимадир айтиш...ахир у ҳозир кетади, ва мен у билан гаплашишни истайман, унга нима айтаман, мен унга руслигимни айтаманми, одатда ҳиндилар кўзларини ва оғзини очади ва қувончли тарзда бақиради “аа...Россия!!”, лекин бу маънавий тушкунликку. Мен бир томондан мутлақо аҳмоқликни тушундим, у кетиши учун нима айтиш кераклигини билмаслик, бошқа тарафдан айни вақтда ғайритабиий равшанликни бошдан кечирди, гўё қандайдир бошқа онг тарафидан.

-Сен ўз амалиётинг, дининг борасида айтиб беришинг мумкин?

У жим туриб тўғри кўзимга тикилишда давом этди, лекин энди очиқ сурбет назар билан, гўё ниманидир қараётгандек, қарашга интилаётгандек гўё. Бу вақт мен тушундимки, менинг умидларим амалга ошмади. Бу шунчаки дайди монах, у нафақат инглизча, балки ҳиндчани ҳам билмаса керак, ўзининг қандайдир бир худо билан шевасинигина билади халос...

- Ўз истакларингга қара! – яхши тузилган, қатъий, ва эзгу овоз чиқди. Барибир у инглизча гапиради!

Дайди монахдан шундай маслаҳатни эшитиш қандай ғалати! Мен ҳаётнинг аскетик тарзини таклиф қилишни кутдим. У гўё менинг фикрларимни ўқиди:

- Ҳа, мен садхуман, лекин мен ўзимни одатий одам бўлишга йўл қўймаганим учун эмас, ўз истакларимга ҳалақит қилганимдан эмас, айнан уларни намоён бўлишига йўл берганим учун садхуман, ва улар мени ҳозир бўлган жойимга олиб келди ва яна олға олиб кетади. Қаергадир олиб кетиши мумкин истаклардан бўлак ҳеч нарса йўқ.

- Аммо, агарда БАРЧА истакларга риоя қилсак, сен ахир ўз инжиқликларинг қўшимчаларига айланмайсанми?

- Сен нимани инжиқлик деб атайсан? Ҳеч нарса англатмайдиган нарсаларни кўришга ўргатган истакми? Истак тирик мавжудлик каби. Агарда улар узоқ ва узоқ ва режали босилса, улар нобуд бўлади, ва улар билан бирга одамдаги барча нарсалар нобуд бўлади ва фақатгина оғриқли тана, оғриқли ҳислар, оғриқли ақл қолади. Одамлар ўзларига барча нарсани таъқиқлайдилар, таъқиқлайдилар, таъқиқлайдилар... бошқаларни мажбур қилади ва йўналтиради, ўз болаларидан нимадир истайди, уларга ва ўзига албатта бахт хоҳлайди, лекин булардан ким бахтга эришди? Одам бахтига фақат унинг эркин истагини мисол қилиш мумкин. Улар эркин бўлганда, улар қувончли, ўшанда уларда муҳим янгилик, мухим куч намоён бўлади, амалга ошмайдиган ҳаёллар истаги ҳақиқий кучга айланади, одам эса ҳақиқий яратувчига айланади ва у ўз ичидаги ва ташқаридаги дунёни яратади, яна шунга мувофиқ у амалга оширишни истайди.

Мана монахдан бунга ўхшаганларни эшитишни кутмагандим! Мени у айтган нарсалар лол қилди ва экспрессия. Бунда саҳнага хослик йўқ эди, бу тоза, равшан ирода эди. У ҳозирча айтди, мен ҳатто лат еган белдан ушлашни тўхтатдим. Агарда мен гапирадиган филни кўрганимда, камроқ ҳайратга тушардим. Суҳбат мени қамраб олди.

- Лекин, кўп одамлар бузилишга, оғриққа сабаб бўллишга, очкўзликни қондиришга йўналган истакларни бошдан кечиради, улар билан қандай бўлиш керак, уларнинг намоён бўлишига йўл қўйиш керакми?

- Ахир сенда оғритиш ва бузиш истаги борми?

- Менда йўқ...

- Сен нимага сўраяпсан?

- Мен бошқалардан сўрайман...

- Мен ҳозир бошқалар билан гаплашяпман ва ўз истакларимга айнан ҳозир риоя қиламан, агарда олдимда бошқа киши бўлганда, менда қандайдир бошқа истак пайдо бўлган бўларди.

Бунга эътироз билдирадиган ҳеч нарса йўқ эди.

- Бундан ташқари, агарда одам шу қадар ўлдириш, ўғирлаш, зарар келтириш истагини бошдан кечириш даражасида касал бўлса, садху давом этди, унда бу унинг ичида бошқа хираликлар яшаётганини англатади, улар барчаси бирга унинг табиий чекловчилари саналади. Менга...ва, кўришимча, сенга ҳам, атрофда хурсандлик бўлса, ўз йўлигни изловчи ва топувчи одамлар бўлса ёқимли, менга уларга ёрдам бериш ёқади, лекин менимча бу ҳақиқий озодликка олиб келиши мумкин.

- Мен ҳақиқатан шундай яшашни истайман.

- Сен истайман деб ўйлайсан, лекин мен аминманки, бу бундай эмас, акс ҳолда сен ҳатто бошқача кўринардинг, сенинг назаринг бошқача бўларди, ҳаракатларинг, сўзларинг, барчаси бошқача. Сен эркинлик истайсан ва “қоида”даги ойдинлашув истайсан, лекин ҳар бир ўз лаҳзангни қандай яшаб ўтасан? Агарда яхши ҳолатда сен ҳаётнингнинг юздан бир қисмини эркинлик излашга сарфлашингни айтсам, адашмасман, барча қолган вақтлар майда саналади, лекин ҳалокатли беҳаловатликда ҳеч нарса англатмас фикрлар, ҳеч нарса англатмас ҳаракатлар, на қувонч, на тўлақонлилик келтирувчи, фақатгина сени ички хираликнинг тўхтовсиз айланишига маҳкам боғлаб қўювчи ва ундан қочиш бўйича спазматик тиришишларга боғловчи вақтни одатий ўтказиш. Сенга ҳақиқат очилмаслигшидан хафа бўлиш аҳмоқлик, ахир ҳаётингнинг катта қисмида сени уни излайсан. Бу ерда муроса йўқ. Ёки ҳозироқ, у ўз олдида ерга бармоғини тиқди, сен истаган нарсангни қиласан, ёки ҳозироқ сен механик яшайсан, ва бу лаҳза торознинг ё бир палласида, ёки иккинчи палласида ётади. Агарда сен буни сўзларда эмас, амалда тушунсанг, ишда ўз ҳаётинг ҳар бир лаҳзасида кураша бошлаб тушунсанг...

Садху ўзидан четга сурди мени, ва кетишга ҳозирланди, тўсатдан бир лаҳза музлаб қолди ва ўгирилди.

- Битта масал бор, мен уни сенга айтиб бераман. Бир тоғли қишлоқда, бир доно яшаган экан, унга ўз саёҳатларида ҳис этишни, онгни очганини ёзиш ёқаркан, лекин у ёзган нарсани ҳеч ким ўқий олмасди. Ўзига егулик ишлаб топиш учун, у балиқ тутган ва уни бозорда уни ўз китобидаги варақларга ўраб сотарди ва бу варақларнинг тақдири қандай, уларни тақдир қаерга олиб кетди номаълум, қайсидир бири балким ахлат уюмига, қайсидир бири йиртилиб чирийди, қайсидир бири кимнингдир қўлига тушади ва унга ёзилган сўзлар изланган юракка етади ва у ерда ўз изини қолдиради, ким билади? Ва унинг истаги шундай бўлган эди, ва модомики у жонли ва эркин эди, унда у бутун умри давомида буни қилишда давом этди. Мен ҳозир сен билан гаплашганда, мен худди шундай қиламан, мен сенинг тақдиринг ҳақида ўйлай олишим ва мен айтган сўзлар тақдири борасида ўйлай олишимдан қатъий назар ўз истагимга риоя қтиламан. Мен ҳеч нарса кутмайман, мен истаганимни қиламан ва олға кетаман.

- Сен “истак жонли ва эркин бўлган” дединг. Буни қандай фарқлаш мумкин...

- Шундай истак борки, уни бошдан кечириб ва гавдалантириб сен қувончни, қизиқиш, олдиндан сезиб лаззатланишни ҳис қиласан, сен олдинда сени нима кутаётганининг сирлилигини ҳис қиласан. Енгиллик беручи истаклар ҳам мавжуд.

Мен давомини кутдим. Лекин, у истаган барча нарсани айтгандай туюлди.

- Сени билан учрашиш менга ёқимли бўлди, дедим мен, унинг кўзларига боқиб. Не қадар кўп нарсалар тасодифга боғлиқ.

- Тасодифларга? Бу сўздан нимани тушунасан?

- Ахир...тасодифни кўзда тутяпманJ

Садху яна ўз назари билан мени тешиб юборди, ва менинг жавобим бутунлай унинг қизиқишини қўллаб қувватловчи бўлмагандай таассурот туғилди.

- Шошма, ҳозир. Тасодиф – бу қачонки икки ҳодиса ўртасида боғлиқлик йўқ бўлганда, сабаб ва оқибат боғлиқлиги бўлмаганда, шуни кўзда тутмоқдаман. Ўша жойда ўша вақт бўлганим, бу тасодиф, чунки бундай муваффақият билан бошқа жойда бўлишим мумкин эди.

- Лекин ахир сенда шундай идрок борми, “боғланиш йўқ” ёки “шу муваффақият ила” каби? Мана, мисол учун, ҳозир мен тоғларни кўряпман ва уларни тасвирлай оламан, баланд, чиройли. Мен ўз истакларимни ҳис қиламан ва уларни мен ҳам тасвирлай оламан, ўз фикрларимни ўзлаштираман ва бошқалар, бу барча идроклар менда ҳам уларни не қадар бўлсада батафсил тасвирлашга қийинчилик туғдирмайди. “Боғланиш йўқ” ва “бундай муваффақият билан” идроклари нима? Уларни агар улар сенда бўлса тасвирлаб бергин.

Мен жим бўлиб айтилганларни бўлдим. Бундай ёндашув менга яхши таниш, лекин мана бундай оддий нарса билан уни тадбиқ қилиш миямга ҳам келмаган.

У давом этди:

- Сенда фикрларни ўзлаштириш мавжуд: “боғланиш йўқ”, лекин “боғланиш йўқ” идрокининг ўзи сенда йўқ. Бу улкан фарқ.

- Ҳа, мен ҳақиқатан, ҳеч қандай “боғлиқлик”ни кўрмаяпман ва ҳеч қандай “боғлиқлик йўқлигин” ҳам кўрмайман, мен фақат тахмин қилишим мумкин, у...

- “У”бу ким? “Боғлиқлик”? Сен қандай қилиб ўзингда бўлмаган идрок ҳақида гапиришинг мумкин? Бу алдов, ўзини ўзи алдаш, бунда ёлғон фикрлар пайдо бўлади. Агарда фикрлар, “боғлиқлик”лар борасида гапиришни истасанг, чунки “боғлиқлик” сўзи мавжуд, лекин “боғлиқлик”нинг ўзи ҳақида сен умуман ҳеч нарса айта олмайсан, ҳеч нарса! Асло у бор эмас, у асло йўқ, сен ҳатто “у” борми ёки “у” йўқ эканини билмасангда йўқ.

- Лекин қандай бундай бўлиши мумкин, шошма...

Мен яна аҳмоқ бўлиб кўринмаслик учун ўз эътирозимни диққат билан ўйлашни истадим.

- Қара, мен ахир аввал бир нарса рўй бериши, кейин бошқаси рўй беришини кўра оламан, бир ва бошқа шароитларда доимо шундай рўй беради. Мен тош улоқтираман ва унинг ерга тушган зарбаси товуши чиқади. Ахир мен бу икки ҳодиса ўртасида боғлиқлик бор деб тахмин қила олмайманми?

- Шундай тахмин қила оласан. Лекин бу энди сен “боғлиқлик”деган идрокка эга бўлдинг дегани эмас. Сен қачонки ҳодисаларда ҳеч қандай қонунийликни кўрмасанг, унда демак сен қандайдир “боғлиқлик йўқ”ни кўряпсан, ва балким биз учрашувимиз борасида ҳеч нарса айта олмаймиз, бу тасодифми ёки тасодиф эмасми. Бу икки позиция ўртасида катта фарқ мавжуд. Биринчи позиция – қачонки сенда бунга асос бўлмгандаги фикрни келтиради, ёлғон фикрлаш ҳам шундай пайдо бўлади, ва иккинчи позицияда агарда сенда бунга етарлича асос бўлмаса фикр қилмаслик. Агарда сен барча ўз нуқтаи назарларингни қараб чиқсанг, ўшанда уларнинг улкан миқдори ҳеч нарсага асосланмаганини билиб оласан ва сен уларни шунчаки одат бўйича қўллаб қувватлайсан, ёки истак бўйича бошқа одамлар фикрига мос келиш истагидан уларни қўллаб қувватлайсан.

- Тингла, бу ҳақда менга кўпроқ айтиш қизиқ бўларди, сен ахир пастга кетяпсан, балким биз бирга кетамиз ва гаплашиб оламиз? Ёки ҳатто мана мен ҳозир Наггарда тўхтадим, сен агарда сени меҳмонга чақирсам бунга қандай қарайсан?

- Йўқ, бундай истак менда пайдо бўлмайди.

- Афсус...нимага учрашув шу қадар қисқа...

- Ўйлайманки, бу чунки ҳозирги вақтда сен ўзингда ҳеч нарса тасаввур қила олмаганинг туфайли. (Яъни!??) Сен ўзинг устингда ҳеч қандай иш қилмадинг, сен ҳеч қандай тажриба олмадинг, ва эҳтимол айнан шунинг учун менда суҳбатни давом эттириш истаги пайдо бўлмаётгандир. Сенда билувчи одамлар билан учрашиш имкони бўладими, номаълум, лекин уларнинг сен билан гаплашиш истаги бўладими, бу фақат сенга боғлиқ, сен эшитганларни қилганингга боғлиқ... Ришикешга бор.

Охирги сўзни у мужмал айтди, деярли тез айтиш каби.

- Ришикешга? Нимага? Нима учун? Қачон?

Лекин садху бутунлай тўхтамагандай сўқмоқ бўйлаб пастга тушди. Унинг қувиб етиш ақл бовар қилмас даражада мушкул эди. Мен у ерда барча оёқларимни синдириб олардим, белим ўзимга билдириб тепки берарди, момоталоқ жуда кўп пайдо бўларди. Лекин Раж қаерда?? Бу савол ҳазилдек ташвишга солмади, мен пастга, юқорига қарадим, тўсатдан бош айланди, ва мен уйғондим! Ғорда уйғондим! Шундай бутун вақт ухладим...Эҳ, сен жин ургур.. Шипга бошингни уриб олишингга сал қолди, мен ташқи томонга чиқдим, қоя йўли бўйлаб чопдим ва сўқмоққа қарадим, Ражни кўрдим, у келгуси қамишни юқорига отмоқчи эди.

- Майя, тасодифан мен сенга тушмадимми? Мен тош ота бошладим, модомики бутун беш дақиқа сен кўринмадинг.

- Қанча??!! Беш дақиқа?

- Ҳа, беш дақиқа, ёки шу атрофда..

Сўқмоққа тушиб, мен тўлиқ Ражга келдим.

-Раж, сен бутун вақт бу ерда турдингми?

- Албатта, мен сенинг кетингдан юрдим, сени кўргунча..

- Ва бу ерда ҳеч ким ўтмадими?

- Йўқ.

- Ва садхуни сен бу ерда кўрмадингми?

Раж хавотирланди.

-Садхуми? Йўқ, бу ерда ҳеч ким бўлмади...Майя, сенда ҳаммаси жойидами? Сен қандайдир ғалати кўринасан. Нима бўлди?

Жин урсин...Мен тошга ўтирдим, бошимни қўлим билан ушладим, ва ўйландим.  (Шунчаки ишона олмайман, қандай бундай бўлиши мумкин, наҳотки бу туш бўлса? ШУНДАЙ ҳақиқий тушлар ҳам бўлади...бу мумкин эмас..)

- Майя, менга жавоб бер, ҳаммаси жойидами?

- Биласанми, Раж, ахир энди мен тушунаман, нимага ғорни “йўқотилган ҳаётлар ғори” деб аталашишини. Сен айнан сенинг аканг айтганини эслаш олмайсанми?

- Ҳеч қандай аниқ нарса эслай олмайман, деярли беҳуда, балким унда ўша куни боши яхши эмасди, у қандайдир бир ўша ерда учратган қиз ҳақида гапирди, унга ошиқ бўлиб қолган, у билан яшаган, болалари бўлган, уйи, у бахтли бўлган, кейин барчаси йўқ бўлган, лекин буларнинг бари менинг тушунмаганимни англатади. Ўша кунгача узоқ вақть у ўзига хотин топа олмай юрган, у оила истаган, у шу қадар оила иқлишни истаганки, бола кўришни, балким шу сабабли унда бошига бирор нарса рўй берган...

- Тушунадиганга ўхшайман. Ғор сенинг акангдан ҳаётни ўғирлади, модомики у унга излаганини берди, ундан ўзида ҳаётни излаш ўрнига ўз ҳаёти учун тиргак қилишни истаган, бу унга фақатгина хотиралар қолдирди, лекин унинг ўзида ҳеч нарсани ўзгартирмади, энди у бу ҳаётнинг ушбу тешигида қаерга яширинсин... мендан ғор ҳеч нарсани ўғирламади, модомики, менга берган нарса олиниши мумкин эмас, ахир бу мулк, оила эмаску, бу мен, менинг қисмим, менинг тушунчам, менинг интилишим.

Раж чўчиган ҳолда қаради.

- Майя, кел яна юрамиз, мен сен айтган нарсаларни тушунмайман, бу ерда биз ушланиб қолишимиз бошқа ярамайди, кетдик.

Деярли ялинган тарзда у менга қўл чўзди ва аслида кетиш вақти келганди, бу ерда ҳеч қиладиган иш қолмаганди. Мен юк халтани олиш учун эгилдим, ва оғриқдан қичқиришимга сал қолди. Мен ўз белимни ушлаб кўрдим, унда катта сувли моматалоқ турарди.

 

Яна бир соатдан сўнг, тўхтовсиз айлана нишабдан тушишдан сўнг, мен бу яхши ғоялигига шубҳа қила бошладим, бир кунда иккиламчи йўлни босиб ўтиш. Пастга тушиш юқорига чиқишдан кўра анча осон иш кўринади. Кўтарилишда мушаклар чарчайди, лекин оёқлар сўқмоқда юмшоқ бўлади, сен қаерга қадам босаётганингни кўрасан ва яраланиш эхтимоли деярли йўқ. Бу жин урсин пастга тушишдан менинг товонларим оғрида, тиззаларим, оёқларим қалтиради, тошка тушгандаги зарбадан қалтиради. Дам олишга вақт йўқ эди, катта йўлга чиқишга улгуриш керак эди.

Кутилмаганда мен узоқдан ранглари ва кўриниши бўйича тоғларга ҳамоҳанг қўшилиб кетган бир қанча уйларни кўрдим, уларни умуман пайқамаслик мумкин.

- Малана!

Ҳаяжонли совуқ елкагача югурди. Атрофга қараб, мен марихуана туплари бу ерда айниқса ҳурпайган бўлганини пайқадим ва тезда қишлоқ аҳолис эркаклар бу тупларни майда ўроқларда ўра бошлади. Кулмай ва умуман ҳеч қандай ҳис ҳаяжонни намоён қилмай, улар Ражани қарши олди, менга ҳатто қараб ҳам қўйишмади.

- Қара, бутун Ҳиндистон бўйича менга тўхтамасдан эркаклар бақраяди, бу ерда эса ҳеч ким назар ташламайди. Мен уларга ёқаманми дейман, ёки у ерда эркаклар ва аёлларнинг ўзаро алоқаси бормикан?

- Муносабат муҳим, бу аниқ...Бу ерда сен ҳар сафар худога қурбонлик қилувчи бор йўғи йигирма рупийинг бўлса истаганча уйланишинг эрга чиқишинг мумкин. Бир оқшомга бўлса ҳам уйланишинг мумкин. Ажрашиш ҳам истаганча бўллиши мумкин. Текин.

- ! Аҳлоқчи, бу нима бўлади?

- Бу ернинг ўз аҳлоқи бор, бу ерда барчаси бошқа ҳар қандай жойдагидан бошқача. Умуман бу қишлоқ лаънати, дейишадики, у иблисларга тегишли.  

- Бу нимани англатади?

- Яхшиси бу ердан узоқ юриш керак дегани.

- Нима рўй бериши мумкин?

- Бу ерда барча нарса рўй бериши мумкин. Ўтган йил, бўрон бўлди, ва бир уйда у ерда бўлган барча ўлди. Нимага улар ўлгани номаълум, у ерда болалар ҳам бор эди ва катталар ҳам, ҳаммаси бўлиб 7 киши. Улар танасини қоядан ташлади, ва ҳалиям ўша уйда деярли ҳар куни турли товушлар эшитилади. Ўшанда уйни ёқдилар, лекин фақат ёмонроқ тусга кирди, туплардан товушлар эшитила бошлади, бурчаклардан товуш кела бошлади, шунинг учун қоронғу тушиши билан кўчада ҳеч кимни кўрмайсан. Агарда фақат шу бўлса эди! У ерда жуда кўп нарса рўй беради...

- Балким, улар шунчаки ниҳоятда кўп марихуана чекишадими?

- Энг аниғи, аксинча, шунинг учун улар буни шу қадар чекадилар...умуман мен ҳатто ўйлашни ҳам истамайман, нимага у ерда барча бу аҳмоқоналиклар, жинниликлар рўй беради, бу ерда мен жуда кам бўламан, ва доимо бунинг ёнидан иложи борича тез ўтиб кетаман.  

Биз қишлоққа кирдик. Бузилган сўқмоқ ёнида, ариқча оққан жойда, тўсиқсиз балконли икки қаватли ёғоч уй турибди. Унда оёқни осилтириб, хира юзли ва оғир назарли аёллар ўтирибди. Уларнинг барчаси бир иш билан машғул, гашиш ишлаб чиқариш, бу кейин бутун Ҳиндистонга тарқалади ва унинг минтақаларига. Марихуана туплари пўстини кафтлар орасида мунтазам арчиш бир оз вақтдан сўнг қўл терисида зиғир ёғинининг қалин қатламини қолдиради. Бу аралашмани кафт олиб ташлашади ва унда сотув учун пластинка қилади. Маҳаллик болалар барча ёшлада бу иш билан машғул, баъзилари тўғридан тўғри йўл атрофида туради ва сўқмоқ устида осилган марихуана шоҳларини кафтлари билан арчийдилар, баъзилари бу ерда энг арзон нархда сотиб олишим мумкинлигига ишонтириб турли навдаги гашишларни танловга таклиф қилиш чопиб қарши олади. Мен Ражадан мишқи гиёҳванд савод қилувчиларни ҳайдашни сўрадим ва қишлоқдан узоқдаги кичи эҳромни кўрсатдим.

- Бу эҳромми?

- Ҳа, лекин уерга бориш мумкин эмас, ва ҳатто суратга тушиш ҳам мумкин эмас. Мен ҳали ҳеч қандай тошга тегмаслигингни айтишни унутдим. Маҳаллий аҳоли баъзи тошларда ўзлари сажда қилувчи руҳлар яшайди деб ишонади, ва агарда сен бундай тошга тегсанг, муаммога учрайсан, тўлашингга тўғри келади ва балким озроқ, Малана эгаларининг кайфиятига боғлиқ. 

- Ахир бундай тошни кўра оламанми?

-Агарда билганимда кўрсатардим, лекин билмайман.

Ичишни истадим, ва биз айнан дўкон ёнидан ўтиб кетдик, янчиб ташланган ёғоч саройда ярим қоронғу ойнали дўкон, унда сникерс ва кока колллар кўринарди. Сўқмоқдан дўконга қадар икки қадам бор эди бор йўғи, ва мен энди уларни Раж каби ташладим, мени қутқар деб унинг елкасидан маҳкам ушладим.

-Ҳатто у ерга мумкин эмас! Мен сенга айтдимку, сўқмоқдан чиқма деб. Пул бер. .

Мен унга қоғоз чўздим, у уларни яқин турган маҳаллий кишига берди, у уни қийшиқ деразага узатди, унда қорачадан келган ифлос қўл чиқиб бир шиша сув узатди. 

Тезда биз қишлоқ охирига келдик, ва мен марихуанадан ташқари ва зерикларли одамлардан бўлак ҳеч нарса кўрмадим. Мана сенга сирли Малана...

 

<< Бўлим 14

Бўлим 16 >>