Мундарижа:
01-01) Салбий ҳиссиётлар (СҲ) ҳақида умумий маълумот ва улардан озод бўлиш ҳақида.
01-02) СҲни бартараф этиш ва бостириш.
01-03) СҲни тадқиқ ва бартараф этиш бўйича илк қадамлар.
01-04) СҲни даврий равишда инъикос этишнинг амалиёти.
01-05) СҲни бартараф этишнинг бошқа амалиётлари.
01-06) Диққатни қайтариш (ДҚ) амалиёти.
01-07) Типик хатолар.
01-08) Зичлаш амалиёти.
01-09) Мамнунлик, “ҳеч-нарса-юз-бермаяпти”, оч кулранг ҳолат.
01-01) Кунма-кун, дақиқама-дақиқа кишилар рашк, ўзига ачиниш, қўрқув, қаҳр, жаҳл, норозилик, озор, ғазабланиш, таажжуб, ҳақорат, баттоллик, ҳасад, ҳадик, хавотир, нафрат, жирканиш, уят, қасоскорлик, лоқайдлик, эриниш, ғамгинлик, ҳасрат, умидсизлик, қизғаниш ва кўплаб ва кўплаб салбий ҳиссиётларни (СҲ) бошдан ўтказишади.
Ушбу китобда баён этилган бевосита йўл амалиёти (“БЙА”) сизнинг исталмаган инъикосларингизни изчил равишда исталган инъикосларга алмаштиришдан иборат. Бунинг учун бу каби инъикосларни алмаштириш учун қувончли истакни (яъни олдиндан сезиб лаззатланиш ҳамроҳлик қиладиган истак) бошдан ўтказиш, ва яна яратилаётган одат қачондир яратилган механик равишда яратилган олдингисидан ҳали устун келмас экан, уни қунт ва қатъийлик билан ривожлантириш керак. Мен бу йўлни шунинг учун ҳам “бевосита” деб атайманки, чунки уни амалга ошириш учун ягона муҳим шарт –сизнинг ўрнингизда намоён бўладиган инъикосни ўзгартиришга қувончли истакнинг мавжудлиги талаб этилади.
Инсон БЙА билан шуғулланишага қараб, ўзи томонидан пайқалган СҲ ни бенуқсон бартараф этишга эришади (кейингиларга қаранг), у кучли ва сезиларли СҲдан ташқари доимий равишда жуда кўп майдалари борлигини ҳам пайқайди. Муболағасиз айтиш мумкинки, қарайиб ҳар бир инъикосга майда тўлқинланадиган СҲ (кўпроқ бу норозилик, салбий муносабат, хавотирлик) ҳамроҳлик қиладики, унинг ортидан ўзининг ортидан шундоқ ҳам ўта зич салбий фонни таъминлайдиган аранг кўзга ташланувчи “дум” ҳам чўзилиб кетади. Буларнинг барчаси биргаликда даҳшатли заҳарлайдиган муҳитни яратади. Бунинг оқибати – мудҳиш, фалокатли.
Биринчидан, бу “қариш” деб аталадиган нарсага олиб келади, ва у 40 ёшда эмас, балки 22-25 ёшда, бунинг устига жуда тез бошланади. Тери нафақат кам силлиқ бўлиб қолади, балки қараганда ва ушлаганда ёқимсиз, тана ва юз шалвираган, бадбашара, бузилган, ёғли қоплаган ёки аксинча – чиройли бўлмаган озғинлик билан зарарланган бўлиб қолади. Ҳидлар ёқимсиз, ўткир бўлади. Кайфият тинимсиз ёмонлашиб боради, аммо бу анчагина анчагина секин кечадики, бунда киши кўникиб қолади ва жуда кўнгилсиз ўзгаришлар юз бераётганлигининг фаҳмига ҳам етмайди – эрталаб дармонсиз ҳолда ўйғонади, кечқурун ухлагандан алаҳсирашлар бошланади, оҳ-воҳлар, лоқайдлик бошланади, яна ҳам кўпроқ стимул берувчилар – кофе, механик секс, содда таассуротлар талаб этилади. Аммо биздаги қария ва кампирга бир назар ташланганмисиз? Ўз сиёсий бодаблигингизни бир четга қўйиб туринг, ва уларга ўзингиз қодир бўлган бутун виждонлилигингиз билан қаранг. Ахир манзара даҳшатли эмасми? Уларнинг танлари ва юзлари – улар бутун ҳаётлари давомида бошдан ўтказган ва ҳамон ўтказаётган СҲ нинг моддий тимсолидир. Бу шу қадар одатийки, ўз-ўзидан қарилик – бу муқаррар куч-қувватдан қолиш, бадбурушлик, азоб, тўмтоқлик, тажовуздан бошқача бўлиши мумкин эмас сифатида кўзда тутилгандек ҳисобланади. Аммо Ҳиндистон, Непал, Тибет, Шри Ланкадаги Тибет монастрларида жуда ҳам қари кишиларни кўриш мумкин, ва қанчалар ҳайратомуз равишда улар бизникилардан фарқ қилишади! Уларнинг юзлари, нутқ оҳанглари, қилиқлари ёрқин майл ўйғотади, уларнинг қариган танлари жирканч бўлиб туюлмайди, уларнинг кўзлари кўпинча том маънода мафтун қилиб қўяди.
Иккинчидан, менинг мутлақо ишончим комилки, айнан СҲ томонидан келтириб чиқарилмаган касалликлар йўқ, ёки қарайиб мавжуд эмас. Замонавий илмга мувофиқ кишилар вируслар ва микроблар туфайли хаста бўлишади, аммо менинг ишончим комил, бу вирус ва микроблар ўзларининг вайрон этувчи фаолиятини айнан СҲ томонидан кучли шикастлаган кишиларнинг таналарида бошлашади, бунда маълум касалликлар ва СҲ устунлик қилувчи тип ўртасида мувофиқликни топиш мураккаб эмас. БАЙ билан шуғулланувчи кишилар яна ҳам кўпроқ ва кўпроқ СҲдан озод бўлишнинг юқори даражаларига эришади, баъзида СҲ ни бошдан ўтказишнинг сингиб кетган одатларининг тўлқинланишини бошдан ўтказишади, ва ўшанда таналари билан қандайдир фавқулодда нарсалар юз бераётганини – у оғрий бошлайди, баъзи жойларда эса маълум жойи оғриқ сезади, хасталик юки босади, мўртлик , ўзига хос жисмоний хиралик, шалвирашни ҳайрат билан қайд эта бошлашади, ва бу қандайдир ярим соат, бир соат салбий фонни бошдан ўтказганда, бор йўғи бир нечта бартараф этилмаган СҲ тўлқинланишидан сўнг! Бу дақиқаларда агар сиз СҲни бартараф этмасангиз, бу оғриқли ҳолатда доимий яшашингиз, у ёки бу СҲни муттасил ҳис этувчи кишилар – ёрқин аломат ёки “заиф” салбий фон (СФ) шаклида ташвишланиш, хавотирлик, норозилик, ўзига ачиниш, ҳасрат ва бошқаларни ҳис этишлари, ва уларнниг танлари бу заҳарнинг қаттиқ босими остида бўлиб туришлари алоҳида равшан бўлиб қолади.
Учинчидан, СҲ нафақат танани емиради, улар яна қувончли истак, мулоҳазали равшанлик, равшанлашган инъикос (“РаИ”) – назокат, гўзаллик туйғуси, интилувчанлик, хотиржамлик, ижод қувончи, майл, завқ, олдиндан завқлана, ҳайратлана билиш қобилиятини тўла йўқ қилиб ташлашади… СҲ инсонни тирик мурдага айлантиради, ва у секин-секин чирий бошлаб, ҳали кўп йиллар заминда юриши мумкин, ташқи томондан тирик тана, ичида эса аллақачонлар тирик нарсанинг ўзи қолмаган. Бу яна инсон олдида идрокнинг саёҳатига, янги кашфиётларга, янги РаИ га эшикнинг сўзсиз ёпилишини англатади. Таъкидлайманки, агар сиз ўзингиз биринчи навбатда СҲ ни бенуқсон бартарф тиш ва РаИ муттасил бошдан ўтказишга интилмас экансиз, – ҳеч қандай руҳий амалиёт, ҳеч қанақанги йога ва медитациялар, ҳеч қандай ибодат ва покланишлар сизни ҳеч қаерга элта олмайди. Ҳозирча СҲ бор экан – ҳеч нарсанинг имкони йўқ. СҲ ни бартараф этиш ва ўзингизда РаИ дунёсини очиш – сиз ўзингизга қандай руҳий амалиётни танлаганингиздан қатъий назар, онгнинг мислсиз саёҳатига йўлдир.
Мен РаИга ҳар қандай чин интилиш, сиз буддачи, кришначи, проваслав ёки ким бўлманг, сизни кўпроқ ёки камроқ тезликда, кўпроқ ёки камроқ равшан ифодаланган натижага олиб боради деб ҳисоблайман. Сиз ҳар қандай шаклдаги тангрига сиғинасизми ёки шаклсиз тангрига ишонасизми; атеист ёки дарвинчи, эзотерик, тантрист, кўҳна ёки янги яратилган сектанинг давомчисимисиз –агар сиз РаИга чин қалбдан интилишни ҳис этар экансиз, агар СҲ ва догматизмга муросасиз муносабатга эга бўлсангиз, агар РаИни ҳис этиш ва СҲни бошдан ўтказишни тугатишга қаратилган ҳар қандай амалиёт билан шуғулланар экансиз, у ҳолда натижалар пайдо бўла бошлайди, ҳаёт яна ҳам қизиқарли, мазмунга бой бўлади. Аммо СҲга эрк бериш, уларни оқлаш ёки уларни ҳис этмаётгандек кўрсатишга уриниш, – бу чиқиб бўлмас боши берк кўча, бу емирилишга, қариб-чуришга, изчил азобланишларга элтадиган ҳаракатдир. СҲ ва догматизмга муросасиз муносабати бўлмаган жамият, биз қонунларни қанчалар мураккаблаштирмайлик, жазолашларни қанчалар кучайтирмайлик, қандай асбоб ва механизмларни ўйлаб топмайлик, ҳеч қачон тинчликда яшай олмайди. БЙА га амал қилувчи ҳамжамият – “морд” – янги турдаги ҳамжамиятнинг ноёб мисолидир – у мутлақо барқарор, чунки унда шунчаки ички емирувчи кучлар йўқ, ахир тажовуз, дилсиёҳлик, ўзига ачиниш, ҳирс, кибр ёки тушкунлик ва ҳ.к.нинг ҳар қандай турткиси – буларнинг барчаси дарҳол бартараф этишлик, ёки, энг камида, бартараф этишга ҳаракат қилишга дуч келадики, шу муносабат ўзига ва бошқаларга ёқтириш майли, РаИ истаги, садоқат, назокат, кўмаклашиш истаги ва ҳ.к. кескин ошади. Ва ҳатто, гарчи ўз олдида СҲ ва догматизмни бартараф этиш вазифасини қўймайдиган, аммо БАЙга майли бор, “морд”лар интилишига кўмакни намоён этадиган кишиларнинг ҳамжамияти ҳам мутлақ юқори тинчликсеварлик (ҳимоясизлик ва гўдаклик билан адаштирмаслик керак) ва барқарорлик билан ажралиб туради.
Сиз яшайдиган дунё, аввало, -буни бўрттирмасдан айтиш мумкин – бу СҲ дунёси. Улар ҳаётга чирмашиб кетган шу қадар кўп сонли намоёнликларда ифодаланики, баъзида улардан ташқари ҳеч қандай бошқа нарса йўқдек, сиз қила оладиган бирдан-бир нарса, бу уларни бир-бирлари билан боғлаб, бирлаштириб, кўп қатламли ва изчиллаштирган ҳолда, уларни нозиклаштириш, мураккаблаштириш, турли-туманлаштиришдек туюлади. СҲ сизни ҳар томондан қуршаб олади, улар ёпишиб олишади ва ривожланишади. Мен ҳаттоки янгиликлар ва фильмлардаги зўравонликка сиғиниш каби аён нарсалар ҳақида гапираётганим ҳам йўқ, аммо яхши ва теран деб ҳисобланган исталган “бадиий” китобни очинг, ва сиз у ерда “нозиклаштирилган” СҲ, кучли СҲ, мураккаб СҲ ни топасиз, ва агар ўқувчида вақти-вақти билан ижобий ҳиссиётлар (“ИҲ”) билан СҲ комплекси пайдо бўлар экан, у ҳолда айнан ўша китобни “яхши” деб ҳисоблашга асос бўлиб хизмат қилади. Айтгандек, РаИдаги ҳаётни тавсифлаб берадиган китоб қаердан ҳам пайдо бўлиши мумкин? Ахир бу учун ёзиш учун, ўзимиз бундай тажрибага эга бўлишимиз ва нима бўлганда ҳам уни мустаҳкамлашга интилишимиз кеарк. Буни ўйлаб топишнинг иложи йўқ, шунинг учун бундай китоблар фавқулодда кам, масалан Кастанеда, Тайши Абеляр, Флоринда Доннернинг барча китоблари, Кристофер Ишервуднинг “Рамакришна ва унинг шогирдлари”, Сатпремнинг “Шри Ауробиндо ёки онг саёҳати”, Таши Такпо Намгъял и Далай-Ламанинг “Махамудра”, Чже Цонкапанинг “Ламрим”, Кришнамуртининг “Ёзув дафтарчалари”, Патанджалининг “Йога-сутра”, Тулку Ургьеннинг “Камалакда чизилган”, Тэндзина Вангъялнинг “Табиий ақл мўъжизаси”, Эванс-Вентцнинг “Тибетнинг буюк йоги Миларепа”си шу каби китоблар сирасига киради.
Энг теран адашишлардан бири шундай иборатки, кишилар СҲни бошдан ўтказишни ўзимиз танламаймиз, балки бошқа кишилар ёки ҳолатлар “мажбур қилади” деб тахмин қилишади. Бу йўл-йўриқ 100% хатодир, ва, унга ишониб, ҳатто барча ёки ҳеч бўлмаганда бир қатор СҲни бошдан ўтказишни тўхтатишни истаётганлар ҳам заиф бўлиб қолишади. Мен ўз тажрибам ва АБЙ билан шуғулланаётган кишиларнинг тажрибасига асосланган ҳолда, қуйидагини тасдиқлайман: сиз СҲни ҳис этишингиз ёки ҳис этмаслигингиз – тўла равишда фақат сизга, бу мудҳиш одатдан енгиб ўтиш бўйича ҳаракатларингизга боғлиқ бўлади.
Олдиндан лаззатланиш билан ҳамроҳлик қиладиган шароитни ўзгартиришга қувончли тилак жорий шароитларда, СҲ ни шароит “чақирмаслиги”га равшанлик билан, бу ерда эса шундай одат бор – мазкур шароитларда СҲни бошдан ўтказиш, СҲни бартараф этиш амалиёти билан тўла мувофиқдир. Шу сабабли мазкур шароитда юзага келган СҲни бенуқсон бартараф этиш ва РаИни бошдан ўтказиш, ва бир пайтнинг ўзида бу вазиятни ўзгартиришга қувончли тилакни бошдан ўтказиш ва бунга қуч-ғайрат сарфлаш мумкин.
Амалиёт учун халақит бўладиган ҳеч қандай шароитлар мавжуд эмас. Вазият сиз томондан қанчалар исталмаган бўлса , унда СҲ шунча кучлироқ намоён бўлади, ва сизнинг ўзингиз бартараф этишни алоҳида машқ қилишингиз ва яна ҳам ёрқин натижага эришишингиз мумкин. Натижада ҳаттоки энг исталмаган тилакларни амалиёт билан шуғулланувчи шавқ, қатъийлик ва олдиндан лаззатланиш билан кутиб олади (батафсилроқ “сталкинг” бобига қаранг). Тажовузкор муҳитда бўлиб, СҲни бартараф этишда бенуқсонликни машқ қилдириш мумкин. Қулай муҳитда бўлиб, мамнунлик ва туссизликни бартараф этиш учун куч-ғайратни машқ қилдириш мумкин. Ҳозирча сиз тирик экансиз – сизда ҳар қандай вазиятларда амалиёт учун идеал шароитлар мавжуд. Йўл-йўлакай вазиятларга нисбатан ноодатий – воқеаларнинг тартибсиз уюмига эмас, балки қандайдир жонли, ҳозиржавоб муносабат пайдо бўлади.
СҲдан озод бўлиш мумкинми? Кишилар уларга шунчалар умидсизларча боғланиб қолишганки, ҳаттоки ўзларини СҲ озод қилиш ғояси уларнинг зардасини қайнатади. Улар ўзларини СҲсиз тасавур қила олишмайди ва қуйидаги савол билан ўз ҳайронликларини ифода этишади: ундай бўлса қандай яшаш керак экан, – ҳеч нарсани ҳис қилмайдиган тўнкага айланиш керакми? Улар СҲ га шунчалар наркотик каби боғланиб қолишганки, гарчи аслида кўплаб кишиларда, айниқса илк болалик чоғларида РаИ заифгина акс-садосининг қисқа муддатли чақнашлари юз берган бўлса ҳам, СҲ дан ташқарида ҳеч нарсани ҳатоки тасаввур ҳам қила олишмайди.
Ҳар қандай кишидан сўранг – у СҲ ни бошдан ўтказадими? У жавоб беради – “албатта”, аҳён-аҳёнда бошдан ўтказиб тураман. “Албатта” сўзи, акс ҳолда бўлиши мумкин эмаслиги ҳақидаги мустаҳкам ишончни акс эттиради. “Аҳён-аҳёнда” сўзи эса – ўз-ўзини алдаш, чунки кишилар СҲ ёки СФни “аҳён-аҳёнда” эмас, балки муттасил равишда бошдан ўтказиб туришади. СҲ ни бошдан ўтказишга одат қанчалик кучли бўлса, киши шунчалик кам равишда уларнинг мавжудлиги ҳақида ўзига ҳисоб беради, ва тез орада, юрак хуружи билан давом этадиган, тажовузнинг ёввойи аломати у СҲ сифатида танийди, қолган вақтда эса у ўзида СҲ йўқ дея танқид қилади. Кишиларнинг СҲ га кўмилиб кетиш даражаси – даҳшатли, таърифсиз. Инсон 99,99% барча вақтда кўп ёки кам даражада кучли бўлган СҲ ёки СФни бошдан ўтказади, камдан-кам келиб қоладиган ИҲ –бу каби заҳарли муҳитда яшай олмайди биргина тирик нарса. Аммо ИҲ ҳам – заифгина тасгин, чунки у СҲ нинг ундан кам бўлмаган заҳарлайдиган тескари томони ҳисобланади – ИҲ га эгаликдан мамнунлик (эътибор ёки нарсаларга ёки ҳокимиятга ва ҳ.к.), ичиқоралик, мағрурлик, мамнунлик, ўзини яхши кўришлик, шахсий аҳамиятлилик ҳисси (“ШАҲ”), менсимаслик, виқор ва бошқалар киради. Бу ҳам етмагандек, ИҲ РаИ билан бир-бирига зид келади, чунки улар яна ҳам кучли СҲ ни келтириб чиқаради, чунки, масалан, инсондаги ШАҲ қанчалар кучли бўлса, уни иззат-нафсига тегиш шунча осон, у атрофдаги дунёда ўзининг ҳаммадан юқори эканлигига нисбатан қанча кўп таҳдидни кўрса, у шунча тез тез ва осонгина норозилик, жаҳл, ранж, тажовузкорликни бошдан ўтказади. Баъзи кишиларда аҳён-аҳёнда баъзи бир ИҲга РаИ қўшилиб кетади, баъзида ИҲ СҲ таъсирини тенглаштириб юборади (масалан, мамнунлик норозилик ўрнини тўлдиради), ва ўшанда СҲ дан нисбтан озод бўлинган қисқа лаҳзада РаИнинг акс-садоси эшитилиши мумкин, аммо улар ўта заифдирлар, ва вақти билан бутунлай йўқ бўлиб кетишлари мумкин.
СҲ – бу заҳар, наркотик бангилик. Улардан киши ўлиб боради, аммо қандайдир “ҳузур” ҳам борга ўхшагандек туюлади, бу бангиликдан воз кечишга ҳаракат қилганда эса, бирданига хумор тутиши (ломка), озод бўлишдан қўрқиш бошланади. Кишилар СҲдан тассурот олишади ва, буни ҳаёт дея қабул қилиб, тирик бўлишга уринишади. “Таасссуротлар” –бу айнан ИҲнинг ўзидир. Душманга бўлган ғазаб қасос ҳақидаги фикрга бировнинг бахтсизлигидан севиниш ҳамроҳлик қилади. Йўқотганлик қайғусига – унга ачинишлари ва эътибор қаратишлари ҳақидаги мамнунлик ҳамроҳ бўлади, чунки кишилар СҲда муҳимлик, ИҲ олиш усулини кўришади, уларни бартараф этиш ҳақидаги ғоянинг ўзи бу ИҲ ни йўқотиб қўйишдан қўрқув, ўзига ачиниш, ишончсизлик ва ҳатто тажовузкорликни келтириб чиқаради. Ўзини “тирик” дея ҳис этишнинг воситаси сифатида СҲга ёпишиб олиш учун қанчалар ўлик бўлиш керак! СҲ дан олинадиган “ҳузур”– бу заҳарни еганда олинадиган “ҳузур” – аввалига жуда ёмон бўлади, сўнгра эса енгиллашув келади, ва заҳар қанча кучли бўлса, кейинги енгиллашув билан фарқ шунча кучли бўлади, шу сабабли кишилар СҲ ни атайлаб ривожлантиришади, чунки РаИни бошдан кечиришни улар билишмайди, ва ҳаёт –бу етарли даражада туссиз ва бир зайлдаги нарса эканлигига кўникиб кетиб, ҳатто улар ҳақида орзу ҳам қилишмайди. 25-30 ёшларга кирибоқ , бу билан ўзларининг қаришлари, емирилишларни тезлаштирган, дастурлаштиришган ҳолда, улар ғамгинлик, СҲ ва касалликлардан қутулишнинг воситаси сифатида ўлимни кута бошлашади.
Ва барибир озод бўлишнинг иложи йўқ. Мен озод бўлишга олиб борадиган амалиётни таклиф этаман. СҲ ни босиб ўтиш – энг биринчи қадам бўлиб, унинг ортидан ҳолатлар маконларининг бепоён дунёлари очилади. СҲнинг кучини камайтириш мумкин дея ҳисоблайдиган кишилар учрайди, аммо улар буни ўзларининг кучлари билан қилишлари мумкинлигига ишонишмайди, аксинча “катта қизил тугмача”ни “(КҚТ”) топишга ҳаракат қилишади – босасан, ва азоблар йўқ бўлиб кетади. Ва бу тугмачани излаб, улар йога билан шуғулланишади, бошқача нафас олишади, турли позаларда ўтиришади, мантралар ўқишади, саф бўлиб юришади, мадҳиялар куйлашади, хуллас, СҲ ни бошдан ўтказишни тўхтатиш ва РаИ га “сакраш” учун бевосита куч-ғайрат сарф қилиш ўрнига, қолган барча нарсаларни қилишади. Баъзи бир СҲ бунда рости билан ҳам қисқа муддатда заифлашади, аммо бу вақтинча ва жуда заиф самара, эртами ёки кеч эътибор чалғийди ва ўша СҲларга қайтади, бунинг устига бутун 24 соат муттасил ўтириш ва мантралар куйлашнинг имкони йўқ –сиз туришингиз, овқатланишингиз, ишга боришингиз, мулоқот қилишингиз, ухлашингизга тўғри келади, ва ўшанда СҲ сизга яна қайтадан ҳужум қилишади. Тибетлик монахлар, узоқ келажакда, юзлаб эврилишдардан сўнг, ўзларининг СҲни ҳис этмай қўйишларига ишонишади, аммо улар ҳам буни 500 йил мантралар ўқигандан сўнг эмас, балки бевосита ҳозир –бир неча йиллик қунт билан қилинган меҳнат давомида қилиш мумкинлигига ҳеч ҳам ишонишмайди.
Эҳтимолда бўлган хатоли талқин қилишликнинг олдини олиш мақсадида, шуни аниқлайманки, “зўр беришлик” – бу тўпланган, жуда жадал ва қувончли истакдир. “Тўпланган” – бетартиб чалғиб кетишлар тарқоқлигининг йўқлигини билдиради. “Қувончли” – олдиндан лаззатланиш, пайқаш, софликни билдиради. “СҲни бартараф этишга зўр беришлик” – мускулларни таранглаштириш, тишларни қисиш ёки қандайдир нафас олиш эмас – бу СҲ ни бошдан ўтказмай қўйишликни жуда кучли исташ ва РаИни бошдан кечиришни жуда кучли исташдир. Тўпланган, жадал ва қувончли истак бу истакларга мувофиқ инъикосни ўзгаришига олиб келади. Ва агар сиз бунда қанча қунт ва қатъий машқ қилар экансиз, шунча кўп маҳоратга эришасиз, сизнинг зўр беришингиз шунча амалий бўлиб боради. Бунинг қандай юз бериши –зўр беришликнинг ўзгаришларга олиб келиши – бу сир, аммо бу юз берар экан, мен бундан фойдаланаман ва тилагимга эришаман. Кишилар бу зўр беришлик қурби ҳақида ҳеч нарса билишмайди, чунки уларнинг истаклари ёки жуда ҳам заиф, ёки жуда тарқоқ, ёки РаИ га бўлган интилиш билан далилланмаган, қувончли эмас, балки қўрқувлар, ҳар хил СҲ, ҳимояланиш ёки ҳужум қилиш истаги билан далилланган.
Зўр беришликни етарлича аниқ таърифлаб берадиган яна иккита сўз – “эслаш” ва “сакраб чиқиш”. “СҲни бартараф этишга зўр беришлик” “киши ўзини СҲ бўлмаган ҳолатда эслаши” ёки “СҲдан холи ҳолатга сакраб чиқиши” билан айнан бир хил. “РаИни туғдириш бўйича зўр беришликни амалга ошириш” “киши РаИни бошдан кечиргандаги ҳолатда ўзини эслаши”, “РаИга сакраб чиқиш” билан айнан бир хил. Таъкидлайман –ўзингиз қачондир бошдан кечирган РаИ ҳақида шунчаки ўйлаш эмас, балки айнан ҳолатнинг ўзини эслаш талаб этилади. Демакким, барча инъикослар фақат шу ерда ва ҳозир мавжуд экан, у ҳолда “кишининг ўзини РаИ да эслаши” “РаИни бевосита ҳозир бошдан кечиришини” билдиради.
Ўта зўр беришлик, шубҳали фикрларга, ҳар қандай нарсага қарамасдан зўр беришликнинг кучини ошириб бориб, ўзингиз учун имкониятсиз деб ҳисоблаган нарсани қилганингизда амалга ошади.
Ҳозир замонавий дунёни фансиз тасаввур қилиб бўлмайди. Олимлар моддаларнинг хоссаларини тадқиқ этишмоқда, моддаларнинг керакли хоссаларини олиш қонцниятлари ва усулларини излашмоқда, сўнгра эса олинган билимларни инъикосни алмаштириш учун қўллашмоқда. Совуқни ҳис қилишлик йиртиқ ҳўл пўстин ва юпқа чориқлар ўрнига полартекдан замонавий куртка ва трекингли крассовкалар кийилгандан сўнг, иссиқни ҳис қилишга алмашади. Тиш оғриғини ҳис қилиш замонавий техгологияларни қўллаш натижасида бартараф этилади. Қачондир эса фан бўлмаган эди, ва бунинг устига, моддаларнинг хоссаларини тадқиқ қилган, атрофимиздаги мавжудликларнинг тузилишини ўрганган кишилар таъқиб остига олинган, худоларга ҳурматсизликда айбланган ва ҳ.к. Ўзингизга ҳозир инсоният цивилизациянинг навбатдаги поғонасида турганлиги ҳақида ҳисоб беринг. Замонавий кишилар ғазабланиш инъикосини ёқтириш инъикосига, ёки соғиниш ҳиссини садоқатга ва гўзаллик ҳиссига шундай олиб алмаштириб қўйиш мумкин эмаслигига ишончлари комил. Ҳеч ким қувноқ истаклар, олдиндан лаззатланиш ва соғлом ақл билан қуролланиб, инъикослар хусусиятини тадқиқ этмайди, уларни алмаштиришни машқ қилмайди. Бундан ташқари, бу билан шуғулланганларни тангри лаънати билан қўрқитишади, гўё бу каби кишилар “инсон табиатидаги табиий мувозанатни бузишади”, чунки агар СҲ бўлса. деммакки бу “нима учундир керак” эмиш. Бу ҳолатда нима учун ушбу танқидчилар тишларини даволашни, иссиқ кийимлар ва презервативлардан фойдаланишни тўхтатиб қўйишмайди , ахир тиш оғриғи, совуқни ҳис этиш ва ОИТС, демак, уларнинг ақидаларига кўра, “нима учундир керак-ку”? Инсон СҲни бошдан ўтказадиган қилиб “яратилган” экан, у ҳолда “нарсаларнинг табиий боришига” аралашиш “мувозанат бузилиши”га олиб келади деган ақида таъсири остида турганларга мен эслатиб қўймоқчиманки, агар инсон ким томондандир инъикосларнинг мавжуд тўплами билан яратилган экан, у ҳолда бу каби инъикослар орасида ўзгаришга бўлган қувончли истак, ғамгинликни бошдан ўтказишни тўхтатиш, балки РаИни бошдан кечириш учун зўр беришга истак бор. Мен алоҳида эътибор қаратишни истайдиган яна битта жиҳат бор. Агар киши ёлғон йўл-йўриқлар, жазоланиш қўрқуви ёки обрўга ҳурмат таъсири остида ўз ҳаётида ю қандайдир ўзгаришларни амалга оширар экан, охир-оқибат у баъзида қилган ишидан пушаймон бўлиши ва олдинги ҳолатга қайтишни исташи ёки бошқа бир нарсани излай бошлаши мумкин, чунки у ўзига яратган ўша ҳаёти уни қониқтирмайди. Унда рангли тасаввурлар бор эди, реаллик эса бошқача тусда бўлиб чиқди. Ҳеч бўлмаган СҲни бартараф этишнинг битта актида муваффақиятга эришган, ва бевосита ҳозир РаИ тўлқинини ҳис этган инсон, ўша лаҳзада РаИ бўлмаган ва СҲ бўлган олдинги ҳолатга қайтиш тўғрисида ларзага тушмасдан ўйлай ҳам олмайди. Бу ўлим билан, ҳаттоки ўлимдан ҳам даҳшатли яна ҳам даҳшатли нарса билан боғланиб келади. Ва амал қилаётган қанчалар кўп РаИни бошдан ўтказса, у бу ҳолатни шунчалар мустаҳкамлаш, олдинги СҲни бошдан кечириш одатини ҳар қандай йўл билан тугатишга интилади. Янги реаллик олдингисига қараганда анча жозибадор бўлиб чиқади.
Инсоннинг ҳаётида янги давр бошланади –кишилар инъикосларни, уларнинг таркибий қисмларини, уларнинг хусусиятлари ва қонуниятларини ўрганишни, инъикослар таркибини ўзгартиришга қаратилган қувончли истакларни аниқлашни, бу ўзгаришларнинг мақбул технологияларини яратишни бошлайдилар. Олимлар томонидан ўтмишда маълум моддаларни тадқиқ этиш жараёнида ақл бовар қилмайдиган, ноёб хусусиятларга эга моддалар кашф этилди. Бу ерда ҳам худди шу каби – СҲни РаИга алмаштириш амалиёти қандай амалга оширилиша қараб, мутлақо янги РаИ пайдо бўлишади, шунчалар ақл бовар қилмас бўладики, ҳеч қандай шиддатли хаёлот бунга ўхшаш нарсани олдиндан кўра билмас эди. “Инсон” деб аталган конгломератнинг таркибий қисмларидан бўлган инъикослар муҳандислиги эраси бошланади. Инсоннинг янги, нодир саёҳати бошланди, бунда бу саёҳатнинг характерли ўзига хослиги шундан иборатки, бу нарсалар реаллигидан, сезишдан яъни жисмоний танадан, ҳар кунлик ўрганиш бўлиб қолган нарсалардан узилиб қолган қандайдир ҳиссиётли ёки ақлий жараён тушуниладиган машҳур “идрок саёҳати” эмас. Инсон бу саёҳатга бутунлай йўл олади. У фалсафий терминларни тартибга соладиган, бунда улкан миқдорда СҲ бошдан кечирадиган, қувончли истакларни бошдан кечирмайдиган, касал бўладиган, ўзини тобора ва тобора ёмон ҳис этадиган шунчаки хаёлотчи бўлиб қолмайди. Унинг жисмоний танаси ҳам биз “сезиш” деб атайдиган инъикослар тўплами, ва бу инъикосларни ҳам бевосита зўр беришлик билан алмаштириш мумкин (масалан, руҳсизликни ғайратлиликка, “ёмон кайфият”ни “яхши кайфият”га), бундан ташқари эса жисмоний тана СҲ инъикослар мажмуидан йўқолиб кетиши, ва улар ўрнига РаИ келиши билан шаклини алмаштира бошлайди, қайта созланади.
Ҳозирги пайтда (2005 йил) бу каби саёҳатчилар жуда кам –ҳаммаси бўлиб 20 кишидан кўпроқ (мен “морд”ларни назарда тутяпман), аммо 2000 йилда мен бу фаолиятга энди киришган пайтимда ҳеч қандай морд бўлмаган эди, шу сабабли мен улар кўп, анча кўп бўлишларига ишончим комил, чунки бу каби саёҳатни амалга ошириш учун пул, машина, таълим, алоқалар, мерос ва бошқаларга эҳтиёж йўқ. Бу каби саёҳатнинг мумкин эканлиги ҳақида билишга (бу вазифани мазкур китоб ҳал этади), шунингдек, сизнинг тирик эканлигингиз факти, ва бахтли бўлиш, равшанлашган инъикосларни бошдан ўтказиш, ғамни босиб ўтишга интилишнинг ўзи кифоя. Шу сабали менинг ишончим комил, “морд”лар сони йилдан йилга ошиб боради, ва биз уларни юзлаб ва минглаб ҳисоблайдиган вақт етиб келади. Шу сабабли мен “морд-лойиҳаларни” амалга ошириш бўйича ўзимнинг қувончли тилакларимни амалга оширирар эканман яъни –морд-маданият учун инфратузилма қураман, китобларни бошқа тилларга ўгираман, улар вақти келиб амалиётда экспертлар, РаИ ташувчилари бўлишлари, ва бошлангич амал қилувчиларга амалиётга кўмак беришлари учун “морд” амалиётига ёрдам берар эканман жадал олдиндан лаззатланишни ҳис этаман. Мен бунга ўзимнинг бутун вақтимни ва барча маблағларимни сарф этаман, ва бу менга жуда ёқади.
“Мордлар” учун биринчи бажариладиган вазифа шундан иборатки, авваломбор англанган туш кўришлар ва танадан ташқари тажриба санъатини, сўнгра эса жисмоний тананинг ўлиши ва янгисининг туғилиши, ва туғилгандан сўнгги даврида “янги ҳаётда” ўз амалиётини эсга олишлари ва уни бу амалиётни “олдинги ҳаётда” якунланган жойидан бошлашлари учун онгни жисмоний тананинг ўлиши жараёнида (қачонким ва агар у ўлса), сақлаб қолишга ўрганишлари лозим. Мен шуни тасдиқлайманки, бу каби тажрибани ишончли амалга ошириш учун ғамғинликни мутлақо бартараф этиш ва ҳаяжонли сифатли муттасил РаИга эришиши лозим. Инсоният бу каби чекланган тажрибага эга (“тулку”-яъни англашдаги катта ёки кичик узилишлар билан ўз онгларини янги танага, ўтган ҳаётлари ва орттирган тажрибаларини эслаш қобилиятига олиб ўтган одамлар – Далай-Лама 14 –чи, Кармапу 17-чи ва юзлаб камроқ маълум бўлган юзлаб тибетлик монахларни эга олайлик)).
СҲлар бир қатор фарқловчи белгиларга эга:
1)улар пайдо бўлиши ва ундан сўнгги жараёнида тўмтоқлик (яъни қобилият ва инъикосни фарқлаш истагининг кескин заифлашуви) бошланади;
2) улардан ўзини ёмон жисмоний ҳис қилиш юзага келади;
3) улардан сўнг қизиқиш, ташаббускорлик, бошқа РаИ, қувончли истакларнинг йўқолиши юзага келади;
4) уларнинг кечиши равшан фикрлаш билан бирга бўла олмайди;
5) уларнинг кечиши РаИ билан бирга бўла олмайди;
6) СҲ ни бошдан ўтказар экансиз, сиз дастурлаштирилган роботга ўхшайсиз – аск-таъсирлар ва ҳаракатларни олдиндан ҳисоблаш мумкин; сизнинг ҳаракатларингиз ўта самарасиз;
7) СҲ оқимидан қунт ва қатъий машқ қилмасдан қутулиб чиқишнинг иложи қарайиб йўқ – ҳатто сиз қандайдир вазиятда уларни бошдан ўтказишни истамасангиз ҳам, улар тўхташмайди – минг марталаб мустаҳкамланган одатнинг кучи шундай.
ИҲнинг характерли белгилари:
1) Улар СҲнинг кўзгудаги акси: ҳасад –севиниш, норозилик –мамнунлик, ўз инқирози ҳисси (“ЎИҲ”) , безовталик – лоҳасли тинчланиш ва туссизлик, мағлубият алами –ғалаба “қувончи”, ёоғизлик юки – оғриқли дўстоналик, ялтоқланиш ва шу кабилар.;
2) улардан сўнг ҳорғинлик, умидсизлик, бефарқлик юзага келади;
3) улардан сўнг СҲдан сўнг каби унчалик очиқ бўлмаса ҳам заҳарланиш, жисмонан ўзни ёмон ҳис қилиш пайдо бўлади;
4) кечиш пайтида улар эрта ёки кеч тўхташи ҳақида қўрқув бўлади, ва СҲ келади.;
5) уларнинг кечиши қарайиб 100 % РаИ билан бирга келмайди – қачонки ИҲ тегишли СҲни мувозанатлайдиган, ва озод бўлган шуълада РаИнинг акс-садоси кўзча чалиниши мумкин;
6) улар пайдо бўлиши жараёнида ва ундан сўнг тўмтоқлик кириб келади;
7) уларнинг кечиши, РаИ каби унча ҳам кўринарли бўлмаса ҳам, равшан фикрлаш билан бирга келмайди.;
8) барибир ҳамон “ишга лаёқатлилик”, ИҲ бошдан кечираётган инсоннинг таъсирланиш ва ҳаракатларини ҳисоблашнинг осонлиги;
9) ИҲ ни бошдан ўтказишга истак ҳаммадан кўп наркотикка боғланиб қолишни эслатади – олинмаган ИҲлардан “хумор” (ломка) мутлақ “оғриқли” бўлиши яъни жуда кучли СҲ билан давом этиши мумкин .
СҲ билан юкланган киши ИҲ ва РаИ ўртасидаги равшан чегарани ўтказиши шунинг учун ҳам қийин бўладики, чунки у РаИ жуда кам бошдан кечиради, чунки БЙАда асосий урғу айнан заҳарловчи, азобловчи, исталмаган бўлган СҲни бартараф этишга қаратилади. СҲдан озод бўлиш даражаси ошиб боришига қараб, ИҲ ўртасида қатламланиш юз беради –баъзилари афтидан СҲнинг қўшалоқ-йўлдошларига айланиб боришади, бошқаларини эса, уларни заҳарли қатламлашишидан тозалаган ҳолда, бошдан кечириш истаб қолинади, ва бу тозалаш меъёрига қараб, улардан РаИ дони қуйилади. Баъзи бир ИҲ кўзгули СҲ бартараф этилганда, ўзлари ортиқча зўр беришларсиз йўқ бўлиб кетишади, масалан ҳасад бартараф этилганда ичиқоралик ҳам йўқ бўлиб кетади.
РаИ ҳеч қачон СҲ бартараф этилиши даражасига қараб йўқ бўлиб кетмайди, аксинча – уларнинг барча сифатлари яхшиланади: а) пайдо бўлиш частотаси, б) муттасиллик, в) теранлик (яъни туслари сони), г) ўткирлик (ўзаро боғланган инъикослардан алоҳидалик даражаси, “софлик”) ва б.) резонанслик (битта РаИнинг пайдо бўлиши бирданига бршқа РаИларнинг бутун бир “гулдастаси” қалқиб чиқишига олиб келади.
РаИ нинг ИҲдан яна битта характерли фарқи шундаки, ИҲ – ҳар қандай жадалликда улар бўлишмасин, – ҳар доим объектли-йўналтирилган бўлиб қолишади. Ҳаттоки кучли ичи қоралик – бу конкрет кишига нисбатан конкрет сабаб бўйича ичи қоралик. Ҳаттоки энг кучли раҳмдиллик – бу конкрет вазиятга муносабатга нисбатан конкрет кимгадир нисбатан раҳмдиллик. РаИ жадаллик ошганда, айниқса, қачонки улар жазавали бўлганда объектсиз бўлиб қолиш учун ноёб хусусиятга эгадирлар.
Силовсин: “Қачонким ИҲ пайдо бўлганда инъикосни ажратиш истаги, ўз-ўзига “мен ҳозир нима ҳис этаяпман” деган савол беришга майл йўқ. Фақатгина юзага келган истакларни амалга оширишнинг бирор-бир фарқлашга уринишсиз истак бор –улар механикми ёки қувончлими, ўсиб борувчи чарчаш ёки заҳарланиш билан давом этадими ёки аксинча. Натижада муқаррар равишда СҲ пайдо бўладиган вазиятлар юзага келади, чунки инъикосларнинг фарқланиши бўлмагани каби, қандай истаклар бор, нима учун улар бундай эканлигига равшанлик ҳам йўқ, истакларга механик истакларни бартараф этиш ва излашни бошлаш ва қувончлиларини амалга ошириш пайдл бўлиши имконияти йўқ.
Қачонким РаИ пайдо бўлса, инъикосни фарқлаш истаги кучаяди ва фарқлашнинг ҳар бир кучайиши РаИ билан айниқса кучли резонанслашни бошлайди. ИҲ идрок фаолиятини блокировка қилади, яъни улар мулоҳаза қилиш қобилияти, эҳтимолдаги талқинларни таққослаш, талқинларга нисбатан равшанликка эга бўлишга эришиш истагини бостиради. ИҲ да киши эҳтимолдаги кўплаб талқинлардан биттасини у бошқалардан кўра кўпроқ асослаганлиги учун эмас, балки ИҲни бошдан ўтказишни давом эттириш учун ҳаммадан кўп мос келгани учун танлайди. Бунда энг фавқулодда . бошқалар ўрнини эгаллаш ва охиригача етказишлар юз бериши мумкин. Бу баъзида хавфли вазиятга, киши ИҲдан ташқарида дарҳол ҳисоблаб чиқиши ва қочиб қолиши мумкин бўлган имконият пайдо бўлишига олиб келади.
“Руҳий хасталик” термини бор. У билан ноодатий бўлган барча нарсалар белгиланади. Қип-яланғоч юрсангиз –касалсиз. Музни тешиб чўмилсангиз –касалсиз. СҲ ни бартараф этсангиз –касалсиз. Эрга тегишни истамасангиз –касалсиз. Ота-онангизни яхши кўрмасангиз –мутлақо касалсиз! Мен бошқача белгилашни таклиф қиламан – руҳий касал қандайдир фикрлар, ҳиссиётлар, истакларни бошдан кечиришни истамайдиган, аммо уларни бошдан кечираётган кишидир. Агар сиз СҲни бошдан ўтказишни ҳис қилмасангиз, аммо барибир бошдан кечирсангиз, демакки сиз руҳий касалсиз, ва бундаги равшанлик соғайишга, яъни СҲни тўхтатишга йўл излашга истакни мустаҳкамлайди.
СҲни тўғридан-тўғри бартараф этишнинг асосий мураккабликларидан бири – уларнинг “ўзининг ажралмас қисми”, ўзининг хусусий мулки сифатида ёлғон талқин қилинишидир, ва инсон қанчалар эгаллаб олиш ишётиқига мойил бўлса, у шунчалар кўп СҲ хуружидан сўнг ИҲ хуружини бошдан кечиришга умид қилади. Аммо, сиз СҲни бартараф қилишга киришар экансиз, у ҳолда қўрқув ва афсуслар секин-аста йўқ бўлиб кетади, уларнинг абсурд эканлиги равшан бўлиб қолади, чунки СҲни бартараф этиш жараёнида РаИнинг . аломатлари кучайиб боради, ва ҳар бир бу каби аломат қуйидаги дилеммани ойдин ёритади: ёки у, ёки бу. Тарозининг бир палласида – СҲ, бошқасида – РаИ га дахлдорликдан завқ-шавқ. .
СҲ – шахсиятнинг ажратиб бўлмас таркибий қисми эмас, балки бор йўғи мадда. Бу каби “шахсий фазилатлар” ҳақида тез-тез гапирилади, бунинг устига бу фазилатларнинг бизга ҳеч нарсага боғлиқ бўлмаган ҳолда хослиги, туғма ёки тарбия туфайли пайвандланган мустаҳкам, агар тузатишга уринилса ҳам, жуда кам ҳамларда бўлиши мумкин бўлган нарса эканлиги айтилади. Мен “жуда ҳам жаҳлдорман” дейишнинг ўзи бунинг айнан “шахсий фазилат”, “характернинг хислати” эканлигани кўрсатади. Бунда жаҳл қўзғалишининг маълум шароитларда сўзсиз юзага келиши кўзда тутилади яъни ҳолатлар ва СҲ ўртасида қандайдир қаттиқ ва мустаҳкам “алоқа” ўйлаб топилади. Бундан ташқари, бу “фазилат”нинг ривожлантириш ҳам ёки бартараф этиш ҳам мумкин бўлган оддий маддадан фарқли бўлган алоҳида “табиати” ўйлаб топилади. Бунга ўхшаш барча “фазилатлар” -булар СҲни бошдан ўтказишнинг чуқур ўрнашиб кетган одатлари. Ҳеч қандай “боғлиқликлар” йўқ- фафқатгина ўзгартириш лозим бўлган оддий одат бор..
Агарда сиз барча СҲ бартараф этилади, ёки СҲ ҳозирча йўқ , ва бир пайтнинг ўзида бевосита ёрқин РаИ йўқ дея қайд этсангиз, бу бевосита шу пайтнинг ўзида сизнинг салбий фонни (СФ) бошдан кечираётганингиздан далолат беради– бу ҳам жуда заиф жадалликдаги ўша СҲ ўзидир, улар гўёки СҲнинг “сув тубидаги” қатлами каби “суркалиб кетишган”. Улар ифодаланган аломатларга эга эмаслар, қачонким бу каби аломат юзага келар экан, у ҳолда бу оддий СҲдир, кўпинча сиз СҲнинг йўқ жойда юзага келмаслиги, балки сиз бевосита ҳозир бошдан кечираётган СФ каби кўринишидаги озиқлантирувчи қатламга эга эканлигини тушуниб етавермайсиз. Салбий фон вақт бўйича жуда чўзилиб кетган, у соатлаб, кунлаб, ойлаб, ҳатто умр бўйи давом этиши мумкин. Бу каби чуқур одатга айланиб қолган СФ одатини пайқаш жуда қийин. Бунинг учун амалиёт бўйича партнёрнинг маслаҳатидан фойдаланиш лозим, чунки СҲ, СҲС ва СФни барстараф этиш бўйича тажрибага эга киши, сизда сиз қаттиқ бирлашган СФ ҳақида далолат берадиган пайдо бўлишликни кўриши мумкин. Агар бундай имконият бўлмаса, эътиборлиликни кучайтириш лозим, СФ ни аниқлашнинг турли амалиётларини қўллаш керак. Ҳиссиётли сайқаллашнинг амалиёти самаралидир (бундан кейинга қаранг). Ёки фикрларни бирма-бир ҳаракатга келтириш ва кузатиш лозим –улардан қайси бирлари билан СФнинг самарали резонанси юзага келади, ва бу охир-оқибатда СФ ни аниқлашга имкон беради. Бу келгусида ишончсизликдан таҳлика, бола учун қўрқув, ота-оналар олдидаги қўрқув, бошқа кишилар томонидан баҳоланишдан қўрқув, уятчанлик, бўзранг ҳолатни бошдан ўтказишга одати бўлиши мумкин –ҳар кимда ўзига мос.
Равшанлашган фон (РФ) СФ га ўхшаб аниқланади.
“Салбий доминанта” теминини киритамиз. Кўпинча кишилар ўзларини СҲдан етарлича лзозмиз деб айтадилар. Баъзилари эса соатлаб ва кунлаб СҲ ва СФни бошдан кечирмасликларини баён қиладилар. Бунда удар СҲ ва СФга шунчалар тўлиб тошганлиги аён кўриниб турадики, юзлари қийшайиб кетган, танаси таранг турибди, ва ҳайратдан ёқа ушлайди киши – нима учун узлари буни кўра олмайдилар? Салбий доминанта- бу бу сиз уларсиз ҳаётни тасаввур қила олмайдиган шунчалар ўрганиб кетган СҲ ва СФ, ҳатто уларни домо бошдан ўтказаётган эканингизни пайқамайсиз ҳам! Такрорлаб айтаманки – агар шу дақиқада сиз барча СҲдан озод бўлганингизда эди, у ҳолда бевосита шу лаҳзанинг ўзида сиз ёрқин, мустаҳкам РаИнибошдан кечирган бўлар эдингиз, агар улар йўқ бўлса – демак бевосита ҳозир СҲ, СФ ёки СҲС, айнан – салбий доминанта бор.
Амалиёт ҳақидаги суҳбатларда тўхтаб қолманг, ҳақиқий озод бўлиш учун ҳозирнинг ўзида ҳақиқий курашни бошланг. Курашинг! Бу билан яна қанча яшаш мумкмн? Ҳа, СҲни бартараф жуда ҳам осон эмас, аммо улар билан яшаш –осонми? СҲни бартараф этишни бошлаш –бу энг биринчи қадам. Агар сиз уни қилмаган бўлсангиз, сиз умуман ҳеч нарса қилмаган бўласиз, ва олдингиздаги ҳамма нарса ёпиқ. Биринчи қадамга қанча вақт сарф қилиш керак? Олдинда РаИнинг олмшумул кенгликлари, сиз эса бу заҳарга назокат кўрсатиб ўтирибсиз…Ўзингизни чўққини забт этаётган альпинист аёл деб тасаввур қилинг. Бу оддий чўққи эмас. Ўзини мураббий, нурга эга бўлган, устоз дея атайдиган кўплаб кишилар бор, аммо сиз СҲдан холи бирорта инсонни кўрдингизми? Бу чўққини унча-мунча киши буйсундира олмайди, аммо унинг мураккаб бўлгани учун эмас, балки ҳеч ким ўз олдига шу мақсадни қўймагани учун. Ҳеч ким СҲни тўғридан-тўғри куч-ғайрат билан бартараф этмайди, ҳамма айланиб ўтиш йўлларини қидиради, БКК – позалар, мантралар. Ўзингизнинг бор қатъийлик, тиришқоқлик, ҳаётга муҳабатингизни йиғинг –агар бу вазифа ҳал этилмаса. Сизни атрофингизни ўраб турган кишиларнинг тақдири кутади. СҲнинг жисмоний тимсоли бўлиб қолган кампирларга қаранг – сизни шундай ҳаёт қониқтирадими? Кўзлари маъносиз, СҲдан ва ИҲдаги тўмтоқликдан спазматик равишда яна ҳам кўпроқ СҲ, яна ҳам кўпроқ тўмтоқликка қочаётган ёшларга қаранг. Юзларида СҲнинг муттасил ниқоби бўлган, ҳар қандай умидидан аллақачон айрилган 30-40 ёшдаги кишиларга қаранг. Сиз шундай бўлишни истайсизми? Агар истамасангиз –курашинг. Ўзингизни амазонка, терминатор, альпинист аёл, жодугар деб тасаввур қилинг – сизга шарпа бўлган “ёруғ келажак” учун эмас, балки сиз навбатдаги СҲни бартараф этиб, ҳозирнинг ўзида бевосита бошдан кечарадиган РаИ учун кучларнинг юқори тиғизлиги керак бўлади. Ҳар бир қадамдан сўнг –озодликнинг янги даражаси, ҳар кун – РаИ, англашнинг янги аломатлари, ҳаёт муттасил ижод ва бу ижоддан лаззатланишга айланади.
Уйингизнинг подъезди олдида ўриндиқлар бор. Уларда –чоллар ва кампирлар ўтиришади. Ёнларида болакайлар, ўсмирлар. Ва мана шу миттилар МУҚАРРАР равишда мана ШУНГА айланишади, уни аташ учун сўз ҳам топилмайди. Чоллар ва кампирларнинг кўзларига қаранг. Сиз ШУНГА айланишни истайсизми?
СҲлар бартараф этилган заҳоти, шу онда РаИ аломатлари мавдуд бўлади. Ҳаттоки СҲдан жуда кам тозаланганда ҳам, озод бўлишга йўлнинг ҳайратланарли оддийлиги аён бўлиб қолади! Бор-йўғи хафагарчиликларнинг бир неча турларини йўқ қилиш лозим, ва БЎЛДИ! Ва ўзингизга бевосита ўзингизда янги дунё очиб берадиган ўткир, теран кечинмаларга ғаройиб саёҳат бошланади. Сиз узоқдаги қандайдир жозибали нарсаларга қарамайсиз. Сизнинг ўзингиз лаззат, кашфиёт, саёҳат бўлиб қоласиз.
СҲ пардаси остида РаИ бошдан кечиришнинг имкони йўқ, уларни яратиб ва ўйлаб топиб бўлмайди – улар ёки пайдо бўлишган ёки йўқ, аммо мен уларни бошдан кечирмасликни исташим мумкин. РаИни бошдан кечиришга истак қанча кучли бўлса. сз шунчалик “хирлик”лардан шунча озодроқсиз (кейинга қаралсин), ва у сирли равишда РаИ пайдо бўлишини яқинлаштиради, истак жуда кучли бўлганида эса, у ўз сифатини алмаштиради, ва мен уни “кучайтириш” деб атайман, ва ўшанда РаИ ўз-ўзидан юзага чиқади.Аввалига бу, гўёки. амалиёт билан ҳеч қандай алоқасиз юзага келадиган қисқа аломатлардир. Сўнгра эса РаИ теранлиги ва кучлилигининг жадаллик ва зўр беришлик самимийлигига боғлиқлиги кўпроқ равшан пайдо бўлади. Тутун пардаси тарқаб кетганидан сўнг, улар ортидан қуёш мўралайди. РаИ – бу турғун ҳолат эмас. Уларни бошдан кечириб, сиз ўзингиз ажойиб дунёларга йўлга айланиб қоласиз.
СҲни бартараф этиш ва бунда саботли машқ қилишларни бошлашга жуда жиддий тўсиқ – бу жамиятнинг муносабати. Салбий муносабат. Тажовузкор-салбий. Атрофдаги кишилар –сизнинг қариндошларингиз, танишлар, интернет конференциялардаги “эзотериклар” – ҳаммаси бир бўлиб СҲни бартараф этишнинг ғоясига нисбатан тажовузни ифода эта бошлашлари, бунинг иложи йўқлиги, “нотабиийлиги”, даҳшатли руҳий касалликларга олиб келиши ва ҳ.к ҳақида сўзамолларча гапиришлари эҳтимоли юқори. Россияда бу қоидадан мустаснолик бўлади, аммо жуда кам. Аввалига қариндошлар ва дўстлар дўстлик ёки сизнинг эътиборингизни йўқотиб қўйишдан қўрқув туфайли ҳамма нарсага кўнишлари мумкин, аммо СҲ ва қотиб қолган концепцияларни бартараф этиш бўйича сизнинг амалиётингиз қанчалар изчил бўла бошласа, уларнинг бунга ҳақиқий муносабати шунчалар аёнроқ бўла бошлайди. СҲни бартараф этишга, кўпинча таҳдидлар ва жисмоний зўравонлик билан давом этадиган, бу каби якдил тажовузкор-салбий муносабат сизнинг қатъийлигингизни жиддий синдириши мумкин. Ўзларини бўшлиқда деб ҳис қилиб, кўплаб бошловчи амалиётчилар таслим бўлишади ва бир умр СҲда бемаъни ҳаёт кечирадиганларнинг сафларини тўлдиришади. Бу сизнинг танловингиз –ўзингиз ҳал этишингиз лозим.
Қачонким одатий инъикослар пайдо бўлганида, у ҳолда ҳаттоки СҲ улуши уларда кам бўлганида ҳам, ҳатто уларни бошдан кечирмасликка истак бўлганида ҳам, сиз “қулайлик ҳиссини” бошдан кечирасиз. Қачонки сиз бевосита йўл амалиёти билан шуғулланишни ва бир инъикосларни иккинчилари билан алмаштиришни бошлаганингизда, РаИнинг улуши секин-аста ортиб боришига қарамасдан, “ноқулайлик ҳисси” юзага кела бошлайди. РаИ билан тўйинганликнинг бир қатор даражасидан бошлаб, инъикослар алмашган пайтдаги ноқулайлик олдиндан завқланиш, интилиш, шавқ ва бошқа РаИга ўрин бўшатиб беради. Амалиётдан ташқаридаги соат таасуротларнинг кўпроқ ёки камроқ силлиқ занжири сифатида эга олинади. Бир соат зўр бериш – тўсиқлар билан тўқнашувларга тўлган, уларни босиб ўтиш, кашфиётлар сингари чангалзорлар орасидан йўл очишдир. Шу тариқа амалиётчи ҳали РаИ камроқ намоён бўлган амалиётнинг бошланғич пайтида, қулайлик ҳисси у одатдаги хираликларда “ухлаётгани” ҳақида тахмин қилиш асоси сифатида фойдаланиши мумкин. Кимгадир бу каби ҳаёт даҳшатли туюлиши мумкин –гўёки, саёҳатчининг ҳаёти қўшнингиз бўлмиш кампирга даҳшатли ахмоқлик ва ўзини-ўзи қийнаш бўлиб туюлгани каби.
СҲ саратон ўсмасига ўхшайди. Масалан, ўзига нисбатан ачинишни (ЎНА) бошдан ўтказишга ўрганиб қолган киши, ўз ҳаётини ўзининг қўллари билан бир мақсадга қаратилган ҳолда бузади, чунки унга ачинишлари, эътибор қаратишлари, юпантиришлари (айнан шу нарсани у истайди) учун, алоҳида “бахтсиз” бўлиб ажралиб туриши учун баҳонага эга бўлиш керак. Ўз бахтсизлигидан лаззатланиш учун, тафсилотлар зарур ва кўпроқ – ўшанда у ишнинг кўзини билган ҳолда ва ҳатто афзаллик ҳисси билан бошқаларни ўз “азобларининг” “сирларига” ошно қила бошлайди. Бу чемпионлик пойгасида ғолиб чиқишга улгурган киши эса ўзининг аҳамиятли эканлиги ҳиссини мустаҳкамлаб, ўзига “тақдир томонидан белгиланган” жафокаш шарафини бириктириб қўяди.
ЎНА га мойил инсонда (“ЎНАи”), саратон ўсмасига ўхшаш истакларнинг жамулжамлиги юзага келади: унинг учун “кўнгилсизликлар”га олиб борувчи ўша якун кўпроқ исталган бўлиб боради, ахир қанча кўп азоблар ва СҲ ни у бошдан кечирса, ўзининг ЎНА ва ЧСВни шунча кўп бошқа кишилардан ҳам ачиниш, ҳам ачинишдан келиб чиқадиган ҳаракатларни талаб қиладиган (ва оладиган) бахтсиз кишилар мартабаси ҳақидаги рўйхатда юқори поғоначани банд этади. “Бахстсизликлар” (реал ва тасаввурдаги) унинг эътибор ва хизмат кўрсатишларга айирбошлайдиган мулки бўлиб қолади. Натижада ЎНАи заиф -[мақсадга]йўналтирилган ҳаракатлар (“зйҳ”) ва маълум -[мақсадга]йўналтирилган ҳаракатларга (“мйҳ”) асосланиб, ўз ҳаётини ўзи буза бошлайди. ЗЙҲ – бу “мен буни қиламан”, “бу юз беради”каби фикрлар билан давом этадиган ҳаракатлар, аммо инсондан сўралса ёки унинг ўзи ўзига “мен буни қиламанми” , “бу юз бераяптими” деган савол берса, у ҳолда у “йўқ” деб жавоб беради, яъни мулоҳазали равшанликни сиқиб чиқаради. МЙҲ да инсон бу нарсани қилаётганига рози бўлади.
01-02) Ўз олдингизда СҲни бартараф этиш вазифасини қўйиш, уни ечгандан кўра осон. Ҳақиқатан ҳам улкан куч-ғайратларни сарфлаш, ва амалиётни ҳаётнинг узилмас қисми қилиш лозим, акс ҳолда орзулар орзу бўлиб қолаверишади. “Амалиёт учун вақт ажратиш” керак эмас, балки у билан тўғридан-тўғри ҳаётнинг энг қайноқ қўйнида шуғулланиш лозим. Сўздан ишга ўтаётганлар ва олдиндан лаззатланиш ва тап тартмас интилиш билан қатъийлик ва тиришқоқлик ила муваффақият ва мағлубиятларга қарамасдан,мақсадларига эришишда давом этаётганлар, тез-тез учраб туришмайди.
СҲ зўр беришлик ёрдамида бартараф этилади –сиз гўёки уларни ютиб кетувчи ботқоқ каби ўз кўксингиздан “юлиб ташлайсиз”, ўзингизни СҲдан озод бўлган ҳолатда эслайсиз, РаИга “сакраб ўтасиз”. Бу зўр бериш кўп сонли машқлар ёрдамида бажарилади. Зўр беришлик билан резонансланадиган турли образлар ва фикрлар вариантларининг тавсифини қуйида кўринг. СҲ ни бартараф этиш– бу, аниқланиши бўйича, шу каби зўр беришликки. Унинг натижасида а) СҲдан ҳаттоки асар ҳам қолмайди, б) заиф бўлса ҳам, аммо кўринарли РаИ юзага келади. Албатта, ҳар сафар РаИ ни бошдан кечириш учун СҲдан бирданига шу каби тоза “сакраб чиқиш”га эришиб бўлмайди, ва аввалига тез-тез “ҳеч нарса юз бермаяпти” ҳолати юзага келади, аммо ҳеч бўлмаганда СҲни бартараф этишга ҳар бир уринишдан сўнг РаИга интилиш ҳақида эслаш мумкин.
“Нуқсонсиз бартараф этиш” – бу СҲ ярим сониядан кам бўлган вақт ичида бартараф этилишидир. Бу вақт ичида СҲ кучли заҳарлаш ва на кейинги СҲ думини туғдириш, на СФ билан суғорилиш улгурмайди.
Ижтимоий адекватли бўлиб қолиш учун кишилар тез-тез СҲни бостирадилар, аммо бу улардан озод бўлишга олиб келмайди, ҳатто аксинча – СҲ зич заҳарли парда билан барча қолган инъикосларни қоплайдиган оғир СФга айланади. СҲни бартараф этишни уни бостиришдан қандай фарқлаш лозим? Мезон айнан РаИни бошдан кечиришда иборат бўлади – ҳозирча СҲ одат бўйича яна юзага келмаслиги учун ҳеч бўлмаганда қисқа фурсат.Яна СҲни бошдан кечирмасликка истак характерига йўналиш олиш мумкин – агар у олдиндан лаззатланиш билан давом этса, у ҳолда СҲни бостириш эмас, балки уни бартараф этиш эҳтимоли баланд бўлади. Агар истак қўрқув, уят, ШАҲ ва бошқа СҲ билан далилланган бўлса, бартараф этиш юз бермайди.
Агар СҲни бартараф этишга уринишдан сўнг оғирлик, чарчоқ, норозилик юзага келса, РаИ аломатлари бўлмаса. У ҳолда бу бартараф этиш эмас, балки бостириш юз берганлигини билдиради. Бостиришда сиз СҲдан воз кечишни эмас, балки оқибатлари, ёки уят ва бошқа СҲ дан қўрқув туфайли уларнинг ташқи намоён бўлишини яширишни танлайсиз, аммо бунда қайнаб турган бўласиз ва фақатгина ташқи томондан хотиржам кўринишга ҳаракат қиласиз. Бунда СҲ баъзида нафақат заифлашмайди, балки ҳатто кучаяди, уларнинг кўплаб ўчоқлари, эрми кечми албатта юзага балқиб чиқадиган қўланса жўш уришни туғдириб, юзага кела бошлайди. Аммо СҲ ни бошқаси билан сиқиб чиқариш мумкин (масалан, жаҳл уят ёки қўрқув ёки ўзига ачиниш билан чиқиб чиқарилиши мумкин), аммо заҳарланиш давом этади.
Қуйида СҲни бартараф этиш бўлмаган, сизни уларнинг ниҳоясиз айланишидан олиб чиқадиган нарсаларни санаб ўтаман:
1) СҲни ИҲга алмаштириш. Агар сиз эрингиздан жаҳлингиз чиқаса. Дугонангизга телефон қиласиз ва у сизни кўнглингизни кўтаради.
2) Сиқиб чиқариш –битта СҲ бошқасини сиқиб чиқаради. Уят ўрнида тажовузни бошдан кечира бошлайсиз.
3) Ўз-ўзини алдаш – СҲ аввалгидек бошдан ўтказилади, аммо сиз ҳеч ким буни кўрмаяти дею ўйлайсиз, ва шу билан ўз самимийлигингизни ўлдира бориб, ўзингизни ўзгаришга бўлган сўнгги имкониятдан мосуво этиб, СҲ йўқлигига ўзингизни ишонтирасиз.
4) Тўмтоқликка қочиш – СҲ аввалгидек мавжуд, аммо сиз бу ҳақда ҳатто ўйлашни ҳам ўзингизга таъқиқлайсиз, шунчаки бу фикрларни сиқиб чиқарасиз.
5) Ёпишиб қолиш – “мен ҳозир СҲни бошдан ўтказаман” деган фикр бор, СҲни бошдан ўтказмай қўйишга ланж истак бор, аммо СҲни бошдан ўтказиш одати кучи ва СҲни бошдан кечиришнинг механик истаги кучидан устун келишга унинг кучи етарли эмас.
6) Бостириш – СҲ ни СФга бостириш.
Бу рўйхат, албатта тўлиқ эмас, агар ҳоҳиш бўлса буни ўзингиз тўлдиринг.
СҲни бартараф этишдаги асосий тўсиқлардан бири – қачонки, инсон фақат СҲни бартараф этиш ҳақида ўйлайдиган, аслида эса буни истамайдиган ўз-ўзини алдашдир. Айнан шу бартараф этиш жараёни –у борлигида сиз ҳатто ўзингизга ҳисоб ҳам бера олмайдиган СҲни жуда мураккаб қилади. Ҳар доим СҲ бўлганида уни бошдан кечириш истаги мавжуд, ва СҲ қанчалар кучли бўлса ва бу истак ҳам шунча кучли. Қачонким, СҲнинг бунчалар кучли эканлиги уни бартараф қилиш мураккаблиги учун эмас, балки бошдан кечиришни истамаслигингиз туфайли равшанлик киритилгандан сўнг – қатъийлик, олдиндан лаззатланиш, завқ пайдл бўлади. Шунингдек бу равшанлик шунга олиб борадики, истакларнинг янги жуфтлиги пайдо бўлади – РаИ истагини кучайтириш истаги ва СҲни бошдан ўтказиш истагини кучсизлантириш истаги. СҲни бошдан кечириш истаги “у мени шунга мажбур қилди”, “бу СҲ ҳақ” ва бошқа кўринишидаги фикрлар-оқлашлар билан давом этади.
СҲни бартараф этиш қуйидагилар туғдирган зўр беришлик натижасида юз беради а) бу азобларни тўхтатиш истаги, б) бу заҳарли бўтқада яшашнинг имкониятсизлиги истаги, в) равшанликкка, пайдо бўлиши СҲ билан мос келмайдиган РаИга интилиш билан. Бартараф этишда бир СҲнинг бошқасига алмаштирилиши юз бермайди, чунки сизни косметик самара қониқтирмайди, чунки вазифа бировнинг сизда СҲ йўқ дея ўйлаши эмас, балки уларни бошдан кечирмаслик, РаИни бошдан кечиришдадир. СҲни бартараф этиш натижасида доимо гарчанд енгил бўлса ҳам, аммо сезиларли озод бўлиш, тинч шодлик, хотиржамлик, жадал ором, олдиндан лаззатланиш ва ҳаётга қизиқишнинг кечинмалари юзага келади. Бостириш ҳолатида ҳеч қачон бундай нарса бўлмайди.
Агар СҲни бартараф этишнинг жараёнинин батафсил кўриб чиқадиган бўлсак, у ҳолда бу:
1) “СҲ бор” лиги қисқа, бир лаҳзалик фикрий қайд этиш.
2) СҲни бошдан кечиришни тўхтатиш истаги.
3) СҲни тўхтатишга зўр бериш (яъни истакнинг кескин, жалб этилган аломати)
4) РаИни бошдан ўтказишга .
5) РаИ ни туғдириш бўйича зўр бериш.
6) РаИ юзага келиши.
6-банд бажарилганидан сўнг, бартараф этишни амалга оширилган, деб ҳисоблаш мумкин. СҲни муваффақиятли бартараф этиш беш сониядан сўнг унинг яна пайдо бўлмаслигини англатмайди, чунки бу кучли одат, аммо сиз биттама-битта СҲни тиришқоқлик билан бартараф этар экансиз, бу одат тўхтаганга қадар заифлаша бошлайди.
Мукаммаллашиб боришига қараб, бу занжирнинг халқалари яна ҳам одатий бўла бошлашади, гўёки ўз-ўзларича мукаммаллашгандек бўлишади – олдин СҲ автоматик равишда пайдо бўлишгани каби автоматик равишда, шу тариқа сиз томонигиздан исталмайдиган инъикосларни бошдан кечириш одати исталганларни бошдан кечириш одати билан алмашади, ва охир-оқибат СҲни бенуқсон бартараф этиш мумкин бўлади. Етарлича узоқ вақт давомида сиз СҲни бенуқсон бартараф этганингиздан сўнг, у бутунлай пайдо бўлмай қўяди, ва шу тариқа бу СҲни тўла бартараф этишга эришилади. Велосипед ҳайдашни ўрганаётганингизда мувозанатни тутиб туриш роса оғир бўлади, ўрганиб бўлганингиздан сўнг, бу ҳақда ўйламай қўясиз ҳам, бу ерда ҳам худди шундай.
СҲни бартараф этишнинг илк машқларида сизда СҲ тозаланиши жараёни билан резонансланадиган кўриладиган образлар ва фикрлар кўмагига мурожаат қилиш мақсадга мувофиқдир. Ҳар бир амалиётчи ўзининг маъқул кўрган нарсалари билан бу образни ўзи учун танлаб олади. Бу барча СҲларни куйдириб юборадиган ёруғлик нури образи, ёки ўз йўлида барча СҲни супуриб ташлайдиган кучли оқим образи, ёки СҲдан бўлган тўсиқларни майда-майда қилиб юбораётган портлаш образи, -исталган нарса бўлиши мумкин. Скво тўплаган СҲни бартараф этишга зўр бериш билан резонанслашадиган образлар мисолларини келтираман:
- Зўр беришлар жадаллигини ошириб бориш –кўл тагидан оғир ва катта тошни кўтарган каби, – аввало уни лойдан тозалайсиз, сўнгра эса тинимсиз юқорига итарасиз.
- Ҳар бир кучли СҲ – бўрон каби, ва тирик қолиш учун, шамол томонидан букилмайдиган мустаҳкам устунни ғазаб билан санчиш керак. Ҳар сафар бу симёғоч мустаҳкам бўлиб боради.
- Исён кўтарган мамлакатда ҳокимиятни мустаҳкамлаш. Қаллобларнинг ақлдан озган оломони бу жойда ҳокимиятни олишни муттасил исташади. Ҳатто бир сонияга бўшашсангиз ҳам, ҳокимият қўлдан кетади. Қачонким ҳокимият барқарорлигига эришилгандан сўнг, мен янги қонунларни эълон этаман – осойишталик қонуни, интилувчанлик қонуни, шодлик қонуни.
- СҲдан эътиборнинг РаИ ҳақидаги хотирлашга юмшоқ ва матонатли қайтиши, агар мен нигоҳнинг тартибсиз кезиб юриши туфайли бирор-бир нарсага синчковлик билан қарай олмаганим, ва ҳар доим силкинишим, бошимни бура олмаслигим, бошқа нарсаларни латта билан ёриб юришга тўғри келишим каби. Аммо мен мана қочиб кетаётган нигоҳни бир йўналишга қарашни ўрганиб олдим.
- Лазер – ёруғликнинг ингичка, аммо кучли нури, маконни тез ва муқаррар тозалайди.
- Шернинг саклаши – ҳар бир нафас чиқаришда ўзимнинг бутун кучимни тўплайман ва РаИга ташланаман. Унга сакрайман, ва ҳатто 1-2 сония РаИни бошдан кечиргандан сўнг мени ортга итарса ҳам, мен сакраб чиқишда давом этаман, ва тез орада бошланғич ҳолат алмашади, РаИга 3-5 сонияда сакраб чиқишга муваффақ бўлинади.
01-03) Муайян вазиятда СҲни ҳис қилиш одатининг мустаҳкамлигини емириш усулларидан бири – бу талқинларнинг циклик алмашинуви амалиётидир. Агар сен ҳозир ёлғизлик андуҳини чекаётган бўлсанг, қуйидаги хаёлларга фикрингни жамлашга уриниб кўр: “бунча яхши, ниҳоят ёлғиз қолишим мумкин, ўзимни бошқача қилиб кўрсатмаслигим, ҳеч кимга ҳеч нарсани исбот қилмаслигим, бировларнинг умидларига, қоидаларига ва атворига тўғри келмаслигим мумкин; хотиржам хаёлларга берилишим, бўшашишим, хаёллар ва фантазиялар оламига саёҳат қилиши мумкин. Атрофда одамлар мудом кўп, ҳозир эса мен вақтдан фойдаланиб, ёлғизликдан ҳузурланишим мумкин”. Натижада ёлғизлик СҲ сустлашганини ҳис қиласан. Энди талқинни ўзгартириб, қуйидагича ўйда: “агар ёнимда ёқимтой йигит бўлганида, мен унинг эътиборини тортган бўлардим, иккаламизга ҳам қизиқ бўларди, мен унга қўл теккизишим ва эротик ҳиссиётлардан завқ олишим мумкин бўларди. Ҳозир қайсидир жуфтликка яхши, мен эса ёлғизман, гаплашишга одам йўқ, севиш учун одам ҳам йўқ”. Натижада – оғриқли ёлғизлик кескинлашади, бошқа СҲнинг кучайиши сезилади. Иккита талқин орасида “чайқалиб”, СҲнинг мавжудлиги вазиятга эмас, балки талқинга боғлиқлиги борасида қизиқарли тажрибага эга бўласан. Талқинларнинг алмашинуви – СҲдан халос бўлиш йўли эмас, балки фақат биринчи қадамдир, чунки, биринчидан, юз минг марта такрорланган СҲни ҳис қилиш одатининг кучи ҳар қандай талқиндан кучлироқ, иккинчидан эса, талқинларни ўзгартираётган пайтингда СҲ яшаётган, ривожланаётган, заҳарлаётган ва янги СҲни келтириб чиқараётган бўлади. Талқинларнинг циклик алмашинуви СҲ сустлашувининг бор-йўғи минимал тажрибасини беради холос, аммо шунга қарамасдан СҲга вазиятдан қатъи назар таъсир қилиш мумкинлиги тушунчасини ҳам мустаҳкамлайди. Эмоциялар бус-бутун вазиятнинг ўзи билан белгиланади деган ёлғон концепция сени заиф қилиб қўяди, чунки сен вазиятни кам ҳолатларда ўзгартиришинг мумкин; натижада иложсизлик пайдо бўлади. Бир ҳолатда СҲга кўмилиб кетган пессимист юзага келса, бошқа ҳолатда – вазиятларни СҲни вужудга келмайдиган тарзда ўзгартиришга ҳаракат қилаётган инқилобчи пайдо бўлади, бунинг албатта иложи йўқ, шунчаки СҲлар бошқаси билан ўрин алмашади холос.
Агар иккала талқин ҳам бирдай мумкин бўлса, унда нимага СҲни заифлаштирувчи ва яхшироқ ҳолатда бўлиш имконини берувчи талқинни танламаслик ва уни мустаҳкамламаслик керак экан? Керак бўлмаган талқинларни кераклиларига алмаштириш – минимум вазифа бўлиб, у жадал суръатлар билан СҲларга берилиш одатини бироз емириш имконини беради. Амалиётга киришиб бораверганинг сари РаИ кечинмалари тажрибасини йиғиб боришинг жуда аҳамиятли. Сен РаИда яшаган дақиқалар энди “кўчма” маънода эмас, реал маънода тўпланади, ва эртами, (афсус) кечми уни ёриб чиқасан. Шунда СҲнинг йўқолишидан енгиллик ҳис қиласан, сенга маълум РаИ турғун ва ёрқинроқ намоён бўла бошлайди, янги РаИлар пайдо бўлади.
Агар сен халос бўлишни истамайдиган СҲлар (одатда бу маҳзунлик, ўзингга ачиниш, бошқаларга ачиниш, рашк, баъзида тажовузкорлик, салбий муносабат) бўлса, унда сен оғриқли ва керак бўлмаганларидан халос бўлишинг мумкин. СҲни ҳис қилиш одати юз минглаб такрорланишлар билан мустаҳкамланган, шунинг учун улар йўқ бўлганидан кейин бир неча сония ўтмасиданоқ улар яна пайдо бўлиши мумкин. Ҳеч нарсага қарамасдан ўз мақсадингга эришиш бўйича мустаҳкам қатъият ва интилишни мустаҳкамла, сени ўлдираётган одатни синдириб ташла. СҲни батамом йўқ қилиш учун кўп саъй-ҳаракат талаб этилади, аммо РаИ шуъласи кўринишидаги натижаларни ҳам ҳар бир муваффақиятли ҳаракатдан сўнг дарҳол оласан. Ушбу кечинмалар тажрибаси тўпланиб бораверади ва амалиёт самарадорлиги ҳамда ҳаётнинг тўлақонлигини оширади. Алоҳида СҲга ҳужум қилиш – бу самарали машқдир. Тез-тез намоён бўладиган СҲни танлайсан, масалан норозиликни, кейин қарор қабул қиласан – яқин уч кеча-кундузда (уч соатда, бир соатда) у бир-икки сониядан кўп намоён бўлишига йўл қўймайсан. Бошқа Сҳлар билан бирга норозилик ҳар қадамда намоён бўлади, баъзида уларни ажратиш қийин, буни бир сония ичида бажариш ҳақида гапирмасаям бўлади, шунинг учун ҳар сонияда ўзингни кузатишинг (!) керак. Шунда конкрет СҲни бартараф этиш бошқа кўплаб СҲларга ёпирилма ҳужум қилишга айланади. Бундан амалиётнинг ҳатто бир соати ҳам – жуда қийин иш, худди марафон югураётгандай бўласан, агар бундай эффект пайдо бўлмаса, унда ўзингни ўзинг алдаш билан шуғулланаётган, истагингни реал ҳақиқат деб қабул қилаётган бўласан ва аслида норозиликни тотал йўқ қилиш юз бермаётган бўлади (шунингдек СҲни муваффақиятли йўқ қилишнинг зарур атрибути бўлган РаИ шуълаларини ҳам кузатиб бор). Бундай ҳужумларни ўтказганинг сари СҲни дарҳол йўқ қилиш одати шаклланиб ва мустаҳкамланиб боради, йўқ қилиш тезлиги ва тозалиги бўйича сезиларли натижага эришасан. Навбатдаги СҲни йўқ қилиш биринчи тажрибага қараганда осонроқ кечади. СҲларнинг барча кўринишларини аниқлаш ва йўқ қилиш мақсадида инъикосларни пухта мониторинг қилиш яна бир муҳим натижага олиб келади. Бундай мониторинг фақат ўзим билан юз бераётган нарсаларни англаб етган (яъни ВД ни қайд этиб борган) тақдиримдагина бўлиши мумкин. Яъни бунда инъикосларга эътиборли бўлиш одати шаклланади, эътиборлиликдан қувониш ҳиссини туйиш тажрибаси пайдо бўлади. Шунчаки яшаш ва бирор ишни қилиш ҳамда намоён бўладиган инъикосларни англаб етган ҳолда яшаш ўртасида катта фарқ бор. Пухта мониторинг инъикосларнинг қатламларга ажралиш жараёни бошланишига олиб келади, ижодий ҳолат вужудга келади – қизиқарли ғоялар, кашфиётлар ва РаИнинг кутилмаган жиҳатлари пайдо бўлади, ҳаётнинг алоҳида чуқурлиги ҳис этилади – худди тўсиқ очилиб, тўлақонлик ҳисси чулғаб олаётгандай бўлади. Ёзма равишда қайд этиб бориш ҳам қувончли жараёнга айланади.
СҲлар доим ташқи ифодага эга (яққол кўзга ташланадиган ёки билмаган кишига сезилмайдиган) – енгил хўрсиниш, юзни енгил буриштириш, деярли сезилмайдиган имо-ишора, интонациянинг ўзига хос ўзгариши – буларни “СҲнинг тана белгилари” (“СҲтб”) деб атайлик. Кишиларнинг мимикаси, имо-ишоралари ва интонацияларининг деярли 100% СҲтб билан бирлашиб кетган. Ўз СҲтб ни назорат қилиш юзага чиқиб қоладиган СҲларни сифатлироқ аниқлаш, СҲни йўқ қилган ҳолда вазиятни бошдан кечириш, йўл-йўлакай пайдо бўладиган СҲлардан тозаланиш имконини беради. Мимика, овоз, имо-ишораларни назорат қилиш СҲни назорат қилишдан осонроқ, шунинг учун СҲтбни аниқлаш ва йўқ қилиш амалиётга ёрдам беради. Агар сен Сҳни ўтказиб юбориб, у бошқа СҲларга қўшилиб кетган пайтда “уйғонган” бўлсанг, унда аввало СҲтбни дарҳол тўхтат, кейин эса СҲни. Ярим йўлда тўхтаб қолмасдан, СҲнинг майда зарраларигача йўқ қилган ҳолда, минимум “ҳеч-нарса-юз-бермаяпти” ҳолатига, максимум РаИга етгунингча “ҳудудингни тозала”.
СҲдан халос бўлиш равшанликка олиб келади, [ёлғон] концепциялардан озод этади. Агар сени зўрлашган бўлса, бу оғриқли ва ёқимсиз бўлиши мумкин (бу шарт эмас, агар сен, ҳеч қандай муносабатларсиз сен билан жинсий алоқа қилиши учун зўравонга презерватив бериб, сифатли турадиган ўзи ҳаракатланадиган аъзони топиш осонмаслигини эсласанг, ўзинг хоҳлаганча лаззат олишинг мумкин), аммо бунда “руҳий жароҳатлайдиган” ҳеч нарса ЙЎҚ, чунки СҲни ҳис қилиш ёки қилмаслик фақат ўзингга боғлиқ. Қўлингни синдирганингдаги оғриқ сени зўрлашган пайтдагидан жуда кучли бўлади. Унда нимага синган қўл учун ўз жонига қасд қилишмайди? Нима учун қўлни синдирганларга руҳий ёрдам клублари ташкил этилмайди? Чунки аъзолар синганида кучли СҲни ҳис қилиш қабул қилинмаган, бу “даҳшатли”, “шармандали” деб ҳисобланмайди, зўрлашларда эса бу қабул қилинган. Эркак аъзосини куч билан қинга жойлаштиришади – мана шу юз беради холос, аммо бунга космик даражада аҳамият берилади – бу элементар иккиюзламачилик ва ахмоқлик. Қўлинг синганидан кейин икки ой гипсда юришингга тўғри келади, кейин эса суякларни қимирлата бошлайсан, қоқшолга қарши укол қилишади ва ҳ.к. Ҳатто қўпол зўрлашдан ҳам кейин эса дезинфекция учун мирамистин ёки коллоид кумушни яхшилаб суриш, ҳомиладорликка қарши чоралар кўриш керак холос. Кўкарган жойлар тез орада ўтиб кетади – синган бармоқдан 10 марта тезроқ тузалади. Бундан ташқари фалажлаб қўядиган СҲларсиз зўравонликдан умуман қочиш ёки унинг кераксиз эффектини минимумга қисқартириш мумкин (“саволлар ва жавоблар” – 0059 га қаранг).
Сҳлар бутун борлиғингни кемираётганини англаган ҳолда “СҲ – бу заҳар экани ҳақидаги хотиранома” амалиётини қўллаш мумкин: СҲ пайдо бўлган пайтда сен овозингни чиқариб ёки ичингда “Заҳар!”, “Мен буни ҳис қилишни истамайман!” дейсан. Бу уйғониш ва кучларни жамлаш, СҲга бўлган муносабатингни эслаш, СҲни механик тарзда ҳис қилишни сустлаштириш имконини беради. Шу билан бирга бу СҲга хизмат қилувчи ва уларнинг турли-туман шуълаларининг манбаи бўлган ички паразитар диалогни тўхтатади. СҲни йўқ қилишда майда нарсалар бўлмайди! Ҳатто энг “майда” СҲ ҳам – кучли заҳар. РаИни ҳис қилганингда буни аниқ тушунасан, РаИ йўқ бўлганида эса, равшанлик ҳам бўлмайди. СҲнинг ҳатто кичик сояси ҳам РаИни дарҳол ва кескин сустлаштиради. Бундан ташқари заиф СҲ – масалан ўткинчи салбий муносабат (“СМ”) ёки салбий энергетик ҳолат (“СЭҲ”) (бошқача айтганда – “ёмон жисмоний ҳиссиёт”, ланжлик, лоқайдлик, “ҳеч-нарса-юз-бермаяпти”) – баҳайбат СФ айсбергининг сув устидаги қисми бўлиши мумкин. Уни бартараф қил, шунда унинг сув остидаги қисми кўтарилади ва тадқиқот ва йўқ қилиш учун очилади.
“Салбий муносабатлар” заиф СҲ, баъзида жуда заиф СҲ ҳисобланади, улар тез ўтиб кетади ва уларнинг ортидан ҳамма вақт ҳам муайян ифодаланган СҲлар эргашмайди. Масалан, ёқимсиз юзга ўткинчи назарнинг ўзи етарли, ва бир сония ёки сониянинг қандайдир улушида ёқтирмаслик, қоралаш ёки қабул қилмаслик ҳисси пайдо бўлади. Диққатни машқ қилган сари ҳар бир кунинг минглаб СМларга тўлалигини кўрасан. Ушбу лип-лип ўтадиган галани йўқ қилишнинг энг самарали усули – бу эмоционал сайқаллаш, диққатни РаИ га жамлашдан иборат. Ушбу тўртта СҲ, СЭҲ, СФ ва СМ ларни қуйида “тўртта С” ёки “4С” сифатида ифодалайман, уларнинг барчаси СҲнинг бир туридир, шунинг учун кўп ҳолларда уларни “СҲ” йиғма атамаси билан ифодалайман.
СЭҲни бартараф қилиш мумкинлиги одатда кишиларнинг миясига ҳам келмайди. Бу ғоя худди инқилобий сифатида қабул қилинади. Бу маҳзунлик, ланжлик – “менинг” ажралмас қисмим деб ҳисобланади, у “объектив” сабабларга кўра вужудга келган, биз уни фақат ўйин-кулгу, оргазм, овқат, уйқу билан тўсишимиз мумкин, деб ўйдаймиз. Аммо СЭҲ ҳам бошқа кераксиз ҳолатлар каби йўқ қилиниши мумкин. Биринчи қадам – бу СЭҲни алоҳида инъикос сифатида ажратиш, қайд этиш: “ланжлик бор” ёки “ҳеч-нарса-юз-бермаяпти бор”. Шунда уни тадқиқ қилиш имконияти ва “бу ҳолатни ҳис қилмаслик” истаги туғилади. Демак, уни бартараф этишга куч сарфлаш ва бартараф этиш керак.
“Хафагарчилик” атамасини киритамиз – у билан СҲ, СФ, СЭҲ, СМ , ёлғон концепциялар ва механик истаклар йиғиндисини ифодалаймиз (тегишли бўлимларни қаранг). Холис суд позицияси: иккита низо қилаётган одамни суд қиляпман деб тасаввур қил (улардан бири сен). Сен шундай деяпсан: “дарҳол овозингни ўчир, юзингни нейтрал қил, гап нимадалигини кейин ҳал қиламиз”. “СҲнинг “адолатли” эканига бўлган ишончни йўқ қил, ўзингни қийнашни тўхтат, ахир сен ўз СҲларингни кўп ҳолларда “адолатли” деб баҳолайсанку, СҲни йўқ қилиш эса – “адолатсизлик”ка рози бўлиш дегани. Шу боис ўзингга шундай дегин: “мен вазиятга аниқлик киритаман ва қарор қабул қиламан, аммо фикрлаш қобилиятини тўсиб қўювчи СҲ билан заҳарланган ҳолатда эмас, балки хушёр ҳолатда ўйлаб, қарор қабул қилишни истайман ”
Ҳар қандай СҲ нима бўлишидан қатъи назар танани заҳарловчи, самарали ҳаракат қилиш, мантиқий фикрлаш, нозик ҳис қилиш, қувончли истакларни ҳис қилиш имкониятидан маҳрум қилувчи заҳар ҳисобланади, шунинг учун улар аввало ҳеч қандай сўзсиз ва шартсиз бартараф этилиши керак.
СҲдан озод бўлиш истагини кучайтириш учун уни ҳис қилишнинг барча кераксиз оқибатларини, яъни сенга керак бўлмаган оқибатларни санаб ўтиш мақсадга мувофиқ. Шунингдек СҲни заифлаштириш истагининг сустлашишига олиб келадиган ҳаракатларни ҳам санаб ўтиш лозим. Уларга қуйидагилар киради:
*) қувончли истакларни бостириш,
*) механик концепцияларга – ҳар хил “керак”, “лозим”, “муҳим” ларга амал қилиш…
*) кўп овқат ейиш,
*) кўп ухлаш ва сурункали уйқуга тўймаслик,
*) тез-тез бўладиган оргазмлар (ўртача ҳисобда бу 2-3 ҳафтада бўладиган бир марталик оргазмлар сериясидан кўпроқ),
*) мамнунлик ва ўз-ўзидан мамнунлик
СҲни матонат ва қатъият билан бартараф этиш даврлари лоқайдлик ва импотенция даврлари билан алмашади, аммо яна амалиётга қайтганингда, ниманидир осонроқ уддалаётганингни кўрасан – бу олдинги саъй-ҳаракатларнинг натижаси. Бундай тушкунлик даврларида нима қилиш керак? (“Тушкунлик” ни РаИни ҳис қилиш истагига қараганда хафагарчиликни ҳис қилиш истаги кучлироқ бўлган ҳолат сифатида белгилаймиз).
1) Сен қила олишинг мумкин бўлган энг кам нарса – бу ўз тушкунлигингни тадқиқ қилиш: кузатиш, ёзиш, таҳлил қилиш, тажриба ўтказиш, қонуниятларни излаш. Тадқиқот тушкунлик жараёнига қириб боради ва унинг рангини ўзгартиради. Энди сен енгилган киши эмассан, балки кузатувчи ва тадқиқотчисан. Бунинг қандай ҳис қилинишидаги фарқ жуда катта.
2) Бошқа одатларни ўзгартириш мумкин. Мен буни “консерватив амалиёт” дейман. Чекиш, спиртли ичимлик ичиш, паразит сўзлардан фойдаланиш, оёқни осилтириш, хўмрайиш, нонни чап қўлда ушлаб кесиш одатлари… сенга керак бўлмаган ва сен бефарқ бўлган бундай одатлар жуда кўп. Уларни муваффақиятли ўзгартириш СҲни йўқ қилишдаги каби юқори диққатни, қатъиятликни талаб қилмасада, СҲни йўқ қилиш борасидаги ҳаракатларнинг самарасини кучайтиради.
Чекишни тўхтатиш ҳақидаги Скво ёзувларидан иқтибос: “чекишни тўхтатишнинг аҳамияти соғлом ҳаёт тарзини бошлашдан иборат эмас, – бу “бонус” ҳақида мен ҳозирча ўйламаяпман. Кашандалик бор-йўғи кучли механик одат сифатида чиқади. Амалга ошмаган чекиш истаги бир тўда СҲларни келтириб чиқаради ва бу хафагарчиликнинг даражаси шунчалик кучлики, СҲни йўқ қилиш бўйича ҳаракатнинг ўзини самарали машқ қилдириш имконини беради. Амалиёт шароитларини шафқатли қилиш мақсадга мувофиқ эмас, акс ҳолда натижа шубҳали бўлади ва кучларни “жанговар” шароитларда синаш имкони бўлмайди. Албатта, мен ўрмонга кетишим, у ерда югуришим, ўқишим, секс билан шуғулланишим ва чекишни “ташлаши” мумкин, аммо тамаки дўконини ёки хушбўй тамаки чекаётган ўртоғимни кўрганимда, мен яна бўшлик қиламан, бу эса одатни бартараф этиш ҳаракати ишлаб чиқилмаганини билдиради. Менинг вазифам одат “ухлайдиган” шароитга қочиш эмас, балки у билан дадил юзма-юз келишдан ва ҳар сафар пайдо бўлганида уни йўқ қилишдан иборат. Бу курашда мен ундан СҲлар билан жангда фойдаланишим учун ўз саъй-ҳаракатимни “тоблантиришим”, “ўткирлашим” мумкин.
СҲни йўқ қилиш учун қудратли саъй-ҳаракат лозим. Уни ишалб чиқиш, ҳис қилиш – мураккаб, аммо қизиқарли вазифа, ахир мен ўзим истамаган нарсамни йўқ қилмоқчиман ва истаган нарсамни пайдо қилмоқчиман-да! Бу мени бевосита тўғридан-тўғри равишда ўзгартиради”.
01-04) “Циклик инъикос”нинг мутлақ самарали амалиёти – СҲнинг кўп марта бошдан кечирилиши ва бартараф этилиши. Сиз бирма-бир (масалан, туширувчи илмоқ ролини ўйнайдиган фикрлар ёрдамида) одатда СҲ ни бошдан ўтказадиган ҳолатни яратишингиз (ёки эслашингиз) мумкин, ва СҲ юзага келган замон, кучингиз етадиган пайтгача сиз уни шу заҳоти бартараф этасиз, шундан сўнг яна СҲ туғдирасиз, уни яна бартараф этасиз, кучлар қолмаганидан сўнг эса – ўта зўр беришликни амалга ошириш ва бунда ташаббускорлик, интилувчанлик, олдиндан лаззатланишни бошдан ўтказишни ўрганинг. Масалан, мисол тариқасида, 50 циклдан сўнг ҳеч қандай СҲ юзага келмаса, демак бу вазиятдан сиз 100% фойдаландингиз. Кейинги сафар СҲ юзага келишининг автоматизми заифроқ бўлади, ва уларни бартараф этиш енгил кечади. СҲ бошдан кечириш бу каби амалиётда тезлашиб куйиб кетади, ва уларни бошдан кечириш ёки кечирмаслик -бу бутунлай сизнинг истагингиз, сизнинг қатъийлигингиз масаласи эканлиги ҳақида равшанлиу кучаяди..
Бир қатор хотирлашларда юзага келадиган СҲ циклик инъикоси – берк ва зич СФ ни бартараф этишнинг ажойиб усули, чунки салбий фоннинг кўплаб таркибий қисмлари анча олдин ёки яқин ўтмишнинг воқеаларида ўз ибтидоларини олган бўлишади. Масалан. сизни зўрлашган ёки зўрлашга ҳаракат қилишган; ёки тез-тез бўлиб тургани каби, сизни “жондан ортик кўрувчи ва қайғурувчи” ота-онангиз уришган ва сўкишган, ёки сиз жуда кучли айбни, уят ва ҳ.к.ни ҳис этгансиз. Ўшанда бостирилган СҲ ҳозирга қадар мавжуд бўлган зич СФ ни шакллантирган. СФни бартараф этиш учун ҳиссий сайқаллаш амалиёти бор (кейинга қаранг), аммо ўша хотираларнинг циклик инъикоси ҳам кўп нарсаларни ўзгартириш ва тузатишга қодир. Бу каби хотиралар узуқ-юлуқ, ноаниқ бўлишлари мумкин, чунки сиз уларни унутишга ҳаракат қилгансиз, шу сабабли аввалига барта тафсилотларни тиклаш зарур. Сиз эслашингиз мумкин бўлган ҳар қандай майда-чуйдани ёзиб чиқинг. Агар кечинма даражасига қараб янги тафсилотлар балқиб чиқса –уларни тавсифга қўшинг. Бу воқеани хотирангизда бошидан охиригача янгидан кўрсатинг, ўшанда бошдан кечирган ҳамма нарсани нима бўлишидан қатъий назар: қўрқув, даҳшат, шармандалик, уят –нима бўлса ҳам максимал жадал бошдан кечиришга ҳаракат қилинг. Бу барча йиллар давомида сиз СҲдан четланишга ҳаракат қилиб, бу воқеа ҳақидаги хотираларни бостириб келдингиз, аммо энди вазифа тескари – уларни максимал равишда тўла бошдан кечириш , сўнгра эса бенуқсон бартараф этиш лозим. Сиз ҳозирги буларнинг барчасин бошдан кечирасиз, СҲни бартараф этишда олий маҳоратга эришиш учун бу тажрибани олишни ўзингиз танладингиз деб тасаввур қилинг. Сиз у ёки бу ҳолатнинг хотираси бошқа СҲни келтириб чиқармаслигига эришсангиз, ёки сиз уларни бенуқсон бартараф этишга эришсангиз, у ҳолда сиз шу нарсанинг тажрибасини оласизки, вазият ўз-ўзича СҲ нинг “сабаби” бўла олмайди, одат, баъзан уларни бошдан кечиришга истак эса сабаб бўлади. СҲни бошдан ўтказиш ёки ўтказмаслик –сизнинг танловингиз.
Агар бевосита ҳозир сизда СҲни бартараф этишга машқ қилишга қувончли истак мавжуд бўлса, вазият эса шундай бўлсаки, яъни кучли СҲ ҳозирча йўқ, у ҳолда тасаввурдан фойдаланиш мумкин, чунки нафақат реал, аммо тасаввур қилинадиган )ёки эсланадиган) вазият ҳам бир хил СҲ намоён бўлиш механизмини ишга туширади. Мисол учун, рашк билан ишлаш учун ўз йигитингизни бошқа қизнинг қўйнида деб тасаввур қилинг, бу хаёлотни “ҳозир у ким билан ва қаердалиги маълум эмас. Мен албатта уни ишда деб ўйлайман, аммо у бошқа қиз билан шаҳвоний шуғулланмоқчи бўлса, м ен уни худди шу каби ишда деб ўйлашим учун худди шундай қилиши мумкин”. Реал ёки тасаввур қилинадиган ҳолат натижасида юзага келадиган СҲ ўртасида ҳеч қандай фарқ йўқки, бу тасаввурдан циклик инъикос амалиёти учун фойдаланишга имкон беради.
01-05) Чекланган мутлақ назорат (“ЧМН”) амалиёти: 5 ёки 10 дақиқа ҳар сонияда (!) бирортаям СҲ дарҳол йўқ қилинмасдан ўтиб кетмаслигини кузатишдир. ЧМН қуйидаги тажрибаларни беради:
1) барча СҲларни мутлақ йўқ қилишга саъй-ҳаракатларни йўналтириш;
2) ҳатто энг заиф СҲларни ҳам аниқлаб, бартараф этиш;
3) СҲлардан юқорироқ даражада озод ҳолатда бўлиш;
4) жадалроқ ва қизиқарлироқ ҳаётнинг мустаҳкамланиши ва чўзилиши; ЧМН – бу барча кучларнинг йиғиндиси, ҳаддан ташқари ҳаяжон, тўлиқ мобилизация. Энг камидан – бир дақиқадан бошла. Агар мен бир соат СҲсиз яшашни режалаштирсам-у, аммо ҳар сафар уларни йўқ қилмасдан ҳис қилсам, унда мағлуб бўламан, мақсадга интилишим заифлашади, скепсис кучаяди. Агар мен фақат бир дақиқани олиб, унда муваффақиятга эришсам – бу ғалаба бўлади, СҲдан озодлик ҳиссидан ҳам юқорироқ бўлган тажриба ҳамда амалиётни давом эттириш истаги пайдо бўлади.
ЧМН пайтида СҲни худди бу сенинг мағлуб бўлишинг мумкин бўлмаган сўнгги жангинг каби йўқ қил. Истасанг – ўзингча нималардир деб қичқир, истасанг – барча мушакларингни таранглаштир, истасанг – бармоғингни тишла, хоҳлаганингни қил, аммо таслим бўлма, СҲларни йўқ қилишдан тўхтама. СҲ яқинлашганини сезишинг билан дарҳол чораларни кўр. Одат йўқ қилиниши керак, вассалом, исталган йўл билан, кейин эса СҲларни бегоналарнинг имо-ишораларисиз, қичқириқларсиз бартараф этишни ўрганасан.
Вазиятни назорат қилиш (“ВНҚ”) амалиёти шундан иборатки, унда сен кунингни СҲ ва СФлар намоён бўладиган одатий вазиятларга бўлиб чиқасан. Подъездга кирганингда каламушларнинг ҳидилан нафратлана бошлайсан, ишга отланганингда эса бошлиқнинг фикридан ташвишланасан ва ҳ.к. Ҳеч бўлмаса битта, аммо конкрет муайян муваффақиятга эриш, ҳеч бўлмаса битта энди қайтариб бермайдиган битта плацдармни эгалла, уни СҲнинг қўлидан тортиб ол. Парвозлар ва йиқилишлар, хафсала пир бўлиши ва кашфиётлар бўлади, аммо кейинги вазиятларни СҲдан тозалаш анча осонроқ кечади. Энди ўтмишдаги сен йўқсан, бошқача сен борсан, чунки “сен” – шу ердаги инъикосларнинг йиғиндисидан иборатсан. Энди олдинги ҳаётинг билан яшамайсан, чунки инъикосларни алмаштира олдинг, истасанг уёғига ҳам ўзгаришинг мумкин. Бу ўзгариш – қувончли истак, уни амалга оширишдаги матонат ва қатъият натижасидир. Қўлингда ўзинг хоҳлаган инъикосларга эришиш ва кераксизларини йўқ қилишнинг оддий ва таъсирли усули бор. Энди каламушлар ҳиди анқиб турган подъезд “равшанлашган омил”га (“РаО”) айланади, яъни подъезднинг инъикоси РаИ билан ўзаро таъсирда бўлади. Турли инъикослар орасида РаИнинг улуши қанча кўп бўлса, у шунчалик РаО га айлана бошлайди.
РаО – бу ўтказувчи инъикос, РаИ га келтирувчи триггер (айниқса РаИ ни ҳис қилиш мавжудлигида). У исталган нарса бўлиши мумкин – тўлқинланиб турган денгиз, баланд тоғлар, ҳайвонлар, ўсимликлар, иборалар, одамлар, мусиқа ва ҳ.к. Масалан, сен океанга қараб, РаИни ҳис қиляпсан. Катта қўнғиз учиб келиб, устингда айланяпти, қўлинг, қорнингга уриляпти, тўсатдан бу шунчаки РаИнинг устига қўшилмасдан, худди қоронғилик пардаси парчаланиб кетаётгандай тўғон ёрилиши юз беради, иккита инъикоснинг ўзаро ёрқин таъсири юзага келади ва сен қўнғизларга лоқайд бўлган бўлсанг ҳам ёки уларни ёқтирмасанг ҳам, унга нисбатан меҳрни туясан. Шу пайтдан бошлаб учаётган қўнғиз кўриниши сен учун РаОга айланади. РаОни олиб ўтиш механизми мавжуд – бир РаИ учун РаО бошқа учун РаОга айланади. Мен барча РаОлар рўйхатини тузишни тавсия этаман – бундай қайд этиш унинг кучини мустаҳкамлайди. РаОни таърифлашда унинг ўзаро таъсирини кучайтирувчи деталлар катта аҳамиятга эга, чунки уни турли хотиралардан олдиндан ажратиб олиш ҳамма вақт ҳам осон бўлавермайди. Мен ҳаммаси бутунлигича таърифлашни маслаҳат бераман, кейин аҳамиятлисини танлаб олишни. Масалан, сен диванда мордлар билан ўтириб, ёрқин РаИни ҳис қилган РаО мавжуд. Бу вазиятни таърифлай туриб, сен бир деталь жуда муҳимлигини тўсатдан ҳис қиласан: ёпқичдаги жигарранг филчалар чизилган нақш. Буни тушунтириб бера олмайсан, шунинг учун олдинига таърифдан бу элементни чиқариб ташлашни истайсан.
Ҳар қандай нарса РаО бўлиши мумкин – тажовузкор одам, кўчадаги лой, одамлар сиқилиб кетаётган электричка, реклама плакати, унитаздаги чекиб ташланган сигарета – исталган нарса. Хафагарчиликлар қанчалик бекаму-кўст бартараф этилса, РаИлар шунча кўп бўлади, сен учун инъикослар кўпроқ РаО га айланади. Олдинлари электричкада зерикиб кетардинг, энди эса ҳар дақиқалик қайд этиш, эмоционал сайқаллаш, истакларингни ифодалаш, копцепцияларни ўрганиш, СҲларни бартараф этишни олиб боряпсан. Бир ойдан кейин тўсатдан ноқулай ва тор электричка инъикоси саъй-ҳаракатлар, РаИ билан шундай боғланиб кетадики, у РаОга айланади. Агар олдинлари бемаъно ва тунд юзларга қараб СМ (НО)ни ҳис қилган бўлсанг, уни бартараф этишни ўрганганингдан кейин ўша бемаъно юзлар сен учун РаОга айланади.
Сен мунтазам равишда уй ёки офис ташқарисида нималар бўлаётгани ҳақида “биласан” – у ерда мунгли ҳамкасбларинг ва қўшниларинг мунгли ишлар билан банд. Сен эса каердадир девор ортида Ежатина, Бодхи, Фйорд ва бошқа амал қилувчилар, кенг океан ва ялтираб турган тоғ чўққилари борлигини биласан. Аммо одатингга кўра РаОни эмас, нимани тасаввур қилишни одат қилган бўлсанг шуни кўриб турасан. Бу одатни ўзгартириш мумкин.
Мен ўзинг томонидан олиб борилаётган инъинкосларни алмаштириш иши ҳақида батафсил тадқиқот-ҳисоботни, ўз курашинг баён этилган батафсил кундалик юритишни тавсия этаман. Шунчаки ручка ва ён дафтарча билан бирикиб кетиш зарур. Нималарни қилдинг, нималарнинг уддасидан чиқдинг, нимани уддасидан чиқа олмадинг, қандай кашфиётлар, қизиқарли кузатувларни қилдинг, ҳаракатларинг жараёнида СҲ ва РаИ жадаллиги қандай бўлди ва ҳ.к. – батафсил “Изоҳлар ва қайдлар” бобини қара. Масалан, сен дарҳол бартараф этилган, 2-5 сонияда йўқ қилинган ва йўқ қилинмаган (агар у 5 сониядан кўпроқ чўзилган бўлса) СҲни турли белгилар билан белгилашинг мумкин. Тажрибанинг ёзма қайди тушкун ўй-хаёлларга қарама-қарши турадиган бўлади, бундай вазифани ҳал этиш қўлингдан келишини билдирадиган рад этиб бўлмайдиган далилга айланади. Кундалик дафтарингда атрофдагилар билиш керак бўлмаган нарсалар ҳақида ёзишни бошлар экансан (чунки улар сенга нисбатан тажовуз ҳис қила бошлашлари мумкин), максимал даражада самимий бўлишинг учун ўз ёзувларингни парол қўйилган файлларда сақла. Масалан, Word дастурида. Бунда пароль қуйидаги параметрларга мос келиши керак: оддий сўз бўлакларидан иборат бўлмаган, 10 та символдан кам бўлмаган, бош ҳарфлар, рақамлар ва @#$%^&* га ўхшаш символлардан фойдаланган маъқул.
Конкрет СҲларни тадқиқ қилиш, уларни таснифлаш уларни самаралироқ ажратиб олиш ва йўқ қилишга ёрдам беради.
Мисол сифатида аччиқланишни олайлик. Аччиқланиш ва норозилик ҳаракатлар устида ишлаш учун жуда қулай ҳиссиётлар, чунки улар тез-тез намоён бўлади, яққол кўринади, рашк ёки ачиниш каби қудратли концептуал таянчга эга эмас. (Салбий муносабат, норозилик, аччиқланиш, тажовуз, нафрат – битта СҲнинг турли жадалликдаги кўринишидир, айнан шунинг учун ҳам кимки “шунчаки” салбий муносабатни ҳис қилса, у исталган пайтда ўз нафратини намоён қиладиган одам бўлади).
Юзага келган ҳар бир конкрет аччиқланишни муайян тоифага қиёслаш мумкин, кейин эса уни йўқ қилиш керак. Албатта, бунда бекаму-кўст бартараф этиш имкони бўлмайди (яъни ярим-бир сония ичида), шунинг учун СҲни бошланғич босқичда, яъни унинг намоён бўлиш характерида тўлиқ аниқлик бўлмаган пайтда таснифлаш мақсадга мувофиқ.. Конкрет СҲни бартараф этиш тезлиги ошганида ва унинг пайдо бўлиши ва йўқ қилиниши орасида бор-йўғи икки-уч сония бўлса, эмоцияни тоифага қиёслаш самарали бўлмайди ва бу бўғинни ҳеч қандай зарарсиз ташлаб юбориш мумкин бўлади. Аммо олдин тоифаларга ажратишнинг афзал томони шундаки, ушбу тоифани ва унинг сифат фарқларини аниқлаш учун СҲларнинг барча намоён бўлиш жиҳатларини пухта кўриб чиқишга мажбур бўласан ва шу тарзда уни кундалик ҳаётда яхши сезишни ўрганасан, бусиз уни йўқ қилиш мумкин эмас. Масалан, аччиқланишларни улар намоён бўлган вазият турига қараб ажратиб чиқиш мумкин:
a) бошқа одамларнинг хоҳланмаган хатти-ҳаракати
b) ўзингизнинг хоҳланмаган хатти-ҳаракатингиз
c) вазиятнинг хоҳланмаган тарзда ривожланиши
d) предметларнинг хоҳланмаган “хатти-ҳаракати”
e) “бутун дунё”дан умумий аччиқланиш.
Одат бўйича аччиқланиш юзага келадиган барча вазиятларни батафсил баён этиш унчалик муҳим эмас, чунки уни бир вазиятда йўқ қилиш уни бошқа вазиятларда сезиш ва йўқ қилиш қобилиятининг умумий ўсишига олиб келади.
СҲни йўқ қилиш жараёнини СҲни йўқ қилиш бўйича ҳаракатни тўлиқ охиригача етказиш қарорининг юзага келиши, эртами-кечми РаИлар келиб, сизнинг боррлиғингизни тўлдиришига бўлган ишонч билан якунлаш мақсадга мувофиқ.
Ҳиссиётларни иккита синфга ажратишнинг яна бир усули кузатиш, қайд этиш ва тадқиқ қилиш натижасида уларнинг намоён бўлиш характери ўзгаришидаги фарқларга таянади. Биттаси заифлашиб, йўқола бошлайди, иккинчиси – кучаяди, ажралади ва чуқурлашади. Хатти-ҳаракатнинг биринчи ёки иккинчи турига мувофиқ биз уларни шартли равишда “салбий” ва “ижобий” деб номлашимиз мумкин. Мен олдинлари “салбий” сифатида қараган ҳиссиётлар ушбу бўлинишга кўра ҳақиқатан ҳам салбий бўлиб чиқиши қизиқарли. ИҲлар ҳам ўзини икки хил тутади. Уларнинг баъзилари айниқса СҲнинг аниқ тескарилари ёйила бошлайди (масалан, “йўқотиш алами – эга бўлиш қувончи”). Бошқалари қатламларга ажрала бошлайди, яъни олдин сиз бир ИҲни ҳис қилган жойда энди бир нечтасини ажрата бошлайсиз. Уларнинг баъхилари йўқолиб кетади ёки уларни йўқ қилиш истаги туғилади, бошқалари эса, аксинча, кучаяди, уларни кўпроқ ҳис қилиш истаги туғилади ва аста-секин бундай тозалаш натижасида РаИлар намоён бўла бошлайди.
Эътиборингизни ҳиссиётларнинг бу хусусиятидан СҲни йўқ қилишда қўллаб бўлмаслигига тортмоқчиман, чунки сиз Сҳни кузатадиган вақт давомида у бир нечта СҲларни келтириб чиқаради, СФни кучайтиради ва натижада у йўқ бўлиш ўрнига, бошқа инъикос билан ўрин алмашади. Аммо инъикосларнинг ўрин алмашуви доим юз бериб турадиган ҳолат ва кўриб турганимиздай, бу СҲнинг тўхтатишига олиб келмайди. Одатда бундай “амалиёт”га ўзини-ўзи алдовчилар ва аслида СҲдан қочишни истамаганлар ёпишади.
Амалиётда турли йўналишларни бирга олиб бориш жуда самарали – мияда ўйланган жадвал бўйича эмас, балки ҳозир нимага қизиқиш, қувончли хоҳиш борлигига қараб. “Мана олдин Сҳни йўқ қилай, кейин концепциялар ва хоҳишларга ўтаман”, деб ўйлаш хато. Хафагарчиликлар ўзаро чамбарчам боғланган ва улар қаердан отилиб чиқишини олдиндан билиб бўлмайди. Бу юз берганида эса, худди матодан ипни суғуриб олаётган ҳолат юзага келади, яъни мато нафақат сиз ипни тортган жойда, балки бутун эни бўйлаб тортилади. Бирор нарсада эркинликка эришиш бутун инъикослар спектри бўйлаб сезилади ва кўп ҳолларда шундай бўладики, СҲни бартараф этишдаги олдинги силжиш бирданига бир қатор копцепцияларнинг ёлғонлигини ёки аксинча эканини ҳис қилишингизга олиб келади.
Китоб изчил ёзилган – параграф кетидан параграф, аксинча эмас, аммо амалиётда ҳамма вақт қувонч келтирадиган истакларга қараб иш тутинг.
Менинг тажрибамга кўра, амал қилувчиларнинг тадқиқотлари тажовузга мойил кишилар ўзига нисбатан ачиниш (ЎНА)ни туйишга ўрганганларга қараганда сезиларли даражада кам имкониятга эга. Сурбет, қизиққон, тажовузкор киши ЎНАни ҳис қилувчи кишига қараганда ўз инъикосларини тадқиқ қилишга камроқ қодир бўлади. Тажловуз билан ҳақиқий кураш унинг ҳатто энг заиф шаклларини – енгил норозилик, енгил аччиқланишни йўқ қилганингдагина бошланади. Норозилик ёки салбий муносабатнинг озгинасини ҳам мутлақ назорат қилиш ва бартараф этиш, ўз ҳолатингизни ҳар дақиқада қайд этиб бориш (норозилик жадаллигининг 1 дан 10 гача бўлган шкаласи бўйича ҳар дақиқалик баҳолаш) – фақат шу йўл билан тажовуздан қутилиш имконини оласиз. Исталган шаклдаги тажовуз – бу даҳшатли юқумли касал, СҲ билан хасталанишнинг оғир шакли. Агар уни мағлуб этмоқчи бўлсангиз, унда сизга ҳаётингизнинг ҳар бир дақиқаси учун қатъий курашиш талаб этилади. Ҳуч қандай йўл, ҳеч қандай амалиёт, ҳеч қандай маънавий изланиш тажовуз йўқ қилинмагунича бўлмайди.
“Диван амалиёти”да СҲни тўла-тўкис бартараф этишга эришишнинг ўзи етарли, яъни кучли қўзғатувчилар бўлмаган, атрофингизни ёқимли кишилар ўраган, табиат қўйнида яшаган ва ғамгин кишилар билан деярли алоқа қилмайдиган нисбатан қулай шароитларда. Аммо кўп ҳолларда “диван амалиёти”да кризис бошланади – айниқса бунинг эҳтимоли амалиёт бошланишида кучаяди. Бу пайтда ҳали РаИни ҳис қилиш одати жуда кам бўлади. “Кризис” атамаси билан мен шундай ҳолатни атайманки, бунда сезиларли хафагарчиликлар йўқдай кўринади, лекин ёрқин РаИлар ҳам бўлмайди. Ишни нимадан бошлаш, қаерга ҳаракатланиш тушунарсиз бўлади. “Ҳеч-нарса-юз-бермаяпти” кучаяди. Шижоат, олдиндан сезиб завқланиш даражаси ҳаддан ташқари тушиб кетади. Бундай вазиятда “фаол изланиш”ни бошлаш керак – бу СҲ ва СФнинг қалин қатламларини аниқлаш имконини беради. Шу пайтгача улар тегишли қўзғатувчилар бўлмагани учун намоён бўлмаганди. Бу мураккаб ва жуда мураккаб вазиятларда, салбий таъсир автоматизмини йўқ қилиш айниқса қийин бўлган пайтда, СҲни тўла-тўкис бартараф этишни мақш қилиш имконини беради.
Фаол изланишни амалга ошириш учун “ижтимоий экспериментлар”ни (“ИЭ”) амалга ошириш мақсадга мувофиқ. Улар ўзингни бошқа одамлар томонидан бериладиган салбий муносабат зарбаси остига қўйишдан иборат. Бунда чекиниш йўллари, ўзини ҳимоя қилиш вариантлари, одамлар томонидан қилинган салбий муносабат сизга керак бўлмаган оқибатларга олиб келмаслиги учун сизни ўраб турган механизмларни (шу жумладан кишилар хатти-ҳаракати механизмларини ҳам) манипуляция қилиш усулларини пухталик билан ўйлаб чиққан маъқул. Шу боис мураккаб ҳолатларда ҳуқуқни муҳофаза қилиш органи тизимининг механизмларини ишга солиш имкониятига эга бўлиш учун қонунга амал қилиш мақсадга мувофиқ.
Оддий ИЭ га мисоллар:
*) дўконга келиб, мол учун энг майда пулни тўлаш. Қонун бўйича сотувчи исталган пулни қабул қилишга мажбур, чунки бу қонуний тўлов воситаси. Амал қилувчида юзага келадиган СҲлар – сотувчи ва бошқа харидорлар томонидан бўладиган тажовуз қўрқуви.
*) транспортда жой бермаслик. Амал қилувчида юзага келадиган СҲ: уят, тажовуздан қўрқиш
*) метро вагонида ифлос кийим билан юриш ва садақа сўраш. Пайдо бўладиган СҲ – уят.
*) Сенга номаълум кишилар орасида тентак ролини ўйнаш. Пайдо бўладиган СҲ – ўз тушкунлик ҳисси, ранжиш, ғазабланиш.
Китобимни ўқувчи кўпгина кишилар бу билан амал қилувчилар нафақат СҲни бартараф этишади, балки йўл-йўлакай атрофдаги кишиларда қўшимча СҲларни уйғотишади, деб ўйлаб ИЭни ўтказиш ғоясига салбий муносабатда бўлишади. Аммо емн қуйидаги ҳолатдан келиб чиқаман:
a) бирор кимсада СҲни уйғотишнинг иложи йўқ – кишининг ўзи СҲни ҳис қилишни танлайди ва ундан халос бўлишни истамайди. Бунга осонлик билан ишонч ҳосил қилиш мумкин ва бу ишни қилишни маслаҳат бераман: исталган кишига (биринчи учратган кишингизга ёки яхши танишингизга) СҲни ҳис қилмаслик усули борлиги ҳақида ҳикоя қилиб беринг ва у бунга эришишни хоҳлаш-хоҳламаслигини сўранг. 90% ҳолатда сиз рад жавобини ва “СҲларсиз кишининг ҳаёти жонсиз бўлиши” ҳақидаги иддаоларни эшитасиз. Қолган 10% улар СҲни ҳис қилмасликни исташларига қисман рози бўлишади. Уларга БЙА технологияси ҳақида гапириб беринг ва икки кундан кейин улар натижага эришиш учун нима қилишганини сўранг. Улар нима қилишгани, ниманинг уддасидан чиқишгани, ниманинг уддасидан чиқишмагани, қандай кашфиётлар, кузатувлар олиб боришгани ва шу муносабат билан қандай қувончли хоҳишлар пайдо бўлгани ҳақида батафсил гапириб беришсин. Улар сизга тўлиқ сукунат билан жавоб беришади – ҳеч ким ҳатто бармоғиниям қимирлатмаган. Бу жуда камдан кам ҳолатлардан ташқари кишилар СҲдан халос бўлишни истамаслигини исботлайди. (“Мордда”, яъни СҲни тўла-тўкис бартараф қилмоқчи бўлган ва бу йўлда қатъий ҳаракат қилаётган одамда, СҲни уйғотишга уриниб кўр – уни ҳатто ҳақорат қилсанг, сўксанг, таҳдид қилсанг ва уришсанг ҳам қўлингдан ҳеч нарса келмаслигини кўрасан).
b) Одамлар ҲАММА ВАҚТ доим СҲ ёки СФни ҳис қилишади. Ага одамлар уларни бир пайт ҳис қилмай қолишса, худди шу пайтнинг ўзида ёрқин РаИни ҳис қилган бўлишарди. Хўш, сотувчи бир харидордан жаҳли чиқдими ёки бошқасидан, нима фарқи бор? У зерикиб кетадими ёки аччиқланадими, нима аҳамияти бор? Бунинг устига кўпгина одамлар зерикишнинг ўрнига аччиқланиш ва тажовузни ҳис қилишни танлаган бўларди.
c) ИЭни олиб бораётган амал қилувчи бошқа одамларда СҲ пайдо бўлмаслиги учун истакларини синамайди. У одамлар ўзида “етиштирадиган” механизмларни билишдан фойдаланади ва муайян хатти-ҳаракат натижасида унга маълум бўлган салбий реакция юз беришини билади ва бундай фойдаланади. Аммо тўсатдан бирор бир аччиқланган киши одат бўлиб қолган аччиқланиш ўрнига табассум қилса ва ҳеч бўлмаса дўстона муносабатни ҳис этса, унда амал қилувчи шубҳасиз бу кишига нисбатан яхши муносабат ва қизиқишни туяди (ушбу ИЭ ни ўтказишнинг уддасидан чиқолмаса ҳам).
“Ҳиссий сайқаллаш” (“ҲС”) амалиёти СФ ва майда СҲларни бартараф этишда жуда самарали ҳисобланади. Ушбу амалиётнинг ноёб томони шундаки, у шу пайтда ажратиб бўлмайдиган ва фақат РаИ йўқлиги учун у борлиги ҳақида фикр юритиладиган СФни тозалаш имконини ҳам беради. ҲС ҳеч қандай СҲни қайд этмасангиз ҳам СҲни йўқ қилиш бўйича саъй-ҳаракатлардан иборат. СҲни бартараф этиш бўйича саъй-ҳаракатлар тажрибасига эга бўлганлигингиз учун ажратиладиган СҲлар йўқ бўлган пайтда ҳам ушбу саъй-ҳаракатларни туғдириш сизга қийин бўлмайди. ҲС ҳаракатини амалга ошириш жадвал бўйича ҳам (масалан, узлуксиз ҲС учун 10 дақиқа ажратган ҳолда), уларни конкрет воқеаларга боғлаган ҳолда (масалан, ёнингиздан ўтаётган кишига исталган назарга – ахир бунда СМнинг кичкина шуъласи ҳам бўлиши эҳтимоли юқори) ҳам мумкин.
Мен ҲСга тишларни тозалашга, зарур профилактикага қарагандай қарашни маслаҳат бераман. Сиз узлуксиз равшанлашган фонни ҳис қилмагунингизча, ҲС амалиёти самарали бўлади, у ҳеч қачон кўп бўлмайди.
ҲСга диққатни яхшилаб жамлаш учун визуал образларни қўллашдан фойдаланиш ва кучайтирилган ҳиссий сайқаллаш (“КҲС”) амалиётини бажариш мумкин:
1) Ҳар бир нафасда қорин пастидан кўкрак марказига кўтариладиган ёруғлик оқими образи пайдо бўлади. Оқим образи “сезиладиган”, “чўзиладиган” бўлсин, унинг ёруғлик таратиши эса ёрқин ва қалин бўлсин.
2) Ҳар бир нафасда барча инъикосларни ажратмасдан йўқ қилиш бўйича ҳаракатлар пайдо бўлади. Улар кўкрак марказидан барча томонга қараб йўналган ва ўз йўлидаги ҳамма нарсани оқизиб кетадиган ёруғликнинг қудратли портлаши образи билан бирга юзага келади.
3) Қайд этиб боришни енгиллаштириш учун КҲСни актлар, сериялар ва циклларга ажратиш мақсадга мувофиқ. Акт – бу бир марта нафас олиб чиқаришдаги бир КҲС актидир. Серия – бу узлуксиз кечадиган бир нечта актлар (50 дан кам бўлмаслигини маслаҳат бераман). Цикл – бу улар ўртасидаги танаффуслар билан бирга кечадиган бир нечта серия (кунига 10 дан кам бўлмаган серияни маслаҳат бераман). Муайян узунликдаги тасбеҳлардан фойдаланиш ҳисоблашларга чалғиш имконини бермайди.
4) Ҳар бир циклни олинган кузатувларни қайд этган, КҲС пайтида қилинган ёзувлардан фойдаланган ҳолда якунлашни тавсия этаман.
5) Кун давомида истаганча циклларни ўтказиш мумкин.
СҲни уйқуда йўқ қилиш ҳам мумкин, бу қийин эмас, бунинг учун ўзингизни уйқу пайтида англаш талаб этилмайди. Уйғоқ пайтда матонат ва самимий тарзда амалиёт билан шуғулланишнинг ўзи етарли, чунки бунда СҲни бартараф этиш одати автомат тарзда тушларингизга кўчади. Амалиёт автомат тушларга қанчалик кучлироқ кириб борса, уларни англаш даражаси ҳам шунчалик юқори бўлади, англанган тушлар (АТ) тажрибаси пайдо бўлишининг имконияти кўпаяди. У бир неча марталик ва қизиқарли бўлади, чунки: а) сизда уйғоқ пайтингиздаги инъикослардан бир ёки икки баравар кенгроқ ва турли-туманроқ дунёни тадқиқ қилиш имконияти туғилади; б) АТда жуда ёрқин ва турли-туман РаИларни ҳис қилиш осонроқ. Батафсил тегишли бобда ўқишингиз мумкин.
СҲни бартараф этиш амалиётининг кўшимча натижалари орасида – бошқа одамларда СҲни намоён этишнинг ўсиб борадиган қобилияти бор. Сиз ушбу кўринишни атрофдаги одамларда ғаройиб равшанлик ва осонлик билан сезасиз. Сиз одамларни худди очиқ турган китобдай ўқийсиз. Кимдир СҲни ҳис этаётганлигини сиздан яширолмайди, чунки у ҳатто энг майда ҳаракатлар, имо-ишоралар, интонациялар, юз ҳаракатлари, сўзларда намоён бўлади. Улар деярли ҳар доим ҳозир СҲни ҳис қилишаётганини қатъий рад этиши сизга ғаройиб бўлиб туюлади. Сиз уларга қараб туриб, одамлар СҲнинг қандай даҳшатли уммонида, самимийлик йўқ бўлган ҳолатда яшаётганини англаб етасиз.
“Ноқулай шароитлар” олдидаги қўрқувни бартараф этиш мақсадга мувофиқ, чунки сизда ҳали пайдо бўладиган СҲларни бартараф этиш ва РаИни ҳис қилиш одати шаклланмаган вазиятни “ноқулай” дейишади. Агар сиз СҲни бартараф этишга ва исталган вазиятда РаИ учун курашишга тайёр бўлсангиз, унда спазмли қўрқувлар ва бесаранжом қочишлар ўрнига ҳолатни ўзгартириш бўйича қувончли истаклар намоён бўла бошлайди. Улар, тажриба кўрсатганидек, вазиятнинг қизиқарли ривожланишига олиб келади.
Агар сиз мақсадга эришишда қатъиятлик кўрсатсангиз, “ҳеч-нарса-юз-бермаяпти” каби тунд ҳолатга тушиб қолишлар энди олдингидай намоён бўлмайди. “Нол натижа қувончи” деган ҳолатни айтаман. Бу қатъиятлик намоён этилишидан ва сиз РаИ вақтинчалик йўқ бўлганидаям орқага чекинмасликни равшан ҳис қилишингиздан туйиладиган қувончдир.
Инъикосни бартараф этиш жараёнида учта муҳим жиҳат бор: 1) уни ажратиб олиш ва уни ҳис қилмаслик истаги туфайли сизга керак бўлмаган ҳолат сифатида белгилаш (бошқа инъикослар ичида); 2) уни “мен”, “меники” сифатида белгилашни тўхтатиб, алоҳида исталмаган инъикос сифатида қараш; 3) исталмаган инъикосни бартараф этиш учун саъй-ҳаракат қилиш.
Биринчи бўғин жуда оддий. Учинчиси фақат бир қарашда жуда мураккаб бўлиб кўринади, аммо аслида сизда истаклар низоси шароитида ҳаракат қилиш тажрибаси бор ва бу ҳаракатлар олдиндан сезиб завқланиш билан бирга кечганида, сиз буни истаётганингизга, бу сизнинг қизиқишларингиз сирасига киришига ишончингиз комил бўлганида қувонч ҳиссини туясиз ва шунда тўсқинлик қилаётган истак “меники” деган концептуал белги доирасидан чиқади ва енгил мағлуб бўлади. Амалиётда ҳам худди шундай – бартараф этилаётган инъикос аста-секин “мен” концепцияси остидан чиқади ва уни йўқ қилиш ҳаракатлари самаралироқ бўлади. Бу борада равшанликка эришиш ушбу жараённи тадқиқ этиш, исталмаган инъикосларни “мен” белгиси остидан чиқариб тушлашнинг самарали усулларини излаш истакларининг намоён бўлишига ёрдам беради.
01-06) СҲни бартараф этишнинг яна бир резонанслаштирилган тавсифи – “эътибор қайтиши” (“ЭҚ”), ва тегишли амалиёт “эътиборнинг қайтиши амалиёти” деб аталади. Мен биринчи пайтларда “эътибор қайтиши” иборасидан СҲни бартараф этишга зўр беришликни тавсифлаш учун фойдаланишни мақсадга мувофиқ деб ҳисоблайман, чунки “эътибор” сўзи бининг тилимиздан мустаҳкам ўринг олган –худди “ўтмиш” сўзи каби. Гарчи ҳаттоки юзаки таҳлилнинг ўзи исталган инъикос, у қандай бўлмасин ҳар доим фақат ҳозир борлиги, ва “ўтмиш” шунчаки таркибида “бўлган эди” кирадиган фикрларнинг жамулжамлиги эканлигини ҳақида тушунча олиш учун етарли. “Эътибор” билан ҳам шундай. Мен қачонким “мен сигирга эътибор қаратдим” деб айтсам, бу сигирни инъикос қилиш бу жойда айниқса жадал ва барқарор пайдо бўлабошлаганини англатади.
Шу ернинг ўзида “жамлаш” сўзини ҳам изоҳлайман, у кўпинча “эътибор” сўзи билан бирга ишлатилади. Агар шу ердаги вақт бирлигида 10 та турли инъикос бўлса (бир нечта предметни кўриш, фикрлар, ҳиссиётлар), бошқа худди шундай вақт бирлигида – фақат 5 бўлса, унда мен “танланган объектга эътиборни жамлашни кучайтирдим” ёки қисқа қилиб “унга эътиборни жамладим” дейман. Шундай қилиб, “жамлаш” сўзига муайян маънони бериш ва удан мақсадга мувофиқ равишда фойдаланиш мумкин, чунки кўп ҳолларда шу пайтнинг ўзида фақат чекланган миқдордаги инъикосларни қабул қилиш истаги туғилади, масалан, фақат РаИни қабул қилиш ёки бирор бир мавзу бўйича фикр юритиш. Агар бирор бир инъикосни қабул қилишга эътиборни жамлаш истагига қарамасдан, бошқа инъикос ҳис қилинса (амсалан, одатга кўра механик тарзда), биз “эътибор жалб этилди” деймиз, агар хоҳланган инъикосга эътиборни жамлаш ўрнига турли инъикосларнинг аралаш-қуралаши юзага келган бўлса, биз эътибор “чалғиди” деймиз. ЭҚ амалиёти бирор бир хаотик чалғишларга кетиб қолган эътиборнинг (СҲ ёки механик истак, ёки ички механик мулоқот, ёки визуал хаотик инъикослар) “объектдан узилиб” “орқага қайтишидан” иборат. Шундан кейин у эркин ҳолатда “ташлаб” қўйилади ёки керакли инъикосга “йўналтирилади”. Инъикослар тили билан айтиладиган бўлса, ЭҚ амалиёти бир инъикосни иккинчисига алмаштиришдан иборат, аммо “босиб олишлар” ва “қайтишлар”нинг образли тили инъикосларни алмаштириш одатини ишлаб чиқиш учун самарали бўлиши мумкин.
Механик тарзда фикрлар қисқа ўткир зарба билан ўғирланади, худди чайка балиқни ушлаб олгандай, шу боис бу ерда шиддатли ва эътибор жамланган саъй-ҳаракат қарама-қарши қўйиш мақсадга мувофиқ. СҲлар эътиборни куч билан, қўпол равишда, худди акула гўшт бўлагини тишлаб олаётгандай ўғирлайди, шунинг учун унга қудратли ва қаҳрли саъй-ҳаракатни қарама-қарши қўйиш керак. Механик истаклар эътиборни зимдан, ўғирлайди, аммо бу ҳамма вақт ҳам тезкорлик билан юз бермаса-да, у ўз ғалабасига ишонган ҳолда бажаради – худди рим полклари Карфагенни қамал қилишга кетаётгандай, шунинг учун филдай чидамли саъй-ҳаракатни қарши қўйиш керак.
ЭҚда инъикосларни қайд этиш стенограммасига мисол келтираман.
*) ҳар қандай фаолиятни тўхтатаман, ҳеч нарса қилмасдан ўтираман ВД ва СҲни йўқ қиламан
*) равшанлик ҳолати юзага келади
*) равшанлик ҳолати қоронғилашади ва йўқолиб кетади
*) тундлик ҳолати ҳосил бўлади
*) икки йўл – ёки тундликни йўқотиб, равшанликка қайтиш керак, ёки тундликка берилиш керак. Айтайлик, тундлик механик истаги РаИ истагидан юқлрироқ
*) тундликни “бостириш” учун инъикосларнинг спазматик истаги юзага келади
*) эътибор жамланиши лозим бўлган объектни излаш бошланади
*) қандайдир объект топилади ва эътибор унга жамланади
*) тундлик чекинади, мамнуният, қизиқиш ва бошқа ҳислар пайдо бўлади
*) бироз вақтдан сўнг тўйиш, чарчоқ, норозилик, қизиқишнинг йўқолиши ҳисси бошланади. Тундлик ҳолати қайтади
*) яна тундлик механик истаги РаИ истагидан юқори бўлади.
*) яна тундликни бостиришга ҳаракат қилиш мақсадида механик тарзда янги инъикослар истаги пайдо бўлади
*) яна эътиборни олиши лозим бўлган объект топилади
*) “тундлик – таассуротларни излаш – мамнунлик – тўйиш – чарчоқ” дан иборат ёпиқ айланани йўқ қилиш истаги уни ушлаб туриш истагидан устун келади, эътиборни қайтариш саъй-ҳаракати амалга оширилади – эътибор объектдан олинади, қайтарилади ва ёки эркин ҳолатда “ташлаб” қўйилади, ёки равшанлашган омилга йўналтирилади (РаИ билан ассоциатив равишда боғланган инъикос – триггер)
*) таассуротларни йўқотишдан ачиниш ҳисси пайдо бўлади
*) ачинишни йўқ қиламан
*) яна одат бўйича тундлик намоён бўлишга ва мустаҳкамланишга ҳаракат қилади
*) тундликни йўқотаман – айтайлик, бу ўзгарувчан муваффақият билан амалга ошасин
*) таассуротларнинг спазматик истаги яна ва яна намоён бўлади
*) ҳар сафар таассуротларни йўқотишдан афсусланиш юзага келишига қарамасдан яна ва яна сабр-тоқат билан эътиборни қайтаришда давом этаман
*) бир қатор шундай циклларни амалга оширганимдан сўнг кучли чарчоқ бошланади, аммо у ёқимли ва соғлом чарчоқ сифатида кечади
*) равшанлашган фон юзага келиб, кучаяди
*) юракда тўлиб-тошиш ҳисси юзага келади
*) тундлик ва равшанлик ҳолатларининг калейдоскопдаги каби алмашиниши юзага келади – тундлик бир зумда ғаройиб чуқурлик ва софликдаги кечинмага алмашади ва аксинча.
*) жадал тўлиб-тошиш ҳислари “дам олиш” эҳтиёжига оилб келади
*) мен “дам олиш истаги” – бу ёйилган эътибор, ёйилган тундликнинг одатий ҳолатига қайтиш бўйича механик истак эканини англайман
*) “дам олиш” истагини енгишга қаратилган қатъийлик юзага келади
ва ҳоказо.
Таассуротларнинг механик истагини (ТМИ)ни йўқ қилиш, бу истак қанчалик кучли бўлса, шунчалик қийин бўлади, у бўлса, кўп ҳолларда қайд ҳам этилмайдиган салбий доминанта бўлувчи тундлик, зерикиш фони қанчалик жадалроқ ва одатийроқ бўлса, шунчалик кучли бўлади. ТМИ билан бирга эътиборни қайтариш – жуда қийин машғулот. У барча кучларни суғуриб олади, баъзида эса жуда кучли “талвасани” ҳис қиласан, бу эса таассуротлар нинасида қанчалик яхши ўтирганингизни яна бир марта кўрсатади, сиз улар ёрдамида СФни бостиришга ҳаракат қиласиз. ЭҚ амалиётининг энг бошида бир ёки икки соатлик ҳеч нарса қилмаслик ҳам (оддий ўтириш ёки диванда ётиш) – қийноқдир, қудратли СФ билан юзма-юз тўқнашуви каби ҳақиқий азобдир. Мен ЭҚни, худди юқорида баён этилганидай, баъзида инъикослар стенограммаси билан бирга олиб боришни маслаҳат бераман, яъни ЭҚ пайтида юз берадиган ҳамма нарсани қайд қилиб боришни. Бу юз бераётган воқеаларга равшанлик киритишга, натижаларни кузатиб боришга имкон беради. Ўз ёзувларингиз ва ҳиссиётларингизни таққослаб, сиз ЭҚ амалиёти кундан-кунга камроқ азоб бераётганини ва у РаИ тўлқинлари, олдиндан сезиб завқланиш, ушбу тажрибага қизиқиш билан бирга кечаётганини кўрасиз – гиёҳвандлик аста-секинлик билан енгилмоқда. ЭҚда ўзинниг чексизлиги, ҳасрати, умидсизлиги, сабабсиз тажовузкорлиги билан сизни қамраб олувчи кучли ёлғизлик хуружлари юзага келиши мумкин. Бу барча СҲлар сизда доминантлик қилаётган СФнинг таркибий қисми ҳисобланади, улар шу пайтгача сизни сездирмасдан заҳарлаб келаётганди, аммо энди улар намоён бўлмоқда ва уларни йўқ қилиш мумкин. ТМИни рад этиб, сиз ўзингизни “таассуротлар” деб номланувчи гиёҳванд моддани қонингизга қуйишдан маҳрум қиласиз ва унинг “хуружи” тута бошлайди, озгина бўлсаям таассуротларни истайсиз, агар бунга берилсангиз, кичкина ўлимни бошингиздан кечирасиз – “енгилроқ” бўлгандай туюлади, аммо яна икки баравар куч билан тундлик ва СҲ сизни қамраб олади. Ўзингизни гиёҳванд деб тан олиш, РаИни ҳис қилишга тўсқинлик қилувчи жиддийлик ва қатъийлик билан унга қарамликни йўқ қилиш имконини беради. ЭҚ амалиёти пайтида вақт мисли кўрилмаган даражада чўзилади. Бир соатлик саъй-ҳаракат шунча кашфиётлар, кузатувлар, гипотезалар, ғояларни ўз ичига оладики, буни одатда бир неча кун ичида қилиш мумкин эди. Тўсандан сиз ўз қўлингизга чекланмаган миқдордаги ҳаётий вақтни оласиз.
01-07) Ҳали кўриб чиқилмаган хатолар ичидан қуйидагиларни ажратаман :
1) Кўпчилик СҲни йўқ қилиш мумкин эмас деб ҳисоблайди, чунки улар нотўғри талқинлар ва бошқа ҳодисаларнинг оқибати ҳисобланади. Улар оқибатлар билан курашиш керак деб ўйлайди – бу оғриқни бостирувчи дорини қабул қилиб, касалликни даволаяпман деб ўйлашга ўхшаган гапдай. Ҳолбуки биринчи навбатда оғриқни эмас, касалликнинг ўзини даволаш керак, аналгинни эмас, балки антибиотикларни ичиш керак. Яна баъзида нуқтаи-назарни ўзгартиришнинг ўзи етарли ва СҲ намоён бўлмайди дейишади. Ҳаммаси Атман ва ҳаммаси ўзгаради, шуни англаб олинг дегандай. Аслида эса:
a) СҲни йўқ қилиш бўйича минимал тажриба концепциялар билан ишлаш СҲни бевосита йўқ қилиш ҳаракатига алмаштириб бўлмаслигини кўрсатади, чунки СҲни ҳис қилиш бўйича шаклланган одат уни ушлаб турувчи концепция қанчалик кучли бўлишидан қатъи назар ишлайди.
b) Сиз сабаблар ҳақида фикр юритаётган бир пайтда СҲ яшайди ва ривожланади, янги СҲлар пайдо бўлади, улар СФни шимади ва натижада сиз мутлақ ютқазасиз. СҲни тўла-тўкис йўқ қилиш эса унинг зудлик билан тўхташига олиб келади.
c) СҲни йўқ қилишнинг минимал тажрибаси,шунингдек бунинг иложи борлигини ва унчалик қийин эмаслигини кўрсатади, шунда СҲни ҳис қилиш бўйича олдинги одат аста-секинлик билан ўлади, унниг ўрнида эса янгиси, СҲни йўқ қилиш ва РаИни ҳис қилиш одати пайдо бўлади.
d) СҲ – бу жисмоний оғриқ эмас, ва юқорида келтирилган муқояса хатодир, чунки у қонуниятларни бир соҳадан умуман бошқа соҳага кўчиради.
Биз “сабаб” ва “оқибат”ни қай тарзда ажратамиз? Агар тишим оғриса, мен оғриқни қолдирувчи дорини қабул қиламан, аммо бир соатдан кейин у яна бошланади ва кучаяди. Бу ҳолда мен оғриқни “оқибат” дейман, кариесни эса – “сабаб”, ва “сабаб”ни даволаяпман деб ўйлаб кариесни даволайман ва ростдан ҳам оғриқ тўхтайди. Аммо уч ойдан кейин кариес яна пайдо бўлади ва шунда мен кариеснинг ўзини “оқибат” дейман, “сабабни” эса тишларимни тозаламасликда кўраман. Парҳезчи менинг мувозанатланмаган овқатимда яна бир чуқурроқ “сабабни” аниқлайди. Психотерапевт мувозанатлаштирилмаган овқатни болаликдаги норасо комплекслар ёки жароҳатлар “оқибати” дейиши мумкин, психоаналитик “сабабни” туғилган пайтдаги жароҳат деб таъкидлаган ҳолда уни “оқибат” деб атайди. Буддойи эса, туғилган пайтдаги жароҳатнинг ўзини олдинги ҳаётдаги хато хатти-ҳаракатнинг “оқибати” дейди. Шунинг учун юзага келадиган оғриқнинг тезлиги ва кучига қараб, ҳамда ушбу масалага қизиқишга қараб, мен оғриққа учта даражада таъсир кўрсатаман – биринчи навбатда оғриқни қолдирувчи дорини қабул қиламан, кейин мен тиш докторига бораман, сўнг тиш пастасини сотиб оламан ва тишларимни тозалашни бошлайман, парҳезни қўллайман, психоаналитикка мурожаат қиламан, мантраларни ўқишни бошлайман.
Бошқа вариантни кўриб чиқамиз: мен қўлимни кесганимда, мен кесилган жойни зарарсизлантираман (чунки тажрибага эгаман ва бошқаларнинг тажрибаси ҳақида эшитганман, агар кесилган ярани зарарсизлантирмаса, у йиринглаши мумкин), унга тузатувчи дорини сураман, агар кесилган жой тузала бошласа, мен унга бошқа қайтмайман. Кесилган яраси тузалаётган кишини тасаввур қилинг, у бу пайтда қуйидагича фикр юритади: “йўқ, кесилган жой – бу фақат оқибат, у ерда яна сабаб ҳам бўлиши мумкин”. У шу сабабни излай бошлайди, уни ўйлаб топади ва ҳатто тузатувчи дориларни қўллашдан бош тортади, чунки у “оқибатни” эмас айнан “сабабни” даволашни истайди!
Бундай хатти-ҳаракатни биз аҳмоқона ҳисоблаймиз, ахир яра дори воситаси қўлланилганда муваффақиятли тузаляпти-ку, унда “сабабни” ўйлаб топишга ва даволашни рад этишга на ҳожат, чунки бунинг натижасида яра йиринглаша бошлайдику?
СҲ йўқ қилиниши билан – худди шу тарзда, худди СҲни бостирган каби (яъни уни ҳис қилишда давом этасиз, аммо унинг намоён бўлишини фақат бостира оласиз) СҲ ва СФ кучаяди, бу СҲни бостириш улардан халос бўлишга олиб келмаслигини равшанлаштиради. СҲни йўқ қилишни бошлаганингизда (яъни СҲдан РаИга “ўтганингизда” шу пайтда СҲни ҳис қилишни тўлиқ тўхтатасиз), унда СФ ҳамда СҲни ҳис қилиш одати заифлашганини, бунда ҳеч қандай ортиқча кераксиз оқибатлар юзага келмаётгани тажрибасини оласиз. Бунда аксинча, РаИ кучайиши, тезлашиши кўринишидаги жуда исталган оқибатлар юзага келади, хўш шундай экан, “сабаблар” ва “оқибатлар” ҳақида фикр юритишнинг нима кераги бор?
Ўз тажрибангизга эга бўлинг – СҲни йўқ қилинг ва бу ҳаракатни “оқибатларни даволаш” сифатида ифодалашга асос йўқлигига ишонч ҳосил қилинг. Агар СҲни йўқ қилмаса ва унинг ўрнига унинг “сабаблари” ҳақида фикр юритилса, унда “яра чирий бошлайди” – СҲ кучаяди, ёлғон концепциялар мустаҳкамланади, қувончли истаклар камаяди, тана оғрий бошлайди, ҳаёт даҳшатга айланади, деган тажрибага эга бўлинг. Ҳеч кимнинг сўзига ишонманг – ЎЗ ТАЖРИБАНГИЗГА ЭГА БЎЛИНГ.
e) Бу ўзаро боғлиқ хафагарчиликлар гирдобида “сабаб” нима ва “оқибат” нималигини айтишнинг иложи йўқ – битта хафагарчилик орқасидан бошқасини олиб келади.
f) СҲни йўқ қилиш саъй-ҳаракатлари натижаларини ва биринчи сабаб ҳақидаги фикрлашлар натижаларини таққослаш ўзи ҳақида гапирмоқда.
2) Қандайдир айёрона усул изланади, у СҲни саъй-ҳаракатсиз йўқ қилиш вазифасини ҳал қилишга имкон беради – қандайдир Катта Қизил Тугмачани (КҚТ) босасиз – ва муаммолар йўқ. Шундай КҚТ сифатида исталган нарсадан фойдаланишга ҳаракат қилишади – қандайдир позага ўтириш, дуо ўқиш, оч қолиш, спорт, секс, медитация билан шуғулланиш, “ҳаммаси бирга” экани ҳақида фикр юритиш – исталган нарса, фақат СҲни бевосита саъй-ҳаракат билан йўқ қилиш эмас. Бу бундай кишида СҲни йўқ қилиш истаги умуман йўқлигини (у фақат бу унда бор деб ўйлайди) ёки у жуда заиф эканини, яъни СҲни ҳис филиш истагидан анча заифроқ эканини билдиради.
КҚТни излаш ҳеч қачон натижага олиб келмайди, бунга умид қилмаса ҳам бўлади.
3) СҲни муваффақиятли йўқ қилиш актидан кейин СҲ ҳозир яна одат бўйича пайдо бўлади ва уни яна йўқ қилишга тўғри келади деган қўрқув пайдо бўлиши мумкин, бундан эса эришилган СҲдан нисбий озод бўлиш ҳолатига ёпишиш бўйича спазматик истак пайдо бўлади. Ва, албатта, бу қўрқув, усиз юз бериши мумкин бўлганидан ҳам тезроқ муқаррар тарзда СҲнинг қайтишига олиб келади, бу ердан – янги СҲлар келиб чиқади.
Мен қўрқувни ҳис қилмасликни, СҲни юзма-юз, қатъиятлик, олдиндан сезиладиган завқ ва матонат билан қарши олишни тавсия этаман, улар яна ва яна пайдо бўлишидан қўрқиш керакмас, улар албатта пайдо бўлади, чунки одатлар жуда кучли, сизда эса йўқ қилиш борасидаги саъй-ҳаракатларни камолотга етказиш имконияти туғилади. Қурбон позициясига турманг, СҲ орқасидан ов қилувчи овчига айланинг, уларни кузатинг ва олдингизда охир-оқибатда исталган натижага олиб келувчи янги тажриба, янги ғалабалар ва мағлубиятлар турганидан завқланинг.
4) Турли хафагарчиликлар жуда кўплиги ва ҳатто оддий СҲни тўла-тўкис йўқ қилиш даражасига етиш жуда кўп вақт олиши мумкинлиги ҳақида ёлғон тахмин пайдо бўлиши мумкин. Бунда натижада ҳеч қандай ҳаёт вақти етишмаслиги ва мен бир хафагарчилик ҳақида ўйлагунимча бошқалари мустаҳкамланиши мумкин.
Ушбу тахмин унинг барча қисмларида ёлғондир. СҲни йўқ қилиш энг бошида мураккаб бўлишини аниқлаш учун амалиётда озгина тажриба бўлишнинг ўзи ҳам етарли, кейин аста-секин саъй-ҳаракатлар шаклланарди, СҲни йўқ қилиш ва РаИни ҳис қилиш истакларининг ўзи ҳам кучаярди ва ҳар бир навбатдаги хиралашганликнинг йўқ қилиниши осонроқ ва тезроқ кечарди.
Битта хиралашганликни бартараф этишда тараққиётга эришиш матодан ипни чиқариб олишга ўхшайди: битта жойидан тортдингиз, натижада эса мато бутун эни бўйлаб сўтилиб кетади, яъни битта хиралашганликни бартараф этиш тараққиёт меъёрига кўра сиз бошқалар билан ишда енгилликни пайқайсиз. Бундан ташқари – сиз амалиётда қанча узоқ силжисангиз, РаИ шунча кўп юзага келади, яшаш шунча қизиқарли бўлиб боради, ташаббус, олдиндан лаззатланиш, таришқоқлик ва қатъийлик шунча кўпаяди, умр вақтининг ўзи ҳам чўзилади- бир кунда олдин сиз бир ой давомида бошдан кечирмаган нарсаларни бошдан ўтказасиз.
Мен ўйлайманки, икки йиллик жадал ва чин амалиёт давомида СҲни бенуқсон бартараф этиш ва узлуксиз равшанлдашган фонга эришиш мумкин.
5) Агар сизда амалиётнинг бирор-бир қисмини истисно этиш, айланиб ўтишга (масалан, йўл-йўриқларни жойлаштирмаслик, ёки сексуалликни ривлжлантирмаслик, ёки СҲни бартараф этмаслик ва ҳ.к.) истак бўлса, бу шуни англатадики, айнин бу соҳада сизнинг хаагарчиликларингиз шунчалар кучлики, сиз олдиндан таслиф бўляпсиз. Агарда сиз БЙА да тараққиётга эришмоқчи бўлсангиз, сизга. Албатта, жорий фаолият йўналишини “ҳамма нарсани ривожлантириш керак” ка ўхшаш йўл-йўриқ туфайли эмас, балки қувончли истакка мувофиқ танлаш керак, аммо агарда сиз амалиётнинг қандайдир секторидан кучли итарилишни кузатсангиз, бу секторни ўйлаганда қурқувни туйсангиз, у ҳолда бу шуни билдирадики, бу соҳада сизда хиралашганлик жуда кучли. Бу борада ўзингизга ҳисоб беринг, қўрқувлар ва салбий муносабатни бартараф этинг, бу қийинчиликни ҳам енгиб ўтиш мумкинлиги, бу фақатгина сизнинг самимийлигингиз кучи, РаИга интилиш масаласи эканлиги ҳақидаги фикрдан олдиндан лаззатланиш ёғдусини тутинг.
6) Шундай нуқтаи назар мавжуд: “агар сиз тайгада айиқ юзма-юз тўқнаш келиб қолсангиз, у ҳолда қўрқув фикр ва ҳиссиётлардан олин келади, шу дақиқада тана кимёси ўзгаради – адреналин чиқариб ташланади, ва бу тананинг онг билан лойқаланмаган табиий акс-таъсири бўлгани туфайли, у ҳолда бундай акс-таъсирдан қочса бўладими, уунинг кераги ҳам бормикан?”.
Агар сиз айиқни зоопаркда кўриб қолсангиз, қўрқув нима учундир юзга келмайди, балки завқ, гўзаллик ҳисси, мойиллик юзага келади, бу эса шуни кўрсатадики, қўрқув айиқни инъикос қилгандан эмас, балки сиз қайд қилишга улгурмаган яъни “ёввойи айиқ – эркинликда –хавфли” каби фикрлар занжири ўтиб кетгандан юзага келади, ва айнан шу туфайли СҲ ва танада у билан боғлиқ бўлган ёқимсиз сезгилар юзага келди. Бу мисол шуни исбот қиладики, муқаррар танадаги кимёвий ўзгаришлар эмас, балки аксинча – СҲ танининг кимёси ўзгаришига муқарра олиб келади, мен ҳар қандай касаллик, қартайиш, ёмон кайфият –СҲ оқибати эканлигини тасдиқлаганимда бу ҳақда гапирган эдим. Ва албатта, табиат қўйнида айиқ билан учрашганда қўрқиш одатини бартараф этиш мумкинки, бу бир пайтнинг ўзида кўпроқ тез ва равшан фикрлаш ва, хавф мавжуд бўлганда унга акс-таъсир қилишга имкон беради.
7) СҲни бартараф этишнинг асосий мураккаблиги, шундай туюлиши мумкин бўлган, бу одатнинг ўзини босиб ўтишни эмас, балки амалиётчининг етарлича самимий бўлмаганлиги, ва аслида унда СҲни бошдан кечиришни тўхтатишни истамаслик тилаги борлигини пайқамаслиги ёки пайқашни истамаслиги, ва у СҲни бевосита бартараф этиш ўрнига, ҳам РаИни бошдан кечириш, ҳам СҲни бартараф этишнинг айланма йўлларини излаётганидадир. Бу каби амалиёт қилувчи оққуш, қисқичбақа ва чўртанни эсга солади, чунки зўр беришлик самарасиз бўлиб қолади. Одатда самимий бўлмаган амалиётчи СҲ ни бартараф этиш эмас, балки у ҳақда мулоҳаза юритишни истайди. У тўхтовсиз соатлаб ўз муаммолари ҳақида гапириб бериши, “мен қандай қилиб СҲни бартараф этишим керак”, “нима учун у юзага келди” дея кунма-кун саволлар бериши, ҳозир айнан қайси СҲни бошдан кечираётганини фарқлай олмаслиги билан ўзини оқлаши мумкин, гарчи СҲни фарқлаш уни бартараф этишнинг шарти бўлмайди – бу “расво ҳолатни “ бутунлай бартаф этиш мумкин. Қачонки, СҲ бор экан –ҳеч нарса ҳақида ўйлаб бўлмайди, чунки бу СҲни бартараф этишга олиб келмайди, фикрлаш ҳам равшан бўла олмайди, чунки СҲдан тўмтоқлик, изчил ва ижодий фикрлашга қобилиятсизлик юзага келади. Аввало СҲни бартараф этиш, сўнгра эса. тстаб қолинса, ўйлаш керак, – бу самарали нуқтаи назар.
8) СҲни бартараф этиш учун, “ҳамма нарсани қандай бўлса шундай қабул қилиш” етарли деган янгиш фикр кенг тарқалган –гўёки, шунчаки ўз СҲларингизга қаранг, улар қандай бўлса шундай қабул қилинг, “уларни ким бошдан ўтказишади?” дея ўзингиздан сўранг, ўзингизни бўш қўйинг, исталган ва исталмаганга бўлишни бас қилинг, улар ўзлари тарқаб кетишади.
Бу каби нуқтаи назар – СҲни бошдан кечириш истагини рқлаш, ўзини ва бошқаларни алдаш усулидир. Бу нуқтаи назар “эзотериклар” яъни бошқа кишиларга теран мазмунли нуқтлари ва аҳамиятли кўриниши билан тааассурот қолдиришни истайдиган, “мураббийлар” сифатида тан олинишларини истайдиган, аммо СҲни бошдан кечиришни тўхтатишни мутлақо истамайдиганлар орасида айниқса кенг тарқалган. Чунки СҲни яширишнинг мутлақо иложи йўқ – улар ҳар доим қандайдир кузатувчан кишига сизнинг мимикангиз, интонация, қилиқларингиз бўйича кўринарлидирлар, шу сабабли эзотерик айтади: “мен нафақат СҲни бошдан кечираман, мен аслида ҳозир уларни кузатаман, мен улар билан бирлашмайман, улар менинг устимдан ҳукмронлик қила олишмайди”. Аслида эса бу лддийгина сўзлар билан ўйнашдир –агар бевосита ҳозир СҲ мавжуд бўлса, у билан “бирлашмасликнинг” ҳеч қандай усули йўқ, чунки “инсон” – бу инъикосларнинг жамулжамлигидир, ва агар бу жамулжамликда СҲ мавжуд бўлса, у ҳолда у шу дақиқада СҲни бошдан кечираётган инсон ҳам ҳисобланади, ва ҳеч қандай сўз ўйинлари бунда ҳеч нарсани ўзгартира олмайди. Агар киши улар пайдо бўлган ўша лаҳзанинг ўзида СҲни бартараф этишни бошламаса, бу унинг СҲни бошдан кечиришни давом этитишни истаётганини билдиради, ва, агар у носамимий бўлса, СҲни бошдан ўтказиш анчагина кучли эканлиги ҳақида ўзига ҳисоб бермаса, унинг ҳолати мутлақо истиқболсиз бўлиб қолади. Қандай қилиб бу киши, агарда носамимий бўлса, агар ўзини ва бошқаларни ақлли нутқлар билан алдаган ҳолда, СҲни бошдан ўтказишни истаса, бирор-бир кишини “ўқитиши” мумкин?
Ҳозир сиз “ҳамма нарсани қандай бўлса қабул қилсангиз”, “кузатсангиз ва бирлашмасангиз”, СҲни бошдан кечириш одати фақатгина мустаҳкамланиб боради.
9) Тамаддун изчил ривожланиши натижасида вайрон қилиш ёки бемаъни ҳаёт кечиришдан (ушбу қоидалардан мустаснолар янгиликлар ленталари орқали барчага маълум) кўра кўпроқ яратувчанликка ва кўпроқ жамлашга интиладиган кишиларнинг сони узлуксиз ортиб бормоқда. Аммо айнан нимани жамлаш/яратиш/такомиллаштириш керак деган саволда ҳамон чалкашлик мавжуд. Киши танлаганида у бўлажак завқ билан эмас, балки стереотиплар, ёлғон концепцияларга суянади.
a) Пул тўплаш. Киши ҳузур олиши учун керакли нарсаларни сотиб олишга унга қанча пул керак? Бир миллион доллар етарли эмасми? Пулларни консерватив банкка қўйиб, рентага яшашни ҳисобга олган ҳолда, ундан икки баравар кам миқдордаги пул ҳам етарли. Айни пайтда АҚШдабир миллиондан зиёд киши 1 млн.доллар мулкка эга. Хўш, улар бизнес билан шуғулланишни тўхтатиб қўйишдими, тижорат майдонини бошқаларга бўшатиб беришдими, ҳаётдан ҳузурланиб яшашяптими? Ҳеч ҳам. Улар олдингидай суткасига 10 соатни яна ва яна бир миллион пулни ишлаб топишга сарфлашмоқда. Бу тўплаш эмас, гиёҳвандликдир. Бу қанчалик қизиқ кўринмасин, аммо уларда ҳузурланиб яшашга вақт йўқ – улар ҳаётларини худди олмахон бетиним ғилдиракни айлантиргандай яшаб ўтишмоқда. Қанча киши бутун ҳаётини пул ишлаб топишга сарфлайди-ю, аммо сезиларли ҳеч нарсани тўплай олмаяпти?
b) Буюмларни тўплаш. Буюмлар синади, бузилиши, ўғирланиши мумкин, қисқа вақт ичида модадан чиқади, буларнинг барчаси йиғувчиларнинг ҳаётини даҳшатга айлантиради. Агар сизда яна 5 ёки 10 йил юриши мумкин бўлган автомобил бўлса, янгисини сотиб олиш нимага керак? Фақат атрофдагиларда таассурот қолдириш учунми? Худди бу жудаям заррудай озроқ қулайликка эга бўлиш учунми? Ёки бу сизни бахтиёрроқ қиладими? Агар бироз зўриқиб, кўпроқ пул ишлаб топилса, чиройлироқ машинани (ёки дала-ҳовлини, мебелни, кимда нимага майл бўлса) сотиб олиш мумкин. Кейин яна бироз пул ишлаб топилса, ундан ҳам замонавийроғини сотиб олса бўлади. Бундан ташқари, жуда кўп нарсани кредитга олса бўлади – кейин эса 30 йил ишлаб, уни узишга тўғри келади… Ахир бу гиёҳвандликка ружу қўйишмасми? Ахир харидлар бирортасини бахтли қилганми? Қимматбаҳо машиналар соҳибларининг юзларига бир назар ташланг, шунда ҳаммаси аён бўлади – уларнинг юзида бошқаларникидаги каби азоб-уқубатни, СҲни кўрасиз, балки уларнинг юзида бу кўпроқдир. Одамлар буюмлар уларга хизмат қилиши мумкинлигини унутишган ва ўзлари буюмларнинг қулига айланишган.
c) Билим олиш. Киши бир неча йилини навбатдаги дипломни олишга сарфлаши мумкин, аммо бу кўп ҳолларда унга одамлар билан мулоқотда ҳам, ишда ҳам, ҳузур олишда ҳам ҳеч қандай устунликни бермайди. Кишининг ўз аҳамиятини ҳис қилиши, албатта, ошади, аммо бу сизни янада ночор, хафагарчиликка мойил, ўзига ачинадиган, очиқлик, ёқтиришни ҳис қилишга, қувончли истакларга амал қилишга қобилиятсиз қилиб қўяди. Сиз миянгизни кераксиз нарсаларга тўлдириб ташлайсиз, кейин эса мағрурлик билан равшан миянгизда яна бир чиқиндихона пайдо бўлганидан дарак берувчи дипломни оласиз, сизнинг қўл ва оёқларингиз яна бир қатор ишларни қилишга ўрганди, аммо уларни қачон қўллашингиз амримаҳол. Маълумотлар эсдан чиқиб боради, кўникмаларни сақлаб туриш мунтазам амалиётни талаб қилади, натижада ҳаётдан ҳузурланиб яшаш ҳақида буткул унутиш мумкин. Деворда осилиб турган дипломлар, парашютист/ғаввос, парапланерист/сайёҳ сертификатлари сизга фақат кундан-кунга кўникмалар заифлашиб бораётганини эслатиб туради, сарфланган вақт ва пуллар шамолга учиб кетади, ҳозирнинг ўзида эса, сизни зерикиш, тундлик ва бошқа СҲлар қамраб ола бошлайди, сизда умуман қувончли истаклар бўлмайди.
d) Фарзандлар ва неваралар. Бу худди миллиардлаб одамлар ўз ҳаётларини қуядиган тубсиз бочкага ўхшайди. “Мен фарзандларим учун яшаяпман” – шу гапни эшитганмисиз? Ҳар қадамда. Аёл туғади, кейин унга қувончли истакларни излаш зарурати керак бўлмайди – бунга унинг вақти йўқ, энди унда миллионта “қилиш керак”, “бажаришим зарур”, “маъни бор” ва ҳоказолар мавжуд. Мингта ташвиш, бошқа ҳеч нарсага вақт йўқ, шу жумладан “болалар учун ҳаёт” – бу фақат миянгиз ғовлаб кетгунча ўзингизга гиёҳванд моддани санчиш эканини тушуниб етишингиз учун ҳам. Болалар ота-оналари “улар учун яшашини” мутлақо истамасликлари ҳақида гапириб ўтиршга ҳожат йўқ. Бу билан сиз уларни тили, бўш вақти ва машғулотларни танлаш эркинлиги йўқ жонзотга, буюмга, қулга айлантириб қўясиз – улар узлуксиз, кўп ҳолларда эса примитив, дағал жисмоний ва руҳий зўравонлик кўринишидаги ғамхўрликдан озод бўлишни исташади. Киши қанчалик “фарзанди учун” кўп яшаса, унда бу гиёҳванд “тарбия”га ружу қўйиш шунчалик кучли бўлади. Агар тарбия “муваффақиятли” кечган бўлса, унда итоаткор ва ўлик механизм вояга етади, энди улар ё зерикиб ўтиришади, ёки бошқа оила аъзолари билан бир-бирини кемиришади, ёки ўзларининг гиёҳвандликка ружусини невараларга кўчиришади. Агар тарбия “муваффақиятсиз” кечган бўлса, унда болалар ота-оналарини узоқроққа “жўнатишади” ва СҲ янада катта куч билан уларни босиб олади.
Бу каби яна кўплаб мисолларни келтириш мумкин, ва уларнинг барчасини битта нарса бирлаштиради- инсон тўплаш объектини хато тарзда танлайди, ҳам тўплаш жараёнида, ҳам унинг якунлари бўйича ҳам у кучайиб бораётган СҲ ва таассуротлардан ошиб бораётган наркобоғлиқлик, тўпланган нарсалар натижаларини сақлашда ва фойдаланишда ошиб бораётган ўзига ишонмасликни, маъносиз яшаб ўтилган ҳаёт ҳиссиётини бошдан кечиради. У тешик тоғора олдида қолади, ва ёки якуний ва жадаллик билан емирилади, ёки ўз-ўзини ҳаёти бекорга ўтмаганлиги ҳақида шак-шубҳасиз ёлғон ўз-ўзига ўгитлар билан ўзини ахмоқ қилишга, ва янги ва янги тўплаш объектларини излашга, уларнинг ҳаётини бахтли қила олмасликларининг кўриниб турган қобилиятсизлигига кўзни юмишга мажбур бўлади.
Булардан фарқли равишда БЙА кишинг қўлига тўплашнинг ноёб объектини беради– унинг энг равшанлашган объектларининг таркибий қисми – яъни у “ўзида бўлган” нарсани эас, балки унинг ким эканлигини. РаИ дунёсида саёҳат қилиш учун, тирик бўлишдан бошқа ҳеч нарса талаб этилмайди. Тўпланган “мулк” ни тортиб олишнинг иложи йўқ, у қаримайди, айнимайди ва чандан тозалаб туришларини талаб этмайди. Бу инсон учун у неча минг йиллардан буён яшаётган боши берк кўчадан чиқишнинг мутлақ, нодир имкорониятдир..
01-08) Кучли СҲлар йўқ қилинишига қараб, сиз доим ҳис қилган, аммо йирикроқларининг фонида сезмай қолган бир тўп “майда” СҲлар мавжудлигини аниқлайсиз. Бу кашфиёт РаИни кучайтириш истагини намоён этиш натижасида ёки гўё барча СҲни тўла-тўкис йўқ қилаётган бўлишингизга қарамай, РаИ олдингидай кам ва заифлигининг сабабини излаётганда юз беради. Бу ҳолатда “қалинлаштириш”ни амалга ошириш лозим – олдинлари сиз “3” ёки “4” жадаллиги билан белгиланганларни, энди “10” сифатида белгилайсиз, шу тарзда сиз олдинлари ҳатто қайд этмаган “майда” СҲлар жадаллик бўйича сезиларли баҳони олишади, аниқлана бошланади ва йўқ қилинади. Эски шкала бўйича 3 дан 10 гача баҳоланган СҲлар энди “ўзгариб турувчилар” сифатида белгиланади.
Мутлақ назоратни амалга ошириб туринг ва Сҳнинг энг майда намоёнларини ҳам қайд этишга ҳаракат қилинг, ҳатто СҲ бор-йўқлигига яхши ишонч ҳосил қилмаган пайтингизда ҳам бу ишни бажаринг. Натижада ярим соат ичида сиз олдингидай беш-олти СҲни эмас, балки 50, 100 та СҲни ҳис қилишингизни билиб оласиз! Улар жуда майда бўлиб кўринади, лекин уларни тўла-тўкис йўқ қила бошлаганингизда РаИ кескин тезлик ва жадаллик билан намоён бўла бошлайди. Шунда “майда” СҲлар РаИни тўхтатиб қўйяптими, демак улар унчалик ҳам майда эмаслиги ойдин бўлади, уларни йўқ қилиш эса РаИнинг кескин кучайишига олиб келади. Сифатли бажарилган қалинлаштириш доим шунга олиб келадики, олдинлари сиз СҲнинг бир нечтасини қайд қилган жойингизда, улар ўн баравар кўпроқ эканини билиб қоласиз. Қалинлаштириш амалиёти чоғида мен кунни беш дақиқаларга бўлиб чиқишни ва СҲлар сонини қайд этиб боришни (ва уларни албатта йўқ қилишни) таклиф қиламан. Кунингизни 5 дақиқалик ажратмалар билан қанчалик кўп тўлдирсангиз, қалинлаштириш иши ҳам шунчалик муваффақиятли кечади. Агар бу иш билан суткасига бир неча соат давомида шуғулланилса, унда бир неча кун ичида “майда” СҲларни сезиш ва йўқ қилиш бўйича сиз истаган одат шаклланади. Микро-СҲларни йўқ қилиш техник жиҳатдан жуда оддий, аммо юқори даражадаги эътиборни талаб қилади – улар шунчалик майда, шунчалик сезилмайдиган даражадаки, уларни тўла-тўкис йўқ қилишга диққатни жамлаш қийин. Уларни эътиборсиз қолдириш – хавфли ва исрофгарликдир. Улар СФни қамраб олган ва РаИни тўсиб қўйган ҳолда бирин-кетин пайдо бўлгани учун хавфли. Микро-СҲни тўла-тўкис йўқ қилиш, кутилмаган равишда РаИ жадаллиги ва давомийлигининг кескин ошишига олиб келгани учун ҳам исрофгарлидир.
СҲ ҳажми камайиши ва РаИ ҳажми ошиши билан “узун кун эффекти” юзага келади ва мунтазам равишда кучаяди. Сиз олдин бир ҳафта, икки ҳафта, бир ойда қанча кечинмаларни ҳис қилсангиз шунчасини бир кунда ҳис қилишингиз мумкин бўлади. Бу айниқса, кундаликлардаги ёзувларни солиштирганда, кашфиётларнинг сони ва аҳамиятини таққослаганда яққол кўринади. Бу қалинлаштириш амалиётини ўтказганда айниқса ёрқин ҳис этилади. Натижада фақат шунинг ҳисобига ҳаётнинг реал давомийлиги ўн бараварга ошади.
01-09) Кўп ҳолларда киши на РаИни, на СҲни қайд этади – “ҳеч нарса юз бермайди”. Бу шу дақиқада СФ борлигини билдиради, чунки СФ ва СҲ йўқ бўлган пайтнинг ўзи РаИ ҳисобланади. Бу СФ худди шундай номланади: “ҳеч-нарса-юз-бермаяпти” (“ҲНЮБ”). Агар ҲНЮБнинг жадаллиги суст бўлса, унда тез-тез ИҲ намоён бўлади, унда бу СФ “оч рангдаги тунд ҳолат” (“ОРТҲ”) дейилади. Инъикосларнинг учаласини, яъни мамнунлик, ҲНЮБ ва ОРТҲни “МҲО” сифатида ифодалайман.
Кучли ва тез намоён бўладиган СҲларни йўқ қилиш якуний босқичга ўтар экан МҲО бор бўйига туради, чунки улар РаИ билан мутлақо тўғри келмайди. Кўп йиллардан буён СҲлардан азоб чекиб келаётган ва МҲОни азоблардан қутилиш деб ўйлаган киши учун улардан воз кечиш жуда қийин. Баъзида киши боши билан кўнгли беҳузур бўлмагунча, унда РаИга интилиш пайдо бўлмагунича, шу ҳолатларга “шўнғиб” кетади, аммо шундан кейин ҳам МҲОни ҳис қилишни хоҳлаш одатини енгиб ўтиш мураккаб вазифа ҳисобланади.
МҲО фонида ИҲ истаги кучли намоён бўлади, уни кўп ҳолларда “таассуротлар истаги” (“ти”) ҳам дейишади. “Ти” тушунчасига киши ИҲни ҳис қилишни мўлжаллаётган барча ҳаракатлар истагини ҳам киритамиз. Бу – китоб ўйиш, кино кўриш, гаплашиш, баъзида эса “ёлғондакам амалиёт билан шуғулланиш”, яъни амалиётни, унинг фақат ташқи шаклидан нусха кўчирган ҳолда, имитация қилиш (имитациянинг кўп учрайдиган шакли – бу амалиёт тўғрисидаги беҳуда гаплар). МҲО ва “ти”ни енгиб ўтиш учун мен иложи борича фаол тарзда формал амалиётлардан фойдаланишни маслаҳат бераман, масалан, истакни (РаИни ҳис қилишни) овоз чиқариб айтиш, РаИни яратиш, ҳиссий силлиқлаш ва ҳ.к. Формал амалиётлар, агар кунига камида 1000 та акт бажарилганидагина, самарали бўлади. Бунда оптимал вариант 20-50-100 тадан актларни ўз ичига олган сериялардир, ҳар бир серия РаИни эркин излаш, РаИга “қулоқ солиш” билан якунланиши лозим.