Мундарижа:
03-02-01) Истак билан ишлашнинг уч босқичи.
03-02-02) Мамнунлик истаги.
03-02-03) Рж.селекцияси учун зарур ҳаракатлар.
03-02-04) Истак турлари-синфларга бўлишнинг қисқа мисоли.
03-02-05) “Шароит” яратиш истаги-барчасидан кўра бу шарпа ортидан қувиш.
03-02-06) Бири бири асосида СТ ва РаИ пайдо бўлиши.
03-02-01) Тўғри йўл амалиётида истак билан ишлашнинг учта бошланғич босқичини ажратиш мумкин:
I) Хурсандлик истагини амалга ошириш ва қидириш(хи) – шунингдек, олдиндан сезиш минимуми каби баравар юз берувчилар. Механик истакларни фарқлаш ва йўқотиш (ми) – шунингдек шундай йўл тутишнинг механик одатлари туфайли бўлганлари, аксинча салбий эмоциялар туфайли, асоссий тушунчалар туфайли.
II) Иккинчи босқич рақобат бошланганда бошланади хи(рхи). У спазмалиги билан, хурсандик истакларини амалга оширишнинг ошиғичлиги билан (хиа). , хи ни амалга оширишга вақтнинг даҳшатли тарзда етмаслиги, фарқлаш ва қабул қилиш таҳлилининг йўқлиги билан ифодаланади. Айниқса қавариқ ушбу эффектни жинсий истакларни амалга ошириш мисолида кузатиш мумкин (РаИ), чунки жс энг шафқатсиз, қаҳрли тарзда босилади, 2-3 ёшдан бошланади (эротик ва жинсий истаклар равшан намоён бўлган ёшда) ва одам амалиёт билан машғул бўлишни қарор қилгандаги вақтга қадар бошланади. Бундай бутун бостиришдан кейин истакларнинг гиперкомпенсацияси даври келади (гкд), одам гўё тўхтай олмайди-бир суткалаб онанизм билан тинмай шуғулланади, нима билан жинсий алоқа қилиш мумкин бўлса барчаси билан жинсий алоқа қилади, унга барибир, жинсий алоқа қилмоқчи бўлган киши яширилганми, йўқми ёки жудаям эмас ёки ҳатто жуда …эмас, бошқа истаклар бостирилади, тўйиниш бўлади, чарчаш, заҳарланиш, лекин у барибир ўзини тамом бўлган ҳис этмагунча жинсий алоқада бўлаверади. Шунингдек, шу нарса маълумки, узоқ кучли ва азобли очликни бошдан кечирган одамлар (мисол учун концлагерларда) кейин кўп йиллар давомида овқатни доимий ютишдан қутула олмайди, шкафларда ва ёстиқ тагида бемаъни тарзда овқат заҳираларни сақлашдан қутила олмайди.
Гкининг нохуш оқибатларига қарамасдан, қочиб қутилиб бўлмайди-бу даврни яшаб ўтиш зарур ва яшаш ва олға кетиш зарур. Агар сен оёғингни синдирсанг-бир ой давомида ёки икки ойда ҳаракатда анча чекланасан, суяклар яхши бўлмаганча-бу оёқни умуман кесиб ташлашга баҳона бўладими? Худди бу ерда ҳам шундай – йиллар, ўн йиллар давомида сен ўзингда энг кучли истакларни босдинг, жумладан жуда кучлиларини ҳам. Сенинг истакларинг, қўпол гапирганда, шафқатсиз тарзда синдирилган. Шу туфайли соғайиш маълум вақтни олиши ва бу туфайли ёмон ҳолат келишидан қутилиб бўлмайди,
Гки жараёни не қадар тезда тугаса ва турли хи ни амалга ошириш даври билан алмашинса, шу қадар истакни амалга ошириш вақтида ва ундан кейин келгуси таҳлил ортидан келувчи уни амалга ошириш тажрибанг катта бўлади.
Гки интенсивлиги тўхташига кўра, хурсанд ва қизиқарли рхи куч олади ва у билан бирга кхи. .
III) СТ чайқалиши билан боғлиқ кхи кучайиши, (барчасига вақти йўқлигига норозилик; тушга вақт етмаслигидан чарчаш; ушбу муаммони ва бошқаларни ҳал қилиш учун усул кўринмаслигидан ноиложлик ҳисси), ёқимсиз ҳолатни бас қилиш истаги ва РаИниучинчи босқичга ўтишига олиб келиш-одам аста секин бошлайди:
а) Рхидан кейин ва вақтида намоён бўлувчи қабул қилишни фарқлаш
б) Ушбу идрокларни таҳлил қилиш-аслида улар исталганми; қай даражада; аслида амалга ошириш айнан ушбу истакни исталган ҳолатга олиб келадими; қайис даражада унинг истаги тушунчалар, одатлар ва хавфлар билан кафолатланган, қандай-олдиндан сезиш; ҳақиқатан ҳам олинган натижани фақат айнан шундай кўринишда истаймиз; ҳақиқатан у бутун рхи жараёнида олдиндан сезишни бошдан кечирган ва бошқалар.
в) Хи селекцияси билан машғул бўлиш
03-02-02) Кўпинча шундай бўлади, бошловчи амалиётчилар излаш ўрнига ва хи ни амалга ошириш ўрнига тушунчани алмаштиришни амалга оширади-“онангни тинглашинг керак”ўрнига “тўғри амалиётчига нима қилиш керак бўлса шуни қилиш керак” каби намоён бўлади. Хи устида қандай тушунча ҳукмронлик қилмасин, натижа доимо берк бўлади, СТ, оқарганлик ва одатийлик, ҳаётдан жирканиш. “Тўғри амалиётчи”нинг бундай ҳолати кўпинча машғул бўлади ва мамнунлик истаги бўйича мамнунликни кучайтириш ва рўёбга чиқаришга олиб келувчи амалга ошириш истаклари. Ваннахонага кириб детектив ўқигинг келади? Мумкин эмас, “яхши амалиётчилар” бундай қилмайди. Компьютер ўйинини ўйнаш? Мумкин эмас-бу уят-сен ҳақингда бошқа “амалиётчилар” нима деб ўйлайди? Ҳукм қилувчи юзларга эга миф башараларининг ибратли тимсоллари бахтсизнинг тасаввурида буғилади. Осмонга қаровчи чуқур нафратланиш билан Бодханинг қатъий қозиси аста секин бутунлай нафратли ва жирканч хислатларини қўлга киритади-унга тупиришни истайсан ва “ўз амалиётинг билан мендан чекин! Мени тинч яшашга қўй!”.
Агарда бошловчи амалиётчи мамнунлик ҳақида ёзса, унда энг кам ҳолда у бундай ёзади: “ўтирибман-мамнунлик ҳис этаяпман ва энди ундан беҳузур бўламан, жонга тегди, у билан курашишни истайман, РаИни бошдан кечиришни истайман, ўзимни тирик ҳис қилишни истайман”. Одатдагидек, умуман бошқа нарса ёзилади-“мамнуниятни бошдан кечиришни истайман, гарчи уни йўқотиш ЗАРУРлигини билсамда”. Бундан “йўқотиш” сўзи “зарур” сўзи билан мос келмайди, мамнуниятли истаклар билан эмас “зарур” сўзи билан руҳлантирилган ҳаракатлар янада ҳаётгдан катта нафаратланишга олиб келади.
СТдан ташқари ҳеч нарса рўй бермайди, агар сен мамнуниятни йўқ қилсанг, буни бажариш тушунчасидан чиқиб кета олсанг рўй бермайди. Сен СТ, СФдан заҳарланиб кўп йил яшадинг ва ҳатто бу ҳақда билардингки, буларнинг барини бошдан кечирмаслик ҳам мумкин. Ҳозир, бундай билим бор экан, РаИнинг қандайдир тажрибаси ҳам бор ва СТнинг қандайдир малакалари ҳам бор, мамнунлик биринчидан мумкин бўлиб қолади, иккинчидан ҳатто энг исталган идрок бўлиб қолади. Сен мамнунликка тўйинганингча қанча вақт ўтади ва сен ҳаётдан янада кўпроқ мамнуният олишни истаб қоласан, РаИни бошдан кечирасан-номаълум. Лекин аниқ тарзда бу мамнуният тажрибаси қанча кўп бўлса, шу қадар тез рўй беради, СТни сен йўқ қилганда кўпроқ мамнуният бўлади.
Мамнуниятни бошдан кчиришни истаганлар учун (ғамғинликни йўқ қила бошлаганлар учун-мамнунлик истаги доимо оқибатида ёвуз ёки башараг айланганларда мамнунлик истаги мавжуд бўлади) ўзига мамнунлик бу ҳозирги вақтда жуда жозибадор ҳолат, уни жуда кўп ҳолларда бошдан кечиришни истайсан деган ҳисобни ўзингга бериш мақсадга мувофиқдир. Ҳа, РаИ бўлганда-бу янада қизиқарли ва жозибадор, лекин барчаси айнан мамнунлик-бу ҳозир сенга ҳаммасидан кўра кўпроқ исталганидир. Агарда у шундай бор бўлса, у ҳолда ушбу хи га мувофиқ мақсадга лойиқдир.-мамнунликка эришиш учун ўз мақсадини қўйиш-СТни йўқотиш, ўз ҳаётини мамнунлик учун кўпроқ имкон бўлиши учун ўзгартириш, истакни қидириш, ҳатто агар улар орасида тўхтамасдан кунлаб телевизор кўриш истаги бўлса ҳам.
Кейин эса-келгусида-агар қачон бундай бўлса, аслида сен РаИ ни бошдан кечириш истагини бошдан кечирасан, у ҳолда бу истак осон ўз йўлини ҳозирлайди ва мамнуниятни йўқотиш азоб берувчи эзиш билан алмашинишни бас қилади, аксинча шод ва ижодий жараён бўлади.
03-02-03) хи нинг самарали селекцияси учун қуйидаги ҳаракатларга мурожаат қилади:
*) рхи жараёнида танаффус қилиш, идрокни фарқлаш
*) хи янги конкурсини бундай танаффуслар ўтказади
*) шартланган хиралашиш касби англанган таркибий истакларни йўқотиш ва олдиндан сезишни кучайтирмаслик, аксинча уни заифлаштиради
*) ҳозиргина амалга оширилган истакни йўқотиш, лекин бошқа хи конкурсида ўйнаган, шунингдек ёпишганни енгиш, из қолдириш, ва ҳозирги вақтда хи га анча кучли таъсир ўтказишни бошлаш, концепциялар таъсиридан қатъий назар (мисол учун, “бошланганни тугатиш керак” лиги ҳақида) ва СТ (мисол учун бирини тугатмай бошқасини бошлаган одам сифатида сен ҳаққингда ўйловчилар томонидан СМ қўрқуви)
*) келгуси мамнунликка эга бўлиш учун шароит яратишга йўналтирилган хи ни таҳлил қилиш. Кўпинча одам унинг ютуғини олдиндан сезишни бошдан кечириб, қандайдир бир мақсаднинг кетидан боради, айни вақтда элементар анализ шуни намоён қиладики, эришилган ютуқ бутунлай исталган шароитларга ёки идрокка олиб келмайди.
*) РаИ ва мамнунликка “лаззатланиш”ни анча диққат билан чеклаш.
*) РО, РаИ, ОЭС рхи вақти бўйича назорат қилиш.
03-02-04) хи ни кузатиб, уларни турларга бўлиш осон:
а) исталган идрокларни ҳозироқ олиш
б) келгусида исталган идрокларни олиш учун шароит яратиш
Истакнинг биринчи турини ўз навбатида қуйидагиларга бўлиш мумкин:
а1) РаИни бошдан кечириш истаги
а2) мамнуниятни бошдан кечириш истаги
а2) туридаги истаклар орасида мана буларни осон ажратиш мумкин:
а21) нарсалардан фойдаланиш ва қўлга киритишдан мамнунлик олиш ситаги, шароит
а22) ушбу сўзнинг кенг мазмунида рейтингни қўлга киритишдан олинган мамнуниятни бошдан кечириш истаги . Рейтингни қўлга киритиш – даҳшатли тарқатилган юқумли мараз. Одамда миллион долллар бўлса, бунинго ўрнига хи ни изласа, у миллионерлар рўйхатида юқорироқ ўрин эгаллаш учун 2 миллион олишни истайди. Агарда дугона кўйлак сотиб олса, яна ажойиброқ ва чиройлироғини сотиб олиш лозим. Ҳар бир киши ўзига ўзи қатнашувчи ва юқори ўринни мўлжалловчи бир тўп рейтингни ўзига танлайди ва бутун ҳаёт тўхтовсиз бу ўрин учун курашади, ўзига бу наркотикка мойилликнинг типик шакли деб ҳисоб бермасдан ва ҳеч қандай РаИга мойилликни сезмасдан у бошдан кечирмайди, ва ҳатто ҳеч қандай мамнуният йўқ, чунки пойга тўхтовсиз ва кенгқамровли.
03-02-05) Шароит яратиш истаги-қисман бу тўлиқ уйдирма-шарпа кетидан қувиш. Мисол учун, одам йиллаб олий маълумот олиш учун катта ҳаракат қилади (чунки аминки, бу унга мос иш топиши зарурдир), ўзининг барча истакларини босиш, жисмоний ёйилиш ва текшириш учун икки кун ҳам сарфламаслик –аслида бу зарурдир 5 (!!!) йил ҳаётни бу қоғозни олиш учун сарфлаш? Аслида дипломсиз фойдали ва қизиқарли ишни топа олмайдими? Агарда у ўз карьерасини ҳозирдан бошласа, -5 йилдан кейин, унинг тенгдошлари университет деворларидан бўш кўзларда чиқса, ҳаётга нафрат билан чиқса, амалий малакаларга тўла ҳолда, ўз қадр қимматини ўта ҳис қилиш билан улар касбий нуқтаи назардан тирноғига ҳам арзимайди? Аслида уйланиш зарурми? Оилавий ҳаёт шу қадар жозибадорми? Одамлар йиллаб келин ёки куёвга мулозамат қилиб юради, лекин оилавий ҳаёт билан тўлиқроқ танишиш учун бир ҳафта вақтини сарфламайди, оилавий ҳаётнинг бутун даҳшатларини кўриш учун вақти йўқ.
Сен биринчи, бошқаси, учинчисини топсанг, шарпа кетидан қувасан, тўхташ ва аҳмоқлик каби олдинга кетишни бас қилиш истаги пайдо бўлади-юқорида келтирилган ҳаракатларни бошлаш истаги туғилади-амалга оширишда танаффус қилиш, фарқ қилиш, таҳлил қилиш ва бошқалар.
Ҳайратомуз, лекин одатдагидек одамлар ўзига РаИни ҳозироқ бошдан кечириш мумкин деб ҳисоб берадилар-ҳеч қандай қўшимча шартларсиз ва шароит яратиш жараёнида. Сийқаси чиққан бўлиб эшитилсада-ҳозироқ бахтли бўлиш мумкин, лекин бу аниқлик доимий бўлиши учун, қуйидаги турлардаги истаклар мувозанатида нуқсон тўғриланган бўлиши учун бу аниқлик доимий бўлди а) ваб), ушбу амалга оширишнинг ўзида тажриба керак бўлади, шуниндек кузатиш тажрибаси, таҳлили.
03-02-06) Қизиқарли қонунга асосланганлик:
1а) СФ, СТ бўлганда-СФ ва СТнигини бошдан кечиришни исташади. РаИ ҳақида фикрлар, амалиётчиларда фақат янги СТни чақиради.
1б) СФ тўсатдан бирдан РаИ чақнашига йўл олса-бу пайтда даҳшатли тарзда РаИни бошдан кечириш доимо ва ҳеч қачон СТни бошдан кечиришни исташмайди.
2а) РаИ бўлганда, фақат РаИни бошдан кечиришни истайди. РаИ ҳақидаги фикрлар, амалиётчилар тўғрисида жонланган омилларга айланади, бу РаИнинг янги жонланишига олиб келади.
2б) РаИ орасида тўсатдан одат бўйича СТ чақнаши пайдо бўлса, бу онда бу СТ қандайдир бир мўжизавий, нафратланарли, мудҳиш бўлиб кечади-бу лаҳзада даҳшатли СТни ҳеч қачон бошдан кечиришни истамайди.
Шу тариқа, мавжуд фарқ борки, РаИ чарақлаши каби СТ асосида СТ чарақлашида РаИ асосидаги каби кечади. Бу кузатишга суяниб, тадқиқот ўтказиш мумкин-қизиқарли хулосалар чиқариш мумкин, фараз қилиш, одам идроки тузилиши тўғрисида гипотеза чиқариш мумкин. Бундай тадқиқотдан қандайдир эксперимент ўтказишнинг хурсанд истаги пайдо бўлиши мумкин.