Η εποχή της μικροβιολογίας ξεκίνησε, όταν τριακόσια χρόνια πριν ο Λέβενχουκ άρχισε να μελετάει με μεγεθυντικό φακό διάφορα μικροσκοπικά ζωάκια. Αυτά, όπως αποδείχθηκε αργότερα, έχουν μεγάλη ποικιλία, και κάποτε φέρνουν τον θάνατο μαζί τους, όμως, επί το πλείστον, δίνουν ζωή. Η ζωή στη Γη θα είχε εξαφανιστεί πάρα πολύ γρήγορα και ολοκληρωτικά, αν θα εξαφανίζονταν όλα τα βακτήρια, που υπάρχουν σε αυτόν τον κόσμο. Για παράδειγμα, δεν θα είναι υπερβολή να πούμε, ότι τα φυτά… δεν αγγίζουν με τις ρίζες τους το χώμα! Ακούγεται τρελό, και όμως, αυτό είναι αλήθεια – οι ρίζες των φυτών είναι καλυμμένες με ένα παχύ στρώμα των βακτηριών, τα οποία και εξασφαλίζουν για τα φυτά την παραλαβή των απαραίτητων για τη ζωή και την ανάπτυξη στοιχείων. Αυτή η βακτηριδιακή μεμβράνη γύρω από τις ρίζες ονομάζεται “ριζοσφαίρα” – από την ονομασία των ριζόβιων βακτηριών. Εκτός από αυτό – μέσω συμβίωσης με τα φυτά τα βακτήρια εμπλουτίζουν το έδαφος με θρεπτικά στοιχεία, παίρνοντας από τα φυτά τα παράγωγα της ζωτικής λειτουργίας τους – τους υδατάνθρακες. Μιλώντας πρόχειρα, η συμβίωση συνίσταται στο ότι τα βακτήρια, τρεφόμενα με νόστιμους γλυκούς υδατάνθρακες, απολαμβάνουν τη ζωή, προσθέτοντας ταυτόχρονα την άζωτο στο χώμα (βγάζοντας την από την ατμοσφαιρική μοριακή άζωτο, κάτι, για το οποίο είναι εντελώς ανίκανα τα ανώτερα φυτά), όπως επίσης και το φωσφόρο, το θειάφι, κάλιο και μαγνήσιο. Στα φυτά τα βακτήρια δίνουν τους βιταμίνες και άλλες θρεπτικές ουσίες – αουξινες, αντιβιοτικά και τα λοιπά.
Τα βακτήρια, εννοείται, δεν ζουν μόνο στο έδαφος – υπάρχουν και στον αέρα – είναι παντού. Βρίσκονται επίσης σε τεράστια ποσότητα στα φύλλα, στα κλαδιά και στους κορμούς, δημιουργώντας την επιφυτική μικροχλωρίδα (το επίφυτο – είναι ένα τέτοιο φυτό, που μεγαλώνει πάνω σε κάποιο άλλο φυτό χωρίς να το ενοχλεί).
Οι παραγωγοί διάφορων απολυμαντικών υγρών μεγάλωσαν με τη διαφήμιση τους ολόκληρες γενιές ανθρώπων, που φοβούνται παρανοϊκά τα βακτήρια. Εντάξει, έχουμε συνηθίσει σε αυτό. Όμως, έχε το υπ` όψιν – αν πλένεις τα χέρια σου τρεις φορές την ημέρα με σαπούνι, θα αρρωσταίνεις δυο φορές συχνότερα, απ` ότι εάν θα τα έπλυνες μόνο μια φορά (φυσικά, δεν εννοώ τις περιπτώσεις, όταν είχες αγγίξει κάποια πιθανών μολυντικά πράγματα, όπως τα αντικείμενα στις δημόσιες τουαλέτες και τα λοιπά). Αν τα παιδιά σου παλεύουν στο χώμα, λερώνονται, “βάζουν τα χέρια στο στόμα”, αυτά, βέβαια, ίσως θα αρρωστήσουν λιγάκι με κάτι. Όμως, εκείνα τα παιδιά, που κάνουν βόλτες στο δρομάκι με άσφαλτο, καθαρά και “προστατευμένα” από τα βακτήρια του εδάφους, τελικά θα μεγαλώσουν ανάπηρα με πανίσχυρη δυσβακτηρίωση. Ο άνθρωπος χρειάζεται ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ την μόνιμη επαφή με τα βακτήρια του εδάφους.
Εξίσου παρανοϊκός είναι και ο φόβος του σεξ, για παράδειγμα, και αυτός εξαπλώνεται με όλα τα μέσα, και αυτή η παράνοια έχει τις ίδιες βαριές συνέπειες για την ανθρωπότητα. Χωρίς το σεξ δεν υπάρχει ζωή – όχι υπό την έννοια της αναπαραγωγής, αλλά με την έννοια της πλήρης ζωή με τις πολυάριθμες απολαύσεις της, την ευδαιμονία, τις φωτισμένες αντιλήψεις. Και χωρίς την ελευθερία της σκέψης δεν υπάρχει ζωή, κάτι, που ξεχνάνε εκείνοι, που συνεχώς κάνουν πλύση εγκεφάλου στα παιδιά τους με αμέτρητα δόγματα, και αυτοί, που γίνονται θύματα αυτής της πλύσης.
Δεν υπάρχει ζωή (με τη γνωστή σε μας μορφή) και χωρίς τα βακτήρια. Σε ένα γραμμάριο της εύφορης γης βρίσκονται μερικά δισεκατομμύρια βακτήρια!! Αν έρθεις σε ένα συνηθισμένο χωράφι, όπου μεγαλώνει κάποιο καλαμπόκι ή ο αρακάς, μπορείς να φανταστείς, ότι το συνολικό βάρος των βακτηριών σε ένα στρέμμα του χωραφιού είναι περίπου τρεις τόνοι! Φαντάσου όλες τις ζωντανές μουσούδες, που τρέχουν πάνω στη Γη – αμέτρητα δισεκατομμύρια των βατράχων, σκυλιών, φαλαινών, ιπποπόταμων και ελεφάντων. Το συνολικό τους βάρος είναι τεράστιο, έτσι, δεν είναι; Όμως, το βάρος όλων των βακτηριών το ξεπερνάει 25 φορές.
Ένα μεγάλο σκυλί τρώει αρκετά μεγάλη ποσότητα τροφής. ένα άλογο – ακόμα περισσότερη. Ο ελέφαντας τρώει μπανάνες, ζαχαροκάλαμο, φύλλα των δέντρων σε τεράστιες ποσότητες. Το κήτος καταπίνει τόνους τροφή. Και όλοι αυτοί – είναι σεμνοί λιγόφαγοι σε σύγκριση με τα βακτήρια, που μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο καταβροχθίζουν (κι, αντίστοιχα, παράγουν με τη μορφή της χωνεμένης) τέτοια ποσότητα τροφής, η οποία ξεπερνάει δεκάδες φορές (!) το δικό τους βάρος.
Εννοείται, ότι και ο Παγκόσμιος Ωκεανός βρίθει από βακτήρια. Το βάρος των βακτηριών, που ζουν σε αυτό επίσης ξεπερνάει πολλές φορές το συνολικό βάρος όλων των ψαριών.
Παρά την τόσο τεράστια σημασία, αν ζητήσουμε από κάποιων να μας ονομάσει τα γνωστά σε εκείνον είδη των βακτηριών, ως απάντηση μάλλον είτε δεν θα ακούσουμε τίποτα, η θα ακούσουμε για ένα-δυο είδη, για τα οποία ο άνθρωπος έμαθε κατά τη διαδικασία της θεραπείας από τις αρρώστιες…. Εντωμεταξύ τα ωφέλημα, η πάνω από αυτό – απαραίτητα για τη ζωή του ανθρώπου βακτήρια κατοικούν στο σώμα μας σε τεράστια ποσότητα και ποικιλία – σε μεγαλύτερη ποσότητα ακόμα, απ` ότι στο έδαφος. Μέσα σε ένα γραμμάριο του περιεχομένου του παχύ εντέρου βρίσκονται όχι πια μερικά δισεκατομμύρια, αλλά μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια βακτηριών ! Εκεί ειρηνικά και με αμοιβαίο κέρδος συνυπάρχουν διακόσια πενήντα (!) είδη τους.
Είναι δύσκολο να πούμε – σε ποιο βαθμό η ζωή χρειάζεται τους ιούς και άλλα διάφορα, ανακαλυμμένα πρόσφατα ποικιλόμορφα “παράξενα ζωντανά σωματίδια” – προς το παρόν γνωρίζουμε πολύ λίγα για αυτά, ενώ πολλοί δεν γνωρίζουν καν, ότι αυτά υπάρχουν. Πράγματι – τι άλλο μπορείς να ονομάσεις εσύ, εκτός από τις λέξεις “βακτήρια” και “ιοί”; Τίποτα. Εντωμεταξύ, μπορούμε να θυμηθούμε, ότι τα μιτοχόνδρια – είναι οι δικές μας κυτταρικές μονάδες παραγωγής ενέργειας, είναι επίσης και ανεξάρτητα στο παρελθόν πλάσματα, τα οποία κάποτε άρχισαν να ζουν μαζί και να ανταλλάζουν με αμοιβαίο συμφέρον τις ουσίες με άλλα κυτταρικά οργανίδια. Τα ριβοσώματα επίσης μπορούν να αναγνωριστούν ως ξεχωριστοί οργανισμοί. Υπάρχουν ακόμα και τα λεγόμενα “πριόνια”, τα οποία σε πολλά συμπεριφέρονται ως ανεξάρτητοι αντιπρόσωποι της μικροχλωρίδας – αυτά, όπως και οι ιοί, δεν είναι ικανά να παράγουν τα νουκλεικά οξέα, όμως, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον κυτταρικό μηχανισμό για να ξεκινήσουν τη σύνθεση των όμοιων τους οργανιδίων.
Είναι ενδιαφέρον, ότι σχεδόν κανένας δεν γνωρίζει, πως η μικροβιολογία, που αναμφισβήτητα είναι μια επιστήμη με κύρος, παρόλα ταύτα βρίσκεται στην αρχή της ανάπτυξης της! Μπορούμε να περάσουμε την αναλογία με τις αρχές του εικοστού αιώνα, όταν όλοι νόμιζαν, ότι η φυσική έχει τελειώσει ήδη – έμειναν μόνο κάποιες λεπτομέρειες – και μετά εμφανίστηκε η μηχανική των κβάντα, η θεωρία της σχετικότητας και οι άνθρωποι χώθηκαν στον πυρήνα του σωματιδίου. Το ίδιο γίνεται και τώρα – παρά το ότι για ένα συνηθισμένο μυαλό η μικροβιολογία φαντάζει σαν κάτι το σχεδόν ολοκληρωμένο, κάτι πολύξερο (κοίταξε – πόσα χάπια υπάρχουν στα φαρμακεία! Σίγουρα ξέρουμε πια σχεδόν τα πάντα για τα μικρόβια), στην πραγματικότητα είμαστε μόνο στην αρχή. Πολύ πρόσφατα ανακαλύφθηκε, ότι τα λεγόμενα “κάπα-σωματίδια” επίσης ανήκουν στα ζωντανά και ανεξάρτητα μικρό-πλάσματα. Έπειτα από αυτή την ανακάλυψη, οι επιστήμονες άρχισαν να αναρωτιούνται – σε ποια τάξη θα έπρεπε να τους κατατάξουν – στα βακτήρια, στους ιούς, στα φύκια η στις ρικέτσιες? Και δεν κατάφεραν τίποτα – αναγκάστηκαν να τα αναγνωρίσουν ως μια ξεχωριστή τάξη των πλασμάτων, διότι αυτά είχαν υπερβολικά πολλά κοινά και διαφορετικά (δεν αποκλείεται, ότι και αλλά κυτταρικά οργανίδια στην τελική ανάλυση θα αποδειχθούν ανεξάρτητα πλάσματα, που ζουν σε στενή συμβίωση, αφού και τα κάπα-σωματίδια κάποτε εξετάζονταν ως απλά οργανίδια). Και με τον ίδιο τρόπο, όπως κι έπειτα από την ανακάλυψη του πρωτονίου, ηλεκτρονίου και νετρονίου οι ανακαλύψεις των νέων στοιχειωδών σωματιδίων άρχισαν να πέφτουν η μια μετά την άλλη, έτσι και εδώ – μετά από την ανακάλυψη των κάπα-σωματιδίων βρέθηκαν τα λάμδα-σωματίδια, έπειτα άλφα, βήτα, μη, έψιλον, πι-σωματίδια και ούτω καθεξής. Ήταν τόσα πολλά, ότι οι επιστήμονες δεν προλαβαίνουν να τους δίνουν όμορφες ονομασίες, χρησιμοποιώντας προς το παρόν τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτας.
Κι τώρα, εμπνευσμένοι με τις επιτυχίες και προοπτικές των μικροβιολόγων, ας επιστρέψουμε στις αντιλήψεις. Ο ιός – είναι ένα ανεξάρτητο ζωντανό πλάσμα; Κι το μιτοχόνδριο; είναι μια ερώτηση, για την οποία δεν υπάρχει τρόπος να δοθεί μια ξεκάθαρη απάντηση. Η απάντηση εξαρτάται από το – τι συγκεκριμένα εμείς θεωρούμε “ανεξάρτητο πλάσμα” – αυτό, που μπορεί από μόνο του να αναπαραχθεί και να δημιουργήσει τους όμοιους του; Αυτό, που έχει πρωτεϊνική μεμβράνη; Και τι είναι το “ανεξάρτητο”; Οι άνθρωποι αναπαράγονται “ανεξάρτητα”; Όχι, βέβαια, – χωρίς τα βακτήρια θα είχαμε πεθάνει και οι ίδιοι, και θα πέθαιναν τα παιδιά μας, τα οποία αντιμετωπίζουν τα βακτήρια στις πρώτες κιόλας ώρες της ζωής τους – ήδη προς το τέλος της πρώτης ημέρας της ζωής του στο σώμα του παιδιού ζουν δώδεκα είδη βακτηριών.
Μιλώντας γενικά, η έννοια του “ανεξάρτητου” στερείται νοήματος υπό τις συνθήκες, όταν τα ζωντανά πλάσματα, που κατοικούν στη Γη, με τον πιο στενό τρόπο συνδέονται μεταξύ τους και χρειάζονται τους άλλους για να επιβιώσουν.
Ας θέσουμε το ερώτημα ακόμα πιο ευρέα – γιατί, ουσιαστικά, αποφασίσαμε, ότι το “ζωντανό πλάσμα” – είναι τέτοιο, που οπωσδήποτε πρέπει να έχει την πρωτεϊνική δομή; Για ποιο λόγο, μιλώντας ακόμη πιο γενικευμένα, αυτό ΓΕΝΙΚΩΣ πρέπει να έχει έστω κάποια δομή; Μόνο και μόνο, επειδή εμείς συνηθίσαμε έτσι. Όμως, εμείς έχουμε συνηθίσει σε πολλά, τα οποία αργότερα αναγκαστήκαμε να ξεσυνηθίσουμε – το αδιαίρετο των σωματιδίων, για παράδειγμα. Και τώρα ξεσυνηθίζουμε το ότι τα μιτοχόνδρια – είναι απλώς “ένα μέρος του κύτταρου”, όπως το χέρι – είναι ένα μέρος του σώματος, και τα λοιπά. Η ζωή μας μαθαίνει, ότι τα πάντα γύρω μας είναι πολύ πιο ζωντανά, απ` ότι το φαντάζεται ένας ανίδεος, που πιστεύει ειλικρινά, ότι ζει στο κέντρο του κόσμου η ότι είναι ο ίδιος αυτό το κέντρο.
Μάλλον, θα έχετε καταλάβει ήδη – που τα πάω; Γιατί εμείς όλες τις αντιλήψεις μας – όλες χωρίς διάκριση – κατατάσσουμε απερίσκεπτα σε κάποια “ψυχολογικά γρανάζια”; Γιατί δεν τις θεωρούμε ζωντανά πλάσματα, τα οποία απλούστατα ζουν μέσα μας, χρησιμοποιώντας μας, σαν δικό τους σώμα; από συνήθεια, αυτό είναι κατανοητό. Οι ιοί εκμεταλλεύονται τους μηχανισμούς στον πυρήνα του κυττάρου, για να αναπαραχθούν. Τα βακτήρια τρέφονται με ο, τι εμείς παράγουμε. Γιατί να μην υπάρξουν κάποια “συναισθηκτήρια” η “ψίοι”, τα οποία δεν εκμεταλλεύονται κάποιον μεμονωμένο μηχανισμό του “δικού μας” σώματος, αλλά ολόκληρο το σώμα μας?
Υπάρχει, όμως, έστω κάποιο νόημα στο να τα μελετήσουμε σαν ξεχωριστά ζωντανά πλάσματα, που ζουν μέσα μας, σαν μικρόβια; Ανάμεσα στα οποία υπάρχουν και μοχθηρά παράσιτα, και ωφέλιμοι συμβιωτές?
Ναι, υπάρχει νόημα σε αυτό, αναμφισβήτητα, και θα σας εξηγήσω αμέσως – ποιο. Σε κάθε θεωρία υπάρχει νόημα, αν σαν αποτέλεσμα της χρήσης αυτού του μοντέλου λαμβάνουμε, πρώτον, σχετικά απλές εξηγήσεις για τις επιδράσεις, που παρατηρούμε, και εκτός από αυτό, και ίσως το πιο σημαντικό απ` όλα – τις ενδιαφέρουσες και σημαντικές προβλέψεις, οι οποίες αργότερα επιβεβαιώνονται πειραματικά. Για παράδειγμα, φανταζόμαστε το ηλεκτρόνιο σαν μια μικρή μπίλια, η οποία περιστρέφεται γύρω από τον πυρήνα, φτιάχνοντας έτσι την θεωρία της “πλανητικής δομής του ατόμου”. Και τα πρωτόνια, και άλλα στοιχειώδη σωματίδια – είναι όλα μικρές μπίλιες. Και αυτή είναι μια πολύ καλή θεωρία! Το καλό της είναι ότι, πρώτον, μας εξηγεί πολλά, και δεύτερων, με τη βοήθεια της κατάφεραν να προβλέψουν πολλά πράγματα και να παρακινήσουν την επιστήμη να προχωρήσει μπροστά. Ακόμα, εμείς φανταζόμαστε το ηλεκτρόνιο όχι σαν μια μπίλια, αλλά σαν ένα κύμα! Ναι, μια τέτοια θεωρία, ότι το ηλεκτρόνιο – είναι ένα κύμα. Και το πρωτόνιο, και άλλα στοιχειώδη σωματίδια – είναι όλα κύματα. Και αυτή επίσης είναι μια πάρα πολύ καλή θεωρία! Το καλό της είναι, πρώτον, ότι επίσης εξηγεί πολλά, συμπεριλαμβάνοντας και αυτά, που δεν κατάφερε να εξηγήσει η πρώτη θεωρία, και δεύτερον, με τη βοήθεια της και πάλι προέβλεψαν πολλά και κατάφεραν να κινήσουν την επιστήμη εμπρός.
Κι τι να κάνουμε με όλα τα αυτά; Τίποτε δεν θα κάνουμε – θα ζήσουμε. Απλώς από τότε, που οι επιστήμονες κατάλαβαν, ότι η ανάλυση αυτών των πραγμάτων και με τη μορφή των σωματιδίων, και με τη μορφή των κυμάτων, είναι εξίσου ωφέλιμη και μας επιτρέπει να κάνουμε σωστούς υπολογισμούς και προβλέψεις, είπαν στον εαυτό τους έτσι – η τελική θέση μας συνίσταται στο ότι τα “ηλεκτρόνια” – είναι κάτι πολύ παράξενο, που εμείς δεν μπορούμε καν να φανταστούμε. Καμιά φορά αυτό συμπεριφέρεται ακριβώς, σαν ένα σωματίδιο. Υπό άλλες συνθήκες συμπεριφέρεται σαν κύμα. Τελεία και παύλα.
Με τα βακτήρια, με όλα εκείνα τα μιτοχόνδρια και κάπα-σωματίδια συνέβη ακριβώς το ίδιο. Στην αρχή αυτοί, που άρχισαν να τους εξετάζουν ως σχετικά ανεξάρτητους, ξεχωριστούς ζωντανούς οργανισμούς με τις δικές τους προτιμήσεις και σκοπούς, αντιμετωπίζονταν σαν άνθρωποι, που έχασαν κάπως το έδαφος της κοινής λογικής από τα πόδια τους. Όμως, η θεωρία αυτή αποδείχθηκε βολική. Αναλύοντας τα μιτοχόνδρια ως ανεξάρτητα πλάσματα, εμείς, από αναλογία με την γνωστή σε μας συμπεριφορά διάφορων ζωντανών πλασμάτων, αμέσως μπορέσαμε να κάνουμε πολλές λογικές προβλέψεις. Η θεωρία αυτή είναι βολική και ωφέλιμη.
Όμως, και πάλι θέλουμε να ρωτήσουμε – τελικά – στην πραγματικότητα – είναι η δεν είναι ξεχωριστά πλάσματα?
Η ερώτηση αυτή στερείται νοήματος, όπως δεν έχει νόημα και ερώτηση “αν πράγματι το ηλεκτρόνιο είναι ένα σωματίδιο”. Μπορούμε να κλοτσήσουμε μια μπάλα με το πόδι μας, και αυτή θα κυλήσει. Και με αυτή την έννοια, το ηλεκτρόνιο – δεν είναι σωματίδιο. Και όμως υπό κάποιες συνθήκες αυτό συμπεριφέρεται σαν σωματίδιο, διότι έχει τις ίδιες ιδιότητες.
Αναλόγως προσέγγισαν το ζήτημα και οι μικροβιολόγοι. εκείνοι σκέφτηκαν έτσι: τα κάπα σωματίδια έχουν παρόμοια με τα βακτήρια χαρακτηριστικά – μέγεθος, εξωτερικό σχήμα, χημική σύσταση, ικανότητα να αναπαράγονται με διαίρεση. Αυτό σημαίνει, ότι εάν πάρουμε τις γνωστές σε μας ιδιότητες των βακτηριών και τις μεταφέρουμε μηχανικά στα κάπα-σωματίδια, έχουμε μεγάλη πιθανότητα να ανακαλύψουμε πολλές συμπτώσεις – ήδη θα ξέρουμε – τι και που πρέπει να αναζητήσουμε, βασιζόμενοι στις γνωστές σε μας ιδιοτροπίες των βακτηριών, και σίγουρα σε κάποιες περιπτώσεις ακριβώς αυτό θα ανακαλύψουμε. Από την άλλη, σε αντίθεση με τα βακτήρια τα κάπα-σωματίδια δεν έχουν κυτταρική μεμβράνη, σχεδόν καθόλου ένζυμα, και οι χρωματινικές ουσίες δεν διαχωρίζονται από το κυτόπλασμα. Βγαίνει, ότι δεν είναι τα βακτηρίδια τελικά, αλλά κάτι πιο πρωτόγονο. Όμως, δεν είναι ούτε οι ιοί, ούτε ρικέτσιες, διότι τα μεγέθη τους είναι ουσιαστικά πιο μεγάλα. Ενώ στη συμπεριφορά τους μοιάζουν περισσότερα με έμβρυα των ιών – προφάγων. Όπως και οι προφάγοι, τα κάπα-σωματίδια χρησιμοποιούν τον κληρονομικό μηχανισμό των ξένων κυττάρων, ενισχύοντας την αντίσταση τους και επηρεάζοντας τον μεταβολισμό, και καμιά φορά αυτό οδηγεί στον θάνατο του ξενιστή – ακριβώς η ίδια κατάσταση, που έχουν οι άνθρωποι με τα βακτήρια και τους ιούς.
Έτσι η ερώτηση “τι είναι τελικά – το κάπα-σωματίδιο” έχει μια και μοναδική σωστή μορφή της απάντησης: είναι κάποιο πράγμα, που σε κάποια λεπτομέρεια αναλογεί στον ιό, σε κάποια άλλη – στα βακτήρια, ορισμένες λειτουργίες του οποίου υπό συγκεκριμένες συνθήκες μπορούν να αποδειχτούν ωφέλιμες, ενώ κάποιες άλλες είναι ικανές να σκοτώσουν.
Δηλαδή, η ερώτηση “τι είναι” καταλήγει στην απαρίθμηση των ιδιοτήτων του. Στην πραγματικότητα χρησιμοποιούμε συνέχεια μια τέτοια προσέγγιση, απλώς δεν το παρατηρούμε. Για παράδειγμα, τι είναι το άλογο; Εφόσον ξέρουμε για τα άλογα πάρα πολύ λίγα, στην φαντασία μας αρχίζει να σχηματίζεται η συνηθισμένη μορφή του αλόγου, κι ΑΡΧΙΖΟΥΜΕ ΝΑ ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ, ότι ξέρουμε την απάντηση στην ερώτηση “τι είναι το άλογο”. Όμως, δεν είναι καθόλου έτσι, αν μπούμε στις λεπτομέρειες. Για παράδειγμα, το άλογο μπορεί να ζευγαρώσει με ένα γαϊδούρι, και θα γεννηθεί ένα πουλάρι. Θα είναι άλογο; Αν κρίνουμε από την δική μας συνηθισμένη γενικής άποψης – ναι. Όμως, από την άποψη των επιστημόνων – όχι, διότι το νέο ζώο (το μουλάρι) δεν είναι ικανό να δώσει απόγονους.
Στις μουσούδες αρέσει να παίζουν το παιχνίδι “φτιάξε τη λέξη”. Στο παιχνίδι αυτό από τα γράμματα μιας λέξης πρέπει να φτιάξεις όσες είναι δυνατόν περισσότερες λέξεις με μάκρος, ας πούμε, όχι μικρότερο των πέντε γραμμάτων. Δυσκολεύουμε αυτόν τον σκοπό, ζητώντας από τον παίχτη, που διαβάζει τις λέξεις, να εξηγήσει το νόημα της κάποιας λέξης από τη λίστα του, και αν αυτός δεν μπορεί να δώσει μια κατανοητή απάντηση, δεν παιρνει τους ανάλογους βαθμούς. Πολύ συχνά γίνονται αστείες καταστάσεις, όταν, για παράδειγμα, ζητάνε να εξηγήσουν – τι είναι η “καρέκλα”. Μια απλή καρέκλα, όλοι το ξέρουν! Ενώ στην πραγματικότητα – όχι, διότι υπάρχει μια τεράστια ποσότητα των οριακών εκδοχών της καρέκλας, οι οποίες μοιάζουν με καρέκλα, διότι πληρούν τις προϋπόθεσης μιας καρέκλας, και όμως, είναι αμφίβολο. Για παράδειγμα – η “καρέκλα” – είναι ένα κάθισμα πάνω στα πόδια. Όμως, οι πολλές καρέκλες με σύγχρονο σχέδιο δεν έχουν καν πόδια, και το κάθισμα τους μπορεί να είναι τέτοιο, που αν παρθεί ξεχωριστά, σε κανέναν δεν θα περνούσε καν από το μυαλό, ότι πρόκειται ορισμένα για ένα κάθισμα.
Όλοι οι ορισμοί μας είναι πολύ πρόχειροι, σχηματικοί. Έτσι η μοναδική σωστή επιστημονική απάντηση στην ερώτηση “τι είναι” βρίσκεται, μιλώντας γενικευμένα, σε μια αρκετά λεπτομερή (για τη λύση του τρέχον προβλήματος) απαρίθμηση των λειτουργιών και η περιγραφή της δομής του αντικειμένου.
Έτσι στο γεγονός, ότι εμείς αρχίσαμε να θεωρούμε το μιτοχόνδριο ξεχωριστό πλάσμα, δεν υπάρχει κανένας μυστικισμός – αυτό απλώς είναι πάρα πολύ βολικό, διότι εύκολα ταιριάζει με την εικόνα του κόσμου λόγω του ότι το μιτοχόνδριο πράγματι έχει πολλές ιδιότητες, τις οποίες εμείς σχετίζουμε με άλλα ζωντανά πλάσματα.
Απολύτως ανάλογα – η εξέταση των αντιλήψεων ως ανεξάρτητων ζωντανών πλασμάτων – δεν είναι σε καμία περίπτωση εσωτερισμός ή φιλοσοφική παράνοια. Βέβαια, πάντοτε θα βρίσκονται άνθρωποι, οι οποίοι θα επαναλαμβάνουν, ότι το “ηλεκτρόνιο – είναι τελικά σωματίδιο η κύμα”, αγνοώντας, ότι αυτό είναι απολύτως παράλογο. Θα υπάρξουν οι άνθρωποι, που θα μετατρέψουν οτιδήποτε σε θρησκευτικό παραμιλητό – τέλος πάντων, ο καθένας με το δικό του. Όμως, εμείς θα παραμείνουμε σε στέρεο επιστημονικό έδαφος, αν πούμε, ότι δεχόμαστε την διατύπωση “αντιλήψεις – είναι ζωντανά πλάσματα, που εκμεταλλεύονται το σώμα μας εξ ολοκλήρου ή κάποια μέρη του, σαν δικό τους”, ως σωστή υπό την έννοια, ότι πολλές ιδιότητες των αντιλήψεων όντως εύκολα και κατανοητά περιγράφονται με τη γλώσσα της συμπεριφοράς των ζωντανών πλασμάτων. Κι η υπόθεση αυτή θα μετατραπεί σε ωφέλιμη θεωρία, αν αποκαλυφθεί, ότι υπό την καθοδήγηση της θα καταφέρουμε ακόμα να κάνουμε τις προβλέψεις, οι οποίες θα επιβεβαιώνονται πειραματικά.
Με αυτόν τον τρόπο, οι αντιλήψεις, τουλάχιστον κάποιες, μπορούν να εξεταστούν ως ενδοσυμβιωτές. Οι ενδοσυμβιωτές – είναι τα ζωντανά πλάσματα που ζουν στα σώματα άλλων πλασμάτων, με τα οποία σχηματίζουν την “ενδοσυμβίωση”. Όμως, στην συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με μια ακραία, οριακή μορφή της ενδοσυμβίωσης, όταν ένας από τους ενδοσυμβιωτές στερείται του σώματος τελείως, κάτι, που δεν τον εμποδίζει να έχει τις δικές του χαρακτηριστικές ιδιότητες, να ζει τη ζωή του μέσα στα όρια της προσιτής σε αυτόν ελευθερίας και να προσπαθεί να διευρύνει την περιοχή του.
Από μόνη της η ιδέα αυτή δεν είναι καινούρια. Για παράδειγμα, υπάρχει ένα ενδιαφέρον βιβλίο της επιστημονικής φαντασίας, γραμμένο από τον Κόλιν Γουίλσον “Τα παράσιτα της συνείδησης”, όπου εξετάζονται κάποιοι «ιπτάμενοι» σαν αυτούς, που περιέγραψε ο Καστανέδα, οι οποίοι καταβροχθίζουν την ψυχολογία του ανθρώπου και τον σκοτώνουν, αν αυτός προσπαθεί να τους εμποδίσει. Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο συναρπαστικά και δυναμικά, όμως, σε αυτό περιέχεται η ίδια άποψη για αυτά τα πράγματα, όπως και στην διαφήμιση του αντιβακτηριδιακού κόσμου – “όλα εκείνα τα βακτήρια – είναι τρομερή μόλυνση και κακό”. Πράγματι, υπάρχουν πολύ βλαβερά και επικίνδυνα βακτήρια (και αντιλήψεις), Όμως, η συντριπτική πλειοψηφία των βακτηριών είναι ωφέλιμη και απαραίτητη για τη ζωή. Τι γίνεται με τις αντιλήψεις; Ποιες συγκεκριμένα εκδηλώσεις τους μοιάζουν με συμπεριφορές των ανεξάρτητων ζωντανών πλασμάτων; Σε τι η δική μας αλληλεπίδραση με αυτές μοιάζει με αλληλεπίδραση με τους στοιχειώδεις μικροοργανισμούς; Ποιες υποθέσεις μπορούν να βγουν από εδώ, και πώς μπορούμε να τις ελέγξουμε?
Μια υπόθεση είναι καλή, αν από αυτήν βγαίνουν πολλές συναρπαστικές ερωτήσεις, τις οποίες μπορούμε, σηκώνοντας … εεε… τις σκέψεις μας, να αρχίσουμε να εξετάζουμε πρακτικά και να λύνουμε. Έτσι αυτή είναι μια καλή υπόθεση.