Мундарижа:
05-01-01) Умумий маълумотлар.
05-01-02) Лаззатланиш.
05-01-01) “Сезиш” сўзи билан мен “жисмоний ҳис” деб ҳам аталадиган идрок қилишларнигина кўрсатаман. Кундалик тилда “сезиш, ҳис этиш” сўзи билан кўп ҳолларда нафақат жисмоний ҳисларни, балки бутунлай чалкашлик билан ўз идрок этишларида беъманиликка олиб борувчи фикрлар ва истакларни аташади.
*) Ҳисларнинг турғунлиги ва олдиндан айтиб берилиши шу қадар юқорики, яна қандайдир бир “жисмоний тана” ўйлаб кўрилади, бу вақтда ҳисларнинг, фикрлар ва истакларнинг катта қўзғалувчанлиги ва заиф каромат қилиниши “ҳислар, фикрлар ва истаклар танаси” ўйлаб кўрилишига олиб келмайди. Агарда “кўзларни очиш” ҳисси мажмуи ортидан “бошни эгиш” ҳисси мажмуи келади, у ҳолда “қоринни кўриш” ҳисси мажмуи пайдо бўлади. “Қоринга бармоқ қандай текканини кўряпман” бўлганда “Бармоқни қоринга силжитаман” дан сўнг “бармоқни қоринга текизиш” зарур бўлади.
*) Ҳислар бирлигини осонгина йирик гуруҳларга ажратиш мумкин: кўриш, ҳидлаш, таъм билиш, “тана ҳисси”, “шаҳвоний қўзғалиш” ва бошқалар, булар ўз навбатида кўпгина майда қисмларга бўлинади (қисман анча шартли равишда) , мисол учун биргаликда “тана сезгиси” “очлик”, “ташналик”, “оғриқ” ва бошқаларни фарқлайди.
*) Тана сезгиси намоён бўлиши соҳаси чегаралари “кўринувчи тана чегараси” сифатида ифодаланади. Хиралашувни йўқотиш ва РаИни бошдан кечириш амалиёти натижасида кўринувчи тана чегараси четида сезги пайдо бўлади. Айниқса бу “ишонч”нинг доиравий сезгиси амалиётида равшан намоён бўлади. (шуниндек, механик фарқловчи онгнинг қатъий вазиятида, жонли фарқловчи онгни намоён бўлишида) – мисоол учун “на тоғ, на дарё” амалиёти натижасида тананинг кўринувчи чегараларидан жуда узоқ бўлган тана сезгиси соҳаси пайдо бўлиши мумкин – дарахт устида, тоғнинг барча юзасида ва бошқалар. “Бўшлиқ доираси”ни ҳис қилиш “жисмоний тана”ни ҳис қилгандан кўра анча аниқроқ бўлиши мумкин.
*) РаИнинг намоён бўлиши натижасида “жисмоний кечинма” (ЖК)сифатида ифодаланувчи янги ҳисларнинг йирик доираси пайдо бўлади. Улар кўлами жуда кенг. (“жонли ҳислар рўйхати” бобидан улардан баъзилари рўйхатига қаранг), ва улар РаИда акс этади.
*) Ҳар бир киши деярли тўхтовсиз СҲ бошдан кечиради ёки СФни бошдан кечиради, бу туфайли деярли барча унинг ҳаёти “салбий жисмоний ҳислар” (СЖҲ)да ўтади, уларнинг мунтазамлиги ва узоқ давом этишлиги ёшга қараб ошади. Бунда ёш ўзича ҳеч қандай мазмун касб этмайди, СҲларда ўтказилган вақт йиғилиши мазмун касб этади. СФҲ биз “ҳаёт давомидаёқ жисмоний тана бузилиши” деб атаган ҳодисалар билан келувчи “тана бўшлиги”, “тана оғирлиги”, ёқимсиз серуйқулик, турли беморлик ҳислари ва натижада ривожланувчи касалликлар, қартайганлик ва ўлимнинг одатий ҳолати каби ҳисларга тегишли.
Агарда СҲ билан бирга сен РаИни бошдан кечира бошласанг, унда ёш ўтиши билан СФҲ фақат заифлашади ва бутунлай йўқолади, ва “жонли жисмоний ҳис” (ЖЖҲ)га ва ФНга ўрин беради. Бунда касалликлар, аввал бўлган хасталиклар одатдагидек аста секин заифлашади ва ҳатто бутунлай йўқолади-жумладан “даволаб бўлмайдиган”лари ҳам йўқолади. ЖФҲга “мушак қувончи”, бедорлик, “тана янгилиги”, “серғайратлик” ва бошқалар тегишли.
*) “Тана лаззатланиши”ни ҳис қилишни осонликча ҳузур ҳаловатнинг жонли ҳисси билан чалкаштириш мумкин, чунки улар кўпинча бир вақтда намоён бўлади. Мунтазамликни ва ушбу хислар намоён бўлиши суръатини оширишда уларни фарқлаш осон бўлади.
*) РаИ, ЖФҲ каби тўхтовсиз бошдан кечириш мумкин, ва СФҲни ҳеч қачон бошдан кечирмаслик ҳам мумкин. Бунда мен бу ерда зарбалардан, кесилишдан пайдо бўлувчи жисмоний оғриқлар ҳиссини кўриб чиқмайман, лекин шуни таъкидлашни истайманки, “ҳар қандай ҳузур ҳаловат”нинг энг дастлабки тажрибалари шуни кўрсатадики, ҳатто бундай жисмоний оғриқ гарчи кутилмаган ҳис бўлиб қолсада ҳузур ҳаловатнинг навбатдаги чайқалишига олиб келади, шунингдек бундай ҳисни бошдан кечиришнинг қувончли истаги пайдо бўлмайди, уларни тўхтатишнинг қувончли истаги вужудга келади. СҲ тоза йўқотиш тажрибаси жисмоний оғриқ ва СҲ асло “қутулиб бўлмас тарзда боғлиқ”, жисмоний оғриқни ҳис қилишда кучли СҲ бошдан кечиришнинг кучли одатигина мавжуд. Лекин бу одат бартараф қилиниши мумкин. Ҳатто экстатик РаИларни бошдан кечириш учун қанча бўлса шунча кучли жисмоний оғриқ енгиб бўлмас тўсиқ бўлмайди.
*) Бутун бир қатор ҳислар сўзсиз фақат бунда СҲни бошдан кечириш одатигина бўлгандагина салбий ҳисобланади. Шунга қарамасдан, мунтазамлиги 7 гача бўлган очлик ҳисси, мисол учун, РаИда аниқ акс этади, агарда албатта бунда очлик билан одатий боғланган СҲ тоза йўқотилса аниқ акс этади. Бу ҳам тўғри, ва мисол учун сийдик чиқариш истаги билан келувчи сийдик пуфаги тўлишини ҳис қилиш учун (агарда у ундан кейин СФҲ пайдо бўлувчи мунтазамликнинг қандайдир бир даражасидан ошмаса)-у ҳам ЖФҲ ва РаИда акс этади. бошқа кўплаб операциялар учун бу ҳам тўғри.
*) РаИ да “жисмоний фаоллик” (ЖФ)нинг қувончли истаги сифатида ифодаланувчи қувончли истаклар уйғунлигида равшан акс этади. одамлар жуда камдан-кам ЖФ қувончли истагини бошдан кечиришади, модомики, биринчидан, деярли тўхтовсиз тарзда СҲ, СФни бошдан кечиради, иккинчидан қандай “машқ қилиш зарур”, қандай “соғлом турмуш тарзни юритиш зарур” деган тушунчалар занжирлари билан чалкашиб кетган. Одамларда ЖФнинггина қувончли истаги ЖФҲга олиб келади деган аниқлик мавжуд, бу вақтда ЖФнинг механик истаги шикастланиш тезлашишига, СҲ, СФҲга қутулиб бўлмас тарзда олиб келади.
*) деярли тўхтовсиз ёки тўхтовсиз РаИ ва ЖФ бошдан кечирувчи одамда, ЖФқи баъзан жуда зич намоён бўлиши мумкин ва мунтазам бўлиши мумкин, бир ойлаб бўлмаслиги ҳам мумкин-бунда (агар у қи билан мос тарзда амалга ошса озиқланиш характеридан қатъий назар) ҳар қандай вазиятда СЖҲ улуши камаяди, ЖФҲ улуши ошади, тана эса янада чиройли, шаҳвоний жиҳатдан жозибадор, сезгир бўлади.
*) Озиқланиш билан боғлиқ чексиз тушунчалар мавжуд. Бундан ташқари ЖФҲ улуши ошади, СФҲ улуши эса сен қувончли тарзда истаган нарсани егандагина тушиб кетади, бунда афтидан, хиралашувни йўқотиб тушиб кетади. Овқат, графики ва озиқланиш ҳажмига СФҲ ва ЖФҲ боғлиқ эмас. Бу ердаги мураккаблик шундан иборатки, (бошқа кўплаб истакларни рўёбга чиқаришдаги каби) ейишнинг механик ва қувончли истагини фарқлашни ўрганиш лозим-истак тўғрисидаги бобга қаранг.
*) Баъзи ҳислар РаИда акс этади, ҳозирги вақтда баъзилари-йўқ. Буни фарқлаб, биз жонли омиллар ҳисобланган, шуниндек РаИда акс этган ҳислар уйғунлигини яратишимиз мумкин (мисол учун, кўпинчаи муайян РаИда акс этувчи мусиқа коллекцияси, сурат, фотосурат, ҳаракатлар ва бошқаларни танлаб олишимиз мумкин).
*) Шуни таъкидлаш жоизки, “жисмоний тана”нинг баъзи рўёбга чиқишлари сўзсиз қабул қилинмаган. Мисол учун, ҳар қандай вазиятда тер ҳиди ёқимсиз, лекин бу бундай эмас-одам РаИни қанча тез ва мунтазам бошдан кечирса, шу қадар унинг танаси барча ҳиди ёқимли бўлади. Маълум илм фанда, (СҲдан маълум миқдорда озод бўлганда), одам танаси ҳиди бўйича у айнан қайси СҲларни бошдан кечириши тўғрисидаги анча аниқ тахминлар қилиш мумкин, модомики реакция бериш вақти жуда қисқа- киши кучли СҲ бошдан кечиришига тўғри келади, бир неча дақиқадан сўнг унинг танаси ёқимсиз ҳид чиқара бошлайди.
*) Нотурғун “англанган туш кўришлар” (АТ)да ёки одатий тушларда ҳислар беқарор бўлади. Лекин равшан РаИ АТ лар билан келувчи барқарорларида ва “танадан ташқари ҳис”ларда (ТТҲ) (акс ҳолда “танадан чиқиш” деб номланувчи) ҳислар сақланиб қолади ва ҳатто анча турли, аниқ, равшан, янги, анча РаИда акс этуви бўлиб қолади ва “бедорлик”дагидан кўра камроқ барқарор бўлади. Мисол учун, танадан чиқишда сен қорли тоғ чўққисида, қаҳратонда бўласан ва совуқнинг мутлақ одатий ҳиссини бошдан кечирасан, лекин бунда “совуқ қотиш” СФҲ ва бошқа СФҲлар пайдо бўлмайди. Ўшанда равшанлик бўлади. “хомхаёл”, “ҳақиқатдан йироқ” каби “тушлар дунёси”нинг ёлғон талқин қилиниши тугатилади, бу эса РаИга саёҳат қилиш учун чексиз ва туганмас бўлиши мумкин бўлган тўлиқ дунёлар, мутлақо ҳақиқий дунёлар равшанлиги пайдо бўлади. Равшан РаИни бошдан кечирмаган, СҲ бошдан кечиришни танлаган ва хираликнинг кўланса уюмида чириганларга кириш йўқ бўлган тасвирлаб бўлмас даражада ажойиб, қизиқарли, турлича дунёлардир.
*) Узоқ давом этувчи ва одатланмаган мунтазам РаИларда мунтазам лаззатланишни ҳис қилиш билан бирга асосий чидамсизлик, ўзига хос “чарчаш” “менинг танам бундай ҳисларга ҳали тайёр эмас” деган фикрлар билан акс садо берувчи, танаффус қилишни исташ билан, ўз танасини аста секин РаИларга ўргатиб бориш билан ҳислар пайдо бўлади. Қисқа вақтда иситма белгилари билан юқори ҳарорат, “ичдан ёниш” нинг ғалати ҳислари пайдо бўлиши мумкин. Бу ҳолатни мен “жисмоний ўтиш” (ЖЎ)деб ифода қиламан. ЖЎнинг касалликдан ўзига хос фарқи қуйидагича::
1) юқори ҳарорат “кайфият ёмонлашувисиз” ногаҳон пайдо бўлади
2) кўрик давомида шифокор соғлиқнинг ҳеч қандай бузилишини маълум қилмайди, барча параметрлар (ҳароратдан ташқари) нормага мос келади
3) ЖФнинг қувончли истаклари кўп, ЖЖҲ кўп. Шундай қилиб жойдан қўзғалиб, ўрмон бўйлаб сайр қилишни истайсан, лекин буни бажаришга уринишда юқори ҳароратда тана одатдагидан кўра заифроқ бўлиб чиқади.
4) юқори ҳарорат ғайритабиий тарзда РаИда аниқ акс этади.
5) РаИни кучайтиришда “юқори ҳароратли ҳис” кучаяди
6) хиралашувчдан эркинлик, ортиқча равшанлик
7) РаИ деярли ўзаро ҳам жуда осон туғилади
8) тобора “соғломлашиш”сиз деярли бир онда юқори ҳарорат ўтиб кетади
Анча кам мунтазам ЖЎ ҳароратнинг пайқарли бўлмаган ошишисиз ўтади ёки умуман усиз ўтади. Одатдагидек, юқори ҳарорат фақатгина ЖЎнинг биринчи ўнлиги учун хосдир. “Ичдан ёниш” ҳисси ҳарорат юқорилигидан кўра шу қадар мунтазам, тананинг РаИга ўрганиш тезлиги юқоридир, шу туфайли мен кутилмаган оқибатлар қўрқувидан уни шикастлантирмасликка, қувончли истакка диққатни жамлашга маслаҳат бераман. Одатдагидек, қувончли истак агарда ҳарорат 39.5 дан ошганда ҳарорат ошишини иссиқлик туширувчи восита илан тўхтатиш қувовнчли истаги пайдо бўлади. ЖЎ натижасида мунтазам ва узоқ давом этувчи РаИдан бўлган ўзига хос “чарчоқ” ҳисси йўқолади, “шаффофлик”, янгилик, “тана шавқи” ва “тана лаззатланиши” (бу турличи ҳис) каби ҳайратли ҳислар кучаяди.
*) АТларда тўлиқ бир неча кун яшаш мумкин, ва ҳатто бир хафта-бутун бир китобни ташкил қилувчи ҳаёт билан тўла бир хафта яшаш мумкин, бу вақтда бедорлик дунёсида бир неча дақиқагина ўтади. Бу кузатувни жисмоник ўтказишдан сўнг ҳаётнинг мунтазамлиги сезиларли даражада ошиши, РаИнинг янги фарқлари, янгиликлар билан тўла мунтазамлиги ошишини тасвирлаш билан таққослаш мумкин. Бир соат давомида сен аввалгидан кўра кўпроқ ташвишлана бошлайсан, бу эса ҳисоб китоблардан кўриниб туради. Бунинг асосида “вақт давомийлиги” сабаи биринчи навбатда “жисмоний тана” ҳолати эканини хулоса қилиш мумкин-СЖҲ таркибида ҳислар не қадар оз бўлса, ЖЖҲ не қадар кўп бўлса, ҳаётинг шу қадар тўла бўлади.
*) Заиф СЖҲни йўқотишни худди СҲларни йўқотгани каби амалга оширишинг мумкин. Машқларга қараб, сен анча кучлироқ СЖҲларни йўқотишни ўрганасан, гарчи улар СҲларни йўқотишга ва РаИни бошдан кечиришга қараб камроқ пайдо бўлсада йўқотишга ўрганасан. Мисол учун, РаИда сен бир неча соатлар давомида “ноқулай вазиятда” бўлишинг мумкин, яъни ҳатто бир неча дақиқа одатдгаи одамда СЖҲ пайдо бўлгандагидек (шунингдек СҲ ва СФ бошдан кечирувчи) ва бунда сенда ЖЖҲ тўхтамайди, СЖҲ пайдо бўлмайди. Серғайратлик, тана чидамлилиги СҲни йўқотишга қараб ва РаИни бошдан кечиришга қараб (айниқса-экстатик тарзда) ўлчаб бўлмас даражада ошади-агарда аввал сен ярим соат йўл юриб чарчаган бўлсанг, энди тоғлар бўйлаб бир сутка тўхтамасдан юришинг/югуришинг мумкин, бунда мушак чарчоқларига қарамасдан, равшан ЖЖҲни бошдан кечиришда давом этиб, ҳаракат қилишнинг қувончли истагини бошдан кечиришда давом этиб ЖФ ҳақида лаззатланиш бошдан кечиришда давом этиб бир сутка тўхтовсиз юришинггиз/югуришингиз мумкин. “Ўта ортиқчалик” дея туюлган қувончли истакларни рўёбга чиқаришдан сўнг, мушаклар чарчоғи кучли бўлиши мумкинлигига қарамасдан СЖҲ пайдо бўлмайди. Шу нарса равшан бўладики, “мушак чарчоғи” ва СЖҲ-мутлақо турлича ҳодиса ва жойингдан тура олмаганда кучли мушак чарчоғида кучли ЖЖҲни бошдан кечириш мумкин. Зўриқишдан кейин тикланиш жуда тез бўлади.
*) ЖФ қувончли истаги (қувончли истаклар намоён бўлишининг қонунийлигига тўлиқ мувофиқ тарзда) агарда сенда ҳозир уларни рўёбга чиқариш имкони бўлмаса заифлашмайди ва ҳатто сен ярим йил кун бўйи стулда ўтиришингга тўғри келса ҳам, ўзингни деярли шундай ажойиб ҳис этасан ва тана лаззатланишини бошдан кечирасан, гўё сен истаганча ўрмонда, далада, тоғларда санғиб юрсанг, тана лаззатланишини бошдан кечирасан. Шу туфайли ҳатто қўлсиз, оёқсиз, тўшакка михланган ногирон бўла туриб ҳам, сен тўхтовсиз тана лаззатланишини, ЖЖҲ, бедорлик, мушак қувончини бошдан кечирасан.
*) Агарда сен йога, спорт, ҳар қандай бошқа жисмоний фаолият билан шуғуллансанг, ушбу фаолиятнинг бутун давомийлигида ҳозироқ бундай ҳисларнинг қувончли истаги борлиги учун эмас, балки “соғлом турмуш тарзи” ҳақидаги концепциядан келиб чиқиб уйқунинг, овқатланиш ва бошқаларнинг қандайдир тартибига риоя қиласан, унда ЖЖҲ заифлашади, СЖҲ эса кучаяди. ЖЖҲ доимо тоза ЖФда намоён бўллган (шунингдек ҳар бир онда ушбу ЖФнинг қи бор бўлганда).
05-01-02)
Лаззатланишнинг жисмоний бошдан кечирилиши осон тарзда кўкрак марказида, томоқ ва юрак соҳасида пайдо бўлади-10-20 сантиметрдаги айлана доғ диаметрларда пайдо бўлади, модомики, доғ марказида лаззатланиш қуюқлашади. Лаззатланишни ўстиришга қараб, шунингдек хиралашувни йўқотиш ва РаИни ўстириш амалиёти қандай кетишига қараб лаззатланиш анча равшан рўёбга чиқадиган тананинг янги сохаларида намоён бўлади-тирсак бурумида, билакда, бармоқларнинг орқа тарафида, оёқ товонларида ва бошқалар.
Лаззатланишнинг тўғридан тўғри туғилиши самарасиз бўлиб чиқиши мумкин, чунки лаззатланиш фақат қисман бўлувчи, умуман чарчаш тезда пайдо бўлувчи анча ноаниқ ҳислар пайдо бўлади. Бу лаззатланишни бошдан кечириш ва мутлақо ҳеч қандай жисмоний зўриқиш билан боғлиқ бўлмаган лаззатланишнинг туғилиши билан бирга лаззатланиш туғилиши тажрибаси билан боғлиқ. Мен гўё лаззатланишни “босиб” ўзим учун сезиларсиз кучана бошлайман. Шу туфайли лаззатланишни ўстиришнинг энг оқилона усули “диққат ва олдиндан сезиш билан бирга келиш” деб аталади-РаИ ёки ЖФда акс этиши натижасида лаззатланиш пайдо бўлиши билан, мен уни ўрганишда олдиндан сезишни бошдан кечириб бу ҳисга эътиборимни қаратаман. Агарда лаззатланиш намоён бўлган соҳада у қўшни тарафларда ривожлана бошлайди, мен унинг диққатини жалб қилишда давом этаман. Лаззатланиш мен диққатимни қаратган жойда кучаяди, шу туфайли тананинг қайси жойида кучайтиришни танлашим мумкин.
Лаззатланиш танадан чиқувчи олдин каби тарқалишда кучли акс этади, лекин бундай вазиятда бу тимсолни тўғридан тўғри туғдириш мақсадга мувофиқ эмас, диққат билан уни қўллаб қувватлаш керак. У тўсатдан лаззатланишда акс этиш натижасида пайдо бўлганда, бу ўшанда ноаниқ тимсол эмас, унинг қўллаб қувватлаши чарчатади, ўта равшан, унинг томонга диққатни жамлаш кучайтиришга олиб келади ва лаззатланишга олиб боради.
Лаззатланишни тадқиқ қилиш, уни кучайтириш акс садо беради ва бошқа ўта қизиқарли тадқиқотлар билан мантиқан боғланган (шунингдек бирикиш алоқасини ташкил этади), улар таърифи иккинчи китобга кирган, улар бири бирини тўлдиради.
РаИ каби тўсатдан лаззатланиш пайдо бўлишига олиб келади, ёки аксинча-лаззатланиш РаИнинг тўсатдан чайқалишига олиб келади-ҳам тўғри, ҳам занжирли “лаззатланиш” => “янги тадқиқотлардан олдиндан ҳайратланиш”, “унинг ҳаракатларини олдиндан сезиш, янги РаИлар намоён бўлиши” => ”РаИ”ОзВ.
Лаззатланишни бошдан кечириш мушкул чайқалишлар билан келади, унинг давомида бутун тана билан “силжитиш”ни жуда истайди, бу ҳаракат автоматик тарзда амалга ошади ва бунинг жараёнида пастдан юқоригача “силжитиш” мунтазам лаззатланиш оқими айланиб юради. Шунга қарамасдан, бундан сўнг ярим кун, ва бир кун давом этиши мумкин бўлган лаззатланишнинг тушиши бошланади. Оргазм билан тўлиқ ўхшашлик, шу туфайли мен лаззатланиш тўлқинларига қизиқишни қондириб, бу “силжитиш”ни бажаришни бас қилишни ёки уни камроқ қилишни тавсия қиламан, унинг оқибатида лаззатланиш тиғиз, мунтазам, фарқлар билан тўла бўлиб қолади ва бир неча соат тўхтамасдан давом этиши мумкин, ёки умуман тўхтамас бўлиб қолиши мумкин. Сен лаззатланишни қандай бошдан кечиришни ўрганишинг жараёнида, фақат “шаҳват тўкмасдан, тугатмасдан”, у қисман лаззатланиш сифатида ҳатто сезишни бас қилганига, кейинроқ ширин кучли лаззатланиш сифатида диққатни жамлаб тананинг янги соҳаларини қамрай бошлайди– бу зўриқиш йўқолиши учун бир қанча жисмоний ўтказишлар, трансформациялар талаб этилади, гарчи у ёқимли, ширин ҳислар қолдириб, ноқулайлик туғдирмасада трансформациялар талаб этади. “Оргазм ёқасида” узоқ бўлгандан сўнг рўй берувчи “оргазмлар”-мисол учун бир неча соат давомида –авваллари лаззатланишнинг шу қадар мунтазам тўлқинлари бўлиб туюлган заиф тўлқинларга умуман ўхшамайди-бу нафақат елкада думалаб юрувчи, балки катта куч, равшан лаззатланиш билан қорини ва кўкракни қамраб олувчи кучли оқимдир.
“Оргазм ёқасида” узоқ вақт ушлаб туришда ҳаракатланувчи ва руҳий фаолликнинг катта кучи вужудга келади. Сен шундай ҳолатни бошдан кечирасанки, гўё бир вақтда сен энди бошдан кечиришинг мумкин ва аввалгидан кўра 5 марта кўп қилишинг мумкин. Айниқса агар сен дарҳол ўз ҳаракатларингни назоратга олсанг, иситма ҳужуми тезда кетади, ҳаёт тиғизлиги эса қолади.