« Майя-1 »

« Форс-Минор »

Бўлим 02


Аллақачон соат 15, биз тоғ дарасига етганмиз ва тор илонизи йўл бўйлаб юрдик, у ерда зўрға автобус ва жип юра олади. Автобуснинг чап томони ва кўпинча жарлик устида муаллақ туради, тошлар ғилдираклар тагидан отилади ва қатъий чексиз тубсизликка қараб учади, агарда ойнадан чиқиб пастга қараса, бутун хом ҳаёл пайдо бўлади, ғилдирак деярли жарликка тушиб кетган ва автобус мана энди ағнай бошлайди. Ёнма ён ўтирган ҳиндистонликлар бунга ҳеч қандай эътибор бермайдилар. Бу барқарор характерми ёки ҳаётга бефарқликми? Мен эшитдимки, автобусларнинг жарликка қулаши воқеалари Ҳиндистонда кўп учрайдиган ҳолат бўлиб қолган ва кўпинча енгил қўрқув, адреналин чайқалиши ва Мен бундай хунук, таъсирсиз ўла олмайман, қандайдир ўша ҳайдовчининг хатоси туфайли.

Автобусда ўттиз соатли қамалиш мени бутунлай ҳолдан тойдирди. Тана чарчовдан оғрийди ва узоқ вақтли зарурий ўтиришдан тана оғрийди ва ойна ортидаги тоғ билан ишим йўқ. Наҳотки бу Ҳимолой бўлса? Баланд эмас, кул ранг, камдан кам ўсимликларга эга, мутлақо совуқ ва бири бирига жуда ўхшаш. “Ҳимолай” сирли сўзига ушбу тоғларнинг ғажиб ташланган олмага бўлган алоқадан кўп алоқаси йўқ, ва барибир бу айнан ўшалар эди, тўғри, фақатгина тоғ олди, чексиз километрли тоғлар бизнинг автобуснинг ғилдиракларини айлантирувчи йўллар. Катта тошлар тагида бетон рангидаги тор дарё оқадаи, ҳар замонда қуёш боқади, ва барча фикрлар ушбу бир хилдаги силкинишлар қачон тугайди деган фикрлар.

Бутун тун шодлик қилувчи хорижликларнинг шовқинли давраси, энди бу ҳам шукуҳли кўринади, барча йўлдаги суткалик йўлдан чарчаган ва эриниб таассуротлар, режалар, нархлар ва меҳмонхоналар маълумотини алмашинишади, ўзлари аллақачон иккинчи бўйича, учинчи доира бўйича кетаётганини фаҳмламадилар. Суҳбат ўз ҳаёти билан яшайди ва энди таассурот эмас, балки фақат зерикиш ва чарчаш келтириб бас қилишни истамайди. Бундай суҳбатларни эшитишни ҳам, уларда иштирок этишни ҳам истамайман. Ҳеч ким билан ҳеч қандай режалар билан боғлиқ бўлмаган вақт ва бўшлиқда муаллақ турган ҳолда ўзини ҳис қилиш ёқимли.

Қишлоқлар, одамлар, йўл ёқасидаги уйларнинг чексиз навбати, улар бу ерда яшайди... туғилади ва ўлади, айнан шу ерда...ақл бовар қилмайди... кичкинагина мен куз ёки қишда қоронғу оқшомда сайр қилардим, уйларни ялтираган деразаларига боқардим: одамлар шарпаси... гапиришади, ейишади, юради, имо ишора қилади... улар у ерда яшайди... нимагадир ҳар сафар ниҳоятда ноқулай бўларди, гўё одатий ҳислар аралашгандай, мен ўзим билан бўлишни бас қилдим ва у ерда одам бўлдим, ўша ерда... аниқроғи мен мен биз “ўртасида” нимагадир айландим, ўртада қолдим, ва бу даҳшат туғдирди, индивидликни йўқотиш даҳшати, ўзини йўқотиш қўрқинчи. Наҳотки улар у ерда яшайди... наҳотки менинг ёнимда қандайдир бир ҳаёт бўлиши мумкин, у ерда мен бўлмайман, ва мен йўқман? Эрта болаликдаги ўлим қўрқинчи билан бу ерда нимадир ўхшаб кетарди: кроватда ётиб мен йиғлардим, мен ўлганда ҳаёт давом этарди дея тасаввур қилардим, лекин бу мен учун эмас, мен энди ҲЕЧ ҚАЧОН бўлмайман... Мен бу билан “ҳеч қачон” мослаша олмадим, бу билан муроса қилиб бўлмайди, буни суваш, ташлаб юбориш, бу ҳақда ўйлашдан тўхташга ўзини мажбур қилиш, ва ким билади, мен атайлаб ўз ҳаётимнинг бутун бўлагини бера туриб нимани унутаман...

Ёнидан одамлар ва улар уйлари тез ҳаракатланади, авра астари ағдарилган “Анти Барби” картон ўйинчоқ уйчалари. Уларнинг барча ҳаёти кафтда, тўғридан тўғри олдингда. Ювинади, ейишади, ўқийди, тозалайди, бири бири билан урушади, йиғлайди, кулади ва буларнинг барчаси автобус ойнасидан кўриниб туради, мен бўлмаган ва ҳеч қачон бўлмайдиган икки километр узунликдаги йирик кўриниш.

Яқинда яна оқшом... Бу қачондир тугайдими? Автобус навбатдаги марта тўхтайди ва ўтиш жойида на қисқа ибодатга, на ташвиқотга ўхшаш товушлар берувчи одам кўринади. Тушликка танаффусми? Оёқ остида қаттиқ тупроқда ўн беш минут. Мен шу нарсага кўникиб қолганманки, автобус ҳар бир тўхтаганида салонга бир қанча одам минади ва сурбетларча ўзлари савдо қилувчи ейиш учун арзимас нарсаларни тўғридан тўғри юзга итаради, шунинг учун мен ҳатто бунга қарамадим. Одам қатъий бўлиб чиқди ва охир оқибатда мен қўлларида у табличка ушлаганинга эътибор қаратаман. Қараб чиқаман ва ундаги ўз исми шарифимни ўқийман, мана буни қаранг а! Маҳаллий колорит томчилари учун мен олган товушлар, ёзилганларни талаффуз қилиш унинг уруниши бўлиб чиқди. Қаттиқ жилмайиб, у нимадир дейди... аҳа, унинг исми Рам. Майли яхши, Рам ҳа Рам. Ушбу ерга биринчи келган вақтдан бошлаб ҳиндистонлик кулгиси менга ўринсиз туюлади. Алвидо, жин урсин эски арава!!!... Юришни ҳам ўрганиб олиш мумкин... Буни қаранг а! Эски “Волга”... Йўқ, фақат ўхшайди, аммо барибир кулгили. Ҳиндистонга бор йўғи учинчи кун, ўн кун ўтгандай таассурот қолдиради, ҳар бир қадам, миянинг ҳар бир чайқалиши “буни қаранг а!”, “Бу бўлиши мумкин эмас” деган ўйни чақиради. Дунё четида тўсатдан алғов далғови туфайли шарқ калоритини чақиради ва совет синиқ эски аравасида бўлади! Машинада нимадир шинғиллайди, бу алоҳида мусиқани эслатади, ҳайдовчи шодлик билан куйлайди ва ҳатто жойида рақс тушади, биз кетаяпмиз, чанг автобус, алвидо! 

Тезда ҳар икки тарафдан қоронғу тош саройлар пайдо бўла бошлади.

- Бу энди шаҳарми?

- Ҳа, мам, унинг оҳангидаги қўрқувга ўхшаш нарсаларни билиб оламан.

- «Мэм»? А, қаранг а…

Ўзимга энди мен “мэм”га айландим деб эслатаман, Ҳиндистондаги ҳар қандай оқ аёл каби. Бу “мэм” сўзида илтифотлиликнинг расмий қабул қилинган шакли шу қадар тез қул тобелиги билан чегараланади, ҳукмронрликнинг энг яширин инстинктларини ҳаётга беихтиёр чорловчи қул тобелиги каби. Ўтакетган расмиятпараст Европада, уй қурувчи Россияда ҳам, буни бошдан кечирмайсан. Натижада мен бир марта ҳам кул ранг, кўримсиз европалик аёлларнинг кўзлари каби ушбу кичикларнинг чуқур қора нури билан чарақлади, лекин хушомадгўйлик белгиси ҳукмронлигига интилишга ҳамоҳанг чарақлади.

- Бу энди шаҳарми??!

- Ҳа, мэм!

- Мен ахир қаерда яшайман? – мени қандайдир қўрқинчли жойга тиқиб қўйиш фикри билан ноқулай бўлади.

- Мэм, биз катта кўлга келамиз, ва унда қайиқлар, катта уйлар-қайиқ.

У оддий инглизчада гапиради, ёки унда шундай содда нутқми? Барча вақт шундай фикр туғилади, наҳотки у шу қадар аҳмоқ? Ёки у мени аҳмоқ деб ўйлайдими?

- Бу кўл Дал Лэйк деб аталади– ахир аниқ, деб гаплашади мен билан, худди икки ёш бола каби.

Шаҳар чеккаси!... Лекин, Ҳиндистонда шаҳар чеккалари қисман шаҳар марказидан унчалик фарқ қилмайди, айниқса агар бу шаҳар катта бўлмаса. Шри Нагар-Жамму ва Кашмир штати пойтахти, лекин ифлослик ва қашшоқлик бу ерда ҳамма жойда бир хил, марказда ҳам, шаҳар атрофида ҳам эканлигига ишонч ҳосил қилиш омади менга кулиб боқди.

Чил чил бузилган йўллар, намликдан ярим бузилган ва қорайган уйлар, чексиз ахлат ўралар... афтидан, айнан атом портлашидан сўнг мен одатий шаҳарни шундай тасаввур қила олардим. Бу ерда ҳамма жойда кир эканлигига ҳеч қандай кўника олмайман ва ҳатто табиат ҳам чанг ва маъюс кўринади... Ўн беш дақиқалик ғира шира ташвиш ва ташвишланиш хуружи ва биз ахийри катта кўлга етиб келамиз- жанговар автоматларнинг турли шакллари билан тўлган кўча беҳаловатлиги зўриққан атмосферасига хотиржамлик ва салқинлик олиб келувчи кулбалар ва боғлар ўртасидаги кенг чиройли доғга етиб келамиз.

- Кашмир Венецияси! – Рам мамнун жилмайди ва ҳиссиётлар чайқалишини менда уйғотишга уриниб ва “унинг” жойи гўзаллигини тан олиб кўлни кўрсата туриб кўзларини йилтиратди.

Ушбу мавжудотга, унча баланд бўлмаган, ҳатто кичик ва неча ёшдалиги мутлақо аниқ эмас мавжудотга  ахийри кўз ташлайман. Маҳаллий ўлчовларга кўра унча камбағал кийинмаган, лекин аксарият ҳиндилар каби ўта пала партиш. Ажин йўқ, териси силлиқ ва ўта ёш боланики каби эгилувчан, лекин бунда назар ташлаши мутлақо ёшларники эмас. Унинг ҳулқ атворида зулфин бор, кўзларида қандайдир нарса борки, менда хафалик намоён бўлади, лекин мен бундан ўта чарчадим ва атрофни кузатиш билан машғул бўлдим.

Узун, бутун кўл бўйлаб нилуфар пардасига кетувчи қаторлар билан қалқиб юрувчи уйлар турибди,  house boats, дастлабки ҳақиқатни изловчиларнинг барчасига хос бўлган ҳиссиётлар чайқалишини чақирувчи номлар билан. “Шива Ретрити”, “Рақс тушаётган Шакти”, “Лакшми кулгиси”, “Жаннат премаси”, “Уйқудаги Кришна”... Катта рангли қайиққа сакрайман, бу жуда ҳинд безакли ва каштали соябонли ҳаво шарига жуда ўхшайди, мамнунлик билан ёстиқли кичик диванга ўзимни ташлайман ва бу қайиқда узоқ вақт сузгим келади, охири йўлдан ва ташвишланишдан қутилиш мумкин... бу кўлда яшаш мумкин! Индамас гондола эшкакчиси эшкакни сувга ташлади ва шошмасдан бизни ушбу сувли Гарлемнинг жин кўчаларини қандайдир бир жойига олиб кетди.

Қайиқ сузиб юрувчи уйлар тубига бурилди, кейин эса яна бурилди, ва яна...-бу сувдаги кўчага ўхшайди. Одамлар деярли йўқ, лекин мавжуд бўлганларигина бор, бошқа дунёдан ажиб мавжудот каби менга кўз узмасдан бақрайиб қарайди. Кимдир кулади, бироқ қизиқувчиларнинг катта қисми ҳужёр кўринади ва ҳатто норози кўринади. Эҳтимол, уларнинг норозилиги уруш туфайли охирги йилларда бу жойларда саёҳатчилар сони анча тобора камайиб бораётганидан пайдо бўлган, ҳозир эса деярли мутлақо нулга яқинлашди... Туризм-уларнинг асосий даромади асосий манбаидир, ва мана энди улар кўрадиларки, мен битта эмасман, ва улар юзларида аянчли тушунча акс этган-мен энди қаёққадир кетаяпман, мени ўз тўрида кимдир тутиб олган... Покистон билан мумкин бўлган ҳарбий низони доимий кутиш, кашмир айирмачиларининг тўхтовсиз террор хуружлари бу жаннатни 80 йилларда очкўз муттуҳамларнинг зимистон ўлкасига айлантирди, туристлар буни ёқтирмайди, ва мен ҳам буни ёқтирмайман.

(Жин урсин мени нима бу ерга олиб келди??)

Гондо эшкакчиси қандайдир бир хил, лекин ҳис билан хиргойи қилади. Узоқ вақтлик йўлдан кейин зўр беришни ҳечам эплай олмайман, ёстиққа ёнбошласамми? Рам мақуллагандай бошини ирғайди, ўз бувиси ўргатган инглизчаси орқали “Сизнинг сафарингиз узоқ бўлди, мэм, лекин бундан Сизнинг дам олишингиз фақат лаззатлироқ бўлади...” дегандай қўшиб қўярди. Сувларнинг бир хил чайқалиши, қайиқларнинг оҳиста силкиниши, кўлнинг тинчлиги... ёнидан сузувчи йирик лотос балиқлар...

Кўзлар ёпилди, мен яна эслайман, мен қаердаман... ва яна бир оз эслайман... лекин туш кўришнинг манзараси ҳақиқатга айланди, ва кўлнинг марварид аксида мен ўзимни нотаниш шаҳарда кўраман, ёнимда Рам кетаяпти ва нимадир айтиб беряпти. Менинг гидим мени олиб кетяпти. Ўта ғалати вазифага келамиз, ва мен у нимаси билан ғалати эканлигини тушуна олмайман? Рамга ўгирилиб, сўрайман, лекин у ҳеч қаерда йўқ. Яна бинога қарайман-ё ярим бузилган сарой, ёки худолар ва одамлар томонидан унитилган қадимги ҳинди эҳроми, ушбу жойда нимадир аниқ таниш нарса бор...қизиган тошларнинг ҳидлари зўрга етиб келади, тезобланган ёғочлар... буларнинг бари таниш, лекин шу қадар узоқ...

- Хуш келибсиз, мэм!-бу сўзлар билан бир вақтнинг ўзида қайиқ бетон қозиқоёқларга урилди, унда уйга олиб борувчи нарвон турарди.

Мен сесканиб кетдим ва уйғониб кетдим. Уй олдида кичик ёғочдан қилинган майдонча, унда бутун оқ кийинган ёш ҳинди-кенг иштон ва тиззагача узун кўйлак.

- Саёҳат қандай ўтди?

Мени Деҳлидаги турагентликда ўттиз соат ўрнига йигирма соат ваъда қилиб алдаганини айтсам, бу қандай қийин-ўттз соат бир ҳолатда ўтириб келиш, бу ҳолатда ухлаш ҳам ноқулай, мен умуман истамайман, (ҳа сен ўзинг бунинг барини биласан, аҳмоқ саволлар бериш, яхшиси кел илиқ сувли ваннага, кенг юмшоқ ётоққа, паҳмоқ сочиққа...) илтифотли «ОК» сўзи билан ажраламан ва Раманинг хизматли қўлларини рад қилиб қайиқдан тушаман. тушимда нимадир муҳим нарса рўй бергани борасидаги элас элас ҳис мени тарк этади ва агарда олдиндан уйғотиш бўлмаганда эди, мен албатта ушбу эҳром сирини очган бўлардим... Оқ кийимдаги одамнинг енгил ўкинчи... Рам ўз нутқини фаол имо ишора билан бирга олиб бориб бир қанча ибора орқали у билан фикр алмашди, кейин эса қайиққа эпчиллик билан сакраб минди ва жўнаши мумкинлигига белги берди. Қайиқ кичик арқондан ирғиб чиқди, ва яна мен унинг кўзларида ифода қилиб бўлмас ғамни кўрдим. У аҳмоқ бўлиб кўринишдан тўхтади, ҳатто у қайғули бола каби афсусланарли эди...

- Хайр, мэм! Биз қаерда ва қандай яна учрашишимизни ким билади, лекин агарда қачондир сизларга гид керак бўлсагин, -ўша вақт юрак зув этди, -Шафидан сўранг деб оқ кийимдаги кишини кўрсатди, -мен қандай топиш мумкинлигини ундан сўранг.

У менга менинг гидим бўлишни таклиф қилди-гўё менинг тушларимни эшитиб турган, кўргандай эди! Шу қадар ғалати ўхшашлик... ахир бу айниқса ҳаво шанғиллай бошлаганда шунчақи тасодиф бўлиши мумкин эмас. Агарда мен бундан ўхшашликларнинг бир хилдаги тушунтирилишини топа олмасам, улар барибир бемаъни бўлмайди, -худди ўша вақтда бу рўй берганда, мен ҳеч нарсани бошдан кечирмайман, бу мени ҳаётнинг одатий қонуниятлари ва кундаликлари доираси ортига олиб чиқади. Худди шу вақтда шунга шаъма қилинадики, яна нимадир бор, майлига менга тушунарсиз бўлмин, лекин агарда бунга эътибор қаратилса, унда ким билади, бундай белгилар қаерларга олиб кетиши мумкин?

 



<< Бўлим 01 Бўлим 03 >>