« Майя-1 »
« Форс-Минор »
Бўлим 03Хушбўйликлар билан тўлатилган хона, иссиқ ванна, доривор ўсимликдан қилинган чой, тоза тўшак-ана у, катарсиси. Менинг бўлишим бир қанча кунга... Рам ҳақ эди, -ҳали ҳеч қачон мен шу қадар одатий ҳодисалардан иссиқ сув ва кроват каби шундай ёрқин лаззат олмадим. Мен шу қадар қаттиқ ухлаб қолган эдимки, уйғонганда, шундай туюлдики, гўё кўз очиб юмгунча вақт ўтарди, лекин соат кўрсатардики, тахминан уч соат ўтганди. Бу фақат еттинчининг бошланиши, лекин хонадаги қоронғуликка қараганда, кўчада қоронғулик тушганда. Зич пардалар орқали нур тушади, у эса жин урсин нимадан келади, бу дунёда ҳали менга ҳеч нарса маълум эмас, ҳатто ўчиргич тугмаси жойи ҳам.
Чарчаш яна камдан кам чайқалишлар билан намоён бўлади, лекин қизиққонлик хонадан узоққа шиддатли тарзда ҳайдайди. Оч йўлбарснинг гўшт бўлагидан тийиб туриш мени қаердадир ташқи тарафдан кутаётган ҳаётдан сақлашдан кўра осонроқ. Чидамсизликдан отилиб, жинсимни тортаман, свитеримни кийиб ташқарига чиқаман. Ёруғлик кичик фонарлардан келади. Худди Эски Арбатдагидек!- бир фикр милтиллаб ўтди ва у ерда янги таассуротлар гирдоби орасида ғойиб бўлди.
Шафи пластмасса ўриндиқда ёғоч арқонга яқин жойда ўтирарди. Ким биландир гаплашмоқда... Аҳа, мени кўриб қолди ва дарҳол қарши чиқмоқда.
- Қандай дам олдингиз, мэм?
- Ажойиб!
- Сизга нимадир етишмайдими?
(Албатта менга доимо нимадир етишмайди! Шу туфайли мен бу ердаман...)
- Йўқ, ҳозирча барчаси етарли. Агар нима керак бўлса, айтаман.
- Нимадир лозим бўлса менга албатта айтинг. Мен кучим етгунча Сиз ўзингизни жаннатдагидек ҳис қилишингиз учун барчасини қиламан, -у буни шундай ҳис билан айтдики, уни тинчлантиришни истайсан киши ва шунга ишонч ҳосил қиласанки, мен инжиқ эмас ва менга бу қадар кўп керак эмас. – Кечки овқатга нима буюрасиз? Кечирим сўрайман, лекин бугун гўштни етказиш қийин, фақат эртага.
- Мени ҳар қандай сабзавотли овқат қаноатлантиради, фақат аччиқ бўлмасин... Жуда ўтинаман- хотирада ҳали Деҳлидаги ҳинд ошхонаси жозибаси ҳақидаги хотиралар эскирмаган, ундан сўнг бир соат мен тилимни сезмай юрдим, шу туфайли ҳозир ушбу ҳиндига менга аччиқ бўлмаган таом кераклигини тушунтириш ўта муҳимдир.
Ҳиндистон бўйлаб саёҳат қилувчи учун ошпазга аччиқ бўлмаган таом сизга зарурлигини тушунттириш осон иш эмас. «not spicy» ибораси “зираворларсиз” деб талқин қилиниши мумкин, ҳиндистон ошхонаси учун зираворсиз дегани, келинсиз тўй демак. «not too hot» ибораси “унча иссиқ эмас” деб тушуниш мумкин ва совуқ овқатни ҳам сенинг қорнинг қабул қилмайди. Мураккаб ишоралар билан бирга келувчи барча операциялар чўққиси ошпазнинг шод юзи, у охир оқибатда сени тушунган юзи, лекин шуни унутмаслик кераккаи, ҳиндистонлик учун “деярли аччиқ эмас” сенинг ичингни шунчаки куйдириб юбориши мумкин.
Шафи тушунгандай бош ирғади.
- Мен тушундим, тушундим... Барча хорижликлар шундай сўрайди, шу туфайли ташвиш тортманг, бу ерда ҳали ҳеч ким овқатдан норизо бўлмаган. Менинг онам жуда яхши пиширади.
- Хонада бўлган ўша доривор ўтдан қилинган чой билан нимадир ширин нарса.
У мамнун жилмайди.
- Бу махсус чой-кашмирники. Сизга ёқдими?
- Ҳа, у нимадан қилинган?
У бир қатор ҳеч нарсадан дарак бермовчи номларни атаб ўтди.
- Уни дўкондан сотиб олиш мумкинми?
- Бу нима деганингиз! Дўконда-бу умуман бошқача, дўконда-штампланган. Бу чой учун доривор ўтларни тоғда менинг синглим теради. Фақатгина эрга чиқмаган қизларгина буни қила олиши мумкин деб ҳисобланади, акс ҳолда чой таъми бундай яхши бўлмайди.
-Нима учун фақат турмушга чиқмаганлар?
(А… ахир у ерда турмушга чиқмаганлар бўлса-демак бокира, ҳа тушунарли...)
- Чунки улар ҳали бузилмаган.
- Хўп, ҳа ўз ўзидан маълум..., -бундай вазиятларда самимий бўла олмайман, аҳмоқларча маъқуллайман, жилмаяман, аслида қусгим келади ва унинг аҳмоқларча аҳлоқидан ва унинг ўзини тутишидан қусгим келади. Лекин суҳбатни тўхтата олмайман, дўстона чирик суҳбатга тортилдим. – Сенда оила каттами?
- Ҳа, тўртта туғишган ака ука ва учта туғишган опа сингиллар, менда нечта амаки ака ука ва опа сингиллар! Ва нечта жиянлар бор! Мэм, тез орада менинг амаки акаларимдан бирининг никоҳ тўйи бўлади, менинг оилам учун Сизни таклиф қилиш жуда қувончли бўларди.
Ҳинд никоҳ кечасида бўлиш... нима бўпти, бу ғоя менга ёқади, гарчи мен ҳатто бу нималигини, бу киноданми ёки йўқлигини элас элас тасаввур қила олмайман, аммо мен шуни тушуна бошлаяпманки, ҳинд киноси, барчасига қараганда, диаметр равишда қарама қарши қонуният бўйича ҳинд ҳаётини ойна акс эттиришга чорлаган. Қора камера!
- Агарда мен ўша вақтга қадар ҳали бўламан, албатта келаман.
-Шундай қилиб ахир бу Сизга боғлиқ эмасми, Сиз бу ерда бўласизми ёки йўқ?
Аниқ бундай саволларни бутун ҳаётим давомида онам етказган. У ҳеч қандай шугни тушуна олмасдики, мен навбатдаги ўтиришга қачон қайтишимни билмасдим-мен қаердан билай, қачонки у ерда кетиш истаги пайдо бўлса? Балким тўғридан тўғри беш дақиқадан сўнг, балким мен буни режалаштиришим мумкин? Мени доимо ҳаётга бундай ёндашишдан қайтарди, у мени боғлаб қўйишга ҳаракат қилди, у истадики, мен у каби йўл тутишим керак, мен соат тўққизда уйга қайтишга аҳд қилдим, демак кўпи билан ўнда уйга қайтиш керак, агарда сен кимгадир ваъда берган бўлсанг (айниқса унга) соат тўққизда қайтиш, унда у ерда Шива ўзинг олдингда бутун ўз тасаввурингда намоён бўлади, унга берилган ваъдани бажариш керак...” У менинг ҳаётимни шундай қилишни истаган эди, лекин жин урсин мени тутиб олиб кўрсинчи!
- Мен бу ерда бўламанки ёки йўқ-менинг истагимга боғлиқ, мен қаердан биламан, менинг истагим нимага боғлиқ?
Жим бўлиб қолди, равшан тарзда бундай осон саволга жавобан нимадир теран мазмунли нарсани эшитишни кутмаган ҳолда жим қолди. Туристлар бу ерда камдан кам теран фикрли бўлади, ахир уларда меъда суст бўлганда шундай. Яна қанчадир вақт Шафи жим қолди, афтидан илтифотлиликдан, теран фикрларни ҳурмат қилишини тушунишлари учун шундай қилди, кейин барибир мавзуни ўзгартиради ва мени сувга яқин чақиради, у ерга, кресло турган жойга.
Алена у мени ўз акасидай таништирди... Умуман ҳиндига ўхшамайди, қора сочли ва қорамтир бўлганига қарамасдан ҳиндига умуман ўхшамайди. Енгил ишва истайди. Силайман, лекин йўқ... Бир зумлик кўнгил қолиш, Ален умуман менинг таъбимга тўғри келмайди. Ҳа мен ҳиндиларни мумкин бўлган ўйнаш сифатида қабул қилмайман...
Барибир ёқимли, барчасига қараганда, ва Шафи ва мен ҳали фақат онг тарафи деб қабул қилган унинг акаси, механик тарзда қўлларини чўзиб ва қулоқлари ёнидан унинг саломлашувини қўйиб, улар менинг фикрларим ва қилиқларимга қанча кам ҳалақит берсалар, шу қадар кўп мен уларда ушланиб қолишимини тушунаман.
Титрайман, ҳисларга қулоқ тутаман, ва гўё ҳеч қаердан қачонки ҳеч нарса қилгинг, ҳеч нарса гапиргинг келмаганда беташвиш ёқимли бехоллик ҳолати пайдо бўлади, лекин ўша вақт бу эринчоқлик эмас, руҳсизлик кайфияти эмас, балки нимадир мутлақо қарама қарши нарса. Бу беташвишлик ҳайратли, у фаол, лекин унинг фаоллиги яширин, у ҳаётни ҳис этиш пухталигини уюрмаси сифатида ўзини ифода қилади, хушбўй ҳидлар ва қўшимча тонлар билан тўлган каби, буни ўлчаб бўлмайди ва сўз билан ифода қилиб бўлмайди, аммо равшан бўлганидек мен бу беташвишликнинг зич оқимини ҳис қилганим каби, гўё менинг мудрашимда эҳромни кўриш билан ўзига тортиб оёқларим остида кўлнинг қора кўл оқими билан аралашувчи беташвишлик оқимини ҳис қиламан. Ва барча Ҳиндистон тўғрисида дастлабки аралаш қуралаш таассуротларнинг барча мошкичириларини ўзига қамровчи ушбу беташвишликни ҳис қиламан. Шуниси ҳайратлики, ташқи дунё беҳаловатлиги кўринмайдиган шар устида сузиб юрганда, ва бу шар ичида мен ўз ҳаётим билан яшаганда бу ҳайратли, у ерда эркаловчи қуёш, қувонч ва олдиндан ҳис қилиш, у ерда нозик теран баланд бўшлиқ ингичка олтин товланувчи иплар билан тизилган. Агарда доимо шундай бўлса... агарда бу кечинма мени билан доимо бўлса... бу мумкин эмас, мумкин эмас...ҳаёт-бу майда ва теран нарсалар навбати, ва қаердан мени ушбу теранликдан кўпроқ топиш мумкин? Ахир афатидан Шафи ва унинг акаси билан суҳбатдан эмас...
- Сен ёлғиз сайр қилишдан қўрқмайсанми? Алена товуши паст ва ёқимли.
- Йўқ, мен умуман камдан кам бирон нарсадан қўрқаман.
- Барча европалик қизлар шундай?
- Билмайман... йўқ, тўғрироғи. Йўқ. Қизларни аслида дадиллик керак бўлмаган нарсалар қизиқтиради.
- Сени нима қизиқтиради?
- Билмайман. Ниманидир излаш, унга ҳали мен ном бера олмайман.
- Руҳий изланиш... Тушунарли. Сен буддистмисан? Бу савол мени кулдириб юборди. Ахир одамлар доимо барчасини нимадир сийқаси чиққан нарсага олиб келади, ҳатто агарда сен очиқча ҳеч қандай бир хил нарса сени қизиқтирмаслигини айтсанг ҳам шундай бўлади.
- Йўқ, мен диндор эмасман. Сенчи? – нимага мен буни сўрайман, ахир бу шундай ҳам тушунарли, бу одам билан қизиқарли гаплашиб бўлмайди..
Охирги йилларда одамлар билан мунтазам гаплашиш тажрибаси шу нарсага олиб келдики, менга қисман мен гаплашаётган одам қанчалар қизиқ бўлишини тушуниш учун бир икки ибора етарли... Ёки бу яна менинг ўзимга ишончимми?
- Мен мусулмонман. (Ва бу унинг фикри бўйича нимани англатиши керак?? Лекин, қадай савол берилса, шундай жавоб берилади..) Джамму ва Кашмир – мусулмон штати. Эртага бу ерда катта диний маросим бўлади. Бу кўлда орол бор ва унда энг катта мусулмон масжиди, эртага у ерда жуда кўп одам бўлади. Эрта тонгдан у ерда куйлашади, ибодат қилади, қоронғу тушганда барча кўллар сузиб юрган шамларда бўлади, бу жуда чиройли. Сен ахир бугунгина келдингки? Бу ерда тоғда жуда кўп ҳайратли жойлар бор, у ерда отни олиш мумкин...
- Ўх, сен, офарин! Бу менга ёқади.
- Шафи сени балким у ерга олиб боради, қачон истасанг ўшанда.
- бундан мен шубҳа қилмайман..., аҳа, тушунарли, бу реклама эди:)
- Мана менинг дўстим-япон!
Мен бизнинг арқонга қоронғу томондан қайиқ сузиб келганини пайқамадим. Бир қанча лаҳзадан сўнг ундан ёш кулиб турган япон чиқиб келди, ахир япон тилини бир оз машқ қилишга имкон бўлади, бу мен учун фақат дарсликлар варақларида учрганди.
- Конбанва! – ўша ерда мен бирдан гапириб юбордим.
- О! – япон киши қувончли бақирди, кулди, Конбанва!
- Икага дэс ка?
- Гэнки дэс. Аната ва?
Мен ноаниқ тарзда елкамни қисдим. Қўлимни сиқди:
- Боку ва Хиро дэс.
Тез япончадан мен фақатгина бир қанча сўз ва ибораларни англаб олардим, лекин Хиро нима ҳақда гапираётганини тушуниш учун бунинг ўзи кифоя эди. Албатта анча содда иборалар билан жавоб бераман, лекин бу ўз эрудициясига мағрурликни бошдан кечиришга тўсқинлик қилмайди ва унинг равон таначасига ёндан қарашга тўсқинлик қилмайди, фикран ечинтириш, ва мен агарда у буни ҳис қилмаса мен бўлмайман!
Ален аниқ ҳайрат билан бизнинг қисқа суҳбатимизни кузатади, энг оддий “Қаердансан?”, “Ёшинг нечада?”, “Ким билан саёҳат қиляпсан?”, “Сенга Ҳиндистон ёқадими?” каби оддий иборалар билан келган суҳбатимизни кузатади, лекин япон тилини умуман билмайдиган киши учун бу бир хилда таъсирли кўринади. Мен аввалдан оддий усулни топдим, у одамдан маънодорлик шиддатини олиб ташлаш ва унда нуфузлилар ва таассуротларни сийқаси чиққан изловчини фош қилишга йўл берувчи оддий усулни билиб олди. Турли хорижий тилларда фақат бир қанча ибораларни талаффуз қилиш кифоя, камдан кам учрайдигани бўлса яхшироқ, суҳбатдошнинг кўзларида одатда қизиқиш ва ҳурмат ярқирай бошлайди. Менга бундай одамлар бирдан қизиқарсиз бўлиб қолади, ҳаммасидан кўпроғи улар заиф ва етилмай қолган бўлиб чиқади. Менга хулосаларнинг тез чиқарилиши бўйича таъна қилиш мумкин, албатта, лекин бу хулоса эмас, фақатгина сигнал, ўзига хос лакмус қоғоз, очиқ айтганда, кимдир қизиқарли суҳбатдошни кимнингдир кўзи олтин сузгич кўринишидагидай ёнганда излаши мумкин? Йўқ, бўлса керак.
Совуқ... совуқ, совуқ, совуқ. Ҳаммаси пачава, барчаси пачава. Мен истаганга эмас, мен нотўғри кишига борибман. Кашмирга чиқдим... аҳмоқ... у ерда чиройли.. ҳа, чиройли, фақат гўзаллик ушбу аломат билан, ҳа мен ўз ишимни бунинг учун ташламадим, турли рангдаги кўл орасидаги идишда тебраниш учун, зирапча бирданига барча жойларда санчишда давом этмоқда.
Шафини кечки овқатга чақирмоқда, ва мен ўзимни япончада тўлиқ хабарсиз сифатида намоён қилишга улгуриб, кетаман, думимни ликиллатаман, шу нарсага амин бўламанки, мени кўз билан майли бордай кузатади... Катта ёғоч столда овқати бор ялтираганча тозаланган кастрюлкалар турибди. Барчаси шундай мазали... шунчаки вегетерианлар учун тансиқ овқатлар. Шафи вақти вақтибилан қарайди, текширади, мен овқатни тугатганимни кузатади. (Ҳаммаси ОК,Шафи, кўзларингни қавартирма, мен сени чақираман, чайнаб бўлганда, кичик мэмни безовта қилма). ... Уф, барчасини, ширинликларни олиб кел... Шафи тантанали лаганда кичик ялтироқ шаклни келтиради, унда менимча ширинлик бўлиши керак. Мен у ерда қуйуқ бўтқани топиб олсам менинг ҳайратим не қадар бўлади! Бу бежамдор овқатдан кўриниб турарли хайратни кутган Шафига бурилиб.
- Бу ёрмаку!
-Ҳа, мэм, ёрма, миллий кашмир ширинлиги.
- Россияда бундай овқатдан кейинги ширинликни ҳар эрталаб болаларга беришади, уни хафа қилгим келмайди, шу туфайли гапирмасликка аҳд қилдим, айтишларидек, бу ширинликка рус болалари қандай муносабат билдирганини гапирмасликка аҳд қилдим.
- Ажойиб! Бу ширинлик Сизга ватанни эслатади!
Ёрмани умуман егим келмайди, меҳмондўст Шафини хафа қилгим келмайди, бир қанча вақт саросимада туриб қоламан, ва барибир борини борича айтишга қарор қиламан.
- Шафи, сени хафа қилгим келмайди албатта, лекин бу ширинлик менинг учун эмас. Мен буни болалигимда жуда тез тез еганман, у менинг жонимга тегиб кетиб улгурган.
- Менга жуда афсус, мэм, агар буни аввалдан билганимда эди...
- Кечириб сўрама, менга бу ёқмаслигини сен қаердан билардинг?
- Сизнинг учун нима хизмат?
(Умид қиламанки, бу саволдан кейин сен деворга буриласан ва ухлай олмайсан....)
- Сенда печенье борми?
- Ў,ҳа, менда печенье бор, ҳозир келтираман.
Қани, худога шукур, маданиятлар учрашувчи муваффақиятли охирга келди.
Ҳозирча ухлагинг келмайди, яна бироз Хиро ва Ален билан гаплашаман. Яна бир қанча таасссуротлар истайман. (бу қандай сурбетларча ёлғон? – мен кўп нарсани истайман, жуда кўп таассуротлар!)
Кўлдан совуқ ва унинг атрофидаги тоғлар, қоронғуликдан кўринмайдиган тоғлар янада анча сезиларли бўлиб қолди. Барчаси катта жун рўмолга ўралди ва арқонда ўтирибди, ҳеч нарса демай... Шу нарсага ҳечам кўника олмайманки, ҳеч қаерга шошмаслик керак, қачонки истасам ўшанда ухлашга ётишим мумкин, чунки эртга қанча истасам ухлайман.... нафақат эртага, эртадан кейин ва бир ҳафтадан сўнг, бир ой ўтиб. Олдинда ноаниқлик, мен Ҳиндистондан бутунлай қайтмаслигимга ҳам тайёр эдим, ва бу ноаниқлик қувончли олдиндан сезиш билан тўлади, ахир ҳар қандай лаҳзада нимадир содир бўлиши мумкин, бу эса бутун менинг дунё тўғрисидаги тасаввурларимни остин устун қилади. Буни мен кутяпман.
<< Бўлим 02 Бўлим 04 >>
