Εμείς εγκαταλείψαμε το κράτος μας. Το αφήσαμε, το παρατήσαμε, στην πραγματικότητα το προδώσαμε.
Αυτή η φράση ισχύει, νομίζω, για οποιαδήποτε χώρα, διότι σε οποιαδήποτε χώρα υπάρχουν έξυπνοι και ταλαντούχοι άνθρωποι, στους οποίους αρέσει να δουλεύουν με κάτι ενδιαφέρον. Εμάς μας αρέσει να ασχολούμαστε με πολλά υποσχόμενες έρευνες σε διαφόρους τομείς της επιστήμης, μας αρέσει να τελειοποιούμε τις τεχνολογίες. Μας αρέσει να εκπαιδεύουμε τους ικανούς και επίμονους μαθητές. Έχουμε προσδοκίες και θα θέλαμε τα ονόματα μας να μπουν στην ιστορία. Πρέπει να ασχοληθούμε με όλα αυτά τα χαρτιά; Είμαστε υποχρεωμένοι να αποφασίζουμε – πως θα έπρεπε να γίνονται οι συνελεύσεις; Πρέπει να σκαλίζουμε τα έγγραφα και να φτιάχνουμε τα σχεδία της νέας στρώσης ασφάλτου στους δρόμους;
Όχι, όχι βέβαια. Για εμάς είναι βαρετό. Και ως αποτέλεσμα – από πάνω ως κάτω – διευθύνουν οι μαλάκες. Οι μαλάκες αποφασίζουν για τα πάντα. Κάθε φόρα, όποτε συναντάς μια ακόμα ηλιθιότητα του Συστήματος, να υπενθυμίσεις στον εαυτό σου, ότι αυτό συμβαίνει, επειδή έξυπνοι, ταλαντούχοι και δραστήριοι άνθρωποι για κάποιο λόγο θεωρούν κατώτερο τους να ασχοληθούν με ζητήματα της επιχείρησης κοινής ωφελείας και άλλα παρόμοιο πεζά.
Αν κάποιος θα μου πρότεινε τη θέση του υπουργού, ή του κυβερνήτη, ή του δημάρχου, ή του πέμπτου βοηθού του δευτέρου αντιδημάρχου, ίσως και θα είχα δεχτεί. Όχι για πάντα, βέβαια, για λίγο. Ίσως για έναν χρόνο. Και μετά θα είχα βρει τον αντικαταστάτη για τον εαυτό μου – σύμφωνα με τα δικά μου κριτήρια. Το πιο σημαντικό είναι – να είχα πραγματικά εργαλεία της εξουσίας στα χέρια μου. Ας είναι πολύ περιορισμένη, αλλά εξουσία. Αν υπό την αρμοδιότητα μου θα είναι η λύση των ζητημάτων καθαριότητας στο πάρκο της πόλης – πολύ ωραία, θα ασχοληθώ με αυτό, και θα έχω δυο λόγους να το κάνω. Πρώτος – η επιθυμία μου να αποσπάσω έστω λίγη εξουσία από τα χέρια των κάφρων. Ώστε να γίνει η ζωή που μας περιβάλλει έστω σε κάτι λίγο πιο απλή, βολική, ελεύθερη και συμφέρον. Δεύτερος λόγος βρίσκεται στο ότι είμαστε όλοι εξαιρετικά έξυπνοι, όταν καθόμαστε στον καναπέ και βρίζουμε την κυβέρνηση, την ώρα που ο ΚΑΘΕ άνθρωπος είναι εκατό τοις εκατό άχρηστος σε ο, τι αφορά πάρα πολύ απλά πράγματα. Κανείς δεν είναι ικανός να ελέγξει τα χέρια, πόδια, την γλώσσα του, έτσι οι άνθρωποι συνεχώς κάνουν τεράστιες ποσότητες “οικιακών μαρασμών”, δηλαδή, τέτοιων λαθών, που προέρχονται από ηλιθιότητα, αφηρημάδα και οδηγούν στις ανεπιθύμητες συνέπειες. Ουσιαστικά, κανένας δεν ξεπερνά στην ανάπτυξη του την ηλικία των τριών χρονών. Ναι, καμιά φορά οι μεγάλοι δείχνουν να γνωρίζουν πολλά, φαίνονται επαγγελματίες, στους οποίους μπορείς να βασιστείς. Αλλά αυτό συμβαίνει μόνο και μόνο επειδή αυτοί όλη τη ζωή τους πηγαινοέρχονται στον ίδιο δρόμο. Οποιαδήποτε νοικοκυρά μπορεί τέλεια να οδηγήσει το αυτοκίνητο της από το σουπερμάρκετ μέχρι το σπίτι της, και αν παρατηρήσεις τις σίγουρες κινήσεις της ίσως να φανταστείς, ότι είναι ικανή να γίνει επαγγελματίας οδηγός των αγώνων. Δεν είναι. Απλώς αυτή τη διαδρομή την κάνει εδώ και δεκαπέντε χρόνια και αν, θεός φυλάξοι, σκάψουν τον δρόμο και θα χρειαστεί να κάνει παράκαμψη, τα πάντα θα φανούν. Πάρε μαζί σου στην εκδρομή οποιονδήποτε καθηγητή, μάστορα σε κάτι. Στο τρεκ στα Ιμαλάϊα, για παράδειγμα. Βοήθησε τον, εξήγησε, δείξε, και θα δεις – μπροστά σου είναι άνθρωπος, ανίκανος να μάθει οτιδήποτε. Λοιπόν, η διοίκηση της επιχείρησης κοινής ωφελείας, με δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες λεπτομέρειες της, αλληλοεπιδράσεις, κοινωνικά προβλήματα, που πρέπει να υπολογιστούν κατά τη λήψη των αποφάσεων – είναι ένας τέλειος τρόπος να εξασκηθείς.
Οπότε συζητάω αυτό το θέμα με κάποιον, ακούω την αντίρρηση: “Αφού δεν είμαι ειδικός σε αυτά, δεν έχω ιδέα – πως να το διοικήσω, πως να το καταφέρω”. Συμφωνώ. Εμείς δεν έχουμε ιδέα. ΕΝΩ ΕΚΕΙΝΟΙ… ΤΗΝ ΕΧΟΥΝ;;; Εμείς – οι έξυπνοι, δημιουργικοί άνθρωποι, ικανοί να σκεφτούμε, να ξεχωρίσουμε την υπόθεση από τη θεωρία, δεν θα το κάνουμε χειρότερα από αυτούς. Όχι, θα το κάνουμε χίλιες φορές καλύτερα. Μπες σε οποιοδήποτε γραφείο κάποιου προϊσταμένου. Κοίταξε σε αυτό το “πρόσωπο”. Δηλαδή, ΑΥΤΟ είναι ικανό να συντονίσει τη δουλειά ενός δήμου καλύτερα, απ` ότι εσύ; Καμία σχέση. Προσπαθούν να μας πείσουν, μα δεν είναι έτσι. Στα χρόνια του Μεσαίωνα οι βασιλιάδες κυνηγούσαν το συμφέρον τους, λέγοντας στους κοινούς θνητούς : “ο βασιλιάς – είναι απεσταλμένος του Θεού”. Και όλοι τους πίστευαν (εκτός από αυτούς, βέβαια, που ήξεραν καλά τον βασιλιά). Οι εποχές των βασιλιάδων έχουν περάσει, μα τίποτα δεν έγινε καλύτερα, διότι στην πραγματικότητα ο βασιλιάς ήταν και είναι μακριά από τους απλούς ανθρώπους, και πιο κοντά ήταν και παρέμειναν οι ίδιοι ηλίθιοι κάφροι-δημόσιοι υπάλληλοι, οι οποίοι δεν πήγαν πουθενά.
Εσύ θα το κάνεις πολύ καλύτερα. Ένας δημιουργικός, έξυπνος άνθρωπος σε μια διοικητική θέση – είναι σαν το σκυλί, που διαβάζει μεγαλόφωνα. Όσα λάθη και να έκανες, και πάλι θα είναι πολύ καλύτερα από εκείνη την κακισμένη και αδρανής διοίκηση, που υπάρχει τώρα.
Φαντάσου, λοιπόν, ότι εσύ – είσαι αυτός, που πρέπει να βάλει τον οποιοδήποτε στη θέση του υπουργού παιδείας. Πώς θα αντιμετώπιζες αυτό το ζήτημα; Θα σου πω – πως θα το κάνω εγώ.
Πρώτα απ` όλα, θα βασίζομαι στο ότι ο άνθρωπος, υπεύθυνος για την παιδεία, και ο ίδιος να είναι μορφωμένος. Όχι, αυτό δεν σημαίνει, ότι θα είναι απαραίτητο να έχει το αντίστοιχο κάλπικο χαρτί κάποιου ανώτερου εκπαιδευτικού ιδρύματος – αυτές οι σαβούρες υπάρχουν άφθονες παντού. Αυτό σημαίνει, ότι ο άνθρωπος πράγματι καταλάβαινε αυτά, που σπούδαζε και απολάμβανε τη διαδικασία της εκμάθησης, σκεφτόταν – πως να πάρει ακόμα περισσότερη απόλαυση.
Δεύτερον, θα έπραττα με τον τρόπο, που υιοθέτησαν οι επιχειρηματίες, όταν άνοιγαν τα μαγαζιά τους στα χρόνια της περεστρόικας: θα ρωτούσα τον κάθε άνθρωπο, που θα ήθελε να δουλέψει για μένα, αν έχει τη σχετική πείρα στο εμπόριο ή όχι, και αν αυτή η πείρα υπάρχει, έστω και μια μέρα, τότε ένας τέτοιος άνθρωπος δεν θα περνούσε καν το κατώφλι μου. Αυτοί είναι ανάπηροι. Η αναπηρία τους δεν θα έχει καμιά σημασία σε οποιοδήποτε άλλο μέρος, αλλά εδώ – πίσω από το ταμείο – δεν έχουν πια καμία θέση, ποτέ. Όλες αυτές οι διοικητικές λεπτομέρειες δεν είναι καθόλου απλές (όπως και το εμπόριο), υπάρχουν πολλές ιδιοτροπίες (όπως και στο εμπόριο), τόσα μικροπράγματα, στα οποία μπορείς να γίνεις ειδικός μόνο έπειτα από πολλά χρόνια δουλειάς (όπως και στο εμπόριο). Και όμως, τα μετά περεστρόικας μαγαζιά, στα οποία δούλευαν έμπειροι πωλητές, τα απέφευγα ένα χιλιόμετρο μακριά, διότι δεν μου άρεσε καθόλου, πως μου φέρονται εκεί, ενώ στα μαγαζιά, όπου δούλευαν οι αρχάριοι, πήγαινα με μεγάλη μου χαρά. Ναι, όλες αυτές οι διοικητικές δουλειές είναι δύσκολες, μα είναι ΑΚΡΙΒΩΣ ΓΙΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΛΟΓΟ ΔΥΣΚΟΛΕΣ, επειδή με αυτές ασχολήθηκαν οι κάφροι, που καταρχήν δεν μπορούσαν να απλουστεύσουν τίποτα, και δεύτερον δεν το ήθελαν κιόλας. Γιατί; Όσο πιο περίπλοκα είναι τα πάντα, τόση μεγαλύτερη σημασία έχει η “πείρα” τους, το κύρος τους στη κοινωνία, τόσο πιο αναντικατάστατοι είναι, και τόσο μεγαλύτερα θα είναι τα λαδώματα, που θα παίρνουν για τις υπηρεσίες τους.
Ως εκ τούτου, θα έπρεπε να βρω έναν ταλαντούχο επιστήμονα, κατά προτίμηση αυτοδημιούργητο. Δεν είναι δύσκολο, ειδικά αν ακολουθήσεις τις συστάσεις των άλλων επιστημόνων. Θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να τον πείσω για το ότι α) εκείνος πρέπει να το κάνει, αν γενικώς ενδιαφέρεται για την εμφάνιση νέων συναρπαστικών επιστημόνων, και β) θα καταφέρει εύκολα να διευκολύνει την βασική δραστηριότητα του με μέσω τη θέση του ως υπουργός, διότι θα τον συμφέρει προσωπικά η απλούστευση της λειτουργίας των πραγμάτων και εξοικονόμηση του χρόνου ως συνέπεια αυτής της απλούστευσης.
Έτσι τους αναζητούν τους υπουργούς; Η έστω περίπου έτσι; Η τουλάχιστον εν μέρει έτσι; Με τίποτα…
Θα είχε ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε – ποιος ήταν στη θέση του υπουργού παιδείας σε διάφορες χώρες και διάφορες εποχές; Θέλει κάποιος να κάνει μια τέτοια έρευνα;
Όλοι ζούμε στο κέντρο του Τίποτα. Αυτό το Τίποτα έχει διάφορες μορφές και ονόματα – κυβέρνηση, υπουργείο, δημαρχία, διαχειριστής πολυκατοικίας και τα λοιπά. Όμως, όλα τα αυτά είναι απλώς Τίποτα – απρόσωπο, νεκρό, ηλίθιο, που καταστρέφει τον κόσμο που μας περιβάλλει, εμποδίζει με όλες τις δυνάμεις τις φυσικές διαδικασίες της αυτό-οργάνωσης.
Είναι αξιοσημείωτο, ότι για να αλλάξεις τον κόσμο μας προς το καλύτερο, δεν απαιτείτο καμία επανάσταση, αλλαγή στη νομοθεσία και τα λοιπά. Για παράδειγμα, ο νόμος απαγορεύει να χτυπάμε ένα παιδί, και αυτό δεν εμποδίζει καθόλου το γεγονός, ότι σε ΚΑΘΕ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΑΝΤΟΥ ΣΤΟ ΚΟΣΜΟ οι γονείς και όχι μόνο χτυπάνε τα παιδιά. Δεν χρειάζεται να ξεκινήσουμε επανάσταση και να αλλάζουμε τους νόμους, για να μην αναγκάζουμε τα παιδιά να κάθονται στο θρανίο με τα χέρια μπροστά. Αρκεί απλώς να βάλουμε στη θέση του δασκάλου έναν άνθρωπο, που δεν θα τους αναγκάζει να είναι ρομπότ. Δεν υπάρχει ανάγκη να μετατρέψουμε το κάθε κρατικό σχολείο στο Σαμμερχιλ. Ναι, θα ήταν τέλειο, αλλά δεν υπάρχει μια τέτοια ανάγκη. Αρκεί να αντικαταστήσουμε τους επαγγελματίες-δάσκαλους με αρχάριους, οι οποίοι θα αδιαφορούν – αν παιδιά κάθονται οι πηδάνε, και που θα ενδιαφέρονται μόνο για ένα πράγμα – αν οι μαθητές καταλαβαίνουν αυτό, που τους λένε, ή όχι. Αυτό από μόνο του θα επιφέρει μια τεράστια αλλαγή προς το καλύτερο στην εκπαίδευση, αν και από καθαρά τυπική άποψη η μόρφωση θα χαλάσει – τα παιδιά, που πηδάνε στα θρανία δεν θα μπορέσουν να περάσουν από καμία εξέταση! Δεν θα μπορέσουν. Όμως, πηδώντας στα θρανία, αυτά θα μπορέσουν να συγκεντρωθούν και να θυμηθούν μόνο αυτό, που τους ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ. Και ένα μικρό ενδιαφέρον – είναι η αρχή του μεγάλου ενδιαφέροντος, αρχή μιας συναρπαστικής ζωής. Όταν ήμουν φοιτητής, έδινα εξετάσεις για τόσο φανταστικά μαθήματα, όπως η χημεία, μηχανική γραφική, γνώση των υλικών και τα λοιπά. Μιλώντας τυπικά – όλα καλά, αφού πέτυχα στις εξετάσεις. Στην πραγματικότητα, όμως – όχι, διότι, πρώτον, ξεχνούσα τα όσα έμαθα ουσιαστικά σε μια στιγμή, και δεύτερον, γέμιζα με σταθερή απέχθεια προς αυτά τα μαθήματα.
Οι δημιουργικοί άνθρωποι, που ασχολούνται με ζητήματα διοίκησης – είναι ένα σκυλί, που διαβάζει μεγαλόφωνα. Συμφωνώ. Δείχνει ασυνήθιστο ή ακόμα και αστείο. Όμως, οι συνηθισμένοι διοικητές, που ασχολούνται με διοικητικά ζητήματα – είναι ένας απολύτως κώλος, η καταστροφή, η αυτοκτονία.