Мундарижа:
07-02-01) Ҳис этиш.
07-02-02) Илм.
07-02-03) Тадқиқотчи тутган ўрни.
07-02-04) Эволюция ўлчови.
07-02-05) Эволюция қонунлари эҳтимоллиги.
07-02-06) Яширин ўлчовлар назарияси томонидан эволюцияга назар ташлаш.
07-02-01) Аждарҳо нафас чиқаришидаги танаффус (қаранг. 07-01-23) кўпинча зерикиш, хиралик, одатийлик хуружлари билан бирга келади. Улар рўёбга чиқиши учун мавжуд ҳислар қизғинлиги жуда кам, фақат хираликни ўчириш учун нимадир қила бошлашни қилгина келмайди, чунки қи янги куч билан уйғонганда, (мана менинг идишим ювилмаган) бу фақат бир моментни ажратади, анча чуқур ва узоқ давом этувчи айнишга олиб келади, СҲ ва СОни, лоқайдликни уйғотади. Ва ўшанда сен хираликни юзма юз учратишга қарор қиласан: механик ҳаракатларни суқмаслик, уни бошдан кечириш, уни фарқлаш, ҳозир нима рўй бераётганини фаҳмлаш, ушбу нохуш ҳолатни бас қилиш истагини бошдан кечириш, ваҳима хуружларини йўқотиш, зерикишни эсдан чиқариш учун ва бошқалар учун нимадир қилишнинг спазматик истагини йўқотиш. Баъзи пайт РаИ эҳтироси пайдо бўла бошлайди, ва хиралик муҳитида ушбу эҳтирослар жуда равшан ва теран бўлиб туюлади. РаИ эҳтироси кескин фарқи ҳукрон хиралик ила 3 ва 6 қизғинликдаги РаИ кескин фарқига қараганда анча юқори. Бундай моментда, бундай кескин фарқдан фойдаланиб, РаИ эҳтирослари “чуқурлик” сўзлари билан акс садо берувчи алоҳида хусусият касб этишига диққат қилиш мумкин. Бу хусусиятни нафақт мен томонимдан келтирилган мисолда эмас, балки бошқа бир вазиятларда ҳам фарқлаш мумкин.
Яна бир жарангдор тасвир: «қобиқ гўё тешилади», «ичидаги дунё ва ташқарисида гўё ҳажмий бўлиб қолади». Идрок ва унинг ифодасини диққат билан фарқлаш зарур. Юқорида келтирилган мисолда, зерикиш муҳитида тўсатдан РаИ эҳтироси, чайқалиши пайдо бўлади, модомики биз “ушбу РаИ қизғинлиги хусусияти” ёки қисқача “РаИ қизғинлиги” борми, ёки “ушбу РаИ теранлиги хусусияти” ёки қисқача “РаИ теранлиги” ни фарқлаш оламиз. Бундан муваффақият билан “РаИ теранлиги”ни мен “ушбу РаИнинг 13 рақами хусусияти” деб айта олардим, кейин эса 13 рақамли хусусият “теранлик” сўзида акс садо беришини таъкидлай олардим.
РаИ теранлшиги борасида гапириб, шуни таъкидлаш мумкинки, гўё “теранлик” сўзининг ўзи бизда нимадир маконга оид, кўламли (кўл туби) нарса билан бирга келишини таъкидлаш мумкин, ва ушбу РаИ хусусиятининг бошқа акс садо берувчи ифодалари шундай ёки бошқача тарзда кўламлилик, ҳажмийликка бириккан сўзларга мурожаат қилади. Бунда, табиийки, “РаИ тубига” чизғич тиқиб бўлмайсан, тош ташлай олмайсан, яъни биз жисмоний мазмундаги ҳеч қандай вақт маконини РаИда қабул қилмаймиз.
РаИнинг ҳар қандай равшан эҳтирослари ҳам “теранлик” ёки “барчасини қамраб олиш” хусусиятига эга бўлавермайди . РаИ “ёрқин” (ёки қизғин) бўлиши мумкин, лекин “теран” ва “барчасини қамровчи” бўла олмайди. Ва аксинча – ҳатто РаИ заиф қизғинликда биз “теранлик” деб ифодайлайдиган хусусиятларга эга бўлиши мумкин. Бу ерда РаИ таърифи ва жисмоний жараёнлар ўртасидаги мавжуд фарқ намоён бўлади. Улардан олинган сўзлар (ёрқинлик, теранлик) РаИ хусусиятини акс эттириш учун қўлланилади, ахир қандайдир бир муҳитда жойланган лампочка яққолроқ, ёрқинроқ (қизғинроқ) ёна бошласа, унда ундан келаётган ёруғлик ҳам теранроқ ва кенгроқ ушбу муҳит ичига кира бошлайди.
Шу тариқа, РаИ улар ўртасидаги ҳеч қандай кўринарли алоқасиз турли хусусиятларга эга бўлиши мумкин. Шунигина тасдиқлаш мумкинки, сен не қадар равшанроқ ва тез тез РаИ бошдан кечирсанг, теранлик ва кенг қамровлилик ва жозибадорлик шу қадар тез тез намоён бўлади.
“Теранлик”нинг худди шундай хусусиятига эга РаИ эҳтироси ҳайратомуз идроклар билан бирга келади. Ушбу ҳису идрокларни ифода қилишга уринганингда, муқаррар кўриш тимсолларига мурожаат қила бошлайсан, атамаларда қабул қилинган ҳиссиётларни, кўриш ҳисларини тасвирлай бошлайсан. Агарда сен ҳисларни чеклаш ва уларни тасвирловчи сўзларни чеклаш учун зарурий зўр беришларни қўлламасанг, сени тинглаган одамни ҳам, ўзингни ҳам гангитиб қўяди. Ушбу ҳисларни кўришга оид ҳислар атамалари билан тасвирлашинг (шунингдек, кўриш ҳислари) ушбу ҳислар кўриш ҳислари эканлигини билдирмайди.
Шу каби яна бир мисол бор. Кўпинчи қизғин равшан муҳит (ҚРМ) гўё сенинг ўзингни ҳам, барча атрофдагиларни ҳам ёриб ўтувчи ғалати “олтин ёғду” билан бирга келади. Бунда сен ўз кўриш ҳисларингни таҳлил қилишинг мумкин ва сен турган жойнинг ёритилганлиги кучаймаганини таъкидлашинг мумкин (у ҳатто камайиши ҳам мумкин). Қуёш нури шубҳасиз олтин ёғдусининг ушбу ҳислари билан акс садо беради ва бор йўғи у акс садо беради, лекин улар ҳисобланмайди. “Олтин ёғду” ҳиссини тасвирлаш бўйича ҳар қандай сенинг уринишларинг кўриш тимсолларидан фойдаланишга олиб келади, чунки сени тингловчи одамда хира, ўрнашиб қолган тахмин пайдо бўладики, унга кўра сен қандайдир бир ўзига хос кўриш ҳиссини айнан тасвирлайсан, шунингдек у сен томонингдан ҳис қилинувчи ҳислар скандхасига тегишли бўлади. Шу билан бирга сенда тўлиқ аниқлик бўладики, бу ҳисларга озгина ҳам алоқаси бўлмайди. Кейинги қадам сифатида сен ушбу ҳисни РаИга айнан тенглаштиришга уриниб кўрасан. Буларнинг барчаси РаИ эмас. Мен алоҳида Раи сифатида эмас, “РаИ хусусияти” сифатида ушбу ҳисларни шу сабабдан ифодалайман. Биринчидан, РаИ ушбу ҳисларсиз ҳам намоён қилиниши мумкин, иккинчидан мен “теранлик хусусияти”деб таърифлаган ҳислар турлича РаИларни бошдан кечирганда мутлақ бирдай кўринишда юзага чиқарилган бўлиши мумкин. Айнан шунинг учун “хусусият” сўзи менга анча аниқ туюлади– материал объектлар билан нисбат берган хусусиятларга ўхшаб. Олмани идрок қилиш биз “қизил” деб номловчи ҳислар билан бирга келади. Бизда бунда равшанлик мавжудки, “қизил” олма нави эмас, ва бизда яна шу нарса бўйича тажриба мавжудки, бошқа объектларни идрок этиш худди шундай “қизил” ҳисси билан бирга келииши мумкие. Шу туфайли, биз буни “хусусият” деб атаймиз ва шу тариқа “объект”ни идрок қилиш ва “унинг хусусияти” ҳисларининг зарурий алоқасининг йўқлигини тасдиқлаймиз.
Бизнинг одатий дунёмиздаги каби “қизил” “қизил деб ҳисобланган” нарсасиз бўлмайди, шу каби “теранлик” “теран, чуқур деб идрок қилинувчи РаИ” сиз алоҳида бўлмайди.
Шу тариқа, РаИ идроки “гўё кўргандайсан, жин урсин” каби ғалати ҳислар билан, ва заррин нур ва теранлик, кенг қамровлилик ва жозибадорлик билан бирга келиши мумкин–ва буларнинг барчаси РаИ ҳам, ҳиссиёт ҳам эмас –балки мутлақо бошқа нарса.
СҲни таърифлаганда, биз ҳам “теранлик” – “теран сиқилиш” сўзини қўллашга мурожаат этишимиз мумкин. Шуни таъкидлаш жоизки, СҲга тадбиқ қилинувчи “теранлик” эпитети РаИ борасида “теран” атамасига ҳеч қандай алоқаси йўқ. “Теран қайғу” тўғрисида гапириб, ушбу қайғу туфайли намоён бўлувчи унинг юксак қизғинлиги, унинг бошқа идрокларнинг ўрнини алмаштириш юксак даражаси, бошқа СҲ ларнинг анча миқдори, турли фикрлар, ҳиссиётларни назарда тутади.
РаИдан бошқа ҳеч нарса биз “РаИ теранлиги, туби” деб таърифлаган ўша ўзига хос, ноодатий ҳислар билан бирга келиши мумкин эмас. Тескариси ҳам тўғри – агарда “теранлик”нинг худди ўша ҳисси бор бўлса, ўша лаҳзада муқаррар тарзда баъзи РаИ ҳам мавжуддир.
“Теран РаИ”ни таърифлаб, биз муқаррар тарзда ҳаёт тўлақонлилигининг юқори даражаси билан бирга келувчи сўзларни қўллаймиз – «гўё қобиқ ёрилган», «гўё дунё ҳажмий бўлиб қолган», «гўё олдимда ақл бовар қилмас кенгликлар очилган» (бунда аслида қандайдир янги имкониятлар борасида ҳеч қандай равшанлик пайдо бўлмайди ва умуман “гўёки ҳиссиёт”, “теранлик” каби айни ушбу ҳисдан ташқари ҳеч нарса вужудга келмайди, фойдаланилувчи сўзлар эса –бу фақатгина акс садо берувчи тимсоллардир).
Кастанеда ўқувчиларга маълумки, –Дон Хуан не қадар узоқ вақт “гўёки ҳиссиёт” нинг ушбу таъсирига йўл йўриқни сақлаш, ва шунга қарамай одатий кўриш ҳисси билан унинг аралашувчидан қочиш учун “гўёки ҳиссиёт” каби ушбу идрокни таърифлашга уринди. Бу унинг жудаям уддасидан чиқмади, чунки Кастанеда, унинг ҳисобларига кўра, аввал доимо “ҳиссиёт”га эришиш учун айнан кўздан фойдаланарди. Охир оқибатда Дон Хуан уни оддий кўриш ҳиссидан жиддий фарқини кўрсатиб “ҳиссиёт” сўзини қўллашни танлади. Ва уни тушуниш мумкини, қачонки “ҳиссиёт” мавжуд бўлганда, хоҳ сен қарсиллат, лекин сен айнан “гўёки кўрасан”, бу мутлақо ҳақиқат “гўёки кўрасан”, ва бу “кўз билан ҳис қилиш” эмаслигини тушуниш учун фарқлашга куч ишга солишинг зарур. Кастанеда китобларида “ҳис қилиш” атамаси ёки қўштирноқда ёки қия босма ҳарфда қўлланилади. Бундай ҳисларнинг яна бошқа мисолларини Рамакришнада учратиш мумкин, у ҳам шунчаки у ҳар қандай вақт Кали маъбудасини у олдида турган одамларни қандай кўрса, ўшандай равшанроқ ва ҳатто янада равшанроқ кўриши мумкинлигини айтганда “ҳис қилиш” сўзини қўллаган. Бунда шуни тахмин қилиш арзирлики, у бу гарчи у “кўргани”ни бошқалар кўрмагани сабабли ноадатий кўриш ҳиссиётини фаҳмлаган. Рамакришна Она шунингдек у Рамакришнадан ҳомиладор бўлгандан сўнг ва уни илинтирган унинг йўлдошларидан ҳеч бири кўрмаган улкан чақновчи тўлқинларини “ҳис қилиш”ни эслатади. Рамакришна онаси ушбу бирга келган саваловчи равшан бўлувчи РаИни тасвирлаши ўзига хосдир ва Рамакришна Кали маъбудасини равшан “ҳис қилиш” вақтида экстатик РаИни бошдан кечирди. Кастенада РаИни ҳодисалар мустақил гуруҳига киритмади, шу туфайли унинг ҳисоботларида “ҳис қилиш”да РаИ мавжудлигига тўғри тобелик кўрсатилмаган, лекин у ерда “идрок қилиш” вақтида ўз идрокларини тасвирлашга ҳаракат қилган жойда, кўпинча РаИ билан резонанслашувчи таърифни учратиш мумкин (айниқса кўп ҳолларда, у фавқулодда равшанликни эслатди).
Оралиқ натижаларни келтирамиз:
*) “Ҳис қилиш” (биринчи “и”га урғу)-ўзига хос, идрокнинг ҳеч қандай бошқа усулига олиб келмайди, уни тасвирлаш одатий кўриш атамаларида жуда осон, у одатий кўриш идрокларини дастлаб шу қадар эслатади, бу фарқлашни кучайтириш, бирини бошқасидан фарқлаш учун зарур.
*) “Ҳиссиёт” доимо РаИ билан бирга келади.
*) РаИ доим ҳам “ҳиссиёт” билан бирга келавермайди, ёки бошқача айтганда-РаИ доим ҳам [«кўринарли»] теранлик хусусияга эга бўлавермайди, аммо ўз намоён бўлиши жараёнида РаИ “теранликка эга бўлиши” мумкин ёки уни анча динамик тарзда йўқотиши мумкин. Бу эса биз РаИ “хусусияти” сифатида “теранлик” борасида сўзлаганда бундай таърифни қулай қилади, бу РаИ ўз қизғинлигидан қатъий назар эга бўлиши ёки бўлмаслиги мумкин.
*) РаИ, “теранлик” хусусиятидан ташқари, “кенг қамровлилик” ёки “кенглик” сифатига эга бўлиши мумкин. “Кенглик” хира сўзи ушбу хусусият била заиф тарзда резонанслашади, модомики, бу хусусият намоён бўлганда, у “ҳайратда қолдирувчи”, “қоплаб олувчи”, “кенг қамровчи” сифатида бошдан кечирилади. Дунё гўё тасаввур қилиб бўлмас даражада кенгликда айланади-шунингдек, биз “дунё гўё ҳаёлга келтириб бўлмас теранликка эга бўлади” деб теранлик ҳолатида гапирамиз” .
*) РаИ мен “магнетлилик” деб атовчи хусусиятга эга бўлиши мумкин. Резонанслашувчи таъриф-“гўё бошқа РаИларнинг тўлиқ галаси аланга олади ва зич тугунда ушланади”. .
*) Турли РаИларни не қадар кўп ва қизғин бошдан кечирсам, “теранлик”, “кенг қамровлилик”, ва “магнетлилик” пайдо бўлишига шу қадар эҳтимоллик катта.
*) Ҳеч қандай шароитда, ҳеч қачон ҳеч бир майда даражада ҳам теранликни, кенг қамровлиликни ёки магнетлиликни бошдан кечириш мумкин эмас, агарда бу моментда СҲ ёки СО бўлса. Бу агарда “РаИ хусусияти” РаИ ўзидан ажралмас бўлишини эслаганда айниқса равшан бўлади, РаИ ва СҲ аслида мос эмас.
*) “Ясси РаИ” ҳолати (шунингдек, қизғинликдан ташқари сифатдан маҳрум) ва “ҳажмий РаИ”лар ҳолати (шунингдек, бошқа юқорида таъкидланган хусусиятлар мавжуд бўлганлари) “ясси РаИ” ҳолати хиралик ёки СҲдан қандай фарқ қилса, бири биридан шу қадар тубдан фарқ қилади.
*) Ясси РаИ, унинг қизғинлиги экстатик катталикларгача етади, ҳажмийга муқаррар тарзда айланади.
Бу жойда “ғалтакдан чиқиб кетиш” ва Кастенада, Ишервуда ва Сатпрема китоблари очиувчи пуфаксимон эзотерикка айланиш осон ва унга ҳеч қандай маъно англатмайдиган сўзлар билан сохталаштира бошлайди. Биз энди Кастанад таърифини шу қадар ҳайратли кесиб ўтишни топдикки, -энди кел нур таратувчи тухумлар ва тўплаш нуқтаси борасида лоф ура бошлаймиз, Рамакришна тажрибаси бизники билан қандайдир кесишишни фош қилди-энди кел Калига ибодат қиламиз. Мен ўқувчимни жиддий хатодан сақлашни истайман. Кастанеда китобларини муҳокама қила туриб, Дон Хуан унинг олдида дунёнинг янги харитасини имкон қадар тез тасвирлашга интилди-нур таратувчи тухумда нагвал зарби таъсрида аралашувчи тўплаш нуқтаси билан тасвирлашга интилади. Лекин, нимага Дону Хуан бунга қизиқди? Чунки Кастенада ушбу энг нур таратувчи тухумни ва бошқа ҳайратли воқеликни ҲИС ҚИЛДИ, -Дон Хуан таъсирида ҳис қилди. Ва Дон Хуан Кастенада олдиндан янги воқеликнинг мос таърифига эга бўлиши учун қизиқди.Кастенаданинг ҳаракатлантирувчи кучи воқеликнинг бошқа идрокига Кастенадани аралаштирган (китобга кўра) Дон Хуан эди. Сенинг ҳаракатга келтирувчи кучинг ҳушёрлик, равшанлик, тажрибага қаттиқ суяниш, тушунчаларни ташлаб юбориш, аниқ ифодаланган атамалардан фойдаланиш, РаИ ва бошқаларни бошдан кечирриш ҳисобланади. Шу туфайли, сенинг вазифанг Дон Хуан вазифасига зид-Кастенадада тасвирланган дунё суратиникўр кўроани текширмаслик. Қандайдир бир нур таратувчи тухумлар ва бошқа мавжудликлар мавжудлиги борасида механик ишончни туғдира бошламаслик лозим. Лекин, биз шубҳасиз далил сифатида буни таъкидлай олмаймиз-Кастенадада биз учратувчи “ҳис қилиш”ни таърифлаш амалиётчи ППП –РаИ ишлаб чиқувчи тажрибага эга бўлган “ҳис қилиш” таърифига ўта ўхшаш. Шу туфайли, фараз каби Кастенадада баён қилинганларни қабул қилган бўлардим. Тахмин эмас (чунки тахмин қилиш фақат шахсий тажрибага, ўз идроклари қаттиқ асосларига асосланади) фараздир. Фараз, тахминдан фарқли ўлароқ, шунчаки бўш фараздан шуниси билан фарқланадики, у тикка, нисбатан қарши бўлмаган структурага эга. Математик или физик қандайдир бевосита ва билвосита тасдиқлар йўқлигидан қатъий назар, унинг тизим содда ва башанг бўлиши, кўплаб номаълум параметрларни киритишни талаб этмаслиги, унинг қўлланилиши мураккабларини соддалаштириши, номаълумларни тушунтиришни назарга олиб “чиройли фараз” дейиши мумкин. Янги экспериментлар учун олдида чексиз кенг кенгликларга эга бўлиб, физик-экспериментатор, агар у ёки бошқа “чиройли фараз” тўғри бўлганда кашфиётга олиб келувчиларини айнан ўйлайди. Шундай қилиб, фаразлар амалий тадқиқотлар учун мўлжал ҳисобланади, ва биз ҳам худди шундай йўл тутишимиз мумкин.
Ҳеч қачон, ҳеч қандай шароитда, эзотерик бўлма-унинг учун ҳеч қандай мазмун англатмайдиган сўз, қайта жарангловчи муҳим кўринишли одам. Сенинг бошинг булутларда ҳаёл ва тахмин осмонида юриши керак, сенинг қўлларинг мантиқ билан операция қилиниши лозим, оёқларинг экспериментнинг қаттиқ заминида туриши керак. Лекин-менинг маслаҳатларимдан фойдаланиб бўлмайди, модомики, экзотериклар чопқир отда кетиш истаги чиройли сўзлар чексиз узоқлигига кетиш истаги деярли аниқ эмас-айниқса, агарда кимдадир таассурот қолдириш мавжуд бўлса аниқ эмас…. Лекин тўлов муқаррар. Фақат ҳақиқий тажриба олдиндан сезиб лаззатланиш ва олдиндан ҳайратни туғдириши мумкин. Фақат тушунарли атамалар билан операция қилиш (яъни сен тарафингдан ўз идрокларинг бирлигини ифодаловчи муайян нарсаларни билдирувчи) тахминларга, кашфиётларга, қизиқиш пайдо бўлиши ва тадқиқ қилиш истаги юзага келишига олиб келиши мумкин. Сен эзотериклар соҳасида қўққистдан пайдо бўлишинг билан… барчаси ҳалок бўлади-олдиндан сезиб лаззатланиш ҳам, олдиндан ҳайратланиш ва изланишга жазава, қувончли истак –барчаси ўладри. Сен бор будингни йўқотиб, олдинги ҳолингда қоласан ва яна яшаш учун-сен ўзингнинг аввалги ўрнингга силжишинг лозим-айнан нимани сен идрок қилишингни, айнан қайси атамалар билан аташинни аниқлашинг зарур, фақат ўшанда яна сенда РаИ уйғонади ва тадқиқ қилиш истаги ва умуман ҳаёт уйғонади.
Фақат Кастанеда ва бошқа муаллифлар китобларида баъзи тўсиқлар пайдо бўладими? Умуман, бу ҳайратланарли эмас-агар икки одам ўз идрокларини самимий тадқиқ қилса, албатта натижада улар ўзлари идрок қилган дунёни ўз таърифлари кесишиши, бирининг тажрибаси бошқаси тажрибасига мос келиши, мўлжал, шипшитиш бўлиб хизмат қилиши каби тасвирлайди. Мана бошқа турдаги кесишиш жуда ҳайратли, ҳатто оддий айтганда-аҳмоқона туюлади.
07-02-02) РаИни бошдан кечиришнинг жиддий тажрибасига эга бўлганлар, ва баробар равишда РаИни бошдан кечирувчиларни кузатиш бўйича тажрибага эга бўлганлар учун кўпинча ва қизғин тарзда, баҳслашиб бўлмас омил бўлиб РаИ жисмоний танага таъсир этиши ҳисобланади. Бундан таъсир натижасига “жисмоний кечинма” (ЖК) деб аталувчи нарсани киритиш мумкин-мутлақо ноодатий ҳис, у одатдагидек чекланган вақт давмоида кечирилади, лекин кучли натижаларга олиб келади, улар орасида тананинг эротик сезгирлигининг бирдан кучайиши-тана битта ёлғиз умумий “эроген соҳа”га айланади, эротик ҳислар турли туманлиги ҳам бирдан кучаяди. Бу таъсирларга иммунитетнинг бирдан кучайиши ҳам тегишли-касалликлар оддий равишда узоқлашади, эски касалликлар тузатиб бўлмайдиган касалликлар ҳам изсиз ўтиб кетади, янгилари умуман пайдо бўлмайди-ҳатто касаллик муқаррар ҳисобланган шароитда ҳам пайдо бўлмайди. Бу ерга кескин, баъзан чидамлиликни ошириш иложи бўлмагандай туюлганларни киритамиз. Ҳатто тананинг ташқи кўриниши ўзгаради-услуб, ранг, тери ҳиди, ушлаб кўрганда қандайлиги-барчаси гўзаллик ҳисси, кучлар, нозиклик билан резонанслаша бошлайди. Ҳатто тери таъми ва ҳиди ёқимли бўлади. Секин, лекин барибир тана шакли ўзгаради-ўзгариш кўпроқ ёки камроқ сезиларли бўлиши мумкин, лекин умумий таъсир сезиларли-гўзаллик ҳисси, эротик қизиқишлар билан резонанслашув кучаяди. Ва охиргилари тартиб билан, лекин мазмунига қараб эмас – секинлашади, гоҳида тана қариши бутунлай тўхтайди. Тана аввал сезиларли “ёшаради”, кейин умуман ўзгармайдиган бўлиб туюлувчи маълум “ёшда” қайд қилинади. Физиологик вақт секинлашуви- –РаИнинг ажралмас оқибатидир. Қариш жараёнида турли механизмларнинг чексиз миқдори иштирок этади. Ушбу жараёнларни ўрганувчи геронтология аслида тириклик борасидаги барча фанлар каби қийин- физиология, цитология ва бошқалар, бунинг туфайли умуман айтганда алоҳида фан ҳисобланмайди. Қариш –одам физиологиясининг барча жиҳатларини қамраб олувчи жараён. Қаришга бутун организм мубтало-хўжайрадан то органларга қадар. Шу туфайли секинлашув, гоҳида қаришнинг тўхташи- инсон доирасида “дунёвий, глобал” таъсирдир. Бу алоҳида жараёнларга ажралган таъсир эмас, нимадир кенг қамровлидир.
Авваллари биз бунга ўхшаш нарсаларга дуч келдикми? Дуч келдик. Майкельсон ва Морли тажрибаси оддийгина ақл бовар қилмас далилни очди-ёруғликнинг доимий ёруғлигини. Электр магнит майдони учун Максвелнинг қадимги тенгламаларидан қатъий оқиб чиқди. Келгусида қанча бўлсда катта аниқликда ўлчаш бунда ҳеч нарсани ўзгартмади-ёруғлик тезлиги доимий, ва бизга одат бўлган тезликлар қўшилиши қонуни битди. Шу нарса равшан бўлдики, дунёмиз ҳали ҳозирча бизга номаълум бўлган хусусиятларни намоён қилмоқда. Эйнштейн ишидан сўнг, дунёни зид бўлмаган ва ҳайратли янги суратини таклиф этган Эйнштейн ишидан сўнг, биз бундай дунёни “релятивистларча”, шунингдек релятивик қонунлар амалда бўлган дунё деб атаймиз – субёруғлик тезликни намоён қилувчи қонунлар (шунингдек “деяри ёруғ”), лекин бу қандайдир “бошқа дунё” эмас-бу фақатгина ўша дунёнинг ўзи, шунчаки булар унинг биз фақат ўзига хос шароитларда кузатишишим мумкин бўлган ҳайратли хусусиятлари-мисол учун субёруғлик тезлигида. Нисбийлик назариясини яратиб Эйнштейн ушбу ёруғлик тезлиги доимийлиги кашфиёти билан классик ньютон физикасини мослаштирди, лекин улар тарафидан яратилган дунёнинг сурати, ўз тўлиқ бир хиллигига қарамасдан, шунингдек кетма кет экспериментларнинг юз минглаб бўлсада нуқталари натижаларига мувофиқ биз учун тасаввур қилиб бўлмас даражада эҳтимолдан узоқ бўлиб қолади. Мисол учун, бизга нисбатан қўзғалувчи системадаги бўшлиқ бизнинг нуқтаи назардан сиқилади, улар нуқтаи назаридан эса –аксинча, бизнинг ва ҳар иккаламиз нуқтаи назаримиз ҳақиқатдир. У ҳам вақти келиб, -бизга тегишли системада ҳаракатланувчи вақт бизнинг нуқтаи назарга кўра секинлашди. Аммо бу “вақт секинлашди” деганини англатадими? Вақтни биз жисмоний жараёнлар оқиши тезлиги каби тушунамиз. Бизга тегишли системада ҳаракатланувчи БАРЧА НАРСА, ҳар қандай бўлса ҳам жисмоний жараёнлар бизга анча секин бўлиб ўтгандай туюлади, шу туфайли, биз оддийгина “вақт секинлашди”деб айтамиз. Корпускуляр тилда гапир, бир муайян орбитадан бошқасига ўтишда маълум атомда, электор қатъий аниқланган частота фотонини тарқатади. Лекин агарда биз атом нурланишини таққосласак, ёнимизда тарқалувчи тезлатувчида, атом нурланиши билан бизга нисбатан парвона бўлувчи атом нурланиши билан частоталар сезиларли фарқланади. Тезлаштирувчида сувёруғликли тезликка қадар етган нотурғун зарра бизга парвона бўлувчилардан юзлаб, минглаб марта кўпроқ яшаши мумкин! Яъни бу қандайдир бир “туюлувчи” вақт секинлашиши эмас, балки ҳақиқийси мавжуд бўлган нарсадир. “Қариш”нинг барча жараёнлари зарралари секинлашади-биз уни “вақт у ерда секинлашди” деб ифода қиламиз”.
Ҳаёлотда кўпинча субёруғлик тезлигида узоқ вақт учиб юриб ерга ўз собиқ замондошлари ўлгандан кейин юз йил ўтиб қайтган одам тасвирига дуч келиш мумкин. Бунда муқаррар тарзда шу нарса фараз қилинадики, одамнинг ўзи ўзининг одатий ҳаётини, айтайлик, 40 космий йил яшаб ўтгани, яъни бу вақт Ерда 500 йил ўтгани фараз қилинади, у ўз “руҳий хаётн”ни одатий 40 йил яшади, 500 йил эмас. Бу эса фантастикада умум қабул қилган момент бўлиб қолди, бу назаримда илмий факт эмас, ҳар қандай ҳолда бундай тасаввур маҳкам тарзда концептуал схемага кирди. Бироқ шуни таъкидлаш керакки, одам тезлаштирувчида ҳеч кимни субёруғлик тезлигига қадар қувиб ўтмаган, ва ҳеч ким шу тариқа билмайди-бундай тезлашишда одамнинг руҳий ҳаёти қандай кетади. Тезлик бу нисбий, тезлаштириш эса –йўқ! Нима учун Ерга қайтган космонавт айнан ёш бўлиб қолади? Ахир қачон у Ерга нисбатан субёруғлик тезлигида учади, унда унинг нуқтаи назарида айнан ер унга нисбатан Ер худди шундай тезликда ҳаракатланадими? Жавоб тезликда. Айнан у аввал тезлашади, кейин яна минус белгиси билан тезлашади (шунингдек секинлашади), кейин бурилади ва яна тезлаша бошлайди ва яна кейин секинлашади. Бизни у билан фақат тезлаштириш ажратади. У ортиқчаликни бошдан кечиради, унинг массаси ошади, биз эса буни бошдан кечирмаймиз. Нисбийлик назария курси бу китобга кирмайди, шу туфайли шунчаки яна эслатаман-бизда секинлашади ёки одам руҳрий ҳаёти секинлашув билан бирга унинг системасида йўқми, барча жисмонийларнинг секинлашувчи билан бирга, физиологик жараёнлар ҳам бор бўлди.
Шу тариқа, қариш секинлашуви-бизга яхши таниш жараён…релятивист физикаси курсидан!
РаИ одамга тахминан худди шундай тарзда таъсир этиши ёки қисман шу тариқа унга субёруғлик тезлигигача қандай таъсир этишини фараз сифатида олиш мумкинми? Натижа ўхшашлигига мувофиқ-мумкин. Тил соддалиги учун бундай дейиш мумкин эди, РаИ ҳеч қандай қора тешиклар ва субёруғлик тезлигисиз псевдо релятивист дунёга олиб келади, шунингдек фаразий, релятивист дунё билан ўхшаш хусусиятларга эга дунёни намоён қилишга олиб келади. “Псевдо релятивист дунё” мураккаб жаранглайди-“премир” атамасини келтираман, ахир бизда ҳозирча ҳатто ушбу эркин фараз доирасида бўлсада премирни ва релятивист дунёни бир хил ҳисоблашга жиддий асослар йўқ. Биз фақат ўхшаш намоён бўлишларни қайд қила оламиз.
Қариш секинлашиши одам ҳаракатлари, нутқи секинлашиши вақтида рўй беради-йўқ, биз нимадан хулоса чиқаришимиз мумкин, премир хусусияти “қўпол материя”да сезилиши мумкин эмас-чунки релятивист дунё хусусияти каби бизга одат бўлган тезликда пайқалмайди. Премир хусусияти бизнинг жисмоний танамизда бавосита ифодалаган ҳолда РаИни боғловчи кетма кетлик, “руҳий дунё”, “физиологик дунё” орқали кўрсатилади.
Фаразнинг бундай бурилиши ҳаёлий туюлсад, лекин аслида бундай ҳисобланмайди, модомики бизда… бундай тажриба мавжуд! Тушда кўп одамлар (мен энди англанган тушлар, баъзи амалиётчиларда бўлган равшан тажриба) бир неча бет ёза олган руҳий ҳаётнинг жуда катта парчасига етди-ҳодисалар, кечинмалар, уйғониш бўйича аниқ бўлдики, фақат беш минут ўтган. Типратиконда, мисол учун қизғин ҳаётнинг уч ойини РОда кечириш тажрибаси бор, бунда бедорлик дунёсида тахминан бир соат ўтди. “Руҳий” ва “жисмоний” вақт муносабати коэффициенти тахминан 2000:1ни ташкил қилади. !!
Оралиқ натижани келтириб, фаразни шакллантириш мумкин:
“РаИ премир хусусияти намоён бўлишига олиб келади, ёки мажозий гапирганда-одамнинг руҳий қисмини гавдалантиради, у орқали жисмоний қисмини-премир таъсирини гавдалантиради, унинг хусусияти кўп жиҳатдан биз тарафимиздан жуда заиф ўрганилган релявист дунёсига мос-фақат бошланғич зарралар ёки астраномик объектларга нисбатан-йўқотилганлан шу қадарки, улар борасида фақат бошланғич зарралар ва нурланишларга таяниб фикр қила оламиз. Премир хусусияти намоён бўлиши ёки мажозий айтганда, “премирда бўлиш” бирдан зичлашишга, руҳий тажриба кенгайишига олиб келади, унинг жисмоний танага таъсири эса шундай, ҳаракатларнинг қандайдир секинлашувчи ва жисомний реакциялар секинлашувига қарамасдан организм қариши секинлашади ёки бутунлай тўхтайди”.
Бизга физикадан маълум бўлгани каби релятивист дунёси хусусияти анча ғайритабиий, агарда одам “руҳий қисм”и релятивист дунёси билан нимадир умумийликка камида эга дунёга ўтса, ва руҳий дунё у ёки бу тарзда жисмоний дунё билан боғлиқ бўлишини ҳисобга олган ҳолда (модомики одам мавжуд экан) ва премир хусусияти одатий дунёда инсон танаси ҳаракатларига таъсир ўтказишини ҳисобга олиб (шубҳасиз қариш секинлашувидан келиб чиқади) айниқса қизғин ва кенг ҳажмли РаИни бошдан кечирувчи одам танаси бошқа турдаги таъсирларга маҳкум бўлиши мумкин ва бошқа ҳайратли хусусиятларга эга бўлади.
Бундай фараз худди ўша Кастенада, ёки Далай Лама ёки Тулку Урген ва бошқа китобларини ўқиганда ҳар қандай соғлом фикрли одамда муқаррар пайдо бўлувчи тўсиқларни бузади. Бу китобларда қандайдир бир мутлақо мумкин бўлмаган, ғайритабиий мўжизалар ҳақидаги “гувоҳлик” шу қадар зич аралашган, бунга кўра истар истамас муаллифга ишонмай қўясан. Ўз навбатида, бу қабул қилинмас бўҳронга олиб келади, модомики, айнан шу муаллифлар сенга анча самимий ва доно бўлиб туюлади. Айнан ушбу китобларда бўш жойда ўйлаб бўлмайдиган, доимо РаИга эришиш амалиётида, равшанлик, хираликни бартараф қилиш амалиётида сенинг ўз силжишларинг бўйича тасдиқланадиган тажриба сероблиги учрайди. Юқорида келтирилган фараз тушунтириш кўпригини кўчиришга имкон беради:одамда РаИ тажрибаси не қадар кўп бўлса, ушбу РаИлар шу қадар “ҳажми катта” ва қизғин, унинг танаси шу қадар катта даражада бизнинг кундалик нуқтаи назар бўйича мумкин бўлмайдигандай туюлган “премир” хусусиятини қўлга киритади.
Асбоб премирга аралашмайди, ҳам энг содда зарралари ҳам улкан таъсирни “бошдан кечирмаслиги, одамнинг ўзи бошдан кечиришини пайқаймиз!. Охир оқибатда биз кўприкни руҳийликдан ва жисмонийликдан қура олишимизни ва физикани асбоблар билан эмас, бевосита ҳислар билан англай олишимизни билдирмайдими?”.
Яна бир томонни кўриб чиқамиз. Квант механикаси мавжудлиги бизга маълум. Квант механикасини ҳеч ким тушунмаслиги ва ҳеч ким тушунмаганлигини айтиш муболаға бўлмайди. Шунингдек худди шундай нисбийлик назарияси ҳақида ҳам айтиш мумкин, ва квант механикасига бу анча кўпроқ миқдорда мосдир. Бўшлиқ қисқариши, вақт секинлашиши ва ҳатто бўшлиқ оғиши, масса бўшлиғида оғиш эквивалентлиги, энергия массаси эквивалентлиги, масса тезлашуви эквивалентлиги, бу барча субёруғлик тезлиги ва ёруғликнинг доимий тезлиги билан боғлиқ ўйлантирувчи вазифалар –булар барчасини охир оқибатда қандайдир тарзда тақдим қилиш, тасвирлаш, бизга тушунмайдиган моделларга киритиш мумкин. Агарда деярли ёруғлик тезлигида ҳаракатланувчи одам ўз ҳаракатлари йўлига фотонни тушурса нима рўй беради? Ахир ёруғлик тезлиги доимий, одам кўчиши тезлиги фотон тезлиги билан қўшилмайди ва фотон секин одам олдида қўзгаладиган бўлиб чиқадими? Биз учун-ҳа. Унинг учун эса фотон ёруғликнинг одатий тезлигида олдинга учади. Бундай хилдаги вазифалар жуда сероб, уларни ечишни эса анча кўпроқ ёки камроқ тушунарли қилиш мумкин. Лекин квант механикаси умуман ақл бовар қилмас мураккабликни ақлга зид фикрга ақлга зид, парадокс сифатида мужассам қилади. Эйнштейн сочларини битталаб юлди ва нафақат у. Квант физикасини тушунишга ҳаракат қилиб, ўз сочларини юлмайдиган киши ҳатто умуман яқин ҳам йўламайди, тушунмайди-унинг тушунишидан у не қадар мудҳиш тарзда узоқ. Ҳозир мен фақат бир жиҳат-эҳтимолликни эсга солишини истайман. “Электрон”, мисол учун, бу “электронни билиб олиш эҳтимоллиги маҳкамлиги” каби ҳеч бошқа нарса эмас ва биз электрон деб атовчи нарсани ўзида мужассам этади, гоҳ зарра, гоҳ тўлқин ва ҳеч кимга ҳеч қачон буни тасаввур қилиш, тасвирлаш, фикр қилишнинг иложи йўқ. Шунда ҳам кўпларини тенгламалар билан тасвирлаш мумкин ва олинган натижалар асосида тўғри ишловчи асбобларни қуриш мумкин-тушуниш муаммоларини кейинроққа суриб биз нима билан машғуллигимиз бўйича тўғри ишловчи асбоблар қуриш мумкин.
Агарда қандайдир рўйхатга олувчи экранга бирлик электронни ёки фотонни жуда ингичка ёриқ орқали жўнатилса, шу қадар ингичкаки, Гейзенберг ноаниқлик қоидасига кўра унинг импульси ноаниқлиги сезиларли кучая бошлайди, унда фонот энг кутилмаган жойларда-бутунлай ёриқ қаршида бўлмаган жойда экранда пайдо бўла бошлайди. Ва ҳар кейинги фотон баъзи эҳтимоллик билан қандайдир бир ўз жойида ётади (аниқ санаш мумкин бўлгани). Агарда бирданига триллион фотонни қўйиб юборса (яъни муттасил ёруғликни қўйиб юборса), унда экранда биз аниқ чизиқни кўрамиз-бу вазиятда индивидуал тарқоқликнинг оммавийлиги ҳисобига бизга кўринмайди. Оптика қонунлари бузилмайди амалда-лекин ноаниқлик принципи ва бошқа квант таъсирлари у ерда амалда эмаслиги учун эмас, балки улар улкан оммавийлик ҳисобига баробарлаштирилгани учун шундай бузилмай ишлайди-оптик нур ўзида фотонларнинг астраномик миқдорини мужассам қилади.
Агарда БЙА нимадир бўлса, қаердаки жой йўқлигини эҳтимоллиги туюлган жойда эҳтимоллик қонунлари билан тасвирланадими? Албатта шундай. Агар сен қизғин РаИни бошдан кечирсанг, у бир оз эҳтимоллик билан теранлик ёки кенг қамровлилик хусусиятига эга бўлади ва мутлақо тушуниш қийиш-нимага ахир аниқ РаИ мажуд бўлганда ҳеч қандай СҲ, ҳеч қандай тўсиқ бўлиши мумкин эмас, у йўқ. Мен ҳеч қачон шуни тасдиқлай олмайманки, аниқ РаИ “теран” бўлади-мен фақат эҳтимоллик категориясини операция қила оламан: “не қадар тез тез ва қизғин бўлса… шу қадар кўп эҳтимоллик…”. Оммавий РаИ вазиятида энди эхтимолликка мурожаат қилмасдан қонунийлик борасида гапириш мумкин-фотонларнинг массали оқимларини ўрганувчи оптика вазиятидагидек: агар РаИни узоқ ва қизғин бошдан кечирса, унда қонунийлик амалий тарзда темир бетонлига айланади: “РаИ қизғинлиги 7 етиши билан, у “катта ҳажмли” бўлади””.
Таърифларнинг шубҳаси ўхшашлиги бор, ва қандайдир физиканинг теран алоқаси ППП ҳақидаги фараз янги хусусиятларга эга бўлади.
Ўзаро таъсирлар тилида руҳий идроклар борасида гапириш мумкинми? Физикадан маълум бўлганидек, ўзаро таъсирларнинг барча кўп қирралиги тўртта асосий тип бирлигига олиб келиши мумкин: тортишув қонинига оид, электромагнит, шунингдек заиф ва кучли (улар субатом даражада мавжуд). Тортишиш қонунига асосланганидан ташқари ҳар бир ўзаро таъсирга ушбу ўзаро таъсирнинг энг кичик бўлаги сифатида кўрилиши мумкин бўлган заррага мос келади-фотонлар (электромагнит), глюонлар (кучли) ва калибрли бозонлар (заиф).
Ижобий электр заряд манфийларини тортади ва мусбатларини итаради. РаИ бошқа РаИларни “тортади”. РаИ СҲни “итаради”. СҲ бошқа СҲ ларни “тортади” ва РаИни “итаради”. Кўриниб турганидек, биз руҳий жараёнларни тасвирлаш учун ўзаро таъсир тилидан тўлиқ фойдаланишимиз мумкин. .
Одам мавжуд бўлиши ҳақиқатига қайтамиз. Бу ҳақиқат, умуман айтганда ақл бовар қилмас ва фақат одатийликка мувофиқ бу ақл бовар қилмаслик хиралашади, ўрнини эгаллайди. Умуман одамни гавдалантиришнинг икки усули мавжуд: анамистик (одам бу мурда билан оғирлаштирилган қалб) ва материалистик (руҳ ва тана-материянинг турли даражаси). Ананимистик ёндашув барча мазмунларда истиқболсиз, асосийси –РаИ шубҳасиз танага таъсир қилишидан иборат юқорида келтирилган кузатувларга қарши бўлади. Одамлар аввал ҳам шуни пайқадиларки, руҳий дунё шубҳасиз жисмоний дунёга таъсир ўтказади-анча хотиржам одамлар узоқроқ яшайди ва улар танаси соғломроқ ва тушкунликка тушмайдиган, оптимизм билан курашувчи одамлар тузалмас касалликлари мўжизавий тузалиши далиллари кузатилди. Лекин бундай кузатишлар ҳеч қачон одамлар аслида бири биридан фарқ қилмаслигига мувофиқ жуда равшан бўлмади-уларнинг барчаси бефаҳмлик туманида сузиб юради, СҲ ва СО заҳарида сузади. РаИни ишлаб чиқиш тажрибаси кўрсатилган кузатувни айниқса муқаррар қилади-руҳий дунё анча сезиларли тарзда жисмоний дунёга таъсир қилади. Лекин умуман мурда аслида “тирик тана”дан сезиларли фарқланади, шу туфайли менинг учун ҳайратли-яшовчи тирик мавжудлик не қадар мутлақо дунёга мазмунсиз диний нуқтаи назар бўлиши мумкин, у “руҳ” ва “материя”ни қандайдир бир ноаниқ узилиш билан бўлади. Агар ўзаро алоқа мавжуд бўлса, унда у принципиал турли нарсага эмас,бизнинг материянинг турли даражасига ишимиз тушгани фактининг ўзини англатади. Агар РаИ танага таъсир қилса, ва шу қадар равшан бўлса, унда бу мазмунан биз турли даражадаги, турли хусусиятдаги материя билан муносабатда бўлган бўламиз. Руҳий дунё моддий-бу равшан. Лекин бундан шу келиб чиқмайдики, биз энди “руҳий оқимлар” ўрнига формулалар билан таърифланувчи тиш ғилираклар совуқ дунёсига эгамиз-редукционизм азалий даҳшати бемаънилик ҳаётида намоён бўлган. Мен бошдан кечирган нарса-ҳиссиётлар, РаИ, фикрлар-худди биз бўлган воқеаларни тушунтирмагандек мен бошдан кечирганим каби қолади. Бундан ташқари-руҳий ва жисмонийнинг узилишсиз алоқаси симметрик тарзда бизга аниқ “материя руҳий” деганни тасдиқлашга имкон беради, шунинг ҳар қандай даражада материя онгга эга бўлади. Ҳозирги замон одамида мавжуд бўлган муайян онг унинг маълум хусусиятлари билан одамнинг муайян танасига мос келади-тери, мушаклар, суялар, қон ва бошқалар билан мос келади. Замонавий ҳайвонда мавжуд маълум онг шунингдек ҳайвоннинг маълум танасига мос келади ва шуни таъкидлаш жоизки, бизнинг танамиз ниҳоятда ўхшаш, деярли бир хил хусусиятга эга ва бу ҳақиқатни келиб чиқиш назарияси, одамнинг ҳайвондан эволюцияси фойдасига киритиш мумкин-инсон ҳайвонот оламидан шу қадар яқинда ажралганки, бизни аввалгидек тана тузилиши ва ҳатто кўп ҳолларда бири бирига хушёқишнинг ўзаро енгил пайдо бўлиши ҳам боғлаб туради. Ҳайвонлар англовчи ва ҳис қилувчи мавжудот (деярли бир хил) ҳозир барчага равшан. Ҳашаротларнинг маълум онгги уларнинг маълум танасига мос келади, ва ўсимликларга ҳам шуни айтиш мумкин-бунга яна анча кўпроқ ёки камроқ осон даражада ўрганиш мумкин, бизнинг давримизда ўсимликни ҳис қилувчи ва англовчи мавжудлик деб ҳисобловчи одамлар бор, уларда бир қатор билвосита тасдиқлар мавжуд (мисол учун, ўсиш тезлигининг ва унга чалинган мусиқадан ўсимлик ҳосил беришининг равшан боғлиқлиги). Юз йиллар аввал ҳеч ким жиддий тарзда ўсимликнинг онгли фаразини қабул қила олмасди ва аниқ шу каби ҳозир ҳам тоғлар, тошлар, шамол, денгиз-онгли, ҳис қилувчи мавжудлик эканини тан олувчилар кам, ҳатто биздан жуда кучли тарзда фарқ қилувчи онг ва ҳис тури бўлса ҳам. Ва шунга қарамай, бу неқадар ғайритабиий жарангламасин-“онгли денгиз”, “ҳис қилувчи тоғ”-одамнинг мавжудлиги ҳақиқати, шунингдек “руҳий”нинг “жисмоний тана”га таъсири баҳс қилиб бўлмас ҳақиқати, бу тошлар ҳам ҳис қилади, ва шамол англайди, ахир бизнинг жисмоний танамиз охир оқибатда минераллар ташкил топган, бизнинг физиологиямиз-тоза химик реакция кетма кетлиги, шу тариқа бизнинг “руҳий” реакциямиз химик реакцияга таъсир қилади-физика бўлими сифатида бошқа ҳеч нарса эмас, ахир кимёвий жараёнларда тооза физик объектлар –молекулалар, атомлар иштирок этади.
Шу ердан табиий тарзда оддий савол пайдо бўлади-агарда у ёки бошқа даражада онгли мавжудлик саналсак, унда бизнинг алоқа, муносабатимиз мумкинми? Биз ўзимизнинг предметли ва руҳий фаолиятимизни қўллашимиз мумкин бўлган унинг натижаларининг конструктив талқини мумкин бўлган бундай алоқалар мумкинми? Агарда бу мумкин бўлса, унда ҳар қандай ҳолда кўп сонли турли “паранормал ҳодисалар” хилидаги кўп сонли тадқиқотчиларга бормоқчи бўлган йўл билан эмас, балки арифмометр ва спектрометрни қўллаш йўли билан ҳаракат қилди. Айнан бизда бор бўлган шу қадар турли даражалар материялари ўртасидаги тайёр боғловчи звено сифатида ўзини қўллаш йўли билан. Шу туфайли келажак физик руҳшуноси ҳозирги вақтдаги анча нореал фигурани ўзида мужассам қилади-у ўзи қабул қилувчи асбоб, ва олинган маълумотларни талқин қилувчи. Ҳисоблаш билан машғул бўла туриб, у РаИ бошдан кечириш муттасиллигини назорат қилади, улар зарурий қизғинлигини, кенг қамровлиги ва магнетиклигини қўллаб қувватлайди, кузатишни параллел тарзда қайд қилади ва кўрсатмани олиб ташлайди. .
Шу ердан, албатта бир ягона тилда руҳий ва жисмоний дунёни тасвирлаш мумкинлиги мавжудлиги келиб чиқади. Биз “руҳий дунё” ва “жисмоний дунё”га бўлувчи материянинг турларини бирлаштирувчи материянинг ўта умумий назариясини яратиш. Нафақат назарий, балки амалий кўприкни “физиклар” ва “лириклар” ўртасига қуриш керак. Аввалдан бирлаштириш керак бўлганларни бирлаштириш керак. “Онг саёҳати” натижасидаги физика қонунларини очиш. Тенглама орқали руҳият қонунларини очиш. “Асбоблар” билан эмас, балки “ҳислар” билан саёҳат қилиш. Узоқ галакатикаларга марсоходларни йўлламаслик, у ерда саёҳат қилиш, уларни руҳий танада ўрганиш ва “тушириш” ёки “трансформация қилинган жисмоний тана”да ўрганиш, булар деярли синоним бўлади.
Материя ҳақида тасаввур яна кескин, революцион тарзда ўзгаради. (Англовчи материя?? Ҳис қилувчи атом??? Беҳуда гап!), лекин физиклар бунга ўрганмайди. Буларнинг барчаси бутунлай бемаънилик бўлиб туюлади, лекин фаразнинг асосланмаганлиги эмас, балки хулосаларнинг ниҳояда ноодатийлигига кўра. “Бутунлай беъманилик” – бу ердан “юқорига бош билан юриш” ва “денгиз билан қуюлмайдиган” пайдо бўлувчи зарурати билан шарсимонлик фарази ва ўз вақтида бўшлиқлар оғиши билан нисбийлик назарияси ва ўз ер таги таъсирлари ва қаттиқ зарралар ўрнига эҳтимолликлар маҳкамлиги билан квант механикаси ўзининг кўплаб ўзгаришлари, қатламларга бурилган бўшлиқлар билан, ва бутунлай янги тасаввурдаги суперсим назариясидан пайдо бўлган “м-назария” билан ернинг шарсимонлиги фарази ва қаттиқ зарралар ўрни эҳтимолликлар мустаҳкамлиги билан квант механикаси. Келинг яхшиси кўрайлик-равшан идроклар дунёсига саёҳат давоми нималарга олиб келади. Ва яна яхшики –ахир ҳар бир киши тадқиқотчи бўлиши мумкинлигини бунда ҳис қиламиз-на тезлаштурувчиларда миллиард доллар қийматидаги зарурат бор, минглаб ходимлари бор на институтларда, колба ва микроскопларга эга на ҳаттго кичик лабароторияларда зарурат бор. Одамнинг ўзи – тадқиқот учун йирик асбобдир, тадқиқот объекти ва субъектидир. Одамнинг ўзи-“саёҳат” ва бир вақтнинг ўзида “саёҳат қилувчи”дир. Тажовузкор ва аҳмоқ ўқувчи асоблар ёнида ўтирга вазиятда кашфиёт қилади ва бунда касалликлардан тириклайин бузилади-ўтмишга кетади, умуман имконсиз бўлиб қолади. Келажак олими ўз тадқиқотлари жараёнида ўзи ривожлантиради ва унинг эволюцияси масштаби унинг тадқиқотлари кўламини чеклайди. “Иккинчи табиат” зўровонлиги ва у билан боғлиқ даҳшатли оқибатлар – сайёраларнинг ишқаланиб йўқ бўлиши, одамнинг жисмоний ва руҳий деградацияга маҳкумлиги ва бутунлай технологияга тобелиги-буларнинг барчаси аста секин қўрқинчи туш каби орқа планга кета бошлайди.
07-02-03) Келажак шубҳасиз бўлади. Ва у шубҳасиз “ҳозирга” ўхшамайди. У қандай бўлиши борасида баҳс юритиш мумкин, лекин у жуда, ҳа жуда кучли тарзда ҳозиргидан фарқ қилишини кимдир баҳс қилиши эҳтимолдан узоқ. Ўзгаришлар суръати кучаймоқда. Китобчани олинг, ўқинг-юз йил муқаддам одамлар қандай яшаган, улар ҳаётини ҳис қилинг, ўша вақт дунёсига тасаввурларига киринг. Замонавийлик билан фарқ-улкан, тасвирлаб бўлмас, ҳеч бир сўз биланг ифода қилиб бўлмас, тимсоллар ва рақамлар билан ифода қилиб бўлмас. Турмуш тарзи ўзгариши суръати шу қадар улкан бўлдики, олдинги даврлар бизга қотиб қолгандай туюлади! “Ўн тўққизинчи аср” тушунчаси замонавий одам миясида қандайдир қотиб қолган, зўрға қимирловчи, “ҳеч нарса рўй бермайди”, балким ўн йилда бир марта у ерда бирон нима бир оз ўзгарган каби ўрнашиб қолган… Шу билан бирга, кимки ўша даврни эсласа, -замондошлар 19 аср ҳаётини ақлдан оздирувчи пойга деб тасдиқлайди (мен шундай аталувчи “ғарб дунёси” борасида гапиряпман)! Илм фан кашфиётида технологияга айланган қандайдир чексиз вал, ҳаётнинг ақлдан оздирувчи тарзи, маълумотларнинг муттасил оқими, жамиятдаги барча ҳаётни майда чуйдасигача таниб бўлмас даражада ўзгартирган ижтимоий ўзгаришлар сероблиги. Мутлақ тўлиб кетиш ҳисси бўлди, “бошқа ҳеч қаерга қувиб бўлмайди”. Албатта қандайдир Европадаги 14 аср бизнинг замондошларимиз томонидан шунчаки бир турдаги қора доғ каби қабул қилинади-энди мутлақо аниққи “ҳеч нарса рўй бермайди”, “хира ўрта аср”, у ерда жанг қилишди, осмонни галханлар билан тутатди (печкалар фақат аср охирида кашф қилинганди), қилич ўйнатдилар (порох асрнинг иккинчи ярмидагина оддий кўринишда ихтиро қилинди), овқат пиширишди ва уни ейишди. Гўё чала уйқуда туғилишди ва ўлишди. Лекин ўша вақтдаги ҳаётни эсловчилар шуни тасдиқлайдики, -одамлар ўз асрини гўё ақлдан оздирувчи! дея қабул қилишди! Технологиянинг ақл боқар қилмас пойгаси (!! –ҳа, ҳа, ға, бизга ҳозир шунчаки оддий бўлиб туюлган нарса, аллақачон эсдан чиқарилган ва ўшанда фаол тарзда кашф қилинган, беҳуда нарса деб ахлатхонага ташлаб юборилган нарса каби бизга оддий бўлиб кўринади) –одамлар технология алмашинувига шунчаги улгуришмасди! Кеча қалин ўрмон турган жойда, бугун эса шаҳар бунёд бўлди, янги иқтисодий муносабатлар, янги ижтимоий муносабатлар, янги ғоялар, янги мақсадлар-барчаси ҳиссиётларга босим беради, барчаси қамраб олади. Эҳтимол, “ўн тўртинчи аср” ғалати жаранглайди-технологияларнинг, ижтимоий ва иқтисодий ўзгаришларнинг жадал ривожланиши асри? Ғалати, лекин бу факт, бизнинг вақтимизгача артефактларнинг ўта камчилиги туфайли бу фактни замонавий фан тан олмасада бу факт.
Ва барибир-турли давр одамлари турмуш тарзининг улкан фарқларини тушунишга қарамасдан, бизнинг замонавий турмуш тарзимиз якуний, абадий, оғишмас, тўғри, яхши ва бошқалар бўлиб туюлади. Лекин бундай бўлмайди. 10 йилдан сўнг жуда кучли ўзгаради, 20 йилдан сўнг-таниб бўлмас даражада, 50 йилдан сўнг-аниқ таниб бўлмайди. Сен эса бунда бўлмайсан-сен ўласан. Сен бўлмайсан. Биз билмаймиз, тушуна олмаймиз, “мен бўлмаслигим” қандай бўлиши мумкин деб тасаввур қила олмаймиз? Лекин ахир ўлганлар йўқлиги каби йўқ бўлади. Қайта чулғовчи назария анча заиф тасалли беради-сен буни қачонки кучли касал бўлсанг пайқашинг мумкин: “ҳа хўп сенинг ташвиш тортишингнинг ҳожати йўқ, келгуси ҳаётга кирасан” типидаги ўгитлар масхара бўлиб туюлади ва фақат ваҳима ва қайғуни кучайтиради. Жудаям яшашни истайсан. Ахир келажакда ҳаёт тўхтовсиз бошқача бўлади-анча қизиқарли, анча тўлиқ. Мана ҳозир, мисол учун, барча ишламоқда. Саккиз соатдан унга қўшимча икки тўрт соат йўлда. Бу эса абадий, қўзғалмас туюлади. Лекин ҳар доим шундай бўлмаган. Юз йил муқаддам (ҳозир ҳам қаерлардадир) одамлар саккиз соатдан эмас, балки қуёш чиқишидан кун ботганча -12-14 соатдан ишлаган. Уларга бу ҳам ўзгармас туюлган. Лекин бундай яшаб бўлмаслиги маълум бўлди, бу ҳаёт эмас, қамоқ. Одамлар эса яшашни истайди, роҳатланишни истайди-бу роҳатланиш, лаззатланишлар не қадар маълум ва имконли бўлса, шу қадар кўп истайсан. Ҳозир одамлар саккиз соат ишлашни истамайдилар, -улар яшашни истайдилар! Европа иқтисоди жуда жиддий инқирозни бошдан кечирмоқда ва кейин ҳам қутулиб бўлмас даражада тушиб боради-Европа аҳолиси, ялпайиб ўтиришдан, ишда пачаваси чиқишдан чарчашди. Улар юқори иш ҳақи, қисқа иш куни ва узоқ вақтлик таътилни исташади. Ва ишда ҳам улар камроқ ишлашни, дам олиш хоналарида кўпроқ дам олишни исташади. Россия, Хитой, Ҳиндистон, Бразилия, Малайзия, Аргентина ва бошқалар аҳолиси буни ҳали тушунмайди-уларнинг бинойидек квартиралари йўқ, кир ювиш машиналари ва телевизори йўқ, кўпларида овқат етишмайди-у ерда қанақанги иш куни қисқартирилиши борасида гап бўлиши мумкин? Эрталабдан кечгача тинмай тер тўкамиз. Ва тер тўкамиз. Ва улар мамлакати иқтисоди ўсмоқда ва Европадан ўн маротаба жадал ўсади. Ва Европа қатъий тарзда цивилизация орқасига сурилади. Ҳозир у ўша жойда, умуман айтганда унинг иқтисоди бутунлай ўсишдан тўхтаган. Испания ёки Португалияда интернет кириб келиш даражаси сизга маълумми? Россия қишлоқ мактаблари даражасида. Голландиядаги рақобат даражасичи? У ерда у йўқ-рақобат у ерда қонун даражасида бўғиб қўйилган-рақобат нима керак? У қониқишни бошдан кечиришга ҳалақит беради: бозорда сенинг дўкончанг бор ва у ерда худди шундай бошқа дўкон очишга рухсат бермайди. Барчаси хотиржам. Европа тезда иқтисодий четлашишга чиқади, кир ювиш машинасини харид қилмаганлар, ҳали яхши емаганлар, 50-100 йил давомида истаганча харид қилади ва истаганча ейди. Кейин кетидан-иш етади, ёмонидан энг ёмонини танлаш етар-бир машинани худди шундай бошқасига айлмаштириш етар. Буларнинг барчаси менинг ҳаётимга етмайди! Менинг машинам бор, у мени 10 йилдан бери ташийди ва яна шунча ташийди. Қўшним эса янги моделдан харид қилди! “Бу ажойиб эмасми-менда ҳам бўлса эди”-замонавий россиялик шундай ўйлайди. “Аҳмоқ”. Ўз ҳаётингни шу тунукага алиштиришга сарфлайсанми!” –деб ўйлайди у 20-30 йил ўтиб. Нима билан якун топади? Мен аминманки, барчаси одамлар ишга сарфланувчи вақтни ҳозир бизга кулгили туюлган шу қадар минимумга, айтайлик хафтасига уч марта 2 соатдан минумумга олиб келиши билан якун топади. Ва таътил-4 ой. Кўп одамлар эса бутунлай ишламай қўядилар-улар иш билан эришувчи ҳаёт сифати ошиши ўз ҲАЁТи вақтини йўқотишга арзимайди. Ва типратикон каби кунига 4 соатдан ишловчи бир ишчан ўзининг ўнлаб ишчи қариндошларига ва ўйнашларига мақбул ҳаёт даражасини таъминлашга қодир. Мен барчага таклиф қиламан-бутунлай ишламасликка ҳаракат қилинг ёки минимум даражада ишлашга интилинг. Бу барча янги тунукалар эскилари ўрнига сенинг ҳаётингга арзимайди. ҲЕЧ КИМ сенинг олдингга ишлашни бас қилиш мақсадини қўймайди-улар бу мақсадга эришмаса бунинг нима ҳайратланарли жойи бор? Жамиятимизда янги тунукаларнинг юқори қимматдорлиги ҳукмронлик қилади-ва албатта бу руҳий камбағаллик туфайли. Сенинг руҳий ҳаётинг не қадар камбағал бўлса, янги тунука орқали шу қадар чуқур ақлий қоронғуликка бекинишни истайсан. Қарши тарафга айлантириш мумкин бўлган маҳдуд давра.
Етарли даражада яқин келажакда одамлар ишламай қўйишади ва ҳаётдан максимум лаззат олишга интилади. Ва сен унда бўлмайсан. Улар яшайди, лаззатланади, янги кўплаб таассуротлар олади, қизиқарли бирон нима ўқийди, тадқиқ қилади, ёзади, ўрганади, сикишади, ўз маънавиятини оширади, ҳаётдан шодланади. Сен эса йўқсан. Сен бўлмайсан, чунки сен бориб турган аҳмоқсан, ҳеч қандай СҲсиз яшаш мумкин эмас деб қарор қилдинг, одамлар доимо шундай азоб чекади, бошқача бўлиши мумкин эмас ва бўлмайди деб қарор қилдинг. Концепциясиз яшаб бўлмайди. Қувончли истак-бу бахтиёрлик ва яна мумкин эмас. Эртами кечми яна. Сен-аҳмоқ, чунки сен унда бўлмайсан. Сен ҳатто уриниб ҳам кўрмайсан. Сен ҳатто анча самимий бўлишга, концепцияларни бартараф қилишга ва СҲ йўқотишга уринмайсан, қи ни излаш ва рўёбга чиқаришга ҳаракат қилмайсан. Сен бажарилган бурч ҳисси билан, аҳамиятли кўриниш билан ва барча тирикликка болта билан ташланиб тириклайин бемаънилик ва СҲда нобуд бўласан.
Лекин барчасини ўзгартириш мумкин – ва ҳозироқ қайтадан бошлаш мумкин. Ҳозироқ сен шалпангқулоқ итни эслашинг мумкин, у ялангликда юрибди, ва унга хушёқишни бошдан кечириш. Бу эса “РаИ туғилиши” бўлади. Ва бу ҲАР ҚАНДАЙ ҲОЛАТДА ҲЕЧ НАРСАГА БОҒЛИҚ БЎЛМАГАН ҲОЛДА РаИ МУҚАРРАРлиги сенинг танангга таъсир ўтказади-ва сен энди биласанки-бу қандай таъсир-қаришнинг секинлашуви, ёшариш бошлангунича, касаллик бас қилиниши, ҳайратли ёқимли ҳислар тўлиқлигигача. Бу РаИни янги кашфиётларга муқарар тарзда қадам қилиб қўйиш-қоғозда эмас, тўғридан тўғри “сенинг ўзингга”-бу сенинг ҳаётингнинг ўзи ўзгариши учун қадам бўлади. Бир қадам оз, албатта. Лекин сенинг ўзингга кўпроқ керак, чунки РаИни бошдан кечириш ЖУДА ЁҚИМЛИ , мақсад эса зўр беришни талаб қилади. Агарда сен натижада ўзгаришларнинг зарурий суръатини танлай олмасанг, қарийсан ва ўласан, унда “ўлим” ҳаммада бир хил эмас, ҳаёт ҳаммада бир хиллиги каби деб ҳисоблашга жуда жиддий асос бор. (Бу эса яна катта масала-қариш ва заифлашишни тўхтатиш учун вақтни орқага суриш мақсадида қанча вақт талаб этилади. Бу эса сенинг самимийлигинг ва дадиллинг ва қатъийлигингга боғлик, шубҳасиз. Ва сен қандай ҳолатда бошлаганингга боғлиқ. Агарда сенда рак бўлса, уч ойдан сўнг сен ўлишинг керак-сенинг вақтинг етарлими?: Сенда далил йўқ – вақти келиб улар одамлар топилганда, ПППга бундай ҳолатда ўтганда пайдо бўлади, аммо бундай одам учун қариш ва касалликдан ўлишни тўхтатиш ва орқага қайтариш мақсадида вақт етарли). Ўлимнинг ўлимдан фарқи бор. Таслим бўлишни танлаган кўп аҳмоқ одамлар ҳисоблашига кўра Ўлим ҳеч кимни “аяб ўтирмайди”. Лекин, қаторида ўлим бўлган жиддий тадқиқотлар сенинг учун тадқиқотларинг “равшан туш кўриш” ва “танадан чиқишлар” каби шубҳасиз мавжуд ҳодисаларни ўрганишга олиб келганда мумкин бўлади.
Ва сен шундай четда қоласанми? Мағрурона касалликдан ва қариликдан чирийсан, бу аҳмоқ ППП амалиётчиларга қасдма қасд? Мен эса йўқ. Мен уриниб кўришни танлайман, РаИдаги ҳаёт ва уларга эришишга зўр беришлар ва тадқиқот хиралик, носамимийлик, ва СҲларда чиришдан кўра ниҳоятда ажойиб ва қизиқарли. Бу ахир камида қизиқарли мақсад, шундай эмасми? РаИни бошдан кечиришнинг бундай даражасига қариш жараёнини секинлаштириш учун бўлсада эришиш керак. Натижага эришганда қандай руҳланишни бошдан кечирганингни тасаввур қиласанми? Барчаси не қадар ўзгаради? Айниқса, СО ва СҲда яшалган бир йил саккиз соатлик иш кунида, йўл ҳам қўшилиб ўз тақдиқотларидан чалғимасдан яшаган ҳатто бир хафтага, ҳатто муттасил РаИда яшалган бир хафтага баробар эмас. Бу таққослашда моддий база ҳам бор. Қачонки мен СҲ бошдан кечирганда ва оддийодам каби яшаганда, баъзан кундалик юритдим. Мен бундай ярим йил давомида мен томонимдан қилинган кашфиётлар миқдорини қайд қилдим (ўзинга, ўз турмуш тарзинг, янги ҳислар, янги қувончли истаклар ва бошқаларда қандайдир аҳамиятли равшанликлар) ва у ушбу таққослашни ўтказиш давомида икки кунда, зўр берганда бир хафтада қилган кашфиётларим миқдорига баробар бўлиб чиқди. Ва сен четда қоласанми? Ўз “мажбурият”ларингга қайтасанми (99% га ўйланган, хиралик, катастрофик чизмалар ва одатлар билан туғилган), бошқа одамларга нисбатан салбий муносабатдан ўз қўрқувинга қайтасанми ( 99% ҳолларда, сенинг ҳаётингга умуман таъсир қилмайди),сенинг олдингда турган янги машинага пул топиш/квартира/чанг ютгич/фарзандларга пул топиш вазифаларига қайтасанми (99% га зерикиш, хиралик, эсдан чиқариб ўлиш билан туғилганларга, зарурат билан эмас)? Яна итоаткорона бўласан, бегона каби, тажовуз, ўзинга ачиниш, зерикиш каби кузатасан, руҳсизлик сени еб битказади? Уларни оқлашга йўл қидирасан ва шундай заҳарли туманда яшашни давом эттирасанми? Оқлаш жуда осон. Сенинг атрофингда яшовчи барча одамлар ушбу оқлашлар керагидан ортиқча-улардан сўра ва сен кўп тушунтиришлар эшитасан, нима учун СҲсиз яшаш мумкин эмас, керак эмас, яхши эмас, мумкин эмас. Ва қара, -улар ёш бўла туриб, аллақачон қари, носамимий, сўлғин, ярим ўлик, тажовузкор, ҳаётдан ҳеч қандай лаззат олмайдиган одамлар бўлиб қолганини бу оқлашлар ўзгартиргани, ёки йўқлигига боқ.
Сенда имконият бор хозир-бизнинг қоронғу ўрта асрда-келажак одами бўлиш.
Энди қаришнинг секинлашуви натижасига қайтамиз. Албатта, ҳаммасидан кўра осон тарзда бизга РаИ томонидан йўл очилувчи вақт ва қандайдир “премир”ларнинг секинлашуви эмас, қандайдир физиологик айланишларнинг оддий секинлашуви билан тушунтирилади. Лекин “қандайдир физиологик айланишларнинг оддий секинлашуви” ибораси бир марта ҳам физиология дарслигини очмаган киши учун ишончли туюлади. Ҳар қандай-ҳатто энг бошланғич физиологик айланма АҚЛ БОВАР ҚИЛМАС даражада мураккаб. Тасаввур қилиб бўлмас даражада қийин-шу қадарки, биз ҳозирги вақтда улардан ҳеч бирини тушунмаймиз. Яқин кўриб чиқишда энг оддий жараён шу ҚАДАР қийин бўладики, уни тасвирлаб бўлмайди – шунчаки ҳар қандай жараённи бир хўжайрада ўрганувчи қандайдир бир диссертацияни оч. Организмда бундай жараёнлар ШУ ҚАДАРки уларни тасвирлаш учун астрономик рақамларга мурожаат қилишга тўғри келади. Уни каллага жойлаб бўлмайди. Лекин яна нимадир борки, нимадир ҳайратли, бу чексиз чалкаш жараёнлардан ҳам анча мураккаби борки-бу улар мослашуви! Мана сир, мана бу сир. БАРЧА даражаларда организмда жараёнлар мослашувчини кузатишда оғзи очилиб қолгунча ҳайратга тушмаган физиолог –физиолог эмас. Балким яна катта сир бордир? Бор! У шундан иборатки, бу чекиз мураккаб мослашган реакцияларнинг барча астраномик рақамлари мувозанати бузилиши ҳолатида , у –бу мувозанат-одатдагидек қийинчиликсиз тикланади. У ерда “мўжиўа” сўзи тўғри келмайди-у ерда сўз йўқ-очиқ оғзинг билан жим ўтир. Мана барчасига… “шунчаки” нимадир секинлашадими? Бундай вазиятда у “шунчаки” “хасталик” деб аталади. Организм бузила бошлайди, агарда бузилган мувозанат тикланмаса. Одам организми РаИ таъсири остида нафақат бузилади, балки аксинча-касалликлар кетади, қариш секинлашади, чидамлилик деярли ҳаёлий бўлади, тана ҳислари ўта ёқимли ва РаИ билан резонанслашади. Шундай қилиб, у ерда фақат бутунлай жараёнлар секинлашуви борасида гапириш мумкин, ва шундай тарзда вақт секинлашуви модели у ерда фавқулодда ўринли.
Биламизки, агарда бир одам йилига 100 китобни ўқий олса, ерда ўтирган ҳолда ўқий олса, бошқа одам ёруғлик тезлигида биринчига нисбатан 10 марта кўпроқ яшай олиши мумкин, лекин бу афсус, узоқ яшаш сири эмас! Унинг ҳаёти тўлиқлиги ўзгармайди деб ҳисобланади-мисол учун барибир у 100 китоб ўқийди, модомики китобларни ўқишни таъминловчи жисмоний жараёнлар худди шу миқдорда секинлашади.
Биламизки-ўзида “материя” ва “руҳият”ни мужассам қилувчи одам мавжудлиги фактидан биламизки, одамнинг руҳий ҳаёти шубҳасиз моддий. Ва шу ерда шуни тахмин қилиш мумкинки, материянинг бизга маълум бошқа шакллари каби, руҳий материя вақтнинг умумий релятивистик секинлашувига мубтало бўлади. Ва, шу тариқа, нисбатан ҳаракат қилувчи биринчи одам шу 100 китобни нафақат ўқийди, балки унинг мазмунини фикрлайди, улардан хулоса чиқаради ва қўлидан келганча нарсаларни мулоҳаза қилади. Ҳатто РаИ у, эҳтимол анча теран бўлмаган ва анча сероб бўлмаганларини бошдан кечириши мумкин. Агар барчаси шундай бўлса деб фараз қилсак, унда биз шубҳасиз қарама қаршиликка дуч келамиз, чунки аслида РаИни бошдан кечирувчи одам ва ўз қаришини секинлаштирувчи одам шунчаки шу қадар (ҳатто вақтнинг бир хил даврида, ҳаётнинг узоқ давомийлигидан ташқари), яшайди, тузумда, икки тузумда ва теранроқ яшайди. Бундан чиқди., барчаси бундай юқорида кўрсатилгандек бўлмайди ва буни тушунтириш зарур.
Бизга аллақачон маълумки, тушда ва англанган тушда, биз бедорликда ўтган жисмоний вақт давомида ҳатто улгура олмагандан кўра шу қадар теранроқ бошдан кечирамиз. Севиб севилиш тушда шу қадар қизғин, ўткир ва кенг қамровли, фидойилик билан тўла бўладики, бундайини биз бедорликда буни яқинроқ ҳам бошдан кечира олмаймиз. Шу ердан шундай осон хулоса қилиш мумкин, ўз “мурда билан оғирлашган”ини заифлаштирувчи “Қалб” анча қизғин ва теран яшаши мумкин. Жисмоний тана не қадар “мурда” бўлмай қўйса, шу қадар қизғинлик ва турли туманлик ва руҳий дунё шу қадар теран. Бизга маълумки, РаИ таъсири остидаги тана қаришни нафақат секинлаштиради, балки транформацияни бошдан кечиради, бундан сўнг анча сезгир бўлади, “равшан ҳис” пайдо бўлади. Шу туфайли, юқорида тасвирланган қарама қарши фикрлар олиб ташланади-бир тарафдан РаИни бошдан кечирувчи одам руҳий материянинг псевдорелятивист секинлашувини бошдан кечиради, бу аста секин тарқалади ва унинг физиологиясига руҳий ва жисмонийни боғловчи алоқа орақли тарқалади, лекин унинг жисмоний ҳаракатларига тарқалмайди. Бошқа тарафдан, танадаги ўша ўзгаришлар, қайсики бунга ҳамроҳ бўлувчи ўзгаришлар анча равшан ифодаланган тезлашиш ва руҳий жараёнларнинг теранлашувчига ёрдам беради, улар нафақат озод бўлиши, анча эркин оқиши орқали эмас, балки равшан ҳислар ва РаИнинг доимий резонанси каби янги омил орқали ёрдам беради.
07-02-04) Ва барибир-“псевдорелятивист” деган нарса нима? “Псевдорелятивизм” тушунчасини киритиб, биз икки стул ўртасида ўтиришга интиламиз-гўё қисман биз релятивист дунёсида, қисман йўқ. У қандайдир материяга таъсир этади, қайсидир бирларига йўқ. Бундай кетмайди. Анча оддий, анча бинойидик моделни топиш имкони йўқми? Мумкин, у гарчи ўқувчига анча аҳмоқона туюлсада, барибир:)
Бошланиш учун бизга яна нисбийлик назариясига саёҳат қилишга тўғри келади, лекин аввало янада содда ва тушунарли даражага тушамиз. Сенинг чап тарафингда югураётган одамларни тасаввур қиламиз, ўнгда саҳро бўйича маълум 10 км соатига тезликда кетаётганларни тасаввур қиламиз-улар иссиқда тезроқ югура олмайди, секинроқ бўлса спорт жазаваси имкон бермайди. Югурувчилар йўлида юз метрлик жойланган, унда спорт шифокори уларни ёндан қараб улар тезлининг назоратли ўлчайсан. Бундан ташқари, ҳар бир югурувчи ўзида кўрсатгич асбоби бор, бу муттасил улар тезлигини ўлчайди. Биринчи бир неча югурувчилар юз метрни 36 дақиқада босиб ўтди-ҳисоб мўлжалга тўлиқ мос ҳолда. Охиргиси эса 50 дақиқада. Бу ҳақда адолатли хулоса чиқариб, йигит чанқаб қолди ва уни иссиқлик зарбаси кутади, сен уни узоқ масофадан оласан, лекин у ғазабланиб сенга ўз ўлчов асбоби тезлигини чўзади, унда тезликни у камайтирмагани англанади! Тушунтириш жуда осон топилади-агар биринчи югурувчилар ўз масофасини қатъий тарзда чапдан ўнгга босиб ўтсалар, унда охиргиси кўтарилган чанг сабабли йўналишни кўрмасдан хато билан бурчак томон югурди, натижада унинг траекторияси узоқ бўлиб қолди-гипотенуза катетдан узун бўлгани каби. Югурувчи нормал тезликда югурди, лекин модомики унинг тезлиги икки йўналиш бўйича тарқалди, қатъий чапдан ўнгга йўналишни у бошқаларига қараганда секинроқ ўтди.
Модомики, тахминан шундай моделга мисол сифатида қўллаб, Эйнштейн нисбийлик назарияси гара биз вақт уч фазовий каби ўлчовлардан бирини ўзида мужассам қилса, жуда жуда чиройли ва тушунарли бўлишини топди. Умуман, бу ғояда ҳеч қандай бегона нарса йўқ, чунки биринчидан, ҳар қандай ҳодиси тўртта координатани талаб қилади-уни бўшлиқда аниқлаш учун учта, ва битта-уни вақт бўйича аниқлаш учун. Ҳодиса фақат у тўртта параметр билан аниқланганда аниқланади-бўшлиқ ва вақтдаги нуқта. Иккинчидан, шуни тўла тўкис айтиш мумкинки, биз нима қилмайлик вақт кетишини ўлчовчи асбоб бор ва соат муттасил уриб турибди.
Вақтнинг умуман мавҳум белгиланиши-агар мумкин бўлса, ўта мураккаб жараён. уни аниқлашга интилганда, “вақт”сўзини қўллашдан шунчаки қочиш билан чигаллашасан, лекин уни ноаниқ киритасан, ўзингни чалкаштирган ҳолда. Шунинг учун мен бундай ғайритабиий қарор тарафдориман: вақт гўё “соатлар билан ўлчангандай” белгиланади. Албатта, энди биз аниқлашимиз керак-“соат” нима, “вақт” сўзини ниқобланган ҳолда қўлламаслик учун вақт нима. Лекин буни қилиш қийин эмас. Соатни мунтазам ҳаракатларни бажарувчи ускуна сифатида белгилаш мумкин. Лекин “муттасил” атамаси билан вақтни киритмаяпмизми? Йўқ, мунтазамликни биз оддий ўлчагич билан ўлчай олмаймиз, яъни мунтазамлик тушунчасини биз вақтнинг наониқ тушунчасини эмас, балки фақат масофа ўлчови билан киритишимиз мумкин. Айтайлик, айланувчи ғилдирак бир жойда шишганликка эга, ва айланиш вақтида у унда сузиб юрувчи ўлчагич устида бир хил бу шишганликга тегишли бўлади. Ўлчагичага теккан жойда доғ қолади. Доғлар орасидаги масофани ўлчаб ва улар бир хиллигига амин бўлиб, биз ғилдиракнинг айланиши муттасиллиги, бир хиллиги хулосасига келамиз. Албатта, бунда биз шу нарсага амин бўлишимиз лозимки, линейка ҳақиқатан бир хил ҳаракат қилади,лекин бунинг учун бизга соат керак бўлмайди, фақат бир хил ҳаракат бу тезлашмасдан ҳаракат эканлигини билиш зарур бўлади. Линейкага учида тошқалами бор кўрсатгичли сезгир пружинани жойлаймиз. Экспериментдан сўнг кўрамиз-агар тошқалам линейкада ҳеч нарсани чизмаган бўлса, демак тезлашиш бўлмаган ва ҳаракат бир хил ва тўғри томонга бўлган. Шу туфайли, мунтазам ишловчи механизм кбаи вақтни белгилаш, вақтнинг ноаниқ киритилишига олиб келмайди, яна ўз хусусиятига кўра тавтология бўлмайди ва шу тариқа тўлиқ исботланган ва ҳатта жуда теран. Ва ўшанда “вақтга ҳеч нарса таъсир қилмайди” иборасини “соат юришига ҳеч нарса таъсир қилмайди” иборасига алмаштириш бизга вақтни тушуниш ва унинг хусусиятларини ўрганиш учун ажойиб ва равшан имкон беради.
Шундай қилиб, умуман олганда, биз барча вақт бўшлиқ бўйлаб ҳаракат қиламиз ва вақти вақти билан ёки содда қилиб айтганда, “вақт бўшлиғи”да. Эйнштейннинг доноларча фарази шундан иборат эдики, вақт тезлик бўлинишида югурувчи мисолида тезлик бўлинишида рўй беришидаги каби иштирок этишини тахмин қилди. Шу тариқа, вақтинчалик ўлчаш тезлик бўлинишида иштирок этади. келгуси ҳисоблар шуни кўрсатадики, бу қарама қарши фикр, ёки тасаввур қилиб бўлсада, объектларнинг кўчиши катта қисми бўшлиқда эмас, айнан вақтда рўй беради. Бизга маълумки, тана бизнинг ёнимиздан ҳаракат қилса, унда унинг тизимидаги вақт координати бизникидан секинроқ кетади. Бошқача ифодалаб шуни айтиш мумкинки, тана бўшлиқда не қадар тез ҳаракатланса, вақтда у шу қадар тез ҳаракатланади, ахир “вақтда секин ҳаракат қилиш” шуни билдирадики, вақт у ерда секин кетади, қариш секинлашади, соат секинроқ юради. Ва кейинчалик Эйнштейн шуни тахмин қилдики, унга кўра умуман барча объектлар оламда доимо вақт ва маконда битта ягона тезликда ҳаракатланади-ёруғлик тезлигида. Бўшлиқда улар ёруғлик тезлигидан камроқ ҳар қандай тезликда ҳаракатланиши мумкин, вақт ва маконда эса –фақат ҳар тўрт йўналиш бўйича битта умумий тезлик билан ҳаракатланади-ёруғлик тезлиги билан. Шундай қилиб, -тананинг умумий ҳаракати қисми бўшлиқда рўй беради, қисми эса вақтда, лекин умумий тезлик доимо битта ва худди бизнинг югурувчиларимизда ҳам. Югурувчи не қадар бизга оғса, шу қадар секин у ўнг ва чапга оғади. Зарра бўшлиқда не қадар кўп тезликка эга бўлса, у шу қадар кам вақтга эга бўлади, шунингдек ҳаракатланувчи вақти секинлашади. Қачонки барча ҳаракат тўлиқ бўшлиққа ўтса, унда бўшлиқа максимал тезликка эришилади-ёруғликнинг ўша тезлигига ва бунга мос тарзда вақт бўйича бундай танани ҳаракатлантириб бўлмайди. Шу туфайли, бўшлиқда доимо ёруғлик тезлигида ҳаракатланувчи фотонлар умуман эскирмайди, ҳеч қачон, – бизнинг Олам барпо бўлганда яратилган фотонлар худди ўшандай қолди ва ўзгармади, умуман ўзгармади, чунки “ўзгариш” “қариш” сўзи синоними, “вақт бўйича қўзғалиш” синоними. Туғулувчи фотон ҳеч қачон бошқа ўзгармайди, ҳали мавжуд экан ўзгармайди. Мавжудликни тўхатиши мумкин, (мисол учун,уни электрон билан алмаштириш билан), ўзгартириб эса бўлмайди.
Бу ердан маълумки, бизнинг оламда барча нарса ёруғлик тезлигига нисбатан жуда секин ҳаракатланса, демак ҳаракатларимизнинг асосий улуши айнан вақтга тўғри келади.
Энди эслаймиз, РаИни бошдан кечириш вақтни секинлаштиради, яъни бизнинг бўшлиққа жойлашишимиз тезлиги ёшда бўлиши керак эдими? Бўлиши керак эди, жуда кучли! Ахир, вақт секинлашувчи натижаси намоён бўлиши учун, тана ўта улкан деярли ёруғлик тезлигига жойлаша бошлаши керак. Лекин бу рўй бермайди, мен олдингидек дарахт тагида ўтираман ва космик тезилиги билан ҳеч қаерга ғойиб бўлмайман. Демак, бу тезлик қандайдир бешинчи ўлчовда ўсиши керак-бешинчи ўлчов, бунда тезликни сақлаш қонунини аниқлаш мумкин: бешинчи ўлчовдаги объект тезлиги ёруғлик тезлиги билан баробар ва бу бешинчи ўлчов тезликни тақсимлашда тенг ҳуқуқли иштирок этади. бу ўлчов нима? Мен уни “эволюция ўлчови” деб атайман. РаИ не қадар қизғин бўлса, у танага шу қадар таъсир қилади, бунда у физиология жараёнларда вақт кетишини секинлаштиради, эволюция координаталарида ташкил қилувчи тезлик шу қадар кўп бўлади. Бизга маълумки, эволюция-ниҳоятда секин жараён, лекин РаИ ҳозирлигида у жуда тез кета бошлайди. Одам кўриниши деярли ўзгаришсиз минг, ўнла минг йилларни яшаб ўтади, бу вақт РаИ таъсирида унинг танаси ҳайратли тарзда тез, нафақат танаси бошқа жойлари ҳам тез ўзгара бошлайди. Янги ҳислар пайдо бўлади, янги имконяитлар, жумладан улари тасвирлашни Кастенадада учратамиз.
Эволюция, шу тарқа, барча мавжудликларга ҳам бўшлиқдаги ҳолат ва вақтда мавжуд бўлиш каби тегишли. Доимо ва ҳаммасини ривожлантиради, аммо ҳар ҳил тезликда. Ҳар бир объект бўшлиқда ҳаракатланади, вақт ва эволюция ҳам. (барча ҳаракатлари бўшлиқ ҳаракатларига ўтган юқорида эслатилган фотонлардан ташқари).
Бундай фараз –чиройли. У оддий ва тушанарли тарзда кўплаб сирли ҳодисаларни тасвирлайд, бу ўз ичига қариликни РаИда тўхтатиш ва РаИни бошдан кечирувчи одам “донороқ” бўлишини ўз ичига олади (шунингдек, равшанлик, равшан фарқ ва бошқа кўплаб нарсаларга эга бўла бошлайди), ва барча тирикликлар ва кўплаб бошқа нарсалар эволюцияси мавжудлигини мужассам этади. Бу фараздан ўз навбатида анча қизиқ бошқа фаразларни чиқариш мумкин.
Шу ердан, мисол учун шу нарса равшанки, эволюция жараёнини вақтга боғлиқ ҳолда қўйиш мутлақо хато-бу мутлақо турли ҳодиса, шу қадар фарқлики, бўшлиқ ва вақт каби. . Вақтни истаганча босиб ўтиш мумкин, эволюцияни эса балким йўқ-биз бутунлай ва бир оз кузатамиз, қарияларни кўриб, узоқ вақт умр кўрган қарияларни кўриб кузатамиз, лекин РаИ йўқ бўлганда ўз эволюциясида бир қадам ҳам ташлай олмаган қарияларни кузатамиз.
Бу ерда қуйидаги қариш секинлашиши натижасига қайтувчи қадамни ташлаш мумкин. Эволюцияда бизга йўқолаётганлар жуда кам-деярли ҳеч нарса эканлиги маълум бўлади. Биз диназаврларнинг тошга айланган суякларини ковлаб топишимиз мумкин, лекин жуда кам илгари юрамиз. Модомики, энди биз вақт ва эволюция шу қадар турли “мезонлар”ки, вақт ва макон каби деган фикрдан келиб чиқамиз, яна биз қариш умуман вақт билан боғлиқ эмас даган тахмин қилишимиз мумкин. Қариш –эволюцияга нол ва деярли нол силжиш самарасидир. Агарда эволюция ўлчовида ҳаракат амалга ошса, унда қариш тўлиқ бас қилишгача секинлашади. Бу ерда биз ёшариш пародаксидан қочишимиз лозим. Одамнинг РаИни бошдан кечирувчи танаси қаришни, ёшаришни шунчаки бас қилмайди. Вақтга қараб орқага ҳаракатни биз билмаймиз, гаар тахмин қилсак, қарилик-вақтга боғлиқ жараён деб тахмин қилсак, қийинчилик пайдо бўлади-вақт бўйича ҳарактни орқага қайтариш зарурати. Энди бундай зарурат йўқ, модомики, биз қарилик вақтдан ташқари жараён деб аниқладик, қолганлари каби вақтга боғлиқ эмас деб аниқлик киритдик (айтиб ўтилган фотондан ташқари).
Одамнинг эволюцияни ўлчашдаги силжиши унинг танасига ёшартирувчи таъсир беради. Ва шунга диққат қилишни истайман-бу айнан “ёшартирувчи таъсир”, ҳақиқий ёшариш эмас ва умуман “ёшариш” сўзи бу ерда ўринсиз. Ҳақиқий ёшариш ёш одам ёшида бўлиши керак эди-сўлиган, заиф, дардчил, тез қарувчи. Шундай хаёлот брки, одамлар ёшлигида чиройли ёқими танага эга бўлади. Менинг кузатишларимга кўра, одамлар танси дарҳол 12-14 ёшдан сўнг шу қадар қизғин қарий бошлайдики, 17-18 ёшга келиб гўзаллик ва нозиклик ҳиссини уйғотувчи танали одам қолмайди-ҳам кўринишда, ҳам тегинишда. Шундай қили, РаИ таъсири остида танани ўлчаш учун махсус атама топиш мақсадга мувофиқ.
Эслатиб ўтаман, -ушбу бобда тасвирлайдиган нарсани эслатаман-фаразий тарзда, мулоҳазалар, етарличи заиф мустаҳкамланган ҳақиқий базадан чиққан, ва тасдиқ, тўғрилаш ёки РаИни ишлаб чиқариш амалиётини рад қилиш, “ҳис қилиш” ва бошқа кузатувлар билан тасдиқланишни талаб этади. Мен махсус бу ерда қарама қаршиликларни баён қилмайман ва якунланган назарияни ҳам, модомики, бириничдан, мен ҳали тасвирланмаган далилларга ва замонавий шарпалар ўз тажрибасида тасдиқлашга улгурмаган кузатишларга суянишимга тўғри келади, иккинчидан мен назариётчи фирки бўлса ҳам кўрсатишни истайман, анча қизиқарли унинг эгриликлари, берк томонлари, қарорлари ва очилишлари билан кўрсатишни истайман.
07-02-05) “Пре эволюция” –қониқиш ва мамнуниятга йўналган ва кўп мартали ҳаракатлардан сўнг ҳар қандай мавжудликка барқарор ўзгаришлар ва бу мавжудлик шу қадар ўзгарувчанки, у исталган ҳолатни кўпроқ бошдан кечира бошлайди. Ўша мавжудлик нимани бошдан кечиришини муҳакама қила олмаганимизда, энг яхши озиқланиш, катта ҳаётий ҳудуд, анча самарали ҳимоя, катта давомий ҳаётга эга имкониятларга эришувчи унинг шундай трансформацияси эволюци мавжудлиги мезони ҳисобланади.
«Эволюция» = пре-эволюция + янги, авваллари номаълум жозибадор ҳолатлар намоён бўлиши.
«Супер-эволюция» = эволюция + янги “бўронлар” пайдо бўлиши, шунингдек янги исталган ҳолатларга эришиш бўйича янги қатъий ва равшан қи лар пайдо бўлиши.
Қувончли истаклар ишлаб чиқилиши, яъни уларни излаш, фарқлаш, аниқ ифода қилиш +қи рўёбга чиқиши “қир” шу тариқа эволюцион жараёнларнинг ажралмас қисми ҳисобланади.
Вақт қаришга таъсир қилмайди. Қариш –бу эволюцион жараённинг тўхтатилиши ёки секинлашувининг ҳаддан ташқари оқибатидир. Бу шу билан исботланадики, Раининг массали тажрибаси, РОга эришиш тана қаришини секинлаштиради ва ҳатто тўхтатади, тана ўз хусусиятларини ўзгартириб жисмоний трансформациядан ўтади, унинг хусусиятлари жиддий тарзда анча баркамол бўлади (ташқи кўриниш гўзаллиги, теккандаги ёқимлилик, ҳисларни ошувчи теранлиги, жисмоний кечинмалар, чидамлилик ва бошқалар).
“Янги вақт эволюцияси” –муттасил ёки деярли муттасил равшан муҳит ва РаИ чайқалишига эришиш билан боғлиқ ўзгаришлар. Оқил одам равшан одамга айланади. (ёки ўз танловига кўра рақобатга бардош бера олмай жойини беради).
Онгли одам (ОО) бир қатор сабабларга кўра келгуси равшан Одамга (РО) рақобатда ютқазади:
*) РО ҳаётий давомийлиги камида ООдан икки марта кўп.
*) ОО ҳаётининг кўп қисмини тушкунлик, касаллик, турли бузилган ҳолатларга, СҲдан пайдо бўлувчи нарсаларга беҳуда кечиради, бу вақт РО эса тўлиқ, серғайрат ҳолда унга лаззат бағишлайди.
*) РО ҳаёти жиддий равшда катта давомийлиги ва тўлақонлилиги унга улкан ҳаётий тажриба йиғишига имкон яратади (ООда тажриба умуман йиғилмайди, чунки тажриба-бу ҳодисаларинг қандайдир бир миқдори эмас, уларнинг аниқ таҳлили ҳам, ўзгариш, кўникиш усули ҳам), шунингедк иқтисодий жиҳатдан мустаҳкамланади. ОО ушлаб бўлмас тарзда қарий бошлайди ва у ўз иқтисодий кучини қатъий йиға бошлай олганда бузилади – 40-45 ёшларда.
*) ОО ажралган, улар жамиятида чакалакзор қонунлари-барчаси барчасини еб қўяди. РО ғайритабиий тарзда жипс, бири бирига хушёқишни кечиради, биргалик истагини кечиради. Йирик тажрибага эга бўлиб, мутсаҳкам ва зўр иқтисодий базага, бутун узоқ вақт серғайрат ҳаёти давомида йиғилган базага эга бўлиб, ўзига ўхшаш биргалик истаги билан ОО янги ООларга ва улар ўзгариши керак нарсага интилувчиларга ниҳоятда бошланғич ўрин билан таъминлайди. .
*) ООда иқтисодий умумий база шунчаки йўқ-насл қолдириш “барча нарсамни болаларимга қолдираман” қабилида амалга оширади, болалар эса –қисман чексиз тарзда кўникма ва бошқариш ва ривожланиш истагидан узоқ мутлақо тасодифий одамлардир. РОда насл қолдириш эса хушёқиш принципига асосан рўй барди-сенинг сперматозоидинг ёки тухумингдан чиққан тасодифий одамларга ҳолат насл қолмайди, балки ёки ўзлари самарали ёки бошқа шунга ўхшаш одамларга берувчи бошқа РО ўтади. .
*) ОО ниҳоятда асоратга тушган. Уларнинг горизонтал алоқалари қариндошлар даври ва “дўстлар” билан чекланган, модомики барибир улар ўзаро ишонмаслик ва хуш кўрмаслик, қўрқув муҳитида яшайди, улар мақсади аввало концепциялар билан шартлашилган. РО одам ниҳоятда ўзгарувчан тизимда яшайди, чунки хуш кўриш ва ҳамкорлик истаги турли қизғинликлар билан сал бўлмаса, ҳар бири билан ҳар бири ўртасида мавжуд. Бу турли тажриба олиш, ўз зўр беришларининг мақбул майдонини топишга имкон беради. РО мақсади қувончли истакни тадқиқ қилиш билан шаклланади, натижада улар уларга эришишда анча муваффақиятли, чунки иштиёқ, олдиндан лаззатлани билан ҳаракат қилади.
*) РО жамияти оралиқ типдаги одамлар учун жуда жозибадор-гарчанд ҳатто РаИга мақсадга мувофиқ тарзда тайёр бўлмаганларга жозибадор, лекин шунга қарамай ҳолларда фақат сўзларда, асосий ёки баъзи РО қадриятларини ажратади. РО бундай оралиқ одамлар учун “яхши дўст”, “ишончли ҳамкор”, “қизиқарли одам” ҳисобланади, модомики РО аслида ишончли, қизиқ, конструктив ҳамкорликка интилади. Бу ООнинг анча эволюцион ривожланган қатламлари РО жамияни қўллаб қувватлайди, ўзаро гуллаб яшнаш ва қониқишга қизиқади (йўқлар улар учун муваффақиятли атама “симпатлар” атамасини топди-амалиёт ва амалиётчини хуш кўрувчи)
*) ОО одамларни мутлақо фарқламайди, ўрни алмашиш ва тасвирлашга суянади, ва бу сэа унинг бизнесдаги муваффақиятини ва нимани бўлса ҳам қуришни жуда мураккалаштиради, деяри тасодифий иш. РО зарурий ўринларга мақбул одамларни танлашга қодир, вазиятни мақбул баҳолаш ва ечим топишга қодир.
Албатта, РО нинг ОО устидан “афзаллигини” гапириб, мен вақтда ағдар тўнтар қилувчи жараённи кўзда тутаман, унинг кетиши давомида РО жамияти катталашиб, кўтарилиш ва тушиш босқичларини ўтайди, лекин замонавий дунёда барчаси жуда тез рўй беради, ва янги вақт эволюцияси-ҳам жуда тез жараён ва 200-300 йилдан сўнг РО сайёрдада сезиларли рол ўйнай бошлайди.
«Вектор Эволюцияси» -маълум қи лар ишлаб чиқилишидан келувчи ўзгаришлар йўналиши. Фидойиликнинг ҳукрон ишлаб чиқарилиши бир ўзгаришга олиб келади, изланиш чанқоқлиги эса бошқасига.
Мустасно эмаски, эволюцион жараёнларнинг вектор таҳлили келгусида эволюция фанида ўз ўрнини эгаллайди.
Бизга маълумки, “масофа”-бу сенинг нуқталаринг орасида қанча бўшлиқ борлиги ўлчови, “давомийлик” эса икки воқеа ўртасида қанча вақт ўтиши ўлчовидир. “Эволюцион ўлчовдаги масофа” нима? Уни рақам билан ифода қилса бўладими? Мисол учун, Герентология қарилик билан боғловчи тана параметрлар ўзгаришини асос қилиб олиш мумкин. Ўшанда биз қандайдир бавосита рақамий маълумотларни назарда тутдик.
Эволюция ва вақт бўшлиғи ўртасидаги алоқаси жисмоний танага РаИ таъсири билан исботланади. Бундай алоқалар мавжудлиги, шуни англатадики, эволюция қатъий қонунларга бўйсунади. Сувнинг сачровчи оқими ҳам чалкаш туюлади, шунга қарамасдан у ва бошқа ҳар қандай таркибий қисмлари механика ва гидродинамиканинг қатъий қонунларига бўйсунади, туюлувчи чалкашлик эса жараён мураккаблиги туфайли намоён бўлган. Квант физикасидан маълум бўлгани каби, унинг тенглашувчи ниҳоятда материя аҳволини ҳатто улар эҳтимолликни операция қилсада анча аниқ олдиндан башорат қилишга имкон беради. Олдингидек микроскопик даражада қатъий қонунлар амалда бўлади, лекин келгусида қандай аниқ ҳодиса рўй бериши эҳтимоллиги бу қонунларни белгилайди. Эволюцияда ҳам худди шундай. Эволюция жараёнлари қатъий тарзда келажак эҳтимоллигини белгилайди, лекин айнан эҳтимолликни. Агар РаИни туғдирса, хираликни йўқотса ва бошқалар-унда эволюцияни ўлчашда одам силжиши рўй беради…баъзи бир тезликда, баъзи бир йўналишда, баъзи бир эҳтимолликда. Ва мазкур моментда бизда етарли экспериментал материал бу эволюция қонунлари эҳтимоллиги квант механикаси каби мазмун касб этади ёки сув оқимидаги каби мазмунг эга деб айтишга мавжуд. Агар биз ўта кучли компьютерлар ёрдамида ҳаракатларни ҳисобласак, сув ҳолатида бизда ҳар бир томчининг ҳаракатини ҳисоблаш имкони мавжуд. Яъни бу ерда жараёнлар мураккаблиги эҳтимолликка сабаб бўлади. Фотон ҳаракати вазиятида эҳтимоллик теран, материя мавжудлигининг ажралмаси принципи сифатида мавжуд бўлади. Ушбу саволга жавоб бериш учун биз биринчидан эволюцияни ўлчаганда одамнинг ҳаракатини рақамий аниқлашни ўрганиш, иккинчидан буни жуда ва жуда аниқ қилишни ўрганиш ва кейин фотоэффекст тадқиқ қилиниши ҳолатида-йўл тутганимиз каби аниқ, эволюция кетишини ўлчаб ва кенг қамровлилик, теранлик, РаИ қизғинлигини ўзгартириб РаИ оқимидан сўнг ёки ягона РаИ дан сўнг эволюция кетишини ҳисоблашни ўрганиш зарур –Эйнштейнни квант механикаси муҳим принциплари шаклланишига олиб келувчи ҳодисани ўрганиш зарур. Фотоэффект – бу ёруғлик таъсирида метал юзасидан электронларни чиқариш ҳодисаси. Ички сезим билан туюладики, ёруғлик оқими энергияси не қадар кўп бўлса, шу қадар кўп электронлар чиқади, ва улар шу қадар кўп тезликка эга бўлади. Тажриба бу таклифни рад қилди—тўлқинларнинг етарлича катта узунлигида ёруғлик оқими қанча энергия таширди, электронлар умуман чиқарилмайди ва аксинча-етарлича баланд тўлқинлар частотасида ҳатто паст энергияда электронлар чиқади. Буни фақат Ньютоннинг ёруғлик ғалати табиат заррасидан ташкил топган фаразига қайтиш билан тушунтириш мумкин. Ягона электронлар интерференцияси бўйича тажрибалар билан бирга бу “корпускуляр тўлқин дуализм” деган ғалати тушунчага олиб келди, бу микрозарралар ҳам зарра ва бир вақтнинг ўзида ҳам тўлқин эканлигини акс эттиради. Шу нарса мустасно эмаски, эволюцияни тадқиқ қилишда биз қандайдир ҳайратли натижаларга эришамиз. Аминманки, биз уларни деярли муқаррар тарзда оламиз, хатто РаИ таъсири остида танамиз-шу қадар йирик, оғир, массали тана-худди ўша фотонларга хос хусусиятга эга бўлади-гўё биз доимий Тахтача катталиги улкан бўлган ҳаёлот оламига тушиб қоламиз ва бизнинг катта макрооламимиз туннел таъири ва бошқалар каби квант хусусиятини намоён қила бошлади. Эволюция, квант физикаси и нисбийлик назарияси, ёки замонавий тилда гапирсак, эволюция назарияси ва супер сим назарияси шубҳасиз келажак фанини яратиши керак. .
07-02-07) Энди мен бир қанча бошқа томонлардан эволюцияга назар ташлашни таклиф қиламан. Бу эволюция тўғрисидаги фаразни янада теран ва қизиқарли қилишга имкон беради, лекин бунинг учун материянинг асосий хусусиятларидан бирини тушуниш учун яна бир оз вақт сарфлашимизга тўғри келади. .
Аввалбошда “ихчамлашган ўлчов” тушунчасини киритамиз. Бу анча осон. Олдимизда ингичга ип турибда деб тасаввур қиламиз. У чексиз ингичка ва уни биз қандай қарамайлик-унда қалинлик қўй. Бундай ип бизга бир ўлчовли бўлиб туюлади ва ундаги нуқта ўрнини аниқлаш учун бир координата етарли. Шунга қарамасдан, микроскоплар технологияси олдинга қадам ташлади, биз ипни янги микроскопда қараб, кўрдикки, барибир у йўғонликка эга ва ўзида йўғон цилиндрни мужассам этади. Иккинчи ўлчов биздан аввал асбобларимиз мукаммал эмаслиги туфайли яширин эди, у “ихчамлашди”. Шу нарса қизиққи, агар биз ушбу ипни сизнинг одатий ҳаётингизда қўллаб, аввалгидек у бир хиллигидан келиб чиқамиз, унда биз ҳисоб китобларда тўғри натижаларга эришамиз ва ушбу ҳисоблар бўйича қурилган асбоблар тўғри ва аниқ ишлайди, ахир ушбу ип қалинлиги шу қадар кичикки, у билан таққослаганда бизнинг улкан асбобларимизда ҳеч қандай акс этмайди.
(бу ўхшашлик бутунлай тўғри эмас, албатта, чунки унда “янги ўлчовлар” бизга одат бўлган учта ўлчовлардан бири ҳисобланади, айни вақтда ҳақиқий ихчам ўлчовлар бизга маълум учтага олиб келмайди. Бизнинг дунёмизда янги ихчам ўлчов қандай кўринади, биз шуни қачонки микроскоп остида ушбу ҳодиса бўлган шу қадар кичик масофани кўрганда айтишимиз мумкин).
Қўшимча ўлчовлар киритиш қандайдир фокус бўлиб туюлади, ахир биз ўлчов –уч деганига ўрганиб қолдик. Биз вақт баробар ҳуқуқли ўлчов ҳисобланишига кўникишимиз мумкин, модомики вақт ўтиб биз ҳам яхши таниш бўламиз, ва тўрт ўлчовли бўшлиқ вақт бизга анча кўп ёки кам “ички сезимда тушунарли” бўлади, ахир ички сезги бизнинг ҳаётий тажрибаларимизга асосланади ва сизнинг тажрибангизга кирмайдиганларга асосланади ва “ички сезги тушунчаси”да иштирок этади. қўшимча ўзгаришлар киритиш учун қандайдир жиддий асослар мавжудми? Улар, шубҳасиз мавжуд, ва супер симларнинг айни ўша назарияси билан боғлиқ (қисқача-шунчаки “симлар”). Агарда Эйнштейннинг умумий нисбий назарияси тенглашиши битта қўшимча ўлчов билан бўшлиққа умумлаштирилса, унда ажабланарли нарса пайдо бўлади: янги ўлчовлар билан боғлиқ қўшимча тенглаштиришлар, ….электромагнит майдони учун Максвел тенглаштириш! Бу биринчи бўлган, гарчи расмий бўлсада, тортишиш кучи ва электромагнетиизмни бирлаштирувчи назария қолдиқларини яратишга муваффақиятли уриниш бўлган. (заиф ва кучли ўзаро таъсирлар 20 асрнинг 20 йилларида очилмаган, лекин улар нафақат очиқ, балки яна электромагнит таъсирлар, қўшимча ўлчовларни ўз ичига олувчи назария билан бирлашганда айниқса қизиқ тус олди). Эйнштейн бу ишга анча қизиққан эди, лекин ўша вақтларда экспериментал маълумотларнинг ниҳоятда ночорлиги туфайли мумкин бўлмаганди. Бу назариядан шу нарса келиб чиқдики, тортишиш кучи одатий уч ўлчовли бўшлиғимизга ўтади, бу вақт электромагнетизм янги, “ихчам” ўлчовларни қўллаган тўлқинларга ўтади. Бу шуни англатадики, бўшлиғимиз ҳар бир нуқтасида ҳамма жойда ва ичимизда –ихчам ўлчашнинг “томчи”лари мавжуд. Ҳисоб китоблар шуни кўрсатадики, ушбу томчилар ҳажми материянинг энг замонавий усуллари имконидан миллиар ва миллиард марталаб кичик, шу туфайли уларни биз пайқай олмаймиз ва шу билан бирга улар ҳаётимизга биз пайқай олувчи ҳодисаларни туғдириб таъсир ўтказади-мисол учун мавжуд бўлиш ва электромагнит майдонга тарқалиш.
Симлар назариясининг кейинги ривожи унинг юқори ҳаётий қобиллигини кўрсатди. У 1995 йилда деяри физикларнинг барча жамияти уни анча истиқболли нуқтаи назар деб тан олган классик квант назарияси билан тушунтирилиб бўлмайдиган нарсани шу қадар кўп марта чиройли ва тушунарли тушунтиради. Қўшимча ўлчовларни киритиш мазмунсиз парадоксга олиб келди (мисол учун чексиз ёки салбий эҳтимолликлар ва бошқалар кўринишида), лекин тадқиқот натижасида шу нарса аниқ бўлдики, агар ихчам ўлчовларнинг олтита қўшимча бўшлиқларини киритишда, ўшанда барча парадокслар йўқолади. Шу тариқа, замонавий тасаввурларга кўра, дунёмиз 10 ўлчовга эга бўлади-учта бўшлиққа оид очиқ, бир вақтинчалик очиқ ва олти бўшлиққа оид ихчам. Симлар назарияси бараварлаштирилиши ниҳоятда мураккаб ва математик аппарат ҳали ривожланиш босқичида, шундай қилиб ҳозирча биз нафақат тенглаштирувчнинг аниқ ечимларини, балки тенглаштирувнинг ўзини ҳам тахминан қайд қилишимиз мумкин, шу туфайли, ўлчовлар 10 эмас, 11 бўлиши мумкин, лекин бу ҳозир мақсадларимиз учун аҳамиятли эмас.
Асосийсини таъкидлашни истайман-замонавий физика ихчамлашган ўлчовлар мавжудлигини ТАЛАБ ҚИЛАДИ, яъни ихчамлашган ўлчовлар мавжудлиги дунёмиз қандай бўлса ўшандай бўлиши учун зарурдир. Бўшлиқда ҳаракат қилиб, биз аслида ўлчовнинг нафақат учта ихчамлашган бўшлиғига жойлашамиз, балки яна бир неча ихчамлашган бўшлиғига. Чексиз марта биз уларни кесиб ўтамиз, лекин пайқай олмаймиз, чунки улар ўзлари макрообъект ҳисобланади, ва бизнинг идрок органларимиз, ҳатто замонавий кузатиш усуллари билан кучайган органларимиз уларга қандайдир ихчам ўлчовларни кесишишига таъсир этиши учун шу қадар улкан, яъни биргаликдаги натижа шунчаки қоронғулашади, уни биз пайқай олмаймиз. .
Шу нарсани эслаш зарурки, вақт вақтнинг тўрт ўлчовли бўшлиғида тенг ҳуқуқли ўлчови ҳисобланади. Шу нарса аниқки, физиклар нима учун ўлчов айнан бўшлиққа оид бўлиши керак деб ўйлаб қолишди? Улар орасида ихчам вақт ўлчови бўлиши мумкин эмасми?
“Ихчамлашган вақт” тушунчаси ички сезги бўйича тушунарсиз туюлади, шу туфайли ойдинлик киритаман. Юқорида келтирилган ип мисолида, бир ўлчов-унинг бўйлаб-ихчамлашмаган, ва биз қанча бўлсада узоққа кетишимиз мумкин. Иккинчи ўлчов ихчамлашган, агарда биз ип қалинлигини аниқлаб, энди унда чапга юрсак, унда тезда худди ўша жойга, лекин ўнгга келамиз. Бу шуни англатадики, ихчамлашган “вақтинча ўхшаш” ўлчов бўйича ҳаракатланиб, биз “вақтнинг” бу янги типининг айни нуқтасига келишимиз мумкин. Ҳозирги вақтда физикларга ахир уни талаб қилувчи бундай ҳодиса йўқлиги учун қўшимча вақт ўлчови назарияси нимага мос келиши тушунарсиз. Мисол учун, электромагнит ўзаро ҳаракатлар ҳечам эйнштейннинг умумий нисбийлик назариясига мос келмади, тортишиш кучи ва электромагнит майдони бирлашувчи мумкин бўлмагандай туюлди, ва янги ўлчов айнан шу муаммони ҳал қилди. Лекин ҳеч қандай ўзига мос келувчи псевдо вақт ўлчовини талаб этувчи “вақт каби” ҳодиса йўқ. Шу туфайли, бу симлар назарияси соҳаси ниҳоятда секин ривожланмоқда ва эҳтимол узоқ вақтга эсдан чиқарилади, модомики симлар назарияси бошқа йўналишларда қаттиқ ривожланмоқда. .
Энди биз эволюцияни эсга оламиз. Эволюция шу қадар “вақтга ўхшаш” жараён ҳисобланадики, биз аввалбошдан ҳатто жараёнлар қаришнинг соф эволюцион жараёнини вақтга боғлиқ деб хато ҳисобладик. Эволюция тегишли ўлчовларни талаб этади, биз у ҳақда вақт бўшлиғига кирмайдиган нарса сифатида гапиришимиз учун шуни талаб этади. Биз ҳеч қачон вақт орқага қайтиши билан дуч келмадик, лекин агарда эволюцион ўлчовлар ихчам кўринишда мавжуд бўлса, унда бу эволюцион қарши жараённинг принципиал эҳтимоллигини билдиради! Замонавий маймунларнинг бир қисми давомчи ҳисобланиши, одам ўтмишдоши ҳисобланмаслиги, эволюцион жараённинг ён тармоғи ҳисобланмаслиги эҳтимоли муҳокама қилинган натижасиз узоқ давом этган мунозарани эслаймиз –ўз ривожланиши жараёнида, инсоният ён тармоқларни ҳосил қилдики, уни деэволюциялади, наслини бузди ва маймумга айланди (ҳозир мавжуд бўлганлар эмас, аллақачон ўлганлар эҳтимол). Бу мунозаралар ҳозирча экспериментал маълумотлар (яъни археологик) саёзлиги туфайли натижасиз, лекин шу нарса холи эмаски, келажакда биз одам насли бузилиши шундай имкони тасдиғини топамиз. Дунёда бошқа биологик шакллар ва бундай мисоллар эҳтимол аллақачон мавжуд.
Менинг учун шубҳасизки, замонавий инсониятнинг қисми шунингдек насли бузилади. РаИни бошдан кечирувчи одам Равшан Одамга айланади-янги хусусиятлар, янги физиология, янги имкониятларр билан. Қониқишни ишлаб чиқарувчиодам Онгли Одам бўлиб қолаверади. СҲни бошдан кечирувчи Одам насли бузилади. .
Насл бузилиш жараёни мисол учун шу тариқа рўй берадики, маълум гуруҳ одамлар шунчаки натижасиз бўлади ва шифокорларнинг ҳеч қандай зўр беришларидан қатъий назар ўлади. Ва шу ҳодиса билан биз энди жуда яқинда америка минтақасида бутун этнос замонавий цивилизация зўр беришлари туфайли такрор ишлаб чиқариш қобиллигини йўқотганига дуч келдик.-натижасизлик уни енгди. Қизиқки, бу этнос авлодлар давомида унинг вакиллари қора дорига берилиб кетгани ва бемаънилик, руҳсизлик, СҲларни ҳосил қилгани билан ажралиб турди. “Сиёсий тўғрилик” фаразидан бизнинг вақтимизда этносларни ўрганиш мумкин эмас, чунки бундай тадқиқотлар этнослар ўртасидаги фарқни ошкор қилади ва буларнинг барчаси “расизм”нинг кўр супургисига тушади. Шу нарса мустасно эмасми, бу кретенизм тезда тарқалади ва ҳам руҳшуносликда, ҳам жамиятшуносликда тарқалади ва тезда сўз эркинлигини йўқотиш билан (ҳатто ривожланган мамлакатларда аслида биз қайсиларини йўқотдик, мисол учун, ҳатто баъзи масалаларни муҳокама қилиш у ерда жиноий жазо берилган). Биз ижтимоий-руҳий фанларни йўқотамиз, ахир агарда архелогия ҳам “расист” фани деб қараса, йўқотамиз, археологик маълумотлар этнослар тўғрисида турли хулосалар келиб чиқади… тарихий илмлар ҳам у ёки бошқа этноснинг ўзига хос томонларини ошкор қилувчи ўтмишнинг ёқимсиз моментлари ўз қониқишларимизни баҳоналар билан бузмаслик учун бас қилиш лозим эди…
Мен айтгандай, бўшлиққа жойлашиб, биз ихчам бўшлиққа оид ўзгаришлар мавжудлигини пайқамаймиз, модомики улар таъсири оқиб кетган ва жуда кам, кам тезликларда Ньютон қонунлари ва ҳар қандай тезликдаги нисбийлик назарияси қонунлари бизнинг асбобларимиз нуқсонлари чегарасида мутлақ аниқлик билан бажарилади. Лекин биологик кўринишдаги ҳаёт-жуда давомий жараён,минглаб, миллионлаб, юз миллионлаб йилларга чўзилувчи жараён, шу туфайли ихчамланган эволюцион ўлчовлар орқали миллион йилларга жойлашганда, бу барибир улар тадқиқига кучли таъсир ўтказади-эволюцияни амалга ошириш имкони шу ердан.
“Жисмоний кечинма” каби ҳодиса борасида эслаймиз. Баъзан улар тананинг брача қисмидаги ҳажмларда, ҳамма жойда ичда “ловуллаб ёниш” ҳисси билан бирга келади. Чунки бу нафақат “ичдаги” нарса эмас, гап жисмоний жараёнлар ҳақида кетганда, уда оқувчи жараёнлар хусусиятига мувофиқ ҳислар маҳаллийлаштирилган. Бу ерда айнан шундай ҳис пайдо бўлади, гўё тананинг барча соҳаси-тўлиқ ҳажмда, ҳар бир хўжайради, ловуллаб ёнишнинг ушбу ҳисси билан тўлган.
Шуни эсда тутиш мумкинки-СҲ не қадар фавқулодда тез эволюциянинг энг кичик имкониятларини тўсиб алоҳида шахсни зотини бузишга олиб келади ва РаИ не қадар тез эволюцияни тезлаштиради. Бу шуни англатадики, РаИ у билан бизнинг ўзаро боғлиқлигимизни кучайтирган ҳолда эволюцион ўлчовлар билан узвий боғлиқ эканлигини англатади. РаИни тадқиқ қилиш, ва ўзини РаИда тадқиқ қилиш айниқса қамровчи жараён бўлади. Сен эса четда қолишни танлайсанми?
У ерда тарқалган фикрлар-ПППни физикага боғловчи фараз парчаларидир, лекин келажакда, эҳтимол, биз ундан тўлақонли навбатдаги “барчаси назария”сини вужудга келтиришимиз мумкин.