"Қаттиқ дарёлар, мармар шамол"
Бўлим 28- Ҳўш, нима қилдик?
У яна унинг олдида турар эди, ва Андрей ундан нима кутишни яна билмас эди.
- Мен битта нарсани тушунмоқчиман, - у давом этди, - сен болаларни қулликдан озод қилгинг келябдими ёки йўқми?
- Менинг тушунишимча, сенга мен керакман, - юмшоқ тарзда белгилаб ўтди. – Нимага айнан мен?
- Мен ҳали ҳал қилганим йўқ – сен менга кераксанми йўқми. Бу сен ўзингдан нимани намоён қилишинга боғлиқ.
- Аммо менинг қарорим ҳам сен ўзиндан нимани намоён қилишинга боғлиқ...Мен, масалан Йолкага телефон қилиб, унинг маслаҳатини сўрашим мумкинми – унга сен ҳақида нима маълум, у менга буни маслаҳат берадими ёки...
- Ха! – Қиз кулди. – Ўғилча ойисидан руҳсат олмоқчими? Ўзингнинг миянг йўқми умуман?
Андрей қатъиятсизликни ҳис этарди. Бир томондан уни унинг қайсарлиги ва қандайдир ғалати умидсизлиги ташвишга соларди. Бошқа томондан… ростдан ҳам, тушунарсиз, нимага ўзи қарор қилиш ўрнига, у бирдан Йолкага маслаҳат учун мурожаат қилмоқчи бўлди. У ҳатто билмайди ҳам – ушбу қизнинг ўзи нимани таклиф қилаётганини, ва Йолка билан маслаҳатлашишнинг зарурияти бор йўқлигини.
- Яхши, кел, сен гапириб берасан, мендан айнан нимани ҳоҳлаётганингни, - Андрей, тинчликсевар одамнинг оҳангида таклиф қилди.
- Менга англанган тушлардаги тажрибаларим учун қуён керак. Албатта, сен менга тириклай кераксан, бўлмасам, қандай фойда сендан? Менга сенинг гувоҳликларинг, кузатишларинг керак, сенинг мурданг эмас.
Суҳбатнинг бундай бурилиши яна ёқимсиз ваҳимани туғдирди. Нимага у бирдан мурдалар, унинг унга тирик керак эканлиги ҳақида гапира бошлади?
- Демак, мен билан ўтказмоқчи бўлган тажрибаларинг ҳавфли бўлиши мумкин?
- Ҳа, қайсидир даражада.
- Қандай даражагача?
Қиз елкасини қисди.
- Мақсад қандай?
- Болаларни қулликдан озод қилиш.
- Мен ҳозирча тушунмаябман– сен нимани назарда тутябсан?
- Мен якуний қарорни назарда тутябман.
Андрей қошларини кўтарди.
- Таниш бирнима…
- Менинг ўйлашимча, сен ҳеч кимни ўлдирмоқчи эмас эдинг.
- Мен?? – Андрей яна ажабланди. – Албатта, йўқ.
- Ажойиб!
Қиз унинг қўлини олиб, тантанали равишда уни силкитди.
- Жуда яхши! Сен ажойиб инсонсан, мен сени бу билан табриклайман. Демак, сен ўз ироданг билан ҳеч кимни ўлдирмайсан?
- Одамларними?
- Одамларни.
- Ўлдирмайман.
- Гап йўқ! Энди эса, менинг ҳимматли болам, пацифист, ўзинга тасаввур қил, айнан ҳозир, сенинг она мамлакатингнинг Тамбов вилоятининг кичкина қишлоғида қандайдир маст эркак ўзи билан бирга яшайдиган аёлнинг беш яшар қизини зўрламоқда. У қизни уйи олдидаги қурилмага олиб кириб, мен билмайман сизлар уни қандай атайсизлар, уни уриб ташлаб, ечинтириб, унинг кўтига қўтоғини тиқиб, йўл йўлакай у ерда ҳаммасини йиртиб ташлаб, унинг на қичқириқларига, на қонига эътибор бериб, сикиб ташламоқда. Аслида, унинг қичқиргани эркакни ташвишлантирмайди, шунинг учун у оғзини қўли билан ёпиб турибди. Қизнинг юзи кўкимтир, чунки қиз бир нечта марта қаршилик кўрсатиб, уни тишлади, ва эркак унинг юзидан бир нечта марта уришига тўғри келди, қиз оғзини ёпиши учун. Ҳозир у тугатиб бўлди ва у қўрқябди – унинг дугонаси қайтганда нима бўлади, деб? У қизнинг устидан тушиб, унга қараябди – кўтидан қон оқмоқда, юзи ҳам қонда, лаблари йиртилган, бир нечта тиши уриб туширилган, кўзлари кўкимтир рангда. Қиз, зинадана тушиб кетди, деб айтишга бўлмайди... Унда у қўлини қизнинг томоғига чўзиб, уни бўғмоқда. Ўлишдан олдин қиз уни оёғи билан урди, ва унинг яна жаҳли чиқиб, энди уни бўғмай, шунчаки томоғини синдириб ташлайди, оҳ, сен жаллаб, шаллақи, мен урди, каби сўзлар билан!
Андрей ўйланиб туриб қизга қараб, унинг нимани назарда тутаётганини тушуна бошлади.
- Ҳўш, азизим, менга айтчи – агар сен ёнида бўлсанг ва бунинг ҳаммасини кўрсанг, уни ўлдирасанми ёки йўқми?
- Йўқ.
- Пацифизмдан келиб чиқибми?
- Ҳавфсизликдан келиб чиқиб. Мен уни бошидан бирон нима билан уриб, боғлаб қўйиб, милицияни чақираман, ва ўзимни қотиллик учун қамаб қўйишлари ҳатари остига қўймайман.
- Тўғри, бу оптимал вариант, - у бошини ирғади. – Энди ўзинга, сен у ерда ўз физик танангда эмас, балки бошқа бир тарзда мавжуд эканлигингни тасаввур қил – масалан, буни масофадаги ўтказувчи орқали кузатябсан, ва уни боғлаб, милицияни чақира олмайсан, аммо уни қандайдир тарзда ўлдиришинг мумкин. Унда нима? Ёки сен уни ўлдирасан, ёки у ўз ишини қилиб, қизчанинг мурдасини кўмиб ташлайди, ва ойисига, қизнинг сайр қилишга кетганлигини айтади, кейин, бунинг ҳаммаси, ҳудо билсин қандай тарзда тугайди, балки ҳечнима билан. Сенинг танловинг – ўлдирасанми ёки кетишига йўл қўясанми?
Андрей ўйланиб қолди. “Ўлдираман” деб жавоб бериш нимагадир қийин эди. Бошқа тарафдан, бундай одам шубҳасиз яшаш, ўлдиришни давом эттириши мумкин эмас.
- Бундай вазиятда, менинг олдимда фақат иккита имконият мавжуд бўлганида – уни ўлдириш ёки оқибатсиз қўйиб юбориш каби, агар мени судлашмасликка ишончим комил бўлганида, мен уни ўлдиришни ҳоҳлардим. Ўлдирармидинг ёки йўқми – қийин савол. Мен ҳеч қачон ҳеч кимни ўлдирмаганман, ва буни амалга оширишим мумкинлигига ишончим комил эмас, чунки, биринчидан одам ҳаётининг сўзсиз қимати тўғрисидаги концепция...ва фақат суд ҳақидаги...ҳатто суд ҳам бизда фақат умрининг оҳиригача қамаши мумкин, суд ҳам ўлдира олмайди..., иккинчидан, барибир жавобгарлик қўрқинчи мавжуд бўлар эди, учинчидан – мен ўқиганман, ҳатто уруш пайтида ҳам янги аскарлар учун дастакни босиб, душманни ўлдириш қийин бўлган…
- Ҳўш, нима?
- Мана билмайман. Билмайман.
- Уруш пайтида дедингми… ҳозир, нима, уруш йўқми?
- Яъни?
- Мана ҳозир катталар болалар билан уруш ҳолатида эмасми? Уларни ўзларининг нафратлари, зўрлаш, умумий зўрлаш билан кундан кунга ўлдиришмаябдими? Мен сенга айтиб берган, ўқувчиларинг билан ҳикоялар, бу уруш эмасми? Унда нима бу? Ота-онаси ишда бўлгунларича, боласи билан ўтирган бувиси, унга ҳар куни, дақиқа ортидан дақиқа, соатма соат концлагерни ташкиллаштирса, бу уруш эмасми? Урушда ўлишади. Ўз оналарининг ва оталарининг, буваларининг ва бувиларининг концлагерларида ўн йиллаб бўладиган болалар нима, ўлишмайдими? Улар нима катта бўлиб, тирик қолишадими? Кўп кўрганмисан тирикларини?
- Йўқ.
- Мен эса кўрганман тирикларни. Мен кўплаб тирик болаларни кўрганман.
- ??
- Нимага ҳайрон бўлиб қараябсан?
- Қаерда кўргансан тирик болаларни?
- Мордаларнинг турар жойларида. Улар у ерда туғиладидар ва айрим пайтлари улар четдан келишади – сен дарс бераётган ўша интернат мактаблардан. Ва улар тирик. Уларнинг ота – онаси уларни ўлдириш имкониятига эга бўлишмади. Ота – онаси уларни ўлдиришаётганларчи? Ўзининг оналари ва оталари, буви ва бувалари эрта болалигида клиторларини кесиб ташлайдиган Сомалидаги қизларчи? Уларнинг ҳаёти қандай бўлади? Уларнинг амларини, қизлигини турмушга чиққунларича йўқотиб қўймасликлари учун, тикиб ташлашган, Сауд Арабистондаги қизларнинг ҳаёти нима бўлади? Ўзининг қизини ўз қўли билан, қизнинг у ерда унга клиторини кесиб, жинсий лабларини тозалаб кесиб ташлаб, фақат у сийиши мумкин бўлган даражада тикиб қўядиган операцияга олиб борадиган оначи, бундай онага нисбатан ҳам одам ҳаётининг илоҳийлиги тўғрисидаги кодекс кучга эгами?
- Йўқ. Бундай онага – йўқ.
- Бундай оналар, оталар, холалар, тоғалар – миллионлар ва миллионлар.Бу – ўзларининг болаларига уруш эълон қилган армия. Бундай одамларнинг яшашларини ҳоҳлаябсанми?
- Уларни ўлдиришни таклиф қилябсанми?
- Сенчи?
Андрей стулнинг орқасига ташланиб, панжаларини ўзининг олдидаги столга қўйди.
- Қўйган саволларингни қара…
- Менинг саволларимни эшитмасликни ҳоҳлармидинг? Сен яхшиси, барда ўтириб, ҳотиржам бўлиб пиво ичишни ҳоҳлармидинг? Менга айт, мен кетаман.
- Йўқ, мен эшитишни ҳоҳламасдим, деб айтмаябман...
- Ўзингни олиб қочишни бас қил.
Қиз Андрейнинг олдига бориб, оёқларини столдан тушириб ташлаб, унинг қаршисига, столнинг устига ўтириб олди.
-Айтайлик, сенда ҳозир қизини, клиторни кесиб ташлаш бўйича операцияга олиб бораётган онани ўлдириш имконияти бор. Бундан фойдаланасанми ёки йўқми?
- Жаллаб…
Андрей умуман тасаввур қилмас эди – қандай позицияни эгаллаш мақсадга мувофиқ бўлишини.
- Ўша она уларнинг мамлакатида қабул қилинган урф-одатларни бажармоқда...бу одатлар бизга жирканч бўлиб туюлмоқда, болани ҳам жароҳатлайди, у бутун ҳаётига ногирон бўлиб қолади, ҳеч қачон сексдан лаззат ола олмайди, ва кейин у ҳам ўз қизини операцияга олиб боради. Бу тушунарли, - у баланд овозда фикр юритарди. – Бошқа томондан, агар биз ҳозир узоқ ўтмишга кўиб борганимизда, у ерда ҳам шундай ёввойи нарсаларни кўрар эдик – алвастиларни ёқиш, оммавий қотилликлар, каннибализм...ҳа, мана ўзинга тасаввур қил, биз, одамларнинг авлодари бир бирини ўлдириб, еб қўйишган ўтмишга тушиб қолдик. Бу жирканч, тўғрими? Аммо, агар биз уларнинг ҳаммасини ўлдирганимизда, нима бўлар эди? Биз ўзимиз бўлмас эдик!
- Ҳўш?
- Демак, агар биз болаларининг клиторларини кесиб ташлайдиган, уларни ҳар қандай усул билн зўрлайдиган, уларни жисмонан ва руҳан ўлдирадиган ҳаммани ўлдирсак, унда яшашга ким қолади?
- Қолган ҳаммаси, - оддий қилиб жавоб берди қиз. – Ҳамма қолганлар яшашга қолишади. Сен ҳозир узоқ ўтмиш эмаслигини,ва кўплаб одамлар, менга ва сенга сабр қилса бўладиган принципларга асосланиб яшашларини эсингдан чиқардинг шекилли. Нимага ўша бадМордаларга чидашимиз керак? Агар қайсидир этнос, эволюция мобайнида тушиб қолган бўлса, узоқ ўтмишда қолган бўлса, биз нима “унинг маданиятини ҳурмат қиламизми” ?
- “Маданиятга ҳурмат” га келсак – бу ерда ҳаммаси тушунарли, мен уларни ҳурмат қилишни ҳоҳламайман ҳам, мажбур ҳам эмасман. Бир нечта кун олдин мен ўзим ҳам шунга ўҳшаш суҳбатни олиб боргандим – биооммага нисбатан ғазабдан бошқа ҳечнимани сезмайдиган жирканч, ахмоқ ва ғазабли кампир ва чоллар тўғрисида, ва аудиториянинг, ме сен ҳозир турган жойда бўлганимда, қандай муносабатда бўлганлари эсимда. Аммо “ҳурмат қилмаслик” ва қонуний қадамларни амалга ошириши, бу ҳар ҳил нарсалар...
- Қадамларни амалга ошириш? – Ҳайрон бўлди қиз. – Менга айтчи – сен томондан, танишларинг томонидан, танишларингнинг танишлари томонидан ёки умуман сенга таниш бўлган ёки сен эшитган кимдир томонидан Сомалида клиторларни кесиб ташлашга қарши қандай “қонуний қадамлар” амалга оширилган?
- Ҳеч қандай…
- Унда мана бу сафсата гап кимга керак?
Андрейнинг ўзи ҳам ҳозирча тушунмаётган эди – нимага буни гапираётганини.
- Мен билмайман.
- Бу, сен жавоб беришинг мумкин бўлган ҳаммасими? Демак– яна бир марта – айнан ҳозир катталар болаларга шикаст етказиб, уларни ўлдиришмоқда, уларга бунда ҳеч ким ҳалақит бермаябди, чунки бу “маданиятларининг” бир қисмимиш. Мен сендан сўраябман – агар мен сенга жазосиз қотилларни ўлдиришга имконият берсам, ва сен буни жазосиз қилсанг? Ёки сен “мен билмайман”дан бошқа ҳечнима билмайсанми? Кимсан бундан сўнг? Ўзинга баҳо бергин.
Буни қилиш Андрей учун қийин эмас эди. Ушбу қизнинг таклиф қилаётан ёки таклиф қилмоқчи бўлаётганига рози бўла олмаслигига қарамай, бундан қатъиясизликни баҳолаш билан ҳаммаси тушунарли эди.
Мен бундай қарорларни қабул қилишга қўрқадиган одамлар тоифасига кираман. Унинг ўрнига ҳаммасини ақлли холалар ва амакилар ҳаммасини ҳал қилишади деб ўйладиганларданман. Мавжуд бўлган нарсалар тартибини аслида қувватлайдиган ва маъқуллайдиган одамман.
- Яъни сен ушбу ҳамма қотилликларнинг иштирокчиси бўласан, тўғрими?
- Тўғри. – Тасдиқлади Андрей. – Сен нимани танладинг?
- Бошқасини.
- Ва сенга, қотилларни барбод қилишга олиб келадиган таъсирнинг қандай бўлиши мумкинлигини баҳолаш учун тажриба учун қуён керак?
- Ҳа.
- Мен розиман.
- ?
- Ҳа, мен розиман. Ўз харакатларимга, ўз иштирогимга нисбатан қарорим йўқ. Мен зўраланаётган ва ўлдирилаётган болаларга нисбатан бефарқликни, мардсизликни намоён қиламан, содир бўлаётган нарсаларга кўзимни юмаман. Менинг бу борада бир иккита фикрим бор, яъни менинг нима учун бундай қатъиятсизликни кўрсатшим борасида бир нечта тушунтиришларим бор, бу ерда технологияни билмаслигим ҳам, мумкин бўлган ҳатолар масаласи ҳам, ва ҳоказо ва ҳоказо, мен бу масалага шунчаки кўзимни ёпишни кўпроқ ҳуш кўраман ўзимга. Аммо агар мен бунга кўзимни юмсам, нимага бошқасига ҳам юмсам бўлмайди? Кел, бундай қиламиз – менга англанган тушлар қизиқ, мен ҳар ҳил тажрибаларда қуён сингари қатнашишга тайёрман, ва мен, сен ушбу тажрибаларни қандай мақсад билан қўйишинга кўзимни юмаман. Келишдикми?
Қиз ўйланиб қолди.
- Келишдик…
-Оёқларингни яласам майлими?
- Бу гигиенага қарши.
Бу жиддий қаршилик бўлмаган бўлса керак...Андрей жилмайди.
- Ҳеч ҳам сенинг Бодхнинг “Генетика” китобининг ҳеч бўлмаганда биринчи минг бетини ўқимаганинга ишонмайман, у ерда эса оқ устида қора билан ёзилган – гигиена ўлдиради.
Қиз, столнинг устида, индамай, оёқларини чайқатиб ўтирарди. Андрей креслодан тушиб, тиззаларига ўтирди ва унинг панжасини қўлига олди.
- Оналари ва оталари миясини оппоқ бўлишигача ювишган ва кунига бир нечта марта совун билан қўлларини ювиб, ҳар куни душ қабул қиладиган тозаойимлар, икки-уч кунда бир душ қабул қиладиган ва кунига икки марта кўлини ювадиган, қулоқ солмайдиган исқирт бўлиб қолганларга нисбатан камида икки марта кўпроқ касал бўлишлари исботланган.
Унинг панжасидан чангни қоқиб, у лабларини унга теккизди, гапиришни давом эттириб.
- Бизнинг иммунитетимиз, бизнинг мушакларимиз каби машқ қилишга муҳтож – жисмоний фаолликда. Шаҳар болалари қишлоқ болаларига қараганда касалманд бўлишади, чунки шаҳар болаларининг иммунитети эзилган, бўшашган. Иммунитет учун машқ – бу бактериялар билан доимий алоқа, бунда ер бактериялари билан алоқага эга бўлиш жуда муҳим. Тирналган жойлар, кир тиззалар, ердан олиниб, ейилган олмалар, овқат олдидан ювилмаган қўллар, ва бошқалари – буларнинг ҳаммаси иммунитетимизга бактерияларнинг майда башалари билан алоқани тақдим қилади, бизнинг баданимиз оламда бўлаётганлардан “ҳабардор”, бактерияларнинг бизга ва бизнинг бактерияларга доимий ёндашуви амалга ошади. Шунинг учун, сен ўйлама, мен сенинг бармоқчаларингни порочнпя похоть сезаётганим учун сўрябман, деб, йўқ, албатта йўқ, шунчаки мен ўзимнинг организмимни сенинг панжаларингда яшаётган бактериялар билан таништирмоқчиман. Шаҳсий ҳечнима йўқ, шунчаки иммунитет учун машқ!
Джейн, унинг панжаларини диққат билан тишлаётган Андрейга қарарди. Унинг тўғри келиш келмаслиги борасида якуний аниқлик йўқ эди, аммо харакат қилиб кўрса бўлар эди.
- Сен, буни ҳавфли деб ҳисобламайсанми? – Бирдан сўради Андрей
- Ким учун ҳавфли?
- Сен учун, мен учун.
- Сен ҳавфни нимада кўрябсан?
- Менга таалуқли бўлгани, сенга кўпроқ аён бўлса керак, аҳир сен ўзинг айтгандинку, қандайдир даражада ҳавф борлигини.
- Ҳавф қайсидир даражада ҳамма жойда бор, ҳатто йўлдан ўтганингда ҳам.
- … сен суҳбатни абсурдга олиб борябсан…
- Ундай эмас. Шунчаки мен сенинг қандай юришингни кўрганман.
- Яъни?
Андрей ҳатто панжани ўпишни тўҳтатди.
- Сен йўл бўйлаб кетаётганингда, танламайсан– қандай томон билан юришни, ҳатто тунда ҳам. Ва кўп ҳолларда сен попутная йўли томонида юрасан, встречнаядян эмас.
- Нима бўлибди?
- Гап шундаки, ҳайдовчининг ҳар қандай ҳатоси – ва сен мурдасан. Нега сен ўз ҳаётинга шунчалик бефарқсан? Ёки сен маст ёки эътиборсиз ёки бир зумга уҳлаб қолган ҳайдовчи натижасида тасодифан ўлиб кетишдан қўрқишни ўз устунликларингдан паст деб ҳисоблайсанми?
- Сен нима ҳар доим встречная йўлнинг томонидан юрасанми??
- Албатта. Мен ўз ҳаётим билан лотерея ўйнамайман. Менга ҳавфли бўладиган ёки ҳавфли бўлиши мумкин бўлган нарсаларни мен ўзим кузатишни ҳоҳлайман.
- Кучли...Йўқ, мен бу ҳақида ҳеч қачон ўйламаганман, шунчаки мени ҳеч ким босиб кетмаслигига ишонаман. Аммо бунинг эҳтимоли...
- Шунчаки встречная йўлга ўтиб, сен бу эҳтимолни нолга тенглаштирасан.
- Хўп, гапинг тўғри.
Андрей туриб, унга яқин бориб, қўлини кўкрагига қўйди.
- Шундай қилиб – ушбу тажрибаларда мен учун қайси ҳавф қўрқинчли?
- Қўрқинчдан ўлиб қолиш ҳатари.
- ?? Бу менга ёқмаябди!
Ҳозир унинг ҳаёллари сексдан йироқда бўлиб қолди, ва у қўлини кўкракдан олиб, хонада юришни бошлади.
- Демак, ўрмонни чопиб – ёғочлар учар эканда?
- Бу ерда ким ёғоч экан, - қизиқиб сўради Джейн. – Агар сен бўлсанг, мен бораман. Агар сен қарор қабул қилишни биладиган одам бўлсанг, қабул қил ва увиллама.
- Майли, мен ёғоч эмасман, - жилмайди Андрей. – Аммо қўрқинчдан ўлиш… жиддий гапирябсанми?
- Сен қачон бўлса ҳам ТТТни бошдан кечирганмисан? Танадан ташқари тажрибани? Сен танадан ажралганингда, чидаб бўлмайдиган қўрқчин пайдо бўлиб, у сени шунчалик харакатсизлантириб, шунчалик кучли даражада ваҳима туғдирадики, бунда агар мана шу ТТТ оддий одам билан ўзидан ўзи содир бўлган бўлса, у томонидан кечирилган даҳшат, биринчидан ушбу тажрибанинг итарилиб чиқишига, яъни эртаси куни у ҳечнимани эслай олмайди, ва иккинчидан, унда ҳимоя механизми ишлаб чиқарилади, ва у бошқа ҳеч қачон ёки деярли ҳеч қачон ТТТни бошидан кечирмайди. Бунинг ҳаммаси ўзидан ўзи рўй беради. Аммо ушбу жараёнга аралашиш ҳам мумкин…
- Яъни сен менинг олдимга келиб, шартли равишда айтганда, мен уҳлаб ётганимда, мени танамдан чиқариб юбориб, менинг қўрқинчим янада ёвузлашиши учун яна таассуротлар қўшишинг мумкинми?
- Ҳа.
- Ақлга сиғмайди. Ва бу мени ўлдира оладими?
- Ўлдира олади.
- Меними?? Менимча, сен ҳали мени билмайсан…
- Йўқ, бу сен билмайсан, -унинг гапини бўлди Джейн. – бу ерда умуман барибир – сен қанчалик кучли ёки ҳукмдор ёки қанча пулинг ёки қўриқчиларинг борлиги, ўмҳ-лигинг, ўзҳ –лигинг, диктатор ёки уйсизлигинг, ҳаммаси барибир. Ҳаммасининг аҳамияти йўқ – ҳар қайси одам, қалбни музлатиб қўядиган, ичини айлантириб ташқарига чиқарадиган, барбод қиладиган қўрқинчни ҳис қилади, ва уни атайлаб кучайтирса, ва агар бу одам ёш бўлмаса, ва агар унинг юраги ва мияси унча яхши бўлмаса...
- Инфаркт. Инсульт. Ва қолган балолар, тўғрими?
- Тўғри, - бошини ирғади Джейн.
- Ҳа, тушунарли, - ўйланиб минғирлади Андрей. – Қари одам тушида уҳлаб қолди, миясига қон қуйилди...кимдир нимадандир шубҳаланармиди бундайда...Агар у ўлмаса ҳам, нима бўлибди, ёмон туш кўрибди, ким билан бўлмайди дейсиз, у буни эсидан чиқаради ва аҳамият бермайди...яна, одамлар ёмон тушлар кўриб туриши оддий ҳол, ва таблетка ҳам ичишни бошлайди...
-Ва улар фақат унинг қаршилик кўрсатишини кучсизлантиради, - қўшди Джейн.
- Демак, натижада… бутунлай назорат бўларканда?
Андрей эҳтиросланди, ва у томондан бу томонга юришни бас қилиб, битта жойда тўҳтади.
- Одам онгининг бутун, катта майдони ҳозир бутунлай очиқ. Одамлар жуда ҳимоясиз... нафратланадиган кимлардир бундан фойдаланишсачи?
- Бўлиши мумкин эмас, - Джейн бошини чайқади. – АТ ва ТТТ оламларига руҳсат, мен ҳар ким билан рўй бериши мумкин бўлган, тасодифан ва фойдасиз, бошқариб бўлмайдиган, бир мартали тажрибаларни эмас, балки жиддий, бошқариладиган тажрибани назарда тутябман – у белгиланиши бўйича фақат ЁИларни ҳис этаётганларга очиқ – бир қиёфадаги назоратчи ҳамда руҳсатнома. Шунинг учун, ҳаммаси осон, умуман ҳеч қандай «суиистеъмоллар» бўлиши мумкин эмас.
- ЁИларни ҳис этмайдиганлар бу билан рози бўлишмайди…
- Албатта. Аммо улардан ҳеч ким сўраб ҳам ўтирмайди.
- Ва сен ҳозирнинг ўзида амалга оширишинг мумкин...
- Йўқ. Мен ҳозир машқ қилябман. Натижалара тушунарли эмас, меҳнат ва вақт керак талаб этилади.
- Демак, таҳминан, айтайлик, беш-ўн йиллардан сўнг Сомали давлати нотаниш вирус билан ҳужум қилинади – газеталар шундай деб ёзишади, - ҳаёл суришни бошлади Андрей. – Вирус билан зарарланган одамлар ташқаридан жуда соғлом кўринишади, фақат уларнинг уҳлаши бузилмаслигини, ва ўлим уларни тушларидаёқ олиб кетишларини айтмаса! Ҳа, нима бўлибди, бирданига содир бўладиган бола ўлими синдроми мавжудку – бола соппа – соғ, ва бирдан тушида ўлиб қолади – мен эшитганман бу ҳақида. Энди чолларнинг тушларида бирдан ўлишининг синдроми пайдо бўлади, аммо чоллар билан ҳаммаси осонроқ – улар қари ва касал, уларнинг ўлимини қандайдир синдром билан боғлаш ҳеч кимнинг миясига келмаяди, агар келса ҳам, вирусларни қидиришни бошлайдилар, қандайдир шубҳали генларни, бактерияларни топадилар, ва натижада ҳаммаси барибир генетик тадқиқотларга ва дориларни қидиришга олиб келинади… Болалар кейин қаерга йўқолади?
- Билмасам, - елкалари билан қисди Джейн. – Нима фарқи бор? Сен, нима, уларнинг ота-онаси туфайли уларни кутаётган тақдирдан янада оғирроғини ўйлаб топа оласанми?
- Агар улар шунчаки ўлимдан ўлишсачи?
- Нимага айнан ўлишади? Уларни болалар уйига жойлаштиришади, ва қандайдир ҳалқаро ташкилотларнинг пулига овқатлантиришади...сен нима, мен ушбу планетадаги ҳамма саволларни ҳал қилишимни ҳоҳлаябсанми? Мен битта саволни ҳал қилишга харакат қилиб кўраман – бадМордаларни йўқотиш, қолган саволларни эса бошқа одамлар ҳал қилади.
- Аммо бундай иш.... қанча вақт талаб қилади?
- АТда ва уйғоқ туришда вақт умуман бошқача ўтади. Сен АТда бир ой яшашинг мумкин, бу ерда эса бир соат ўтади, шунинг учун вақт етарли. Ўзи бу ҳақида гапириш ҳали эрта. Бўлди, - Джейн столдан сакраб тушди, - етади гап бугунга. Бугун тунда ёмон туш кўрасан. Кўп ёмон тушлар. Уйғонганингда – ҳаммасини батафсил ёзиб ол, ҳар битта детални – менга деталлар керак. Тун яримда мен сени қўйиб юбораман. Агар фикрингни ўзгартирсанг – қўнғироқ қил, ҳаммасини бекор қиламиз.
Ўзининг меҳмонхонасига бориб, Джейн энтузиазм, қизиқиш тўлқинини сезди – иш жойидан қўзғалди. Энди у, у ёки бу таъсир қандай натижани бериши тўғрисида керакли маълумотга эга бўла олади. Албатта, ҳар доим аҳамиятли ҳусусиятлар бўлади, аммо бу унча маънога эга эмас. Одамлар орасидаги барча индивидуал ҳусусиятларга қарамай, масалан, цианист калии ҳаммага бир ҳил таъсир қилади. Болаларнинг қонунлаштирилган қотилликлари ва синовлари тўҳталиши керак. Қонунлаштирилган зўрлаш ҳам тўҳталиши керак. Болалар – бу нарса эмас, одамлар. Бу биринчи ва асосий нарса. Уларнинг ўз ҳоҳишлари оширилиши керак, ҳатто агар зўрлаш “ҳаммаси улар учун” шиори остида амалга оширилса ҳам. Ва, агар кимдир ушбу маълум бўлган ҳақиқатни қабул қилгиси келмаса, у бунинг учун жавобгарликни ўз зиммасига олиши керак.
Меҳмонхона жуда бой ҳисобланарди, ва парк зонасида жойлашган эди. Ҳаммаёқ яшил Мордаларга ботган эди, унинг вилласи энг чеккада жойлашган эди. Эшикни очиб, у марказида сав ҳавзаси жойлашган, мини-парк ҳудудига йўл олди. Бу ерда у бутунлай ёлғиз эди – катта хонасининг тиниқ ойналари, сув ҳавзасининг зумрад суви, атрофида қалин джунгли, ва унинг қўнғироқ қилиши, у ҳоҳлаган барча нарсанинг муҳайё бўлиши учун етарли эди – кечки таом, массаж қиладиган аёл, сикишиш учун йигит ёки қиз. Устидан шорти ва футболкасини ечиб ташлаб, у сувга ташланди, ҳавзанинг бир четидан иккинчи четига шўнғиб сузиб, кейин орқага қайтарди. Сузиб чиқиб, ва деворчага ушланиб, у мушук сингари силкинди, ва ушбу дамда хонада телефоннинг овозини эшитиб қолди.
Бу ғалати эди. Фақат ресепшндан қўнғироқ қилишлари мумкин эди, ва фақат қандайдир муҳим иш билан – унинг таъмлари ҳамма ходимларга таниш эди, ва шунчаки уни ҳеч ким безовта қилишга журъат этмасди. Балки тасодифан кўнғироқдир? Ҳатолашиб улашгандир.
Деворчага сакраб чиқиб, у қўнғироқнинг тўҳташини кутди ва яна ҳавзага сакраб, у ерда яна бир четдан иккинчи четигача шўнғиб чиқди, ва сув остидаёқ телефоннинг яна жинғирлаётганини тушунди. Демак, айнан уни ҳоҳлашмоқда.
У телефоннинг олдига, айнан у жиринглашни тўҳтатганида келди, ва у жим бўлгандан сўнг яна кроватга сакради. Ўн сониядан сўнг, учинчи марта қўнғироқ келди. У телефонни олди.
- Биз сени ресторанда кутябмиз.
Бу овоз унга нотаниш эди, аммо бу ҳеч қандай аҳамиятга эмас эди – бундай овоз фақатгина, энди унинг оламига кириш ёпиқ бўлганларга тегишли бўлиши мумкин эди. Ичида ҳаммаси кўтарилиб, тушиб кетди. Джейн секин гўшакни қўйиб, қайрилди ва хонадан чиқиб кетди. Шорти ва футболка уларни ташлаган жойида ётарди. У жуда секин эгилиб, уларни кўтариб, тўғирлаб кийишни бошлади. бошида ҳеч қандай ҳаёллар, образлар, кутишлар ва ташвишлар йўқ эди – ҳечнима. Ҳудди тўлган бўшлиқ каби – электрик, учқунланаётган бирон нима тўлиқдай. Овознинг садоаси ҳали ҳам қулоғида жаранглаётгандай бўларди. У бу овозни қайта – қайта айлантириб, ҳудди сингдиришга харакат қилаётгандай, ҳудди унинг эгасида бекинаётган идрокларга нисбатан қандайдир реакцияни, аниқлик чақнашини кутаётгандай.
Ресторанга бориб, у, ҳар доимгидай, уни кўрганида бутун олам хурсандчилигини ифода қиладиган официантга бошини ирғади, ва столлар томонига ўтди. У ерда ҳеч ким йўқ эди, у олдин бу ерда кўрган туристлардан бошқа. Рестораннинг бошқа қисми бар билан администраторнинг устуни олдида, томнинг остида эди. У ўша жойга кўтарилди. Марказда, катта стол атрофида қандайдир компания ўтириб, ниманидир шовқин билан нишонлаб, бир бирини, оғзида овқат парчалари билан расмга туширарди. Уларнинг атрофида официантлар ўралашиб юрарди, ва Джейн паркга қайтди. Нима бало. Ҳеч ким йўқ. У бўш столга ўтириб, сут ва муз билан сабзи шарбатини буюрди. Барибир...ўша компанияни текшириб кўриш керак.
У туриб, яна залга ўтди. Қайсидир эркак, турган ҳолда тост гапираётган эди, қолганлар қўлларида бокал ушлаб турардилар. Тост тугади, менимча, қандайдир ақл ўргатиш билан, маъқуллайдиган овозлар эшитилиб, таъсир жараёни бошланди. Джейн тўғри уларнинг столи олдига борди. Агар бу ўйин бўлса, у жуда маҳоратли амалга оширилмоқда. Шундай бўлса ҳам...шундай бўлса ҳам, уларни билиб олди шекилди! Ҳа, юзлари чўчқаларникидай ва ахмоқона, аммо нимадир жойида эмас! Агар улар кўринаётганларидай ахмоқ бўлса, уларнинг экстерьери бундай бўлмас эди – уларнинг териси, мушаклари, қорнилари, сонлари, товонлари – ҳаммаси бадМорда, осилиб турган, қариган ва жирканч бўлган бўлар эди. Булар эса ҳаммаси бир ҳил – тетик. Шунинг учун…
Джейн қшни столнинг стулини олиб, уни сурди ва ёнларида ўтириб олди. Уни ғалати бўшлиқ қамраб олди. У Мордал билан мулоқот муҳитидан чиқариб ташланганига мана йигирма йил ўтди, шекилли, ва мана у яна улар орасида. Кутилмаганда, жуда ҳам кулгиси келди – Джейн, унинг ҳатолашганини ва ушбу ахмоқона юзлар, ҳақиқатдан ҳам шунчаки ахмоқона юзлар, ва бошқа ҳечнима эканлигини тасаввур қилди, чиройли баданлар эса...балки улар қандайдир спортсменлардир, теннис ўйинчиларидир, айтайлик, ёки сузувчилардир, мана шунинг учун уларнинг баданлари шундай яхши сақланиб қолгандир, сен спортсмен ёки бошқа кимдир бўлишига қарамай, баданга барибир СҲлар сабабли таъсир қиладиган қариш белгиларидан қочиб бўлмаслик эса, шунчаки ёмон ёруғликдан бўлса керак. Джейн қаттиқ кулиб юборди, ва бутун компания, унга ҳайрон бўлиб қараб, жим бўлиб қолди.
Официант келиб, Джейн ундан, бошқа стол устидан унинг шарбатини олиб келишини сўради.
- Баданларинг сизларни сотмоқда, - гапирди у. – Қолганига келсак, гап йўқ.
Хурсандчилик шу заҳоти тўҳтади. Тост гапирган эркак ўрнидан туриб, унинг олдига борди, ва тирсагини, уни қаергадир таклиф қилаётганини кўрсатгандай, тирсагини чиқарди. Джейн жойидан туриб, унга қўлини берди ва улар четга қараб юришди.
- Биринчи одам тажриба ғоялари билан бошланади, - у ҳотиржам овозда гапирди, ва у телефонда қўнғироқ қилган одамнинг овозини таниди. – У уларни қабул қилади ёки рад қилади, бу уларнинг реакциялари, харакатларидан кўринади. Кейин у, бу ёки у тажрибаларни ишлатиб кўради. У буни бетартиб равишда қилади, айрим вақтларда. Агар унга ёқса, у биринчи босқич фрагментларини йиғиш тажрибасини бошлайди, кейин – агар унга ёқса, иккинчисининг ҳам. Яна айрим вақт ўтади, ва одам, фрагментларни йиғиш орқали, унга ўз ҳаётини ўзгартириш қанча қизиқ эканлиги билан йўлини аниқлайди. Аниқ бўлади – унда қизиқишларнинг пайдо бўлиши, у ўзининг ахмоқлигини ва самимиятсизлигини енгиб ўтиш ўтмаслиги. Агар ҳаммаси яхши кетса, бундай одамларда ҳужумларни амалга оширишга талаб пайдо бўлали, ва кунига эллик, етмиш, юзтадан фрагментларни йиғишни бошлайди. Одам бунга, уйғонишдан то уҳлаб қолишигача, бутун вақтни бағишлайди, йўл йўлакай бошқа қизиқишларни ҳам амалга ошириб.
Джейн гапирмасди. Унинг сўзлари мусиқа каби жарангларди – бошқа оламдан, унинг оламидан одамнинг сўзлари. У ҳоҳлаган нарсасини гапириш ҳам мумкин эди, у барибир, яна тирик одамнинг ёнида турганидан завқланар эди.
- Сенга таниш бўлган деталларни тушириб, айтиш мумкин, - у давом этарди, - бундан кейин, кейинги босчқичга ўтиш учун воситаларнинг етарли заҳираси бор эканлигини. Сенда ЁИларнинг тажрибаси бор. Сенда СҲларни йўқотишнинг, онг аниқлигига эришишнинг, ҳужумларнинг тажрибаси бор, демак – матонатни, қатъиятликни ва диққатни ишлатиш тажрибаси бор, чунки, масалан, ўн олти соат давомида миянгда ўн сонияли фиксацияни амалга ошириш учун, диққатни ҳам, матонатни ва қатъиятликни ҳам ҳис этиш зарур. АТда сенинг тажрибаларинг...
Эркак танаффус қилди ва Джейн қотиб қолди. Қизиқ – улар унинг режалари тўғрисида қайси даражада билишар экан?
- …ҳозирча улар ҳақида гапирмаймиз. Тўртинчи синфга ўтишнинг вақти келди.
Джейн парво ҳам қилмади. Четдан қараганда, улар об-ҳавони гаплашаётгандай туюларди, – уларнинг юзлари шунчалик даражада ҳиссиёт ифодаламас эди.
- Сенинг вазифанг – “қават солиш” билан банд бўлиш. Сен биласан, ҳар бир дақиқада қандайдир ЁИни сезишинг мумкинлигини – шунчаки буйруқ билан. масалан, ҳозир олдиндан завқланишни ҳис қилгин. Яъни, унда жуда ва жуда қизиқ бирон нима бўладиган, қандайдир, ноаниқ келажакнинг. Энди ўткир олдиндан завқланишни ҳис қилгин. Бу сен учун қийин эмас. Аммо ҳозир, мен сенинг ҳар ўн сонияда олдиндан завқланишнинг бор йўқлиги борасида ҳисобот беришингни ҳоҳлайман, агар йўқ бўлса – уни туғдиришингни. Ўзингни шунчаки ўша ҳолатда эслашинг мумкин ёки ЁИдан фойдаланишинг мумкин, масалан, 200га тенг ишончни яратиш учун фойдаланларингдан –менга барибир. Вазифа олдиндан завқланишнинг тўҳтамайдиган фонини сезишдан иборат. Бунга бир ойни ёки ҳафтани сарф қил – аммо натижага эришгин. Ва сенда олдиндан завқланишнинг тўҳтамайдиган фони ҳосил бўлганида, унинг устига кейингисини қўй – қайсини танлашингни ўзинг ҳал қил ёки мендан сўра, агар ишонч бўлмаса. Ушбу иккита ЁИнинг бир вақтда бошдан кечирилишига эришгин. Кейин биз учинчисини жойлаштирамиз, ва ҳоказо. Ҳар битта фоннинг қўйилиши бир ой ёки йил олиши мумкин – кўплаб омилларга боғлиқ бу. ЁФни тўҳтамайдиган деб сезиш мумкин бўлган “тўҳтамаслик” даражасини, ҳоҳишнинг кучи ва характерига боғлиқ ҳолда, ўз самимийлигинг ва қизиқишинга қараб аниқла.
- Тушунарли.
- Фрагментларни йиғиш тўғрисидаги барча олдинги ёзувларни йўқ қил – фрагментларни йиғиш тажрибаси энди сен учун йўқ. Сен, албатта, олдингидай фрагментлардан фойдаланишинг мумкин, аммо уларни бошқа йиға олмайсан. Энди вазифанг бошқа – қават солиш.
- Мен ўзи олдинги фрагментлар билан файлларимни архивламоқчи бўлиб тургандим.
- Ҳечнимани архивлаш керак эмас. Мумкин бўлган фрагментларнинг рўйҳатини қолдир, доимо қўл остида бўлиши учун, ўзингни йиғганларинг билан ёзувларни эса – ўчириб ташла. Сенинг тарихинг янгидан бошланади, ҳозир. Чанг, эски нарсаларни йиғма.
- Айнан мана шундай ЁО қайси вазиятда сенга керак бўлиши мумкинлигини тасаввур қила олмаябман. Агар сен ғамгинликка тушиб қолсангми?
- Бундай бўлишнинг эҳтимоли жуда оз.
- Айнан шундай. Ҳамма ёзувларни – аҳлатга. Сенинг ҳаётинг янгидан бошланмоқда, ушбу дамдан, ушбу жойдан.
- Мен яна Фосса, Флоринда ва умуман – бошқалар билан гаплаша оламанми?
- Кечроқ. Қандайдир шошилинч борми ёки сен уларга беришинг керак бўлган, уларсиз жойдан силжий олмайдиган, қандайдир саволлар борми?
- Йўқ, аммо менинг мулоқот қилига ҳоҳишим, фақат тажрибада қийинчиликларни музокара қилиш билан чегараланмайди.
- Кечрой. Сенинг мақсадинг – қават солиш. Ҳоҳиш пайдо бўлган пайтдан шуғулланишни бошла бу билан.
- Мен ҳоҳлайман.
- Унда шуғуллан. Керак бўлганда, мен сени яна топаман.
<<Бўлим 27 Бўлим 29>>
