"Қаттиқ дарёлар, мармар шамол"
Бўлим 04Қандайдир жирканч нарса тушига кирган эди – ёки ота-онаси, ёки мактаби. Ёпишиб олиб тамғага ўхшаб турадиган ва кетмайдиган, на силкитиб ва на ўчириб бўладиган қандайдир жирканч ва ёпишқоқ нарса. Қайсидир лаҳзада Андрей бўлиб ўтаётган нарса тушлигига ақли етди, лекин уйғониб кетиб васвасадан халос бўлишга кучи етмади ва яна туш ботқоғига тушиб кетди. Унга бир неча ой олдин бўлиб ўтган воқеа тушига кираётган эди. У пайтда онаси телефон қилиб ўзининг келиб кетиши тўғрисида шилқимона-тажовузкор руҳда қаттиқ туриб олди – ўғлини “ҳол-аҳвол сўрагани” келишини ҳоҳларди. Андрей ана шу ярамас одам хонасига кириб келишини, у ерда “ тартиб ўрната” бошлашини... аҳмоқона саволлар – овқат егани ёки емагани тўғрисида ва айнан нима егани тўғрисида... уни йигитлар олдида майна қилишини кўз олдига келтирди. Олдинлари у ҳаттоки хаёлида уни ярамас одам деб айтишга ботина олмасди, лекин ётоқхонада истиқомат қилган бир ой ўтгач ҳар бир нарсани ўз номи билан чақириш учун етарли бўлди. Бир йил ичида кўп нарса ўзгарди. Энди у машғулотларга ўз уйидан келадиганларга паст назар билан қарар эди – маълум бўлишича ота-оналари билан яшайдиган ва айниқса ётоқхона – ҳар хил одатлар ва феъл-атворлар қоришмасида - шароитида мустақил ҳаётни бошлаганлар орасида катта жарлик бор экан.
У албатта ётоқхонага кўчиб ўтаётганида ҳис-ҳаяжонга берилди, чунки ҳамма нарса, умуман ҳамма нарса ўзгараётган эди ва гарчи ота-она қарамоғидан қутулишга бўлган эҳтиёж сўнгги йилларда фикс-ғоя хусусиятини эгаллаган бўлса ва бу ўзгаришлар орзу қилинган ва ҳатто жуда орзу қилинган бўлса-да барибир қўрқув босар эди. У бутун умри тубдан ўзгаришини ва орқага йўл йўқлигини олдиндан сезган эди ва буни бир томондан истарди, иккинчи томондан қўрқарди. Айнан шундай бўлиб чиқди ҳам. Унинг омади келди, чунки уни иккита бешинчи курсликлар яшаётган хонага белгилашди – улар Андрейга ўзга сайёраликлар бўлиб туюлди. Уларнинг дунёқараши ўқишдан бошлаб ҳаётнинг энг тегиниб бўлмайдиган ва яшириш жиҳатларигача, шу жумладан ўз ота-оналарига бўлган муносабатлари ҳайрон қоларли даражада содда ва ҳаёсиз эди. Андрей биринчи маротаба Макс ва Илья билан ота-оналари тўғрисида гаплашганида афти қийшайиб қолди. Улар шу пайтда изҳор қилган фанатларча ёқтирмаслиги ва умуман олганда яширинча бўлмаган нафратини акс эттириш учун “қўполлик” сўзи ўз моҳиятига кўра етарли даражада қўпол бўлмай қолди. Бунинг яна ниҳоятда ҳайрон қоладиган томони бор эдики, Андрейнинг юрти бўлган кичкина шаҳарчада қанчалик “ўзбошимча бўлиб кетган” болакайлар бўлиб ҳисобланмасин, улар орасида яшаб ўтган ўн саккиз йил ичида бунга яқинроқ бўлган нарсани қулоқлари билан эшитмаган эди. Ота-оналарга ҳурмат тўғрисидаги Қонун қатъиятлик билан муҳофаза қилинар эди. Кутилмаганда Андрейнинг ўрнатилган тартиб-қоидаларни худди яратган томонидан берилган кўрсатмалар деб қабул қиладиган ўтакетган қишлоқи эканлиги маълум бўлди. Маълум бўлишича Андрей фақатгина “ойисининг эркаси” бўлибгина қолмай, балки оми одам бўлиб чиқди. Кулги аралаш Макс унга ота-оналарга ҳурмат тўғрисидаги Қонуннинг амал қилаётганига бор-йўғи бир неча ўн йил бўлгани, “Кодекс”нинг ўзи ҳам янги услубдаги янгилик бўлиб, у маданият томонидан барпо қилинган барча нарсалар қатори вақт ўтиши билан тушкунликка юз ўгиради ва ҳаттоки қулаб тушади деб тушунтирди.
Ўшанда Андрей катта курсдагиларнинг нутқидан унинг қулоғига етиб бораётган васфларни (агар уларни шундай дейиш мумкин бўлса) ўзининг ички овози билан мулоқотда ўзининг ота-онасига нисбатан ишлатишга қшрқув билан ишлатишга ҳаракат қилган эди. Биринчи бўлиб у “менинг онам - қанжиқ” иборасини фақатгина ҳожатхонада битта ўзилигига ишонч ҳосил қилгандан кейингина ва лабларини қўли билан тўсиб талаффуз этишга ботинди. У ҳаттоки ҳожатхонада бундан камроқ эҳтиётлик билан капаки қилар эди. Шу онларда бошидан кечирган ҳолати унга ёқди ва ана шу соҳадаги ўзининг тажрибасини кенгайтира бошлади. “ Менинг онам – қанжиқ” , “менинг онам – чириган пасткаш” , “менинг онам – разил маҳлуқ” ... у янги ва янги, энг жирканч ҳақоратлар ва сўкинишларни топишга ҳаракат қиларди ва бундан катта завқ оларди. Эҳтимол бу аснода у қандайдир айбдорлик ҳиссини ҳам сезгандир, чунки доимо виждон ўкинчлари пайдо бўларди. Айнан ўшанда у “виждон” ўйлаб чиқарилган одам руҳиятининг чуқур жойларида яшайдиган, деярли жонлантирилган ва мустақил ҳаракатлар ҳамда асослашларга эга бўлган қандайдир сирли нарса эмаслигини, балки худди айбдорлик ҳиссидай нарса эканлигини тушуниб етди. Виждон ва айбдорлик ҳисси – иккови бир нарса. Шундай оддий аниқликнинг унга кўрсатган ҳайрон қоларли даражадаги катта таъсирини худди қудратли, шафқатсиз ва тажовузкор қамоқ ходими назоратида яшаб бу бор йўғи бир даста сирень эканлиги ва ғалати равишда ўсиб кетиб қоронғида даҳшатли жусса бўлиб кўринишини кутилмаганда пайқаб қолиш билан солиштирса бўларди. Айбдорлик ҳисси – бу бор-йўғи хис-туйғу, ана шу туйғу мутлақо ихтиёрий бўлиб, ўзида ҳеч қандай яширин- аҳлоқий юкламаларни кўтариб юрмаслиги унга тушунарли эди. Шунчаки ҳис-туйғу, худди ғазабланиш ва қўрқиш ҳис-туйғуси каби. Одамлар мутлақо арзимас, аҳмоқона баҳоналар натижасида айбдорлик ҳис-туйғусини бошидан ўтказганликлари тўғрисидаги мисоллар унда кўп эди. Ва энди унга айнан ана шу хрень “виждон” деб аталиши маълум бўлгач , у ўзини енгил ва эркин ҳис қила бошлади. Узоқ болаликдан чиқиб келган бувиларнинг ва қўшниларнинг “виждонсиз” деб бақиришлари унга ҳукм бўлиб кўринмай бошлади. Бу ҳукм катталарнинг унга тушунарсиз бўлган ва ҳаттоки унга эришиб бўлмайдиган нарсаларни кўриб тушунишга имкон берувчи қандайдир сирли лаёқатлардан келиб чиқар эди. Бу бақириқлар энди фақатгина шуни билдирардики, барча ана шу жирканч, қаланғи-қасанғи, жирканч кампирлар уни қулоқ соладиган ва бошқариб бўладиган тентак бўлишини, ўзлари тўғри деб билган ишни қилишни ҳоҳламаётганлигидан айбдорлик ҳис-туйғусини бошидан кечиришини ҳоҳлар эди.
Андрейга ана шу содда нарса тушунарли бўлганидан кейин у хона ичида ёш эчкига ўхшаб сакрай бошлади. Унинг кўнглидан улкан тош – айбдорлик ҳис-туйғуси пресслаб ёпиштирилган тош қулагандай бўлди. Бу тошни ана шу болани ўз қулига айлантиришни мақсад қилиб қўйган ҳар бир катта одам ҳар битта болага ихтиёр билан ёки ихтиёрсиз сингдиришга ҳаракат қилади.
Сенга тепадан қараб турадиган ва гуноҳларинг учун жазолайдиган худо ғояси Андрейга бир оз бўлса ҳам аҳамиятли деб туюлмасди. Диний ташкилотлар тўғрисидаги китобларни ўқиётганида бутун ҳаёти давомида нормал кўринган кап-катта одамлар эрта болаликдан бошлаб жуда ҳам кекса ёшигача ана шу аҳмоқона васвасада умрини ўтказганини кўриб тушунолмай ҳайрон қолар, ҳаттоки ҳайратдан ёқасини ушлаб қоларди. Мана энди шундай бўлиб чиқдики, унинг ўзи ҳам ана шу даврда худди ўша ҳолатда – “виждон” деб аталмиш қандайдир сирли моҳият олдидаги қўрқув билан яшайдиган мутлақо эси паст одам ҳолатида бўлган экан. Ҳамма “виждон бор” ёки “виждон йўқ” дейди, бу тушунча тилга кириб қолди, бу ўз-ўзидан фаҳмланадиган нутқ оборотига айланди, бунинг устида ўйланиб ўтирмайсан, бунинг устида худди осмон ёки ўт борлиги тўғрисида ўйланиб ўтирмаганингдай ўйланиб ўтириш хаёлига ҳам бормайсан. Айбдорлик ҳис-туйғуси ёки “азоб берувчи виждон” ҳис-туйғусини бошингдан кечираётганингда пайдо бўладиган идрокларнинг ўхшашлиги бўлмаганида у ана шу масалага танқидий нуқтаи назардан қарашга ақли етмасди, ана шу тушунчаларнинг мутлақо бир хиллигини кўрмасди.
Олдинлари Андрей “мен” деган тушунча атрофида фикр юритишга, ҳақиқатдан ҳам ҳис-туйғулар борлиги ва Кантнинг “ўз ўзида нарсаси” , Кондильякнинг восприятие лар тўғрисидаги мулоҳазалари, Фрэнсис Бэконнинг кўриш қобилияти билан кўрлик тўғрисидаги фикр юритишларга кибр-ҳаволи шубҳа билан қарар эди. Буларнинг ҳаммаси ҳеч нарса тўғрисидаги пиздеж сифатида улоқтириб ташланарди, бироқ ҳозир у ана шу кишиларга ҳатто миннатдорчилик билдирмоқчи эканлигини сезди ва уларни ахлатга ташлаб юборганига ачинди. Буларнинг ҳаммачи табиий сафсата бўлсин, ҳеч нарса тўғрисидаги олди-қочди гап бўлсин, лекин сен бор нарсанинг ҳақиқатдан борлиги, ўзингни борлигинг тўғрисида, диққат нималигини ва “диққат қаратилди” деган тушунча нимани англатиши тўғрисида ўйланиб қолишга қурбинг етса, у ҳолда эртами кечми виждон мавжудми деган саволлар каби бундан ҳам ошкора бўлган нарсалар тўғрисида ўйланиб қоласан.
Ўз уйидан олиб келган деярли ҳамма китоблар ахлатга ташлаб юборилганлик қисматига дучор бўлди. У ана шу китобларни қисман ўқиб чиқиш ва ақллироқ бўлиш мақсадида, қисман ўзи билан бирга яшайдиганларда таассурот туғдириш мақсадида олиб келган эди. Иккала мақсади ҳам амалга ошмай пуч бўлиб чиқди. Ўй-хаёлга асосланган фалсафани ўқиб чиқиш орқали ақлли бўлишнинг иложи бўлмади, Макс билан Ильяда, айниқса уларнинг хонасида у ёки бу воқеани нишонлаш учун йиғиладиган компанияда таассурот уйғотиш эса... Андрей ана шу мақсаддаги биринчи ва охирги уринишини эслади ва кулиб юборди. Ўшанда уларнинг хонасида бештами олтита бешинчи курслик талабалар йиғилганди. Андрей ўз каравотида ётарди ва ўзини ноқулай ҳис қиларди – у бу ерда бор-йўғи бир ҳафта яшаётганди, устига устак олдинлари битта квартира ёки ҳеч бўлмаганда битта хонани ташкил этган шахсий макони бирданига унинг каравоти катталигигача камайиб қолганлигидан хижолат бўлди. Шу ернинг ўзидаёқ бунинг ҳаммаси сароб эканлиги аниқ бўлди – унинг каравоти ўзи ўйлаганича бегоналарнинг кириши таъқиқланган шахсий макони эмаскан. Андрей оёғини қайириб ва елкаси билан ёстиққа суяниб ўтирарди ва Гегел каби талмудга, “Ҳуқуқ фалсафаси” каби нарсаларга маъюслик билан бақрайиб ўтирарди. У зериккан эди ва азбаройи бирорта ҳам жумлани тушуниб олишга қодир бўлмаганлигидан эртами кечми уни бирортаси қандай китобни ўқиётгани ҳақида сўрашига ва у совуққонлик билан китоб муқовасини кўрсатиб ўзига бўлган ҳурмат учқунларини кўришга ноумидлик билан ишонарди. Ваҳоланки унинг атрофида ҳукм сурган довулдай тартибсизлик воқеаларнинг шу зайлда давом этишини кўзламасди. Андрей ўзини маълум вақт давомида “Вий” даги қора кучлар қутуриши ичида маълум вақт давомида ўтириб чиқиши лозим бўлган ўша бахти қаро каби ҳис қиларди ва унинг каравоти инс-жинслар ўта олмайдиган сеҳрли доирани ўзида мужассам этганди. Лекин ўта оладиган бўлиб чиқдики, хонага сочлари етарлича ҳурпайган қайсидир қиз кириб келганида меҳмонлардан бири Андрейнинг афсусланганига қарамай уни ушлаб олди ва каравотга ётқизди. Қизнинг калласи унинг оёқлари рўпарасида бўлиб қолди. Меҳмон нафаси сиқилиб иштонини еча бошлади ва унинг юбкасини кўтарди. Андрейнинг калласида ўзини ана шундай вазиятда қандай тутиши кераклиги тўғрисида – ана шу бечора қиз зўрлашга қарши қаршилик кўрсатаётганида ва ёрдамга чақира бошлаган пайтда - даҳшатли шубҳалар чувалаша бошлади. Бироқ бунинг ҳаммаси бекорчи бўлиб қолди. Ҳеч ким қаршилик кўрсатмади ва ёрдамга чақирмади. Қиз аҳмоқона ҳингиллади ва пишиллади ва йигит унинг попишига асбобини тиққанида унинг ҳаракатлари ўзгариб қолди ва у шунчаки ётиб каравотлар орасида турган байрам дастурхонини томоша қила бошлади. Бироқ айниқса Андрейни ҳайрон қолдиргани шу бўлдики, биринчидан йигитлар қизнинг олдида навбатга тура бошлашди, иккинчидан секс пайтида қиз йигитлардан биттаси билан бемалол қандайдир оддий мавзуда суҳбатлашиб ётган эди. Унинг каравотида қизнинг йирилган яланғоч дўмбоққина сонлари мутлақо нореал манзарани акс эттирарди. Ҳаётида биринчи марта у беркитиб дўстлариникида сифати дабдала бўлган видео орқали кўрган нарсалари шундоққина кўз ўнгида содир бўлаётганди. Унинг асбоби шундай мушкуллик билан турдики, у иштонининг ичига оқизиб юбормаслиги учун ҳаттоки қимирлашга ҳам қўрқди ва ўзининг эрекциясини беркитиш мақсадида ишлатган Гегел китоби унга аввалги ҳаёти сингари бениҳоя ғалати ва ноўринли бўлиб кўринди. Андрейнинг сўзсиз розилиги билан (у қарши бўлиш у ёқда турсин, ҳатто оғзини ҳам очишга улгурмаганди) ҳамма қолганлар қизни итариб чиқишди, причем учинчисидан бошлаб кейингилари иштонларини олдиндан ечиб ташлаб, итараётганларни туртиб, шошилтириб, ён атрофда сакрай бошлашди. Фақатгина ҳожатхонада капаки қилишга ботина олган Андрей ортиқча шовқин кўтаришдан қўрқиб бир нечта йигит турган ва осилиб қолган асбоблари билан бир-бирини атрофида сакраб, капаки қилиб, қизни итараётган ана шу ҳайратли манзарадан хижолат бўлди. Ана шу воқеадан кейин Андрей Гегел китобини ахлатга ташлаб юборди, чунки бу китобнинг ҳеч қандай умид йўқ эди. Андрей бўлса дадилроқ бўлди ва ҳожатхонада ўтирганида ҳар хил овозлар чиқаришдан параноик ҳолатда қўрқиши йўқ бўлди. Ўзини қўрқоқ кузатувчи сифатида тутган ана шу айш-ишратдан кейин бир ҳафта ўтганда у ҳожатхонада қўшни бўлмада ўзига хос бўлган тарсиллаган товушларни эшитди. Бундай товушлар ҳар бир нормал йигит учун тамомила муайян мазмун касб этарди. Олдинига у яшириниб олди, кейин тўсатдан ички турткига берилиб ўзи ҳам шундай фаоллик билан капаки қила бошладики, буни қўшниси ҳам эшитиб туриши лозим эди. Бу ҳол эътиборсиз қолиб кетмади ва девор ортидан тарсиллаган товушдан ташқари паст овозда инграган товушлар ҳам эшитилди. У қарор қабул қилаётганида унинг ичида уят ва шаҳват кураш олиб борарди – яшириниб кейинроқ чиқишми ёки қўшниси билан бирга чиқиб, бир-бири тўғрисида пинҳона маълумотларга эга бўлишми. Биргаликда олиб бориладиган мастурбациянинг ўзи Андрейга жинсий алоқадай туюларди ва олдинлари йигитларга нисбатан бошдан кечирмаган ғалати ғис-туйғуларни келтириб чиқарарди. Қизиқувчанлик енгиб чиқди. Қўшниси баъзида коридорда ва ошхонада учратиб қоладиган, ё учинчи ё тўртинчи курслик талаба бўлиб чиқди. Андрейга тикилиб қараб, у кутилмаганда уни итариб юборди ва бўлмачага кириб кетди. У қараётган жойни кўриб, Андрей ични куйдирадиган шармандаликни бошидан кечирди, унинг жойида ер ичига кириб кетгиси келди, бироқ худди ўша уят унга жойидан қўзғалишга халақит берар эди ва у шунчаки жойида туриб йигитнинг чўккалаб олиб девор бўйича оқиб тушаётган Андрейнинг обонини томоша қилаётганини кўра бошлади. Бундай беандишалик фақатгина ақл бовар қилмайдиган эмас, балки умуман тасаввур қилиш мумкин бўлган нарсалар доирасидан ташқарига чиқиб кетганди. Ундан кейин нима бўлганини ҳаттоки яхши эслолмасди, унинг хижолати шунчалик катта эди – йигит ўзининг асбобини чиқариб калласи билан эшикдаги катта обон бўлагини артиб ташлади, шунинг учун Андрейнинг обони энди унинг асбоби учида эди. Андрейнинг қўлидан ушлаб уни қайтадан бўлмага судраб олиб кирди, унитазга ўтказди, бир қўли билан Андрейнинг калласини ушлаб, иккинчиси билан асбобини Андрейнинг лабларига яқинлаштирди. Андрейнинг оғзи қандай қилиб ва нимадан очилиб кетганини у эслай олмасди. Таранглашиб кетган асбоб учи қолдирган ҳис-туйғулар кутилмаганда ёқимли бўлиб чиқди ва Андрей уятдан кўзларини юмиб уни эма бошлади. Кейин йигит қўлини калласидан олди,Андрей кўзини очди ва йигит қўлларини кўкрагига қўйиб ва қаергадир тепага қараб кўтини қимирлатишни давом эттираётганини кўрди. Унинг асбоби томоғигача етиб келарди. Андрейнинг секс тўғрисидаги тасаввурлари билан боғланмайдиган ана шундай мавҳум, ғалати ҳолат бирданига уни тўлқинлантириб юборди ва унинг оғзи илиқ суюқлик билан тўла бошлаганида бу нарса содир бўлиши мумкинлиги тўғрисидаги қўрқувдан асар қолмаганди. Асбоб тезлик билан кичрая бошлади ва оғзидан чиқиб кетмасидан Андрей обонни ютиб юборди. Унинг таъми хаёлига келтирганидан кўра янада ўзгача бўлиб чиқди – бир оз ширин ва тахир эди.
- Ширингина биринчи курслигим, - деб тўнғиллади у асбобини иштони ичига киргизар экан ва Андрей энди у томонидан шилқимликларга дучор бўлиши мумкинлиги тўғрисида ўйлади, лекин бу фикр у тахмин қилган қўрқувни келтириб чиқармади. Бундай воқеадан кейин ҳар бир нормал бола ўз-ўзини ўлдирмаган тақдирда ҳам ҳеч бўлмаганда шикастланган руҳиятли ва ўз-ўзига замкнутқй бўлиб қолган бўлиши кераклигини олдинлари у фильмлардаги саҳналарда кўрган эди. Худди шу нарса китобларда айтиб ўтилган воқеалардан кейин рўй бериши керак эди. Олийгоҳга кирмасдан туриб Андрей юриспруденцияга тааллуқли бир нечта китобни ўқиб чиққанди, уларда болаларни зўрлаш билан боғлиқ бўлган бир неча вазиятлар кўриб чиқилган эди. Ана шу материалларни ўрганиб чиқаётган пайтда Андрей беихтиёр ана шундай ҳодисаларнинг оқибати фожиали бўлади деган хулосага келган эди. Лекин ўзининг таажубига Андрей шунга ўхшаш нарсани ҳис қилмади, яъни умуман ҳеч нарсани ҳис қилмади. Фақатгина қизиқиш, асбоб билан обондан оғизда қолган ҳис-туйғулардан роҳатланиш ва тўлқинланиш бор эди холос.
Кейинги ҳафта шубҳалар остида ўтди, наҳотки у гомосексуалист бўлса? Бу фикрлардан ваҳима босарди. Андрей майда тафсилотларигача ҳожатхонада бўлиб ўтган воқеани эсига соларди ва қанчалик эслагани сари бу уни янада тўлқинлантирарди ва у яна ҳам кўпроқ ваҳима босган гомосексуализм арвоҳига ўхшаб кетарди. Бу ҳол унинг хонадаги қўшнилари томонидан сезилмай қолмади ва улар ана шундай узоқ вақтга чўзилган турғунлик ҳолати нима сабабдан келиб чиққанлиги билан қизиқа бошладилар. Уларда уят боадаблик билан хушмуомалаликдан ортиқ бўлмагани учун Андрейда уларни қатъият билан орқага қайтаришга журъат етмади, улар тезликда Андрейни сўроқ қилиш пайтида юзидаги ҳаракатларидан сабаб ўқишда эмаслигини ва уни биров қўрқитиб қўйганида эмаслигини, уни севиб қолганида эмаслигини, ота-она таъқибидамаслигини , лекин сексга боғлиқ бирор нарсадалигини билиб олишди (ёлғонлик детекторининг оддий кўриниши) Секс билан боғлиқ экан ва бу севишганлик бўлмаса, демак бу ... наҳотки бу таносил касали бўлса? Ундай бўлса арзимаган нарса, бироқ у ҳам эмас. Унда нима қолади... бир-бирига тушунган ҳолда қараб қўйиб улар сал бўлмаса қўшилишиб бақириб юборишди – сени кўтингга итаришдими?? Ундан кейин эркаклар орасида бўладиган жиддий суҳбат бошланиб кетди. Бу суҳбатдан Андрей гомосексуализм арвоҳи унга хавф солмаслигини тушунди. Шунингдек у бир қатор умуман сексга ва шу жумладан эркаклар орасида бўладиган сексга тегишли бўлган янги маълумотларни билиб олди. Бу албатта унинг аҳлоқи ва тасаввурларига зид келарди, бироқ у шунга ўхшаш кескин ўзгаришлар эндиликда кўп марта содир бўлишига ўрганиб қолганди, чунки лабораториядаги тоза псевдоҳаёт қалпоғи остидан чиқиб ҳақиқий ҳаётга энди қадам қўйганди. . Ётоқхонада йигитлар орасидаги секс қоида бўлмаса ҳам, уни истисно тариқасида қараш мумкин эмасди ва бу кўкларга кўтариб мақталган талабалик бебошлигидан эмас, балки одамнинг табиати шундоқ тузилганлигидан келиб чиқади. Унга йигитлар бундай дердилар: одамзод ўз табиати бўйича кўпроқ бисексуал бўлади, гарчм ана шу бисексуаллик саноқсиз турли вариацияларга эга. Иккита ҳар хил одам ресторанда ўз хаёлларига келтирган бирорта овқатни буюриб натижада мутлақо бир хил бўлган овқатларга дучор бўлгани каби, секс ҳам бу жиҳатдан одам ҳаётининг бошқа жабҳаларидан ҳеч нарсаси билан фарқ қилмайди. У томонидан фақатгина пассив ролдаги орал секс синаб кўрилганлигини аниқлаштириб улар йигитлар билан секснинг яна кўпчилик турли хиллари мавжуд, улар орасидан шахсан Макс унисини ва бунисини, Илья эса бошқасини афзал кўришини айтишди. Андрейнинг қайси бирини ёқтириши уни ўзи ҳоҳлаб қолган вақтида маълум бўлади ва сексдаги ҳеч қандай роль камситилган ёки уятли бўлмаслигини айтишди. Агар кимгадир йигитлар билан итаришиш ёқса, бу мутлақо гомосексуализмни билдирмайди, чунки қизлар билан секс бундан жозибадорлигини йўқотмайди, аксинча орттиради.
Ана шу панд-насиҳатларни эшитиб Андрей аста-секин жаҳлидан тушиб борди. Унинг олдидаги қўрқувлар яна йўқолди ва худди виждон билан бўлгандай катталар-садистларнинг бузуқ аҳлоқи томонидан дунёга келган арвоҳлар орасида яшаганини тушунди. Макс ёлғизгина ақл билан боғлиқ бўлган тушунишнинг ўзи кифоя қилмаслигини ва олинган аниқликни муайян ҳатти-ҳаракатлар, муайян тажриба билан мустаҳкамлаш зарурлигини маъқулларди. Бу ҳатти-ҳаракатлар ва тажриба ҳожатхонада содир бўлган воқеада бўлгани каби оғиздаги асбобнинг борлигидан пайдо бўлган ҳис-туйғу жуда ҳам ёқимли бўлишини ва обоннинг таъми тўлқинлаштиришини намоён этарди. Макс жон куйдириб, бу нарса Андрейга энди ҳар доим йигитлар билан секс қилиш зарурий бўлиб қолганлигини англатмаслигини тушунтирди. Мутлақо бундай эмас, ҳар қандай хотин ҳам биринчи бор сексуал қичимасини амалга оширган йигитнинг шаҳватини уйғота олмаганидай каби. Бундай қичима пайдо бўлганида ҳаракатланаётган ҳар бир нарсани ҳоҳлаб қоласан киши. Шунчаки ҳаётга кенгроқ қараш керак; шунчаки йигитларга яширин ҳолдаги сексуал объект сифатида қараш керак ва муайян йигит билан бирор нарса қилиш ҳоҳиши борми-йўқлигини кўз олдига келтириш керак.
Бир неча кун ўтиб Андрей уйғониб кимдир унинг кўтини силаётганини пайқаб, фигуранинг ташқи кўринишидан Максни таниганида у содир бўлаётган нарсага ҳайрон бўлмади. Унинг фикри-хаёли кўз олдига келтириши мумкин бўлган нарсани ўйлаб, у қаршилик кўрсатмасликка ва бу ёғи нима бўлишини кўришга қарор қилди. Макс уни майин ва оғриқсиз қучоқлади. Унинг иссиққина асбобининг каллачаси кўтидаги тешигига тиркалган пайтда жуда ҳам ғалати бўлди – ана шундай кучли ва таранг асбоб унинг кўтини ҳоҳлаб қолгани шаҳват уйғотди. Аста-секинлик билан, майингина каллача Андрейнинг кўтини йирди ва унга Макснинг асбоби бояги йигитникига қараганда каттароқдек туюлди. Бироқ қўрқишига қарамасдан оғриқ сезилмади, яъни умуман сезилмади. Кейин асбоб Андрейнинг кўтини эгаллай бошлади ва бу жараён жуда узоқ давом этгандай туюлди. Макснинг қовғаси унинг кўтига тиралганида Андрей энди унинг асбоби тўлалигича унинг кўтига кирганини тушунди. Кўтнинг иссиқ асбоб билан тўлганидан ҳосил бўлган ҳис-туйғу ҳайратда қолдирадиган даражада эди – бу ажабланарли ҳолда ёқимли эди, гарчи соф сексуал ҳиссиётларни ифода этмаган бўлса ҳам. Кучли йигит уни итараётганлик фактининг ўзи шаҳват уйғотарди. Макс эса Андрейнинг кўтига бир оз ўрганишга имкон бериб ҳоизрча шунчаки унинг устида ётарди, унинг кўтини пайпасларди, кейин эса қўлини чўзди ва кафтига Андрейнинг асбобини ушлади.Ана ўшанда Андрей унга бутунлигича эга чиқишганини, у бутунлигича шаҳватидан титраб кетаётган ана шу иссиқ кучли баданга тегишли эканлигини тушунди.Ўзининг асбоби ва Андрейни кўтини сўлаги билан олдиндан мойлаб Макс уни фаол равишда итара бошлади ва Андрей биринчи қўрқиб кетди, лекин оғриқ сезилмади, кейин эса кўти умуман кўникиб кетди, ундан кейин эса Макс уни қандай қилиб итараётгани – инграб, эҳтирос билан, тебраниб туриб итараётгани шаҳват уйғота бошлади. Каравотнинг бир меъёрдаги ғичирлаши яққол баландлашди, Андрей кечки сукунатда қўшни хонада бундай овозлар яққол эшитилишини тушунарди ва ҳозирги пайтда ҳамма қўшнилар кимни итаришаётганини билишганини тушунарди ва кутилмаганда уят ўрнига шаҳватни баттар уйғотиб юборди. Макс бир оз тепага кўтарилди ва унинг асбоби кўтнинг олдинги деворига кучлироқ ишқалана бошлади. Бирдан аввалига кучсизроқ, кейин эса борган сари куч билан Андрей илгари бошидан ўтказмаган роҳатланиш ҳисси уйғонди. У тўлқинга ўхшаб думалаб келарди, тос, сон, қориннинг бутун борлиғини эгаллади ва бир дақиқадан сўнг чидаб бўлмайдиган даражага чиқди. Қорин бўшлиғида шириш сиқилишлар пайдо бўлди, улар яшин сингари қўл ва оёқларгача бориб келарди – бунинг ҳаммаси амалга ошмайдиган нарса эди, бироқ бу айни пайтда бор эди. Андрей шу ерда ҳам пайдо бўлган уятни енгиб, қориндаги шаҳвоний сиқилишлар билан курашиб секингина Максга тўхтама деб шивирлади, аниқроғи инқиллаб гапирди. У Андрейни янада кучлироқ қучоқлаб олди ва асбобини янада кучлироқ ва тез-тез киргиза бошлади, роҳатланиш мумкин бўлмайдиган даражагача етди. Андрейнинг асбоби шу қаторда кичкина ва юмшоққина бўлиб қолаверди, у гўё сексдан ажралиб қолган эди ва бу жуда ўринли эди, чунки оргазм ҳадемай бошланмасди ва ҳатто у бошланмаслиги мумкин деб туюларди, гарчи итаришдан ҳосил бўлган роҳатланиш оргазм пайтида бўладиганига нисбатан кучлироқ эди. Макс Андрейнинг бошини ёстиқ ичига киргизиб, унга бақиришни буюрганида ва унинг бошини яна адёл билан ўраб бундан уялмасликни айтганида андрей худди шундай қилди – у бақира бошлади ва ҳар бир бақириқдан роҳатланиш яна ва яна кучайиб бораверди, гарчи кучаядиган жойи қолмаган бўлса ҳам, кейин эса у охир оқибат оқизди, гарчи асбоби юмшоқлигича қолаверган бўлса ҳам. Обон аста-секинлик билан асбобидан чойшабга оқиб тушарди ва оргазмдан олинадиган роҳатланиш қориндаги, кўтдаги ва сондаги тинмай давом этаётган чексиз роҳатланиш билан бирлашиб сал бўлмаса уни ҳушидан кетгизай деди. У бақиришда давом этарди, тўхтаган пайтида кўзидан ёш оқарди ва у энди гомосексуалист эмаслигини, шунчаки кўтга итариш – бу жуда ва жуда зўр нарса эканлигини билди.
Гарчи Макс йигит билан йигитнинг секси ҳақидаги масалани тушунтираётганида ўз манфаатини ўйлаган бўлса-да, шунга қарамасдан у ҳақиқатга қарши чиқмади. Андрей одатдаги қўрқувни ва эски комплексларни ҳатлаб ўтиб ва фақатгина бир ўзи янги сексуал тажрибага интилишни бошидан кечирмаётганидан фойдаланарди, шунга қарамасдан бу интилиш чақмоқ каби, вақти-вақти билан, балки ҳафтасига икки-уч марта рўй берарди. Иккинчи семестр охирига келиб Андрейнинг йигирматага яқин таниш талабалари бор эди, улар билан биргаликда у ўзининг сексуал ҳоҳиш-истакларини қондира оларди – улар асосан катта курсдаги талабалар эди, гарчи параллел гуруҳдаги битта болани у ўзи йўлдан урганди. Ўзининг кўтига итартириш ёки бировнинг кўтига итариш бир хилда шаҳват уйғотарди, ва танлаш кўпроқ бир дақиқалик ҳавас ва у ёки бу оғайнига етишиш даражасига боғлиқ эди. Бир марта унга оммавий жараёнда иштирок этишга тўғри келди, лекин бундан катта лаззатланиш олмади, аммо унга уч кишилаб итаришиш ёқиб қолди. Бунда унинг асбоби бир йигитнинг кўтида бўларди, шу пайтнинг ўзида уни бошқа йигит кўтига итарарди. Балки оммавий сексда ва умуман йигитлар орасидаги сексда етишмаётган нарса бу майинлик эди ва у бу туйғуни итаришдан кам бўлмаган даражада ҳоҳларди. Бошқа йигитлар ҳам у эътибор берганидек ана шу майинликни ҳис қилишмасди, ҳар ҳолда кўпчилиги ҳис қилишмасди, лекин улар бунга зор ҳам эмасдилар, балки бу ҳисни улар қизлар билан секс қилган пайтда ҳис қилишгандир. Андрей эса бу масалада боши берк кўчага кириб қолган эди. Йигитлар билан сексдаги катта тажрибасига қарамасдан қизлар масаласига келганда у ҳалигача бирортасини итармаганди. Гап унга беришни ҳоҳлашмаганида эмас. Эҳтимол унча кучли бўлмаган тиришиш билан у сексга эришиши мумкин эди, лекин айнан секснинг ўзи унга етиб ортарди. Севишганлик билан, майинлик билан аралашган секс, ўпишиш билан ўтадиган сексни у фақат Ленкадан олишни ҳоҳларди, чунки у баъзида тушунганидай биринчи қарашданоқ уни севиб қолганди.
Ленка унга нисбатан ғалати қизиқиш намоён этарди. Бир томондан улар кўпинча биргаликда вақт ўтказишарди, айланиб юришарди, мунозара клубида учрашишарди.Яна кўпинча у Андрейнинг хонасига эрта келиб каравотига ўтирарди ва уни кулиб туриб уйғотарди. Бир сафар у уйқусираб ўрнидан туриш мақсадида адёлни улоқтириб ташлаганида у Андрей иштонсиз ухлаганини ва чойшабида доғлар ҳамда янги обоннинг излари борлигини кўриб қолди. Унинг юзида ҳам қотиб қолган обонни кўриб қолиб у бунинг сабаблари тўғрисида кўп ўйлаб ўтирмади ва Андрей кўпинча итаришишини ва қўшнилари билан бир қаторда бошқаларникини сўришини тасдиқлади. Ленка буни мутлақо хотиржамлик билан қабул қилди. Шунга қарамасдан, ўзаро муносабатларнинг ана шунақа яширинча табиатига қарамасдан ва икки томонлама бир-бирига интилишнинг мавжудлигига қарамасдан уларнинг ўзаро сексуал муносабатлари мутлақо ривож топмасди, худди Ленка мутлақо совуққон бўлгандай, бундай бўлиши эса мумкин эмасди. Бошқа вазиятда Андрей эртами кечми бу муаммога тупуриб эҳтиёт вариантларни ишлаб чиқишга киришган бўларди, модомики улар жуда кўп эди, лекин вазият бошқача эмасди, балки қандай бўлса шундай эди: Ленка уни бошқа ҳеч кимдай ўзига тортарди. Охир оқибат Андрей Макс билан маслаҳатлашишга қарор қилди, чунки у Андрейга кўп нарса ўргатган эди ва ким билади дейсиз балки яна ўргатиши мумкин эди. Табиий эркакча мағрурлик Максга бундай саволлар беришга халақит қилиши мумкин эди, лекин бу мағрурлик шундай факт билан ёғланган эдики гарчи доимий бўлмаса-да Макс ҳалигача унинг ўйнаши ҳисобланарди. Шунга қарамасдан бу масалада Макс кучсиз бўлиб чиқди ва қизлар, айниқса Ленка каби қизлар масаласида ўзи ҳам камроқ хабардорлигини тан олди ва шунга кўра ортиқча интеллект ёки севишганликнинг турлича бошдан кечирилиши билан қийнаб қўйилмаган оддий муносабатларни афзал кўришини айтди. Бироқ тайинли маслаҳат беролмагач Макс унга шундай маслаҳат бериши мумкин бўлган одамга юборди.
Бу олдинги машҳур, хотинларни мафтун этувчи йигит бўлиб, айни пайтда у аспирант бўлиб, уйланган ва болали бўлган эди. У Клубнинг доимий аъзолари, катта курсдагилар билан қалин алоқаларни сақлаган эди. Кўп ўйланиб ўтирмай у аниқ диагноз қўйди, чунки Клубга тез ташриф буюрадиган Ленка унга ҳам таниш эди. Қайсидир пайтга келиб Андрей унинг кўзидаги айёрона қисиқлик шунчаки инсоний ўзаро алоқалар табиатини яхши тушунишидан ташқари кўпроқ нарсадан далолат бераётгандай бўлиб туюлди, бироқ Ленкани бирорта ножўя ишларда гумонсираш, тағин шундай ёши катта одам билан, устига устак уйланган билан гумонсираш... Йўқ, Андрей шубҳаларни улоқтириб ташлади ва офатижон одам унга айтаётган гапларнинг моҳиятига кириб боришга ҳаракат қилди.
Гапнинг моҳияти шунда эдики, Ленка оддий сикушка-қиз эмас, балки шахсияти бор инсон, қизиқарли ва тараққий этувчи инсон экан. Андрей учун ёқимли бўлган ана шу фактдан кейин бирмунча камроқ ёқимли ва ҳатто хавотирли бўлган кейинги факт келарди: битта шахсга бошқа шахс керак,Андрей ана шундай шахс бўла олармикан, яъни Ленка у билан мулоқот қилганда ўзини мазмунга бой қизиқарли ҳаёт билан яшаётгандай ҳис қилармикан – бу жуда катта муаммо. Б жумлани гапирганда у Андрейга танқидий нуқтаи назардан қаради ва бу савол эмас, балки тайёр жавоб эканлиги маълум бўлди – йўқ, Андрей ана шундай шахс бўла олмайди. Бироқ, уни тинчлантирди одамзод дилининг билимдони, бунда қанчалик ғалати туюлмасин муаммо йўқ эди. Ўн саккиз яшар боладан тўла шаклланган шахс ҳосил бўлишини кутиш тентаклик эди ва Ленкага бу ҳақиқатдан ҳам керак бўлганида у ўзига аллақачон катта курсликлар ёки ҳатто ўқитувчилар ичидан ўзига ўйнаш танлаб олган бўларди, масалан унинг ўзини. Лекин унга бошқа нарса керак – унга айни пайтда бир оз ўсиб етилмаган ва сути оғзидан кетмаган одам керак, келажакда у фаол равишда ривожланади, у билан биргаликда барча жабҳаларда ўсиб-улғаяди, бир-бирига катта бўлишга, ўзини ва теварак-атрофни тушунишга ёрдам беради.
Улар ошхонада ичиб ўтирган чой устида Андрей олдига қуйидаги иккиланиш қўйилди: ёки бирданига бу унинг учун эмаслигини тушуниш ёки курашишни бошлаш. Курашишдан бош тортиш қўрқоқлик ифодаси бўлмайди, бу тўғрида жиннича хом хаёлларга бормаслик керак. Сен аслида уни кўзига кўринган одам эмаслигинг ёки унинг кўнглидаги образ эмаслигинг аниқланганида энди қўлга киритган хотинни кетидан югуриб юриш ва уни кейинчалик йўқотиш тектаклик, ҳаттоки эси пастлик бўлади. Бунда ўз-ўзини кўрсатишдай ибтидоий ҳоҳиш-истакдан бошқа ҳеч нарса йўқ, баҳоси эса улкан – фақатгина унинг йўқотган вақти эмас, балки ўзингни ҳам йўқотган вақтинг. Одамзод бошқалар ҳоҳлаган нарсага эга бўлганда бахтли бўлмайди, балки ўзи ҳоҳлаган нарсага эга бўлса бахтли бўлади.
Шу пайт ошхонага мезбоннинг хотини кириб келди ва Андрей ҳайрон қолди – бу қанақаси бўлдики ана шу доно ҳикматнинг муаллифи икки юзламачи эмаслиги ва ўзи айтган нарсаларга амал қилиши аён бўлди. Унинг хотини ҳайратга тушадиган даражада кўримсиз ва ҳаттоки бадбашара эди. Очиқчасига семиз, кўзойнак таққан ва унинг орқасида диоптриялар билан катталашган ноаниқ ифодали кўзлар бақрайиб турарди. Бундайи уй бекаси ёки она-товуқдан ролидан бошқасига арзимайди. Андрейнинг назари юзидаги ифодасини кузатиб, оила бошлиғи хотини юбкасига осилиб олган фарзанди билан биргаликда ошхонадан чиқиб кетишини кутди ва чуқур ўйланиб деди: менга ўзимнинг турлича инжиқликларимни қондирадиган дугона топиб олиш муаммо эмас. Тажрибали эркаклар қучоғига отилаётган ёш қиз болалар ўтиб кетган вақтни ҳиссасини чиқараётган етилган хотинлар каби керагидан ортиқ.Лекин мен ана шундай хотин менинг у ёки бу инжиқлигимни қондирса нима қиламан? Инжиқликлар ўзгаради, хотин киши эса қолади. Шунинг учун мен ўзимнинг бирорта ҳам инжиқлигимни қондирмаган хотинни танлаб олдим. Бу мақсад учун бошқа хотинлар бор. Аммо у мен ҳоҳлайдиган нарсани, йигирма йил, қирқ йил ўтгандан кейин ҳам қилади – яъни уйимда бекалик қилади, менга фарзандлар туғиб беради.
- Ва уларни тарбиялайди, - тасдиқлаб қўйди Андрей, бироқ кутилмаганда кескин норозиликка учради.
- Ҳа йўқ ахир. Тарбиялаш –асло йўқ. Менинг тушунчаларим эскича бўлса керак, бироқ болаларимни ўзим ва фақат ўзим тарбиялайман, бу уйда ҳеч ким менинг истагимга қарши чиқа олмайди. Болани тарбиялаётган хотин... – шу онда унинг хотини духовкада тайёрланаётган навбатдаги пирог ҳаракатида яна ошхонага кирди, лекин бу ҳол уни асло хижолатга солмади, ва у жумлани қайтадан бошлади:- Болани тарбиялаётган хотин бу бўлмаган гап, болалар эркалашга, парваришга, раҳнамолик қилишга зор деб ҳисобланган ўша зулматли йилларнинг сарқити. Ваҳоланки, болалар ҳеч нарсага зор эмаслар, уларга бошқа нарса керак – уларни тинч қўйишимизни ҳоҳлашади. Албатта отаси ишдан маст ҳолда келса, у тентак ва тажовузкор бўлган пайтда, у ҳолда болалар ўз-ўзидан эркалаш ва парваришга зор бўладилар, бироқ нормал замонавий оилада болалар биринчи навбатда тинчликка муҳтож бўладилар.Уларга сўраётган нарсаларини беринглар ва уларни тинч қолдир. Бола сўраган пайтда уни ўқишга ўргат, лекин ундан олдин эмас. Сен дўстинг билан шахмат ўйнаётганингни ўз кўзи билан кўрган ва уларга ўзи қизиқиб қолган пайтда шахмат доналари қандай юришини кўрсат, фақат ундан олдин эмас.Уни бошини сила ва тенгдошлари билан ўйнаб келгани жўнат, у сени дунёдаги энг яхши ота деб ҳисоблайдиган бўлади. Онаси бу пайт нима қилади?
Шу сўзларни гапирганда у атайлаб хотини томон қаради ва у эрига худди шундай юзининг маъносиз боқиши билан жавоб берди.
- У ўзининг ўғлини сикворади, уни том маънода импотент қилиб қўяди, мен эса ўз оиламда бунга йўл қўймайман. Шунинг учун..., - у қўлини силтади ва бошлаб қўйилган мавзуга қайтди.
- Шахс! – тепага кўрсаткич бармоғини кўтариб жон куйдириб гапиришда давом этарди у. – Агар сен Ленага ўхшаган қиз сеники бўлишига қарор қилган экансан, сен биринчидан уни бир оз алдашинг, иккинчидан, ўзингни ёлғонингга мос бўлишга жон-жаҳдинг билан ҳаракат қилишинг керак бўлади.
Андрей гапириб ўтилганларни тушунмаганини кўриб, у ҳомийларча жилмайди.
- Албатта, “алдаш” сўзи сизда, ёш йигитча, бирмунча танглик келтириб чиқараяпти, - давом эттирди у оқсуякларга оид шевага ўтиб. – Ўз севганингни алдаш – бундан ҳам даҳшатлироқ нарса бўлиши мумкинми? Сиз Эмар ва Чингачгуклар тўғрисидаги ҳар хил бўлмағур нарсаларни роса туйгунча ўқигансиз – ҳа бу яхши, бу ёмон эмас – томагавклар, табиат қўйнида романтик йўсинда муҳаббат изҳор қилиш ва ҳоказо. Лекин пашшаларни котлетадан ажратишни ўрганинг, азизим. Томагавк ва бошқа шунга ўхшаш –флокнерлар тўғрисидаги адабиётга асосланиб ҳаётни ўрганиб бўлмайдию Ҳаёт эса бизга оддий таълимотни амр қилади: муваффақият қозонмоқчи бўлсанг – алда.- Йўқ-йўқ , менга тугатишга ижозат беринг, - Деб у ўзининг таажжубини ифодалаш учун оғиз очиоқчи бўлиб турган Андрейни тўхтатди.
- Алда! Такроран айтаман, айнан шундай. Алдов ўз-ўзидан маълум бўлган номақбул ва аҳлоқсиз нарса эмас. Сиз ҳойнаҳой “қутқариш учун алдаш” ва ҳоказолар тўғрисида эшитган бўлсангиз керак, мен ана шу амалий ёндошув тарафдориман, ахир охир-оқибат биз ҳаммамиз нимани истаймиз? Йўқ, албатта ҳаммамиз эмас, мана масалан мен ва сен?
Андрей риторик бўлиб қолишга мўлжалланган драматик паузани бузгиси келмади.
- Мен сен билан баааа – ааа --- хтни истаймиз! Бахтни. Ўзингга, севган қизингга, дўстларингга, умуман олганда бизга ана шуни амалга оширишга халақит беришмаса ва ўзларига шуни уюштира олишса ҳамма қолганларга ҳам. Ёки сен бахтдан кўра “алдама!” деган қайсидир абстракт тамойилни афзал кўрасанми. Сен шундай бўлсанг, мен сенга маслаҳатчи эмасман, агар сен бахтни ҳоҳласанг, унда “у мени алдади, у мен учун энди йўқ” қабилида иш тутадиган хотин кишига ўхшаб ўзингни тутма. Яна бунақасини эшитганмисан “ким бир марта алдаса, у яна алдайди”. Сенга бу уйдирма ёқдими? Бу шунинг учун ҳам уйдирмаки, - давом эттирди у, Андрейга жавоб беришга имкон бермасдан. – кунига йигирма мартадан ёлғон гапирмайдиган одам йўқ, ҲАР БИТТА одам кунига йигирма мартадан алдайди деган гап билан рози бўлмаслик учун учига чиққан калтафаҳм бўлиш керак. Мен сенга бир нарса айтай, мени эшит..., - у ўрнидан турди, ошхона чаноғига пиёладаги чой қолдиғини тўкиб ташлади ва чойнакни ёқиб қўйди. – Алдаш зарур ва муқаррардир, агар сен ўз мақсадингга – бахтли бўлишга эришмоқчи бўлсанг. Бу дегани алдашни ҳаётингдаги энг асосий тамойил қилиб олиш дегани эмас – одамлар буни ёқтиришмайди, бу нарса ҳақиқатдан ҳам керак эмас, бу нарса тепангга юк бўлиб тушади ва тинчлигингни бузади. Катта ёлғонни камроқ ишлат, лекин бунда ҳам ўз олдингга олийжаноб мақсадларни белгила ва ёлғонни ҳақиқатга айлантиришга ҳаракат қил!
- Лекин буларнинг ҳаммасининг менга нима алоқаси бор? – ночор аҳволда тўнғиллади Андрей.
- Мен айтдим-ку, - деб сўзларини босмадан чиқаргандай гапирди у, - сенинг Ленангга шахс керак. Қайсидир жиҳатлари билан унга ўхшаган, қайсидир жиҳатлари билан ундан кучлироқ, кучсизроқ бўлган шахс керак. Сен ҳозир ўзинг шахсга ўхшамайсан ва бу табиий ҳол, бошқачасига бўлиши ҳам мумкин эмас.Бошқаси балки бунга тан бериб, сеники бўлиб қоларди ва сен катта бўлиб ақллироқ ва кучлироқ бўлиб қоласан деган умидда юрарди. Лекин Лена шунчаки кутмайди, унга ҳозирни ўзида суяниш мумкин бўлган таянч керак. Мен сенга бир нарса айтаман, фақат сен хафа бўлма... Ленага аслида менга ўхшаган одам керак – ундан ёши анча катта бўлган, йигирма баравар тажрибалироқ бўлган одам керак.
Андрей лабини тишлади ва унга зимдан қаради.
- Сен крыситься қилмагин, мен сенга эркак эркакка гапиргандай айтдим, бу факт – у ўзидан каттароқ ва тажибалироқ эркакларни ёқтирадиган қизлар тоифасидан. Агар мен ҳоҳлаганимда бир ҳафтадан кейин у меники бўларди, мана шу ерда каравотим олдида у гапга кирадиган ва мен истаган нарсани бажарадиган бўлиб қоларди. Бу унинг тўғрисида ёмон гап эмас, сен тушун ахир, аксинча тескариси... мен сенга тушуниб етишинг учун айтяпман бу гапларни., тушундингми? Сени аҳмоқона хуйня билан алдамасдан, ростини айтиш учун, чунки сенга ҳозир фақат ҳақиқат керак. Шунинг учун сен уни алдашинг керак. Сен ўзингни унга кўп нарсани ўргата оладиган, кўп нарсага ўқита оладиган ва унга қизиқарли ҳамроҳ бўладиган қилиб кўрсатишинг керак. Олдин алдагин, ўзингга қизиқтириб олгин, кейин эса боркучинг билан, оёқ-қўлларингни тираб олиб асосийси каллангни тираб олиб ўзингни алдаб кўрсатган одам даражасигача улғайишга ҳаракат қилгин. Сен бутун ҳаётинг давомида ўзинг бўлмаган одамчалик бўлиш учун ўзингни сувингни сиқиб чиқарадиган даражада бўлиб қолмаслик учун сен жуда енгил бўлмаган, лекин жуда оғир ҳам бўлмаган ишни қилишинг керак – ўзингни кўз олдингга келтир, сен ўзинг қандай одам бўлмоқчисан? Тушундингми? Одатда қандай бўлади? Йигит аввал кимдир бўлгиси келади, кейин эса қизни ўзига оғдириб олмоқчи бўлади. Бу бемаъни гап. У бундай бўлгунича у қиз аллақачон ғойиб бўлади. Рағбатлантирувчи омил ҳам бўлмайди. Агар сен уни алдаб, ўзингга оғдириб олсанг, кейинчалик алдовинг фош бўлишидан қўрқиб худди сабзи кетидан югурган эшакка ўхшаб керакли образгача етишишга ҳаракат қиласан, тағин бирор бир абстракт бўлагнига эмас, балки сени ўзинг учун ёқимли бўлган образгача. Ўшанда иккалангга ҳам яшаш қизиқ бўлади. Мана сен ким бўлмоқчи бўлардинг? Фараз қил – мана сен ўн-йигирма йиллардан кейин, ким бўласан? Қандай маҳоратга эгасан, нима билан қизиқасан, қандай яшайсан?
Андрей ўйланиб қолди.
- Физик, олим бўлмоқчи эдим, ўзимнинг лабораториям бўлса дегандим.
- Йўқ бу эмас. Касб-ҳунар, иш, фан... сен тўғрингда бу нарсаларни у сенсиз ҳам яхши билади, у сен тўғрингда билмаган нима нарса бор? Ўзингни энг романтик орзу-хаёлларда фараз қил, хўш? Ким бўлиб ўзингни таништирмоқчисан?
- Тоққа чиқмоқчиман... альпинизм бўлса керак, балки йўқдир... йўқ бўлса керак, лекин тоғлар аниқ, бироқ тоғларда муайян нима нарсалигини билмайман.
- Альпинизм бу энди яхшироқ нарса. Тоғлар, Ҳимолойлар, буддизм билан қизиқасанми?
- Умуман олганда ўқиганман, қизиқарли.
- Болаларни тарбиялаш? Фараз қил – сен педагогикадаги ёки руҳшуносликдаги янги йўналиш асосчисисан.
- Балки аввал уни йигитларда нима қизиқтиришини билиб олиш тузукдир?
- Бу унчалик муҳим эмас, бу ҳатто мутлақо муҳим эмас. Аксинча унинг қизиқишлари фонида сенинг қизиқишинг қанчалик кутилмаган бўлса, шунчалик яхши бўлади. Балки батискафда денгиз тубига тушиш ёки Бермуд учбурчагини тадқиқот қилиш?
Андрей умидсизларча бошини чайқатди.
- Билмадим. Мен ҳақиқатдан ҳам ҳеч қандай шахсга ўхшамайман ва ундай бўла оламанми-йўқми билмайман.
- Ўйлаб кўр, балки ўзидан ўзи билиниб қолар, сен асосийси орзу-хаёл қилишга қўрқма, дадилроқ бўл, ростгўй-ботаникка ўхшама, беҳаёларча ёлғон гапир!
<<Бўлим 03 Бўлим 05>>
