Дадому

Шлях да яснай свядомасці

Раздзел 07 - "На шляху да бесперапынных АзУ"

 

Глава 07-02: «Новыя гарызонты»

 

Змест главы:

07-02-01) Бачанне.

07-02-02) Навука.

07-02-03) Пазіцыя даследчыка.

07-02-04) Вымярэнне эвалюцыі.

07-02-05) Верагоднасць законаў эвалюцыі.

07-02-06) Погляд на эвалюцыю з боку тэорыі скрытых вымярэнняў.

 

 

07-02-01) Паўза на выдыху дракона (гл. 07-01-23) нярэдка суправаджаецца прыступамі нуды, шэрасці, штодзённасці. Інтэнсіўнасць наяўных жаданняў занадта малая, каб прыступіць да іх рэалізацыі, а пачаць рабіць хоць што-небудзь (вось і посуд у мяне не памыты…) толькі каб заткнуць шэрасць – таксама не хочацца, бо ёсць непрыемны вопыт таго, што гэта толькі аддаляе момант, калі рж прачнуцца з новай сілай, прыводзіць толькі да глыбейшага і доўгага атручвання, абуджэння НЭ і НФ, апатыі. І тады ты прымаеш рашэнне сустрэць шэрасць твар у трар: не затыкаць механічнымі дзеяннямі, а зведваць яе, распазнаваць яе, разумець тое – што цяпер адбываецца, зведваць жаданне спыніць гэты непрыемны стан, устараняць прыступы панікі, устараняць спазматычныя жаданні пачаць рабіць хоць што-небудзь, каб забіць нуду, і да т.п. У некаторы момант пачынаюць узнікаць выбухі АзУ, і на фоне шэрасці гэтыя выбухі здаюцца вельмі яркімі і глыбокімі. Кантраст выбухаў АзУ з дамінуючай шэрасцю нашмат вышэйшы, чым кантраст АзУ інтэнсіўнасцю 3 і інтэнсіўнасцю 6, напрыклад. У гэты момант, карыстаючыся такім рэзкім кантрастам, можна звярнуць увагу на тое, што выбухі АзУ маюць адмысловую якасць, якая рэзаніруе са словам «глыбіня». Можна распазнаць гэтую якасць і ў іншых сітуацыях, не толькі ў прыведзеным мною прыкладзе.

Яшчэ адно рэзаніруючае апісанне: «нібы прабіваецца шкарлупіна», «свет усярэдзіне і вонкі нібы становіцца аб'ёмным». Неабходна дбайна адрозніваць успрыманні і іх пазначэнні. У прыведзеным вышэй прыкладзе, на фоне нуды раптам праяўляецца выбух АзУ, прычым мы можам распазнаць, што ёсць успрыманне, якое мы пазначаем як «якасць інтэнсіўнасці гэтага АзУ» ці, карацей, «інтэнсіўнасць АзУ», а ёсць «якасць глыбіні гэтага АзУ», ці, карацей, «глыбіня АзУ». З такім жа поспехам замест «глыбіня АзУ» я мог бы сказаць «якасць нумар 13 гэтага АзУ», а потым адзначыць, што якасць нумар 13 рэзаніруе са словам «глыбокі».

Кажучы аб глыбіні АзУ, можна адзначыць, што і само слова «глыбіня» асацыіруецца ў нас з чымсьці прасторавым, працяглым (глыбіня возера), і іншыя рэзаніруючыя апісанні гэтай якасці АзУ так ці інакш звяртаюцца да слоў, якія маюць асацыяцыі з працягласцю, аб'ёмнасцю. Пры гэтым, натуральна, у «глыбіню АзУ» лінейку не засунеш, камень туды не кінеш, гэта значыць, што ніякай прасторы-часу ў фізічным сэнсе слова мы ў АзУ не ўспрымаем.

Не ўсялякі яркі выбух АзУ мае якасць «глыбіні» ці «ўсёахопнасці». АзУ можа быць «яркім» (ці інтэнсіўным), але не «глыбокім» і не «усеахопным». І наадварот – нават АзУ слабой інтэнсіўнасці можа мець такую якасць, якую мы пазначаем словам «глыбіня». Тут выяўляецца істотная розніца паміж апісаннямі Азу і фізічных працэсаў, словы з якіх (яркасць, глыбіня) выкарыстоўваюцца для апісання якасцей АзУ, бо калі змешчаная ў нейкае асяроддзе лямпачка пачынае гарэць ярчэй (інтэнсіўней), то і святло ад яе пачынае пранікаць глыбей і шырэй усярэдзіне гэтага асяроддзя.

Такім чынам, АзУ можа мець розныя якасці без усякай бачнай сувязі паміж імі. Можна толькі сцвярджаць, што чым ярчэй і часцей ты зведваеш АзУ, тым большая верагоднасць таго, што і глыбіня і ўсёахопнасць і магнетычнасць будуць праяўляцца часцей.

Выбух АзУ, які мае, акрамя таго, якасць «глыбіні», суправаджаецца дзіўнымі ўспрыманнямі. Калі спрабуеш апісваць гэтыя ўспрыманні, непазбежна пачынаеш звяртацца да зрокавых вобразаў, пачынаеш апісваць успрыманае ў тэрмінах бачання, зрокавага ўспрымання, што можа збіць з панталыку і чалавека, які цябе слухае, і самога сябе, калі ты не прыкладаеш неабходных намаганняў для размежавання ўспрыманняў і слоў, якія апісваюць іх. Тое, што ты апісваеш гэтыя ўспрыманні ў тэрмінах зрокавых успрыманняў (г.зн. зрокавых адчуванняў), не азначае, што гэтыя ўспрыманні і з'яўляюцца зрокавымі адчуваннямі.

Ёсць яшчэ адзін прыклад такога роду. Нярэдка інтэнсіўны азораны фон (АФ) суправаджаецца дзіўным «залацістым ззяннем», якое нібы праймае і цябе самога і ўсё навокал. Пры гэтым ты можаш прааналізаваць свае зрокавыя адчуванні і адзначыць, што асвечанасць месца, дзе ты знаходзішся, не павялічылася (яна можа нават памяншацца). Сонечнае святло несумненна рэзаніруе з гэтым успрыманнем залатога ззяння, і ўсё ж яно усяго толькі рэзаніруе, але не з'яўляецца ім. Любыя твае спробы апісаць успрыманне «залатога ззяння» будуць зводзіцца да выкарыстання глядзельных вобразаў, так што ў чалавека, які слухае цябе, будзе ўзнікаць дакучлівая здагадка, што ты апісваеш менавіта нейкае спецыфічнае зрокавае ўспрыманне, г.зн. ён будзе адносіць тое, што ты ўспрымаеш, да скандхі адчуванняў. У цябе паміж тым будзе поўная яснасць, што да адчуванняў гэта не мае ніякага дачынення. Наступным крокам ты паспрабуеш ідэнтыфікаваць дадзенае ўспрыманне як АзУ. І усё ж гэта не АзУ. Я таму і пазначаю гэтыя ўспрыманні як «якасці АзУ», а не як асобныя АзУ – па-першае, АзУ можа быць праяўленае без гэтых успрыманняў, а па-другое ўспрыманне, якое я пазначаю як «якасць глыбіні», можа быць праяўлена ў цалкам ідэнтычным выглядзе пры перажыванні розных АзУ. Менавіта таму слова «якасць» мне здаецца найболей дакладным – па аналогіі з якасцямі, якія мы прыпісваем матэрыяльным аб'ектам. Успрыманне яблыка можа суправаджацца такім успрыманнем, якое мы завем словам «чырвоны». У нас пры гэтым ёсць яснасць, што «чырвоны» - не сорт яблыка, і ў нас яшчэ ёсць вопыт таго, што і ўспрыманні іншых аб'ектаў могуць суправаджацца такім жа ўспрыманнем «чырвоны». Таму мы завем гэта «якасцю» і сцвярджаем, такім чынам, адсутнасць абавязковай сувязі ўспрыманняў «аб'екта» і ўспрыманняў «яго якасці».

Гэтак жа, як у нашым штодзённым свеце «чырвонае» не бывае без «таго – што з'яўляецца чырвоным», так і «глыбіня» не бывае асобна без «таго АзУ, якое і ўспрымаецца глыбокім».

Такім чынам, успрыманне АзУ можа суправаджацца дзіўнымі ўспрыманнямі, якія «ну як быццам бы бачыш блін!» - і залацістае ззянне, і глыбіня, і шырыня ўсёахопнасці, і магнетычнасць – і ўсё ж гэта і не бачанне, і не АзУ – а нешта зусім іншае.

Калі мы апісваем НЭ, мы таксама можам звяртацца да выкарыстання слова «глыбокі» - «глыбокая нуда». Неабходна адзначыць, што эпітэт «глыбокі», які ўжываецца да НЭ, не мае ніякіх адносін да тэрміна «глыбокі» у адносінах да АзУ. Кажучы пра «глыбокі сум», маюць на ўвазе высокую яго інтэнсіўнасць, высокую ступень выцяснення ім іншых успрыманняў, значную колькасць іншых НЭ, розных думак, адчуванняў, якія з'яўляюцца ў сувязі з гэтым сумам.

Нішто, акрамя АзУ, не можа суправаджацца тым спецыфічным, незвычайным успрыманнем, якое мы пазначаем як «глыбіня АзУ». Адваротнае таксама правільна – калі ёсць тое самае ўспрыманне «глыбіні», у тое ж імгненне абавязкова ёсць некаторае АзУ.

Апісваючы «глыбокае АзУ», мы непазбежна будзем выкарыстоўваць словы, якія асацыіруюцца з высокай ступенню насычанасці жыцця – «нібы прабітая шкарлупіна», «нібы свет стаў аб'ёмным», «нібы перада мной адкрыліся неспасціжныя прасторы» (пры гэтым на самой справе не ўзнікае ніякіх яснасцей у адносінах да якіх-небудзь новых магчымасцей, і наогул нічога акрамя гэтага самога ўспрымання «нібы-бачання» «глыбіні» не ўзнікае, а словы, якія выкарыстаныя – гэта толькі рэзаніруючыя вобразы).

Чытачам Кастанеды вядома – як доўга Дон Хуан спрабаваў апісаць гэтае ўспрыманне «нібы-бачання» такім чынам, каб і захаваць указанне на гэты эфект «нібы-бачання», і ўсё ж пазбегнуць змешвання яго са звычайным зрокавым успрыманнем. У Яго гэта не вельмі атрымлівалася, бо Кастанеда, паводле яго справаздач, спачатку увесь час спрабаваў выкарыстоўваць менавіта вочы для дасягнення «бачання». У выніку Дон Хуан усё ж абраў выкарыстоўваць слова «бачанне», паказаўшы на прынцыповае адрозненне яго ад звычайнага зрокавага ўспрымання. І яго можна зразумець – калі ёсць «бачанне», то хоць ты трэсні, але ты менавіта «нібы-бачыш» гэта – зусім рэальна «нібы бачыш», і неабходна нават прыкладаць намаганні распазнавання, каб зразумець, што гэта не «бачанне-вачамі». У кнігах Кастанеды тэрмін «бачанне» выкарыстоўваецца ці ў двукоссях ці курсівам. Яшчэ прыклады падобных успрыманняў можна сустрэць у Рамакришны, які таксама папросту выкарыстоўваў слова «бачыць», калі распавядаў аб тым, што ён у любы момант можа «бачыць» багіню Калі гэтак жа ясна, як ён бачыць людзей, якія стаяць перад ім, і нават больш ясна. Пры гэтым, трэба лічыць, ён разумеў тое, што гэта не звычайнае зрокавае ўспрыманне, хаця б па тым, што іншыя не бачылі таго, што ён «бачыў». Маці Рамакрышны таксама згадвае «бачанне» велізарнай ззяючай хвалі, якую не бачыў ніхто з яе спадарожніц, якая захліснула яе, і нібы пасля чаго яна стала цяжарная Рамакрышнай. Характэрна, што і маці Рамакрышны апісвае найярчэйшыя АзУ, якія суправаджалі гэта, і Рамакрышна зведваў экстатычныя АзУ у моманты асабліва яркага «бачання» багіні Калі. Кастанеда не вылучаў АзУ у самастойны клас з'яў, таму ў яго справаздачах не паказаная прамая залежнасць наяўнасці АзУ пры «бачанні», але там, дзе ён спрабаваў апісваць свае ўспрыманні падчас «бачання», нярэдка можна сустрэць апісанні, рэзаніручыя з АзУ (асабліва часта ён згадваў надзвычайную яснасць).

 

 Падвядзем прамежкавыя вынікі:

*) «Бачанне» - спецыфічны спосаб успрымання, які не зводзіцца ні да якога іншага, апісаць які прасцей за ўсё ў тэрмінах звычайнага зроку, і які настолькі спачатку нагадвае звычайнае зрокавае ўспрыманне, што неабходныя намаганні распазнавання, каб распазнаць адно і другое.

*) «Бачанне» заўсёды суправаджаецца АзУ.

*) АзУ не заўсёды суправаджаецца «бачаннем», ці – іншымі словамі – АзУ не заўсёды мае якасць [«бачнай»] глыбіні, але падчас сваёй праявы АзУ можа «набываць глыбіню» ці «пазбаўляцца яе» даволі дынамічна, што і робіць зручным такое апісанне, калі мы кажам аб «глыбіні» як аб «якасці»АзУ, якое гэта АзУ можа мець ці не мець незалежна ад сваёй інтэнсіўнасці.

*) АзУ, акрамя якасці «глыбіні», можа мець якасць «усёахопнасці» ці «шырыні». Бескаляровае слова «шырыня» слаба рэзаніруе з гэтай якасцю, паколькі калі гэтая якасць праяўлена, яна зведваецца як «дзіўная», «захапляючая», «усеахопная». Свет нібы разгортваецца ўшырыню да няўяўных межаў – гэтак жа, як мы кажам у выпадку глыбіні «свет нібы набывае неймаверную глыбіню».

*) АзУ можа мець якасць, якую я заву «магнетычнасць». Рэзаніруючае апісанне – «як быццам цэлы рой іншых АзУ запальваецца і схопліваецца ў шчыльным клубку».

*) Чым часцей і інтэнсіўней я перажываю розныя АзУ, тым вышэйшая верагоднасць, што будуць праяўленыя «глыбіня», «усёахопнасць» і «магнетычнасць».

*) Ні пры якіх абставінах, ніколі і ні ў якой ступені немагчыма зведаць глыбіню, усёахопнасць ці магнетычнасць, калі ў гэты момант ёсць НФ ці НЭ. Гэта стане асабліва відавочным, калі ўспомніць, што «якасці АзУ» неад'емныя ад саміх АзУ, а АзУ і НЭ несумяшчальныя прынцыпова.

*) Стан «плоскага АзУ» (ці пазбаўленага якасцей, акрамя інтэнсіўнасці) і стан «аб'ёмных АзУ» (ці такіх, якім уласцівыя і іншыя вышэйзгаданыя якасці) адрозніваюцца адзін ад аднаго гэтак жа кардынальна, як стан «плоскага АзУ» ад шэрасці ці НЭ.

*) Плоскае АзУ, інтэнсіўнасць якога дасягае экстатычных велічынь, няўхільна ператвараецца ў аб'ёмнае.

 

 У гэтым месцы лёгка «з'ехаць з глузду» і ператварыцца ў пузырыстага эзатэрыка, які адчыняе кнігі Кастанеды, Ішэрвуда і Сатпрэма і пачынае жангляваць словамі, якія нічога не значаць для яго. Раз ужо мы знайшлі такое дзіўнае скрыжаванне з апісаннямі Кастанеды – давай зараз пачнем бессэнсоўна размаўляць аб святлівых яйках і кропках зборкі, а калі і вопыт Рамакрышны выявіў нейкае скрыжаванне з нашым – давай зараз маліцца Калі. Я жадаю асцерагчы майго чытача ад гэтай сур'ёзнай памылкі. Судзячы па кнігах Кастанеды, Дон Хуан імкнуўся як мага больш пераканаўча абмаляваць перад ім новую карціну свету – з кропкамі зборкі, якія перамяшчаюцца пад уплывам удару нагваля ў глыбіню святлівага яйка і г.д. Але чаму Дон Хуан быў у гэтым зацікаўлены? Таму што Кастанеда ЎСПРЫМАЎ гэтыя самыя святлівыя яйкі і іншую дзіўную рэальнасць – успрымаў пад уплывам Дона Хуана. І Дон Хуан быў зацікаўлены ў тым, каб Кастанеда загадзя меў падыходнае апісанне новай рэальнасці. Рухаючай сілай Кастанеды быў Дон Хуан, які (паводле яго кніг) тымі ці іншымі спосабамі перамяшчаў Кастанеду ў іншае ўспрыманне рэальнасці. Тваёй жа рухаючай сілай з'яўляецца цвярозасць, яснасць, цвёрдая апора на вопыт, адкідванне канцэпцый, выкарыстоўванне выразна вызначаных тэрмінаў, зведванне АзУ і г.д. Таму твая задача адваротная задачы Дона Хуана – НЕ паверыць слепа ў карціну свету, апісаную ў Кастанеды. НЕ пачаць спараджаць механічную ўпэўненасць у тым, што ёсць нейкія святлівыя яйкі і іншыя цуды. Але мы можам адзначыць як несумненны факт – апісанне «бачання», якое мы сустракаем у Кастанеды, надзвычай падобнае на апісанне «бачання», вопыт якога набывае практыкуючага ППШ – які культывуе АзУ. Таму я б прымаў выкладзенае ў Кастанеды ў якасці гіпотэзы. Не здагадкі (бо здагадкі могуць быць заснаваныя толькі на ўласным вопыце, на цвёрдых падставах сваіх успрыманняў), а менавіта гіпотэзы. Гіпотэза, у адрозненні ад здагадкі, адрозніваецца ад пустой фантазіі толькі тым, што мае стройную, параўнальна несупярэчлівую структуру. Матэматык ці фізік можа сказаць «прыгожая гіпотэза», маючы на ўвазе, што нягледзячы на адсутнасць якіх-небудзь прамых і нават ускосных пацверджанняў, яе структура простая і элегантная, не патрабуе ўвядзення мноства невядомых параметраў, выкарыстанне яе спрашчае складанае, тлумачыць незразумелае. І фізік-эксперыментатар, маючы перад сабой бясконца шырокі прастор для новых эксперыментаў, прыдумае менавіта той, які прывёў бы да адкрыцця, калі была б дакладная тая ці іншая «прыгожая гіпотэза». Так гіпотэзы становяцца арыенцірам для практычных даследаванняў, і мы можам паступаць сапраўды гэтак жа.

Ніколі, ні пры якіх абставінах не станавіся эзатэрыкам – чалавекам, які з важным выглядам перабірае гучныя, нязначныя для яго словы. Твая галава павінна лунаць у аблоках гіпотэз і здагадак, твае рукі павінны аперыраваць логікай, а твае ногі павінны стаяць на цвёрдай глебе эксперымента. Зрэшты – парадай маёй скарыстацца амаль немагчыма, паколькі жаданне панесціся на борзым кані эзатэрыкі ў бязмежную далеч прыгожых слоў амаль непераадольна – асабліва, калі ёсць на каго рабіць уражанне… Але адплата немінучая. Толькі рэальны вопыт можа спараджаць прадчуванне і пачуццё таямніцы. Толькі аперыраванне зразумелымі тэрмінамі (гэта значыць тымі, якія пазначаюць пэўную, адзначаную табой сукупнасць тваіх успрыманняў) можа прыводзіць да здагадак, адкрыццяў, да ўзнікнення цікавасці і жадання даследаваць. Як толькі ты звальваешся ў вобласць эзатэрыкі… усё памірае – і прадчуванне, і пачуцце таямніцы, і энтузіязм даследчыка, і радасныя жаданні – усё. Ты застаешся каля пабітага карыта, і – каб ажыць зноў – табе неабходна адпаўзці на свае ранейшыя пазіцыі – вызначыць – што менавіта ты ўспрымаеш, што менавіта якімі тэрмінамі ты завеш, і толькі тады зноў прачнуцца ў табе і АзУ, і жаданне даследавання, і жыццё наогул.

Ці толькі з кнігамі Кастанеды і іншых аўтараў узнікае некаторае скрыжаванне? На самой справе гэта і нядзіўна – калі два чалавека шчыра даследуюць свае ўспрыманні, вядома ў выніку яны апішуць свет, які яны ўспрымаюць, так, што іх апісанні будуць перасякацца, вопыт аднаго будзе адпавядаць вопыту другога, служыць арыенцірам, падказкай і г.д. А вось скрыжаванне іншага роду выглядае зусім ужо дзіўным, нават папросту кажучы - вар'ятым.

 

07-02-02) Для тых, хто мае значны вопыт зведвання АзУ, роўна як і для тых, хто мае вопыт назірання за тымі, хто зведвае АзУ часта і інтэнсіўна, бясспрэчным фактам з'яўляецца тое, што АзУ уплываюць на фізічнае цела. Да рэзультатаў такога ўплыву можна аднесці і так званыя «фізічныя перажыванні» (ФП) – зусім незвычайныя адчуванні, якія, як правіла, перажываюцца на працягу абмежаванага перыяду часу, але прыводзяць да кумулятыўных эфектаў, сярод якіх рэзкае павелічэнне эратычнай пачуццёвасці цела - цела ператвараецца ў адну суцэльную «эрагенную зону», разнастайнасць эратычных адчуванняў таксама рэзка павялічваецца. Да гэтых жа эфектаў адносіцца і рэзкае ўзмацненне імунітэту – хваробы папросту адпрыгваюць прэч, старыя захворванні праходзяць без сляда, нават такія, якія лічацца практычна невылечнымі, а новыя не з'яўляюцца зусім – нават ва ўмовах, пры якіх захворванне лічыцца немінучым. Сюды ж аднясем рэзкае, якое часам проста ўяўляецца немагчымым павелічэнне вынослівасці. Змяняецца нават вонкавы выгляд цела – фактура, колер, пах скуры, якая яна навобмацак – усё пачынае рэзаніраваць з пачуццём прыгажосці, сілы, пяшчоты. Нават смак і пах поту становяцца прыемнымі. Павольна, але ўсё ж змяняецца форма цела – змены могуць быць больш-менш прыкметнымі, але прыкметны агульны эфект – узмацняецца рэзананс з пачуццём прыгажосці, эратычнай цягі. І апошняе па парадку, але не па значнасці – запавольваецца, а часам і зусім спыняецца старэнне цела. Цела спачатку прыкметна «маладзее», затым фіксуюцца ў пэўным «узросце», які, як здаецца, наогул не змяняецца. Запаволенне фізіялагічнага часу – неад'емнае наступства АзУ. Падчас старэнняў удзельнічае незлічоная колькасць разнастайных механізмаў. Геранталогія, якая вывучае гэтыя працэсы, у сутнасці не меней складаная, чым наогул усе навукі аб жывым у цэлым – фізіялогія, цыталогія і г.д., і з прычыны гэтага асобнай навукай, наогул кажучы, не з'яўляецца. Старэнне – працэс, які ахапляе ўсе аспекты фізіялогіі чалавека. Да старэння схільны ўвесь арганізм цалкам – ад клетак да органаў. Таму і запаволенне, а часам і спыненне старэння – эфект «глабальны» у рамках чалавека. Гэта не ізаляваны ўплыў на асобныя працэсы, а нешта ўсёабдымнае.

Ці сутыкаліся мы раней з чымсьці падобным? Сутыкаліся. Вопыт Майкельсона і Морлі выявіў факт папросту неспасціжны – хуткасць святла сталая. Тое ж няўмольна выцякала з даўніх ураўненняў Максвелла для электрамагнітнага поля. У будучыні вымярэнні з колькі заўгодна большай дакладнасцю нічога ў гэтым не змянілі – хуткасць святла сталая, і прывычны нам закон складання хуткасцей памёр. Стала ясным, што наш свет праяўляе невядомыя нам пакуль што ўласцівасці. Пасля прац Эйнштэйна, які прапанаваў несупярэчную і дзіўную новую карціну свету, мы завем такі свет «рэлятывісцкім», ці такім, у якім дзейнічаюць рэлятывісцкія законы – законы, якія праяўляюцца пры субсветлавых (г.зн. «амаль светлавых») хуткасцях, але гэта не нейкі «іншы свет» - гэта наш той жа самы свет, проста гэтыя яго дзіўныя ўласцівасці мы можам назіраць толькі ва ўнікальных умовах – напрыклад пры субсветлавых хуткасцях. Эйнштэйн, стварыўшы тэорыю рэлятыўнасці, пагадніў класічную ньютонаўскую фізіку з гэтым адкрыццём сталасці хуткасці святла, але створаная ім карціна свету, нягледзячы на сваю поўную адэкватнасць, ці поўную адпаведнасць з рэзультатамі колькі заўгодна дакладных сотняў тысяч наступных эксперыментаў, застаецца для нас няўяўна неверагоднай. Напрыклад, прастора ў сістэме, якая рухаецца адносна нас, сціскаецца з нашага пункта гледжання, а з іх пункта гледжання – наадварот, сціскаецца наша, і абодва пункта гледжання дакладныя. Тое ж і з часам – час у сістэме, якая рухаецца адносна нас, з нашага пункта гледжання, замедлены. Але што гэта значыць – «замедлены час»? Час мы разумеем як хуткасць праходжання фізічных працэсаў. У сістэме, якая рухаецца адносна нас, ЎСЕ, любыя фізічныя працэсы будуць нам здавацца працэсамі, што адбываюцца больш павольна, таму мы папросту гаворым, што «час там запаволены». Кажучы на карпускулярнай мове, пры пераходзе з адной пэўнай арбіты на іншую пэўную арбіту ў пэўным атаме, электрон выпускае фатон строга вызначанай частаты. Але калі мы параўнаем выпраменьванне атама, які нясецца міма нас у паскаральніку, з выпраменьваннем атама, які знаходзіцца ў спакоі адносна нас, частоты будуць прыкметна адрознівацца. А нестабільная часціца, разагнаная ў паскаральніку да субсветлавых хуткасцей, можа пражыць у сотні, тысячы разоў даўжэй за тую, якая знаходзіцца ў пакоі адносна нас! Гэта значыць, што гэта не нейкае «уяўнае» запаволенне часу, а самае што ні на ёсць рэальнае. Усе працэсы «старэння» часціцы запавольваюцца – што мы і пазначаем як «час там запаволіўся».

У фантастыцы нярэдка можна сустрэць апісанне чалавека, які, палятаўшы доўга на субсветлавых хуткасцях, вяртаецца на зямлю праз сотні гадоў пасля смерці сваіх былых сучаснікаў. Пры гэтым непазбежна пастуліруецца, што сам чалавек пражыў усяго толькі звычайнае сваё жыццё – свае, скажам, 40 касмічных гадоў, гэта значыць за той час, калі на Зямлі мінула 500 гадоў, ён пражыў у сваім «псіхічным жыцці» звычайныя 40 гадоў, а не 500. І гэта стала такім агульнапрынятым момантам у фантастыцы, што стала лічыцца ледзь не навуковым фактам, ва ўсякім разе такое ўяўленне трывала ўвайшло ў канцэптуальную схему. Але трэба заўважыць, што чалавека ў паскаральніку ніхто не разганяў да субсветлавых хуткасцей, і ніхто, такім чынам, не ведае – як працякае псіхічнае жыццё чалавека пры такіх паскарэннях. Хуткасць адносная, а паскарэнне – не! Чаму маладым застанецца менавіта касманаўт, які вярнуўся на Зямлю? Бо калі ён будзе ляцець адносна Землі з субсветлавой хуткасцю, то з яго пункта гледжання менавіта Зямля будзе ляцець з такой жа хуткасцю адносна яго? Адказ у паскарэнні. Менавіта ён спачатку будзе паскарацца, затым зноў паскарацца ўжо са знакам мінус (ці запавольвацца), потым развернецца і зноў пачне паскарацца і зноў затым запаволіцца. Нас з ім будуць адрозніваць менавіта паскарэнні. Ён будзе зведваць перагрузкі, яго маса павялічыцца, а мы зведваць гэтага не будзем. Курс тэорыі рэлятыўнасці ў гэтую кнігу не ўлезе, таму проста яшчэ раз нагадаю – у нас няма вопыту таго – запавольваецца ці не псіхічнае жыццё чалавека разам з запаволеннем «часу» у яго сістэме, разам з запаволеннем усіх фізічных, а стала быць і фізіялагічных працэсаў.

Такім чынам, запаволенне старэння – працэс, добра нам знаёмы…з курсу рэлятывісцкай фізікі!

Ці можна ў якасці гіпотэзы дапусціць, што АзУ уплываюць на чалавека прыкладна такім жа чынам, або часткова такім жа чынам, якім паўплывала б на яго паскарэнне да субсветлавых хуткасцей? З прычыны падабенства рэзультату – можна. Для прастаты гаворкі можна было б сказаць, што АзУ без усякіх чорных дзірак і субсветлавых хуткасцей прыводзяць да праявы псеўда-рэлятывісцкага свету, ці свету, які мае, гіпатэтычна, падобныя ўласцівасці са светум рэлятывісцкім. «Псеўда-рэлятывісцкі свет» гучыць складана – увяду тэрмін «перасвет», бо ў нас пакуль няма сур'ёзных падстаў, нават у рамках гэтай вольнай гіпотэзы, атаясамліваць перасвет і рэлятывісцкі свет. Мы можам толькі фіксаваць падобныя праявы.

Запаволенне старэння здараецца, у той час як запаволенне дзеянняў, размовы чалавека – не, з чаго мы можам зрабіць выснову, што ўласцівасці перасвету не могуць быць заўважаныя ў свеце «грубай матэрыі» - гэтак жа як і ўласцівасці рэлятывісцкага свету непрыкметныя на прывычных нам хуткасцях. Уласцівасці перасвету адбіваюцца на нашым фізічным целе апасродкавана – праз паслядоўнасць, якая злучае АзУ, «свет псіхічнага», «свет фізіялагічнага».

Такі паварот гіпотэзы хоць і выглядае фантастычным, але такім на самой справе не з'яўляецца, паколькі ў нас… ёсць і такі вопыт! Многім людзям у сне (а я ўжо не кажу аб усвядомленых снах, яркі вопыт якіх ёсць у некаторых практыкуючых) даводзілася пражываць вялікі, нават вельмі вялікі кавалак псіхічнага жыцця, які яны маглі б апісаць на некалькіх старонках – падзеі, перажыванні, у той час як па абуджэнні аказвалася, што мінула нейкіх пяць хвілін. У Ежаціны, напрыклад, ёсць вопыт пражывання ў УСе трох месяцаў вельмі інтэнсіўнага жыцця, у той час як у свеце няспання мінула каля гадзіны. Каэфіцыент суадносін «псіхічнага» і «фізічнага» часоў у дадзеным выпадку складае каля 2000:1 !!

Падводзячы прамежкавы вынік, можна сфармуляваць гіпотэзу:

«АзУ прыводзяць да праявы ўласцівасцей перасвету, або вобразна кажучы – падстаўляюць псіхічную частку чалавека, а праз яе – і фізічную – уплыву  перасвету, уласцівасці якога шмат у чым эквівалентныя свету рэлятывісцкаму, вывучанаму намі вельмі слаба – толькі ў адносінах элементарных часціц або астранамічных аб'ектаў – аддаленых настолькі, што судзіць аб іх мы можам ізноў толькі на падставе элементарных часціц і выпраменьванняў. Праява ўласцівасцей перасвету, або, вобразна кажучы, «знаходжанне ў прысвеце» прыводзіць да рэзкага ўшчыльнення, пашырэння псіхічнага вопыту, а яго ўплыў на фізічнае цела такі, што нягледзячы на адсутнасць якога-небудзь запаволення рухаў і фізіялагічных рэакцый, старэнне арганізма запавольваецца або зусім спыняецца».

Уласцівасці рэлятывісцкага свету вельмі незвычайныя, як нам вядома з фізікі, і калі «псіхічная частка» чалавека пераносіцца ў свет, які мае як мінімум нешта агульнае са светум рэлятывісцкім, і ўлічваючы, што свет псіхічнага звязаны тым ці іншым чынам са светум фізічным (паколькі чалавек існуе), і ўлічваючы тое, што ўласцівасці перасвету аказваюць уплыў на паводзіны цела чалавека ў звычайным свеце (што несумнеўна выцякае з запаволення старэння), можна дапусціць, што цела чалавека, што зведвае асабліва інтэнсіўныя і «аб'ёмныя» АзУ, будзе падвяргацца і іншага роду ўплывам, і набудзе іншыя дзіўныя ўласцівасці.

Такая гіпотэза руйнуе перашкоду, якая непазбежна ўзнікае ў любога чалавека цвярозага розуму пры чытанні кніг таго ж Кастанеды або Далай-Ламы або Тулку Ургена Рымпочэ або Ішервуда аб Рамакрышне або Сатпрэма аб Аурабінда і г.д. У гэтых кнігах так густа намяшаныя «сведчанні» аб нейкіх зусім немагчымых, неверагодных цудах, што нехаця перастаеш верыць аўтару. Што, у сваю чаргу, прыводзіць да непрыемнага крызісу, паколькі менавіта гэтыя аўтары і здаюцца табе найболей шчырымі, мудрымі. Менавіта ў гэтых кнігах і сустракаюцца россыпы вопыту, які на пустым месцы не выдумаеш, які ўвесь час пацвярджаецца па меры твайго ўласнага прасоўвання ў практыцы дасягнення АзУ, яснасці, устаранення азмрочванняў. Прыведзеная вышэй гіпотэза дазваляе, нарэшце, перакінуць масток тлумачэння: чым большы ў чалавека вопыт АзУ, чым гэтыя АзУ больш «аб'ёмныя» і інтэнсіўныя, тым у большай ступені яго цела набывае якасці «перасвету», якія з нашага – штодзённага пункта гледжання, здаюцца немагчымымі.

Заўважым, што не прыбор перамяшчаецца ў перасвет, не элементарная часціца «зведвае» унікальныя ўплывы, а сам чалавек! Ці значыць гэта, што нарэшце мы зможам перакінуць масток ад псіхічнага і фізічнага, і спазнаваць фізіку не прыборамі, а непасрэдна ўспрыманнямі?

Разгледзім яшчэ адзін аспект. Нам вядома аб існаванні квантавай механікі. Не будзе перабольшаннем сказаць, што квантавую механіку не разумее і не разумеў ніхто. Тое ж накшталт бы можна сказаць і аб тэорыі рэлятыўнасці, і ўсё ж да квантавай механікі гэта можна дапасаваць ў значна большай ступені. Скарачэнне прасторы, запаволенне часу і нават скрыўленне прасторы, эквівалентнасць скрыўлення прасторы масе, эквівалентнасць масы энергіі, эквівалентнасць паскарэння масе, усе гэтыя мудрагелістыя задачкі, звязаныя з субсветлавымі хуткасцямі і сталасцю хуткасці святла – усё гэта ў выніку можна ўявіць, намаляваць, звесці да зразумелых нас мадэляў. Калі чалавек, які рухаецца з амаль светлавой хуткасцю, выпусціць па ходзе свайго руху фатон – што будзе? Бо хуткасць святла сталая, і хуткасць перамяшчэння чалавека не будзе складвацца з хуткасцю фатона, і атрымліваецца, што фатон будзе павольна паўзці паперадзе чалавека? Для нас – так. Для яго ж фатон будзе ляцець наперад са звычайнай хуткасцю святла. Задачак такога роду дастаткова, і ўсе ж іх рашэнне можна зрабіць больш-менш зразумелым. Але квантавая механіка - гэта парадокс на парадоксе наогул неспасціжнай складанасці. Эйнштэйн валасы на сабе дзёр, ды і не толькі ён. Той, хто не дзярэ на сабе валасы, спрабуючы зразумець квантавую фізіку, той наогул нават блізка не разумее – наколькі жахліва ён далёкі ад яе разумення. Цяпер я хачу згадаць толькі аб адным аспекце – верагоднасці. «Электрон», напрыклад, гэта ні што іншае, як «шчыльнасць верагоднасці выяўлення электрона», і праяўляе сябе гэтая штука, якую мы завем «электрон», то як часціца, то як хваля, і нікому ніколі нічога гэтага ні ўявіць, ні намаляваць. Затое многае можна апісаць ураўненнямі, і на падставе атрыманых рэзультатаў будаваць прыборы, якія будуць спраўна працаваць – чым мы і займаемся, адсунуўшы праблемы разумення далей.

Калі на нейкі рэгістравальны экран пасылаць адзінкавы электрон або фатон праз вельмі вузкую шчыліну – настолькі вузкую, што, паводле прынцыпу нявызначанасці Гейзенберга, нявызначанасць яго імпульсу пачне прыкметна павялічвацца, то фатон пачне выяўляцца на экране ў самых нечаканых месцах – зусім не насупраць шчыліны. І кожны наступны фатон ляжа з некаторай верагоднасцю (якую можна сапраўды падлічыць) на нейкае сваё месца. Калі выпусціць адразу трыльёны фатонаў (гэта значыць пусціць бесперапыннае святло), то на экране мы ўбачым выразную паласу – у дадзеным выпадку з-за масавасці індывідуальныя роскіды нам не бачныя. Законы оптыкі працуюць безадмоўна – але не таму, што прынцып нявызначанасці і іншыя квантавыя эфекты там не дзейнічаюць, а таму, што яны нівеліраваныя з-за грандыёзнай масавасці – аптычны прамень з’яўляецца астранамічнай колькасцю фатонаў.

Ці ёсць у ППШ нешта, што апісваецца імавернаснымі законамі там, дзе, здаецца, верагоднасці няма месца? Вядома ёсць. Калі ты зведваеш інтэнсіўнае АзУ, яно толькі з некаторай верагоднасцю набудзе якасць глыбіні або ўсёахопнасці, і зусім незразумела – чаму, бо ў той час, калі ёсць яркае АзУ, няма і не можа быць ніякіх НЭ, няма, здаецца, ніякіх перашкод. Я ніколі не змагу сцвярджаць, што яркае АзУ стане «глыбокім» - я магу апераваць толькі імавернаснымі катэгорыямі: «чым часцей і інтэнсіўней… тым больш верагоднасць…». У выпадку ж масавых АзУ ужо можна казаць аб заканамернасцях, не звяртаючыся да верагоднасцей – як і ў выпадку з оптыкай – навукай, якая даследуе масавыя струмені фатонаў: калі доўга і інтэнсіўна зведваць АзУ, то заканамернасць становіцца практычна жалезабетоннай: «як толькі інтэнсіўнасць АзУ дасягае 7, яно становіцца «аб'ёмным»».

Несумненнае падабенства апісанняў ёсць, і гіпотэза аб нейкай глыбіннай сувязі фізікі і ППШ атрымлівае новыя рысы.

Ці можна казаць аб псіхічных успрыманнях на мове ўзаемадзеянняў? Як вядома з фізікі, уся разнастайнасць узаемадзеянняў можа быць зведзена да спалучэнняў чатырох асноўных тыпаў: гравітацыйнае, электрамагнітнае, а таксама слабое і моцнае (яны існуюць на субатамнам узроўні). Кожнаму ўзаемадзеянню, акрамя гравітацыйнага, адпавядае часціца, якая можа разглядацца як найменшая порцыя гэтага ўзаемадзеяння – фатоны (электрамагнітнае), глюёны (моцнае) і калібравальныя базоны (слабое).

Дадатны электрычны зарад прыцягвае адмоўны і адштурхвае дадатны. АзУ «прыцягваюць» іншыя АзУ. АзУ «адштурхваюць» НЭ. НЭ «прыцягваюць» іншыя НЭ і «адштурхваюць» АзУ. Як бачым, мы цалкам можам выкарыстаць мову ўзаемадзеянняў для апісання псіхічных працэсаў.

Вернемся да факту існавання чалавека. Факт, наогул кажучы, неспасціжны, і толькі з прычыны прывычнасці гэтая неспасціжнасць замыльваецца, выцясняецца. Ёсць увогуле два спосабы ўяўлення чалавека: анімістычны (чалавек – гэта дух, абцяжараны трупам) і матэрыялістычны (душа і цела – розныя ўзроўні матэрыі). Анімістычны падыход бесперспектыўны ва ўсіх сэнсах, а галоўнае – супярэчыць вышэйапісаным назіранням, якія заключаюцца ў тым, што АзУ несумнеўна ўплываюць на цела. Людзі і раней заўважалі, што свет псіхічнага несумнеўна ўплывае на свет фізічнага – больш спакойныя людзі жывуць даўжэй, і цела ў іх здаравейшае, і назіраліся факты цудоўнага акрыяння ад невылечных хвароб тых людзей, хто з аптымізмам змагаецца за выжыванне, а не здаецца ў адчаі. Але такія назіранні ніколі не былі занадта відавочнымі з прычыны таго, што і людзі практычна не адрозніваюцца адзін ад аднаго – усе яны плаваюць у тумане тупасці, у ядзе НЭ і НФ. Вопыт культывавання АзУ робіць паказаныя назіранні асабліва несумненнымі – свет псіхічнага вельмі прыкметна ўплывае на свет фізічнага. Але ўвогуле труп на самой справе прыкметна адрозніваецца ад «жывога цела», таму для мяне дзіўна – наколькі жывучым можа быць зусім беззмястоўны такі рэлігійны пункт гледжання на свет, які падзяляе «дух» і «матэрыю» нейкім непераадольным разрывам. Калі ўзаемадзеянне ёсць, то яно і азначае самім сваім фактам, што мы маем справу з рознымі ўзроўнямі матэрыі, а не з чымсьці прынцыпова розным. Калі АзУ уплываюць на цела, ды яшчэ так відавочна, то гэта і азначае, што  мы маем справу з матэрыяй рознага ўзроўня, рознай якасці. Свет псіхічнага матэрыяльны – гэта відавочна. Але гэта не значыць, што мы зараз маем замест «душэўных парываў» халодны свет шасцярэнек, апісаны формуламі – спрадвечны жах рэдукцыянізму выкліканы да жыцця тупасцю. Тое, што я перажываю – эмоцыі, думкі, АзУ – застаюцца тым, што я перажываю, як бы мы ні тлумачылі тое, што адбываецца. Тым больш – непарыўная сувязь псіхічнага і фізічнага сіметрычна дазваляе нам вызначана сцвярджаць, што «матэрыя духоўная», г.зн. што на любым узроўні матэрыя мае ўсведамленне. Пэўнае ўсведамленне, уласцівае сучаснаму чалавеку, адпавядае пэўнаму целу чалавека з вядомымі яго ўласцівасцямі – уласцівасці скуры, мышцаў, костак, крыві і г.д. Пэўнае ўсведамленне, уласцівае сучаснай жывёле, таксама адпавядае пэўнаму целу жывёлы, і трэба адзначыць, што целы нашы маюць надзвычай падобныя, амаль ідэнтычныя ўласцівасці, і гэты факт можна аднесці да тэорыі паходжання, эвалюцыі чалавека ад жывёл – чалавек так нядаўна вылучыўся з жывёльнага свету, што нас па-ранейшаму звязвае і агульнасць будовы целаў, і нават – у многіх выпадках - узаемная лёгкасць узнікнення сімпатыі адно да аднаго. Тое, што жывёлы – істоты, якія  ўсведамляюць і адчуваюць (што амаль адно і тое ж) – цяпер ясна амаль усім. Пэўная свядомасць насякомых адпавядае пэўным іх целам, і тое ж можна сказаць аб раслінах – ну і да гэтага яшчэ больш-менш лёгка прывыкнуць, і ў наш час ёсць людзі, якія лічаць расліны, якія адчуваюць і ўсведамляюць істотамі, чаму ёсць шэраг ускосных пацверджанняў (напрыклад, выразная залежнасць хуткасці росту і пладанясення расліны ад музыкі, якую яму іграюць). Гадоў сто назад ніхто б сур'езна гіпотэзу свядомасці раслін не змог бы прыняць, і сапраўды гэтак жа цяпер мала хто сур'езна зможа прыняць гіпотэзу аб тым, што камяні, горы, вецер, мора – істоты, якія ўсведамляюць, адчуваюць, хай нават і з такім тыпам свядомасці і пачування, які вельмі моцна адрозніваецца ад нашага. І тым не менш, як бы неверагодна гэта ні гучала – «мора, якое ўсведамляе», «гара, што адчувае» - сам факт існавання чалавека, а таксама бясспрэчны факт уплыву «псіхічнага» на «фізічнае цела», даказвае тое, што і камяні адчуваюць і вецер усвядамляе, бо наша фізічнае цела складаецца ў выніку з мінералаў, а наша фізіялогія – паслядоўнасць чыста хімічных рэакцый, такім чынам наша «псіхічнае» уплывае на хімічныя рэакцыі, а хімія – ні што іншае як галіна фізікі, бо ў хімічных працэсах удзельнічаюць чыста фізічныя аб'екты – малекулы, атамы.

Адгэтуль, натуральна, узнікае простае пытанне – калі ўсе мы ў той ці іншай ступені з'яўляемся істотамі, якія ўсведамляюць, то ці магчымы спосаб нашай камунікацыі? Ці магчымы спосаб такой камунікацыі, пры якой магчымая асэнсаваная, канструктыўная інтэрпрэтацыя яе рэзультатаў, якую мы можам выкарыстаць у сваёй прадметнай і псіхічнай дзейнасці? Калі гэта і магчыма, то ўжо ва ўсякім разе не тым шляхам, якім спрабавалі ісці шматлікія даследчыкі рознага роду «паранармальных з'яў» - не шляхам выкарыстання арыфмометраў і спектрометраў. А менавіта тым, які, у нас ёсць – шляхам выкарыстання самога сябе ў якасці гатовага злучнага звяна паміж матэрыямі такіх розных узроўняў. Таму фізіка-псіхолаг будучыні ўяўляе сабой даволі нерэальную на дадзены момант постаць – ён сам ёсць і прыбор, які ўспрымае, і інтэрпрэтатар атрыманых дадзеных. Займаючыся вылічэннямі ён будзе кантраляваць бесперапыннасць зведвання АзУ, падтрымання іх неабходнай інтэнсіўнасці, глыбіні, усёахопнасці і магнетычнасці,  раўналежна будзе фіксіраваць назіранні і здымаць паказанні.

Адгэтуль, вядома ж, вынікае, што існуе магчымасць апісаць свет псіхічнага і фізічнага на адзінай мове. Стварыць звыш-усеагульную тэорыю матэрыі, якая будзе аб'ядноўваць тыя віды матэрыі, якія мы падзяляем на «псіхічны свет» і «свет фізічны». Перакінуць не толькі тэарэтычны, але і самы практычны масток паміж «фізікамі» і «лірыкамі». Аб'яднаць тое, на што даўно ўжо страцілі надзею аб'яднаць. Адчыняць законы фізікі ў выніку «вандраванняў свядомасці». Адчыняць законы псіхікі з дапамогай ураўненняў. Падарожнічаць не «прыборамі», а «пачуццямі». Не пасылаць у далёкія галактыкі марсаходы, а падарожнічаць там, «высаджвацца» і даследаваць іх у «псіхічным целе» або ў «трансфармаваным фізічным целе», што будзе амаль сінонімам.

Уяўленні аб матэрыі зменяцца зноў кардынальным, рэвалюцыйным чынам (Матэрыя, якая ўсведамляе?? Атам, які адчувае??? Бязглуздзіца!), але фізікам да гэтага не прывыкаць. Усё гэта здаецца зусім ужо поўнай бязглуздзіцай, але не з прычыны неабгрунтаванасці гіпотэзы, а з прычыны выключнай непрывычнасці высноў. «Поўная бязглуздзіца» - эпітэт, якім у свой час былі ўзнагароджаныя і тэорыя рэлятыўнасці з яе скрыўленнямі прасторы, і квантавая механіка з яе тунэльнымі эфектамі і шчыльнасцямі верагоднасцей замест цвёрдых часціц, і гіпотэза шарападобнасці зямлі з вынікаючай адгэтуль неабходнасці «ісці ўверх галовамі» і «морам, якое не разліваецца», і тэорыя суперструн з яе множнымі вымярэннямі, згорнутымі ў зморшчынах прасторы, і зусім ужо няўяўная «м-тэорыя», якая вырасла з тэорыі суперструн. Давайце лепш паглядзім – да чаго прывядзе працяг вандравання ў свет азораных успрыманняў. А яшчэ лепш – паўдзельнічаем у гэтым, бо кожны можа стаць даследчыкам – няма неабходнасці ні ў паскаральніках коштам у мільярды даляраў, ні ў інстытутах з тысячамі супрацоўнікаў, ні нават у маленькай лабараторыі з колбамі і мікраскопамі. Сам чалавек – і ўнікальны прыбор для даследавання, і аб'ект даследавання, і суб'ект. Сам чалавек – і «вандраванне» і «той, хто вандруе» адначасова. Сітуацыя, пры якой агрэсіўны і тупы навуковец сядзіць за прыборамі, здзяйсняе адкрыцці і пры гэтым разлагаецца жыўцом ад хвароб – адыдзе ў мінулае, стане немагчымай у прынцыпе. Навуковец будучыні падчас сваіх даследаванняў будзе эвалюцыяніраваць сам, і маштабы яго эвалюцыі будуць абмяжоўваць маштабы яго даследаванняў. Засілле «другой прыроды», і звязаныя з гэтым жудасныя наступствы – забруджванне планеты, асуджанасць чалавека на псіхічную і фізічную дэградацыю і поўную залежнасць ад тэхналогій – усё гэта паступова пачне адыходзіць на задні план як кашмарны сон.

 

07-02-03) Будучыня несумненна будзе. І яна несумненна будзе непадобная на  «цяпер». Можна спрачацца аб тым – якая яна будзе, але наўрад ці хтосьці будзе спрачацца з тым, што яна будзе вельмі, ну вельмі моцна адрознівацца ад сучаснасці. Тэмпы змен нарастаюць. Вазьміце кніжкі, пачытайце – як жылі людзі сто гадоў назад, упачувайцеся у іх жыццё, прасякніцеся ўяўленнямі аб свеце таго часу. Розніца з сучаснасцю – каласальная, неапісальная, невымоўная ніякімі словамі, вобразамі або лічбамі. Тэмпы змены ладу жыцця сталі такія вялікія, што папярэднія эпохі ўяўляюцца нам застылымі! Паняцце «дзевятнаццатае стагоддзе» спалучана ў галаве сучаснага чалавека з чымсьці застойным, што ледзь-ледзь варушацца, «нічога-не-адбываецца», ну можа раз у дзесяць гадоў нешта там ледзь-ледзь змянялася... Паміж тым той, хто памятае той час, пацвердзіць – сучаснікі ўспрымалі жыццё ў 19-м стагоддзі як вар'яцкую гонку (я кажу аб так званым «заходнім свеце»)! Нейкі бясконцы вал адкрыццяў у навуках, пераўтварэнняў у тэхналогіях, вар'яцкі тэмп жыцця, струмень інфармацыі, які немагчыма ўспрыняць, куча сацыяльных пераўтварэнняў, якія непазнавальна змянялі ўсё жыццё грамадства аж да дробязей. Было пачуццё абсалютнага перапаўнення, «далей бегчы няма куды». І, вядома, якое-небудзь чатырнаццатае стагоддзе ў Еўропе ўспрымаецца нашым сучаснікам проста як аднастайная цёмная пляма – ужо зусім сапраўды «нічога не адбываецца», «змрочнае сярэднявечча», ну ваявалі там, смуродзілі свет вогнішчамі (печкі былі вынайдзеныя толькі ў канцы стагоддзя), махалі мячамі (порах у сваім самім раннім, прымітыўным выглядзе пачаў распаўсюджвацца толькі ў другой палове стагоддзя), ну варылі ежу і елі яе. Нараджаліся і паміралі нібы ў паўсне. Але той, хто памятае жыццё ў тыя часы, пацвердзіць – людзі ўспрымалі сваё стагоддзе як… вар'яцкае! Вар'яцкая гонка тэхналогій (!! – так-так, тое што цяпер для нас здаецца проста элементарным, даўно забытым і выкінутым на звалку з-за непатрэбнасці, тады актыўна вынаходзілася) – людзі проста не паспявалі за зменай тэхналогій! Дзе ўчора яшчэ стаяў дрымучы лес, сёння ўжо з'явіўся горад, новыя эканамічныя адносіны, новыя сацыяльныя адносіны, новыя ідэі, новыя мэты – усё душыць пачуцці, усё захоплівае. Мусіць дзіўна гучыць фраза «чатырнаццатае стагоддзе – стагоддзе бурнага развіцця тэхналогій, сацыяльных і эканамічных пераўтварэнняў»? Дзіўна, але гэта факт, хай нават сучасная навука пакуль гэты факт і не прызнае з прычыны вострай дэфіцытнасці артэфактаў, якія дайшлі да нашага часу .

І усё роўна – нягледзячы на разуменне каласальнай розніцы ладу жыцця людзей розных эпох, наш сучасны лад жыцця здаецца канчатковым, адвечным, непахісным, правільным, добрым і г.д. Але так не будзе. Ужо праз 10 гадоў жыццё зменіцца вельмі моцна, а праз 20 – амаль непазнавальна, а праз 50 – сапраўды непазнавальна. А цябе ўжо не будзе – ты памрэш. Цябе не будзе. Мы не ведаем, мы не можам зразумець, уявіць – ну як гэта – «мяне не будзе»? Але ж не будзе, як няма тых, хто ўжо памёр. Тэорыя пераўвасабленняў дае даволі слабое суцяшэнне – ты можаш заўважыць гэта, калі моцна захварэеш: угаворванні тыпу «хопіць хвалявацца, пераўвасобішся ў наступным жыцці» здаюцца здзекаваннем і  толькі ўзмацняюць паніку і нуду. Вельмі жыць хочацца. А ў будучыні жыццё абавязкова будзе іншым – цікавейшым, больш насычаным. Вось цяпер, напрыклад, усе працуюць. Па восем гадзін на дзень плюс дзве-чатыры гадзіны на дарогу. І гэта здаецца непарушным, вечным. Але так было не заўсёды. Яшчэ сто гадоў назад (а дзесці і цяпер) людзі працавалі не па восем гадзін, а са світанку да цемры – па 12, 14 гадзін. І ім гэта таксама здавалася непарушным. Але аказалася, што так жыць нельга, гэта не жыццё, а катарга. А людзям хочацца жыць, атрымліваць задавальненне – і чым больш гэтых задавальненняў становіцца вядома і даступна, тым больш іх хочацца. І цяпер людзі ўжо не хочуць працаваць па восем гадзін – яны жыць хочуць! Эканоміка Еўропы зведвае сур'ёзны спад і будзе непазбежна падаць і падаць далей – жыхары Еўропы стаміліся працаваць закасаўшы рукавы, стаміліся прагараць на працы. Яны хочуць вышэйшую зарплату, карацейшы працоўны дзень і даўжэйшы адпачынак. Ды і на працы яны хочуць менш працаваць, а пабольш адпачываць у пакоях рэлаксацыі. Жыхарам Расеі, Кітая, Індыі, Бразіліі, Малайзіі, Аргентыны і г.д. гэтага пакуль не зразумець – у іх няма прыстойнай кватэры, няма пральнай машыны і тэлевізара, а ў многіх і ежы не хапае – аб якім скарачэнні працоўнага дня тут казаць? Будзем укалваць з раніцы да ночы. І ўкалваюць. І эканоміка іх краін расце і будзе расці ў дзесяць разоў хутчэй за Еўрапейскую. І Еўропа няўмольна адсунецца на задворкі цывілізацыі. Яна і цяпер ужо там, наогул кажучы, і эканоміка яе ўжо зусім не расце. Вам вядомы ўзровень пранікнення інтэрнэту ў Іспаніі або Партугаліі? На ўзроўні расейскай сельскай школы. Вам вядомы ўзровень канкурэнцыі ў Галандыі? Яе там няма – канкурэнцыю там душаць на ўзроўні закона – навошта канкурэнцыя? Яна перашкаджае зведваць задаволенасць: у цябе ёсць крамачка на рынку, і адкрыць там іншую такую ж крамачку проста не дазволяць. Усё спакойна. Еўропа хутка сыдзе на эканамічныя задворкі, а тыя, хто яшчэ не накупляў пральных машын, хто яшчэ не пад'еў уволю, на працягу 50-100 гадоў панакупляюць і пад'ядуць. І пойдуць услед – годзе працаваць, годзе змяняць шыла на мыла – адну машыну на другую амаль такую ж. Не варта ўсё гэта майго жыцця! У мяне ёсць машына, яна катае мяне 10 гадоў і яшчэ столькі ж пракатае. А сусед купіў новую мадэль! «Мне б так» - падумае сучасны расеец. «Ідыёт! Марнаваць сваё жыццё на змену бляшанак!» - так ён падумае ўжо праз 20-30 гадоў. А чым скончыцца? Я упэўнены, што ўсё скончыцца тым, што людзі звядуць час, страчаны на працу, да такога мінімуму, які цяпер здасца нерэальна смяхотным – скажам, тры разы на тыдзень па 2 гадзіны. І адпачынак – 4 месяцы. А многія людзі і зусім перастануць працаваць – тое павелічэнне якасці жыцця, якога яны дамогуцца працай, не будзе каштаваць страты часу свайго ЖЫЦЦЯ. І адзін работнік, які чамусьці ўкалывае як вожык па 4 гадзіны на дзень, будзе здольны забяспечыць прымальны ўзровень жыцця сваім дзесяці непрацуючым сваякам і палюбоўніцам. І я прапаноўваю ўсім – прыкладайце намаганні, каб перастаць працаваць зусім або працаваць па мінімуме. Усе гэтыя новыя бляшанкі замест старых не каштуюць твайго жыцця. НІХТО і не ставіць перад сабой мэту перастаць працаваць – чаго ж дзіўнага, што яны гэтай мэты і не дасягаюць? У нашым грамадстве дамінуе вышэйшая каштоўнасць новых бляшанак – і вядома, гэта з прычыны душэўнай галечы. Чым бядней тваё псіхічнае жыццё, тым больш ты захочаш затыкнуць шэрасць новай бляшанкай. Замкнёны круг, які можна раскруціць у зваротны бок.У даволі блізкай будучыні людзі перастануць працаваць і будуць імкнуцца атрымліваць максімум задавальнення ад жыцця. А цябе не будзе. А яны будуць жыць, атрымліваць асалоду, атрымліваць кучу новых уражанняў, вучыць нешта цікавае, падарожнічаць, чытаць, пісаць, вывучаць, даследаваць, трахацца, развіваць свой інтэлект, цела, цешыцца жыццём. А цябе – не будзе. Цябе не будзе толькі таму, што ты, як поўны ідыёт, вырашыў, што без НЭ жыць нельга, што людзі заўсёды будуць так мучыцца, што па-іншаму і нельга і немагчыма. Што без канцэпцый жыць нельга. Што радасныя жаданні – гэта дур і ізноў жа нельга. Што позна ўжо, або што рана яшчэ. Ты – ідыёт, таму цябе не будзе. Ты нават не зробіш спробы. Ты нават не паспрабуеш стаць больш шчырым, пачаць устараняць канцэпцыі  і НЭ, шукаць і рэалізоўваць рж. Ты з пачуццём выкананага абавязку, з важным выглядам і кідаючыся з сякерай на ўсё жывое згніеш жыўцом у тупасці і НЭ.

Але можна ўсё змяніць – і пачаць можна непасрэдна цяпер. Непасрэдна цяпер ты можаш успомніць аблавухага сабаку, які носіцца па палянцы, і зведаць да яго сімпатыю. І гэта будзе «спараджэнне АзУ». І гэтае АзУ НЕПАЗБЕЖНА, У ЛЮБЫМ ВЫПАДКУ І НЕЗАЛЕЖНА НІ АД ЧАГО акажа ўплыў на тваё цела – і ты ўжо ведаеш – які гэты ўплыў – запаволенне старэння, аж да пачатку амаладжэння, спыненне хвароб, напоўненасць дзіўна прыемнымі адчуваннямі. Гэтае АзУ непазбежна пракладзе крок да новых адкрыццяў – не на паперы, а прама «на табе самім» - гэта будзе крок да таго, каб змянілася тваё жыццё. Аднаго кроку мала, вядома. Але табе самому захочацца больш, таму што зведваць АзУ ВЕЛЬМІ ПРЫЕМНА, а мэта каштуе намаганняў. І калі ты ў выніку не зможаш набраць неабходны тэмп змен, састарэеш і памрэш, гэта значыць вельмі сур'ёзныя падставы лічыць, што «смерць» не ва ўсіх аднолькавая, як не ва ўсіх аднолькавае жыццё. (А гэта яшчэ вялікае пытанне – колькі патрабуецца часу, каб пусціць час назад, каб спыніць старэнне і тупенне. Гэта залежыць ад тваёй шчырасці і ўпартасці і рашучасці, вядома. І ад таго – у якім стане ты пачаў. Калі ў цябе рак, і праз тры месяцы ты павінен памерці – у цябе дастаткова часу? У мяне няма доказаў – з цягам часу яны з'явяцца, калі знойдуцца людзі, якія ў такім стане возьмуцца за ППШ, але ў мяне ёсць упэўненасць, што часу для такога чалавека хопіць, каб спыніць і звярнуць назад працэс старэння і канання ад хвароб). Смерць смерці не роўная. Смерць нікога не «выраўноўвае», як лічыцца многімі тупымі людзьмі, якія абіраюць здацца. Але сур'ёзнае даследаванне з'яў, у шэрагу якіх ёсць і «смерць», стане для цябе магчымым толькі пасля таго, як твае даследаванні прывядуць цябе да даследавання такіх несумненна існуючых феноменаў, як «усвядомленыя сны» і «выхады з цела».

І што – ты так і застанешся ўбаку? Ганарліва будзеш гніць ад хвароб і старасці «на злосць» гэтым дурням-практыкуючым-ППШ? А я – не. Я выбіраю зрабіць спробу, тым больш што жыццё ў АзУ і намаганнях па іх дасягненню і даследаванню невымерна выдатней і цікавей, чым гніць ў тупасці, няшчырасці і НЭ. Гэта ж цікавая мэта-мінімум, ці не праўда? Дамагчыся такой ступені зведвання АзУ, каб хаця б прыпыніць працэс старэння. Уяўляеш – якое ты зведаеш натхненне, калі заўважыш рэзультат? Наколькі наогул усё зменіцца? Асабліва ўлічваючы тое, што год, пражыты ў НФ і НЭ пры васьмігадзінным працоўным дні плюс дарога плюс… не роўны нават тыдню, пражытаму без адцягнення ад сваіх даследаванняў, пражытага у хай нават не бесперапынных, перамежных АзУ. У гэтага параўнання ёсць і матэрыяльная база. Калі я зведваў НЭ і жыў як звычайны чалавек, я часам вёў дзённік. Я выпісаў колькасць адкрыццяў, зробленых мною за паўгода такога жыцця (нейкія значныя яснасці ў адносінах самога сябе, свайго ладу жыцця, новыя ўспрыманні, новыя радасныя жаданні і г.д.), і апынулася, што яно роўнае колькасці адкрыццяў, якое я тады – падчас правядзення гэтага параўнання - рабіў за дзень-два, максімум за тыдзень. І ты застанешся ўбаку? Вернешся да сваіх «абавязкаў» (надуманых на 99%, спароджаных тупасцю, катастрафічнымі дамалёўкамі і прывычкай), да сваіх страхаў перад негатыўным стаўленнем іншых людзей (якія ў 99% выпадкаў не акажуць на тваё жыццё наогул ніякага ўплыву), да задач, якія стаяць перад табой тыпу запрацаваць на новую машыну/кватэру/пыласос/дзіцяці (спароджаным на 99% нудой, тупасцю, жаданнем забыцца і памерці, а не неабходнасцю)? Зноў пакорліва будзеш, як старонні, назіраць, як агрэсія, жаль да сабе, нуда, апатыя пажыраюць цябе? Будзеш знаходзіць ім апраўданні і працягваць жыць у гэтым атрутным тумане? Апраўданне знайсці нескладана. Усе тыя людзі, якія жывуць вакол цябе, гэтыя апраўданні маюць з лішкам – спытай іх і ты пачуеш кучу тлумачэнняў, чаму жыць без НЭ нельга, не трэба, нядобра, немагчыма. І паглядзі – ці змянілі гэтыя апраўданні нешта ў тым, што яны – быўшы яшчэ маладымі – ужо сталі тымі, хто старэе, няшчырымі, млявымі, напаўмёртвымі, агрэсіўнымі, хто не атрымлівае ніякай асалоды ад жыцця.

У цябе ёсць шанц ужо цяпер – у нашым змрочным сярэднявеччы – стаць чалавекам будучыні.

Вернемся зараз да эфекту запаволення старэння. Вядома, прасцей за ўсё растлумачыць яго простым запаволеннем нейкіх фізіялагічных цыклаў, а не запаволеннем часу і існаваннем нейкіх «перасветуў», доступ у якія нам адчыняецца праз АзУ. Але фраза «простае запаволенне нейкага фізіялагічнага цыклу» можа здацца пераканаўчай толькі для таго, хто ніколі не адчыняў падручніка фізіялогіі. Любы – нават самы, здаецца, элементарны фізіялагічны цыкл, складзены НЕВЕРАГОДНА. Няўяўна складзены – настолькі, што мы на дадзены момант не разумеем ні аднаго з іх. Самы просты працэс пры найбліжэйшым разглядзе аказваецца ТАКІМ складаным, што апісаць гэта немагчыма – проста адкрый якую-небудзь дысертацыю, якая падрабязна апісвае вывучэнне любога працэсу хаця б ў адной клетцы. А працэсаў гэтых у арганізме СТОЛЬКІ, што для іх колькаснага апісання прыйдзецца звяртацца да астранамічных лікаў, у галаве якія не ўкладваюцца ў прынцыпе. Але ёсць і яшчэ нешта больш дзіўнае, яшчэ больш складанае, чым усе гэтыя незлічоныя бясконца заблытаныя працэсы – гэта іх узгодненасць! Вось ужо таямніца так таямніца. Фізіёлаг, які не зведвае здзіўлення да стадыі адпадзення сківіцы пры сузіранні ўзгодненасці працэсаў у арганізме на ЎСІХ узроўнях – не фізіёлаг. А можа ёсць і яшчэ вялікая таямніца? Ёсць! Яна заключаецца ў тым, што ў выпадку парушэння балансу ўсяго гэтага астранамічнага ліку бясконца складаных узгодненых рэакцый, ён – гэты баланс – як правіла без складанасці аднаўляецца. Тут ужо і слова «цуд» не падыходзіць – няма тут слоў – проста пасядзі з адчыненым ротам. І вось ва ўсім гэтым… «проста» нешта запаволіцца? У такім разе гэтае «проста» завецца «хвароба». Арганізм пачне развальвацца, калі парушаны баланс не адновіцца. А арганізм чалавека пад уплывам АзУ не толькі не руйнуецца, а наадварот – хваробы знікаюць, старэнне запавольваецца, цягавітасць становіцца амаль нерэальнай, цялесныя адчуванні дзіўна прыемныя і рэзаніруючыя з АзУ. Так што казаць тут можна толькі аб татальным, суцэльным запаволенні працэсаў, і такім чынам мадэль запаволення часу надзвычай тут слушная.

 

Мы ведаем, што калі адзін чалавек за год можа прачытаць 100 кніг, седзячы на Зямлі, то іншы чалавек, рухаючыся адносна першага са субсветлавой хуткасцю, пражыць зможа ў 10 раз даўжэй, але гэта, нажаль, не сакрэт даўгалецця! Лічыцца, што поўнасць яго жыцця не зменіцца - напрыклад кніг ён прачытае ўсё роўна 100, паколькі фізічныя працэсы, якія забяспечваюць чытанне кнігі, замарудзяцца ў такую ж колькасць разоў.

 

Мы ведаем – з самога факту існавання чалавека, які аб'ядноўвае сабой «матэрыю» і «псіхічнае» вынікае, што псіхічнае жыццё чалавека несумненна матэрыяльнае. І адгэтуль можна выказаць здагадку, што як і вядомыя нам іншыя формы матэрыі, псіхічная матэрыя будзе схільная да агульнага рэлятывісцкага запаволення часу. І, такім чынам, чалавек, які рухаецца адносна першага, не толькі прачытае тыя ж сто кніг, але і асэнсаваць іх змест, зрабіць з іх высновы і да таго падобнае ён зможа не ў большай ступені. Нават АзУ ён, мусіць, зможа зведваць не глыбейшыя і не больш багатыя. Калі дапусціць, што ўсё ідзе менавіта так, то мы непазбежна прыходзім да супярэчнасці, таму што на самой справе чалавек, які зведвае АзУ і запавольвае сваё старэнне, перажывае не проста столькі ж (нават за аднолькавы перыяд часу, не кажучы ўжо аб большай працягласці жыцця), а на парадак, на два парадкі больш і глыбей. Значыць – усё ідзе не так, як апісана вышэй, і неабходна гэта растлумачыць.

Нам ужо вядома, што ў сне, і тым больш ва ўсвядомленым сне, мы можам перажыць так шмат усяго і так глыбока, колькі ў няспанні за мінулы фізічны час пражыць нават блізка не паспяваем. Закаханасць у сне бывае такой інтэнсіўнай, пранізлівай і ўсёахопнай, насычанай адданасцю, якую ў няспанні мы і блізка зведаць няздольныя. Адгэтуль лёгка зрабіць выснову аб тым, што «нікчэмная душа», якая аслабляе сваю «абцяжарнасць трупам», здольная жыць істотна больш інтэнсіўна і глыбока. І чым больш фізічнае цела перастае быць «трупам», тым інтэнсіўней і разнастайней і глыбей свет псіхічнага. Нам вядома, што цела пад уплывам АзУ не проста запавольвае старэнне, але яшчэ і зведвае трансфармацыі, пасля чаго становіцца намнога больш пачуццёвым, узнікаюць «азораныя адчуванні». Таму апісаная вышэй супярэчнасць здымаецца – з аднаго боку чалавек, які зведвае АЗУ, зведвае псеўдарэлятывісцкае запаволенне псіхічнай матэрыі, якое паступова распаўсюджваецца і на яго фізіялогію праз тыя сувязі, што звязваюць псіхічнае і фізічнае, але не распаўсюджваецца на яго фізічныя рухі. З іншага боку, тыя змены ў целе, якія спадарожнічаюць гэтаму, спрыяюць значна больш ярка выяўленаму паскарэнню і паглыбленню псіхічных працэсаў не толькі праз іх вызваленне, больш вольнае праходжанне, але і праз такі новы фактар, як сталы рэзананс азораных адчуванняў і АзУ.

 

07-02-04) І усё ж – што гэта за такая «псеўдарэлятывісцкая» штука? Уводзячы паняцце «псеўдарэлятывізма», мы спрабуем сядзець паміж двума стуллямі – маўляў часткова мы ў свеце рэлятывісцкім, а часткова не. На якую-небудзь матэрыю ён уплывае, на іншую – не. Так не гадзіцца. Ці можна знайсці прасцейшую, больш элегантную мадэль? Можна, хоць яна здасца чытачу зусім вар'яцкай, ізноў жа:)

Для пачатку нам зноў прыйдзецца зрабіць экскурс у тэорыю адноснасці, але перш спусцімся на яшчэ больш просты і зразумелы ўзровень. Уявім сабе людзей, якія бягуць міма цябе злева направа па пустыні з пэўнай хуткасцю 10 кіламетраў у гадзіну – бегчы па спякоце хутчэй яны не могуць, а павольней не дазваляе спартовая рызыка. На шляху бягуноў размешчаная стомятроўка, на якой ты, спартовы лекар, гледзячы на іх, ажыццяўляеш кантрольны замер іх хуткасці. Акрамя таго, кожны бягун мае на сабе датчык, які бесперапынна замярае іх хуткасць. Першыя некалькі бягуноў прабеглі сто метраў за 36 секунд – у поўнай адпаведнасці з разлікам. А апошні – за 50 секунд. Зрабіўшы справядлівую выснову аб тым, што хлопец стаміўся, і яго чакае цеплавы ўдар, ты здымаеш яго з дыстанцыі, але ён абурана працягвае табе свой датчык хуткасці, на якім значыцца, што хуткасць ён не зніжаў! Тлумачэнне знаходзіцца хутка – калі першыя бягуны беглі сваю дыстанцыю строга злева направа, то апошні, не бачачы дакладнага кірунку з-за паднятага пылу, па памылцы бег пад вуглом, у выніку траекторыя яго аказалася даўжэйшай – настолькі, наколькі гіпатэнуза даўжэйшая за катэт. Бягун бег з нармалёвай хуткасцю, але паколькі хуткасць яго казалася размеркаваная па двух кірунках, то ў кірунку строга злева направа ён перамяшчаўся павольней за іншых.

Карыстаючыся прыкладна такой мадэллю, Эйнштэйн здагадаўся, што тэорыя адноснасці стане вельмі прыгожай і зразумелай, калі мы выкажам здагадку, што час уяўляе сабой адно з вымярэнняў – такое ж, як тры прасторавыя. Увогуле ў гэтай ідэі накшталт бы няма нічога чужога, бо, па-першае, любая падзея патрабуе чатырох каардынат – трох прасторавых, каб вызначыць яе ў прасторы, і адну часовую – каб вызначыць яе і ў часе. Падзея толькі тады вызначаная, калі яна вызначаная чатырма параметрамі – кропкай у прасторы і ў часе. Па-другое, упэўнена можна сказаць, што мы стала рухаемся ў часе, бо што б мы ні рабілі – гадзіны бесперапынна цікаюць, а гадзіны і ёсць прыбор, які вымярае ход часу.

Наогул абстрактнае азначэнне часу – вельмі складаны працэс, калі наогул магчымы. Калі спрабуеш яго вызначыць, увесь час скочваешся на тое, што папросту пазбягаеш выкарыстання слова «час», але ўводзіш яго няяўна, заблытваючы сам сябе. Таму я прыхільнік такога незвычайнага рашэння: час вызначаецца як «тое, што вымяраецца гадзінамі». Вядома, зараз мы павінны вызначыць – што такое «гадзіны», ды так, каб зноў завэлюмавана не выкарыстаць тэрмін «часу». Але зрабіць гэта нескладана. Гадзіны можна вызначыць як прыладу, якая робіць рэгулярныя рухі. Але ці не ўводзімы мы час тэрмінам «рэгулярныя»? Не, рэгулярнасць мы можам вымяраць проста лінейкай, гэта значыць, што паняцце рэгулярнасці мы можам увесці, не выкарыстоўваючы няяўна паняцце часу, а выкарыстоўваючы толькі вымярэнні адлегласцей. Дапусцім, што кола, якое верціцца, мае ў адным месцы выпукласць, і падчас кручэння яно дакранаецца гэтай выпукласцю да раўнамерна праплываючай над ім лінейкі. У месцы дотыку на лінейцы застаецца пляма. Вымяраючы адлегласць паміж плямамі і пераканаўшыся, што яны аднолькавыя, мы і прыходзім да высновы аб рэгулярнасці, раўнамернасці кручэння кола. Вядома, пры гэтым мы павінны пераканацца, што лінейка рухаецца сапраўды раўнамерна, але для гэтага нам не спатрэбяцца гадзіны, а спатрэбіцца толькі наша веданне аб тым, што раўнамерны рух - гэта рух без паскарэння. Змесцім на лінейку чуллівую пружынку са стрэлкай з грыфелем на канцы. Пасля эксперыменту паглядзім - калі грыфель нічога не прачарціў на лінейцы, значыць паскарэння не было і рух быў раўнамерным і прамалінейным. Таму азначэнне часу як «таго, што вымярае рэгулярна працуючы механізм», не зводзіцца ізноў да няяўнага увядзення часу, не з'яўляецца свайго роду таўталогіяй і такім чынам цалкам апраўданае і вельмі нават глыбока. І тады замена фразы «нешта ўплывае на час» на фразу «нешта ўплывае на ход гадзін» дае нам выдатную магчымасць больш яснага разумення часу і даследавання яго ўласцівасцей.

 

Такім чынам, у агульным выпадку мы ўвесь час рухаемся ў прасторы і ў часе, або – прасцей кажучы – у «прасторы-часе». Геніяльная здагадка Эйнштэйна заключалася ў тым, што ён выказаў здагадку, што час можа ўдзельнічаць у падзеле хуткасці такім жа чынам, як адбываецца падзел хуткасці ў прыкладзе з бягуном. Такім чынам, часавае вымярэнне прымае ўдзел у падзеле хуткасці. Наступныя вылічэнні паказваюць, што як гэта ні парадаксальна і няўяўна, вялікая частка руху аб'ектаў здараецца менавіта ў часе, а не ў прасторы. Нам вядома, што калі цела рухаецца міма нас, то час у яго сістэме каардынат ідзе павольней за нашыя. Перафразаваўшы, можна сказаць, што чым хутчэй рухаецца цела ў прасторы, тым павольней яно рухаецца ў часе, бо «павольна рухацца ў часе» і азначае, што час там ідзе павольней, старэнне ідзе павольней, гадзіны ідуць павольней. А далей Эйнштэйн выказаў здагадку, што наогул усе аб'екты ў сусвеце наогул заўсёды рухаюцца ў прасторы-часу з адной адзінай хуткасцю – хуткасцю святла. У прасторы яны могуць рухацца з любой хуткасцю меншай за хуткасць святла, а ў прасторы-часу – толькі з адной сумарнай хуткасцю па ўсіх чатырох кірунках – з хуткасцю святла. Такім чынам – частка сумарнага руху цела адбываецца ў прасторы, а частка – у часе, але сумарная хуткасць заўсёды адна і тая ж – як у нашага бягуна. І чым больш бягун адхіляецца да нас, тым павольней ён перамяшчаецца злева направа. Чым вялікшую хуткасць часціца набывае ў прасторы, тым меншую яна можа мець у часе, іншымі словамі, час таго, хто рухаецца, запавольваецца. Калі ўвесь рух цалкам пераходзіць у прасторавы, тады і дасягаецца максімальная хуткасць у прасторы – тая ж хуткасць святла, і адпаведна ў часе рухацца такое цела ўжо не можа. Таму фатоны, якія рухаюцца ў прасторы заўсёды з хуткасцю святла, зусім не старэюць ніколі – тыя фатоны, якія былі народжаныя ў момант нараджэння нашага Сусвету, такімі і засталіся і зусім не змяніліся, наогул ніяк не змяніліся, таму што «змяніцца» - сінонім слова «пастарэць», «рухацца ў часе». Фатон, быўшы народжаным, ніколі больш не змяняецца, пакуль існуе. Спыніць існаванне ён можа (напрыклад, падчас паглынанняў яго электронам), а змяніцца – не.

 

Адгэтуль ясна, што паколькі ў нашым свеце ўсё рухаецца вельмі павольна ў параўнанні з хуткасцю святла, значыць асноўная доля нашага руху прыходзіцца менавіта ў часе.

А зараз успомнім, што зведванне АзУ запавольвае час, гэта значыць хуткасць нашага прасоўвання ў прасторы павінна была б ўзрасці? Павінна, прычым вельмі моцна! Бо для таго, каб праявіліся эфекты запаволення часу, цела павінна пачаць перамяшчацца з грандыёзнай, амаль светлавой хуткасцю. Але гэтага не здараецца, я па-ранейшаму сяджу пад дрэвам і нікуды не знікаю з касмічнай хуткасцю. Значыць, гэтая хуткасць павінна нарасціцца ў нейкім пятым вымярэнні, і калі мы ўвядзем новае – пятае вымярэнне, тады закон захавання хуткасці можна ўдакладніць: хуткасць аб'екта ў пяці вымярэннях роўная хуткасці святла, і гэтае пятае вымярэнне можа прымаць раўнапраўны ўдзел у размеркаванні хуткасці. Што гэта за вымярэнне? Я назаву яго «вымярэннем эвалюцыі». Чым больш інтэнсіўнае АзУ, чым больш яно ўплывае на цела, запавольваючы ход часу ў фізіялагічных працэсаў, тым большая састаўляючая хуткасці ў каардынатах эвалюцыі, гэта значыць – тым хутчэй ажыццяўляецца эвалюцыя. Нам вядома, што эвалюцыя – надзвычай павольны працэс, але ў прысутнасці АзУ ён пачынае працякаць вельмі хутка. Чалавечы від можа амаль без змен пражыць тысячы, дзесяткі тысяч гадоў, у той час як пад уплывам АзУ яго цела пачынае змяняцца дзіўна хутка, і не толькі цела. З'яўляюцца новыя ўспрыманні, новыя магчымасці, у тым ліку і такія, апісанні якіх мы сустракаем у Кастанеды.

Эвалюцыя, такім чынам, таксама ўласцівая ўсяму існаму, як становішча ў прасторы і існаванне ў часе. Эвалюцыяніруе ўсё і заўсёды, але з рознай хуткасцю. Кожны аб'ект рухаецца ў прасторы, часе і эвалюцыі (ну за выключэннем ужо згаданых фатонаў, у якіх увесь рух перайшоў у рух у прасторы).

Падобная гіпотэза – прыгожая. Яна проста і зразумела апісвае мноства загадкавых з'яў, якія ўключаюць у сябе і спыненне старэння пры АзУ, і тое, што чалавек, які зведвае АзУ, становіцца «мудрэйшым» (г.зн. пачынае валодаць яснасцю, азораным распазнаваннем і многімі іншымі ўласцівасцямі), і існаванне эвалюцыі ўсяго жывога і многае іншае. І з гэтай гіпотэзы, у сваю чаргу, можна вывесці цэлы шэраг вельмі цікавых іншых гіпотэз.

Адгэтуль, напрыклад, ясна, што зусім памылкова ставіць працэс эвалюцыі ў залежнасць ад часу – гэта зусім розныя з'явы, такія ж розныя, як прастора і час. Часу можа мінуць колькі заўгодна, а эвалюцыі можа і не быць – што мы і назіраем вельмі часта, бачачы старых, якія пражылі доўгае жыццё, але ў адсутнасці АзУ не зрабілі ні кроку ў сваёй эвалюцыі.

Тут можна зрабіць наступны крок, вярнуўшыся да эфекту запаволення старэння. Пра эвалюцыю нам вядома вельмі мала – амаль што нічога. Мы можам пакапацца ў скамянелых костках дыназаўраў, але прасунемся вельмі мала. Паколькі зараз мы зыходзім з таго, што час і эвалюцыя – настолькі розныя «вымярэнні», як час і прастора, мы можам выказаць здагадку, што старэнне наогул не звязана з часам. Старэнне – эфект нулявога або амаль нулявога прасоўвання ў эвалюцыі. Калі ж рух у вымярэнні эвалюцыі ажыццяўляецца, то старэнне запавольваецца аж да поўнага спынення. Тут мы можам пазбегнуць парадоксу амаладжэння. Цела чалавека, якое зведвае АзУ, не проста перастае старэць, а маладзее. Рухі назад у часе мы не ведаем, і калі выказаць здагадку, што старэнне – працэс, які залежыць ад часу, узнікае цяжкасць – неабходнасць увесці рух у часе назад. Зараз такой неабходнасці няма, паколькі мы вызначылі, што старэнне – працэс, незалежны ад часу, які хоць і адбываецца ў часе, як і амаль усё астатняе (за выключэннем згаданага фатона, напрыклад).

Прасоўванне чалавека ў вымярэнні эвалюцыі аказвае амаладжальны эфект на яго цела. І хачу звярнуць увагу – гэта менавіта «амаладжальны эфект», а не рэальнае амаладжэнне, і наогул слова «амаладжэнне» тут недарэчна. Рэальным амаладжэннем быў бы зварот у стан маладога чалавека – млявага, слабога, хваравітага, які хутка старэе. Ёсць ілюзія, што ў маладосці людзі маюць прыгожае прыемнае цела. Па маіх назіраннях, цела людзей адразу пасля 12-14 гадоў пачынае так імкліва старэць, што ўжо да 17-18 практычна не застаецца людзей з целамі, якія выклікаюць пачуццё прыгажосці і пяшчоты – як на выгляд, так і навобмацак. Так што для змены цела пад уплывам АзУ мэтазгодна знайсці адмысловы тэрмін.

Нагадваю – тое, што я апісваю ў гэтай главе – гіпатэтычнае, выцякае з разваг, даволі слаба падмацаваных фактычнай базай, і патрабуе пацверджання, карэкцыі або аспрэчвання практыкай культывавання АзУ, развіццём «бачання» і іншымі назіраннямі. Я адмыслова не выкладаю тут несупярэчнай і скончанай тэорыі, паколькі, па-першае, я б вумушаны быў абапірацца на яшчэ неапісаныя факты і назіранні, якія сучасныя морды не змаглі б пакуль што пацвердзіць на сваім вопыце, а па-другое мне хочацца паказаць чытачу ход думкі тэарэтыка, з найболей цікавымі яе зігзагамі, тупікамі, рашэннямі і прасвятленнямі. Так што глава будзе папаўняцца і карэктавацца.

 

07-02-05) «Перад-эвалюцыя» - устойлівыя змены ў любой істоце, надыходзячыя толькі пасля намаганняў шматразовых і накіраваных на дасягненне задавальнення або задаволенасці, і так змяняючыя гэтую істоту, што яна пачынае часцей зведваць жаданыя станы. У выпадку, калі мы не можам судзіць аб тым – што зведвае тая істота, крытэрам наяўнасці эвалюцыі з'яўляецца такая яго трансфармацыя, якая забяспечвае дасягненне магчымасці мець лепшае харчаванне, вялікую жыццёвую тэрыторыю, больш эфектыўную абарону, вялікую працягласць жыцця.

«Эвалюцыя» = перад-эвалюцыя + праява новых, невядомых раней прывабных станаў.

 «Супер-эвалюцыя» = эвалюцыя + з'яўленне новых «цыклонаў», ці новых устойлівых і яркіх рж па дасягненню новых жаданых станаў.

Культываванне радасных жаданняў, ці іх пошук, распазнаванне, фармуляванне + рэалізацыя рж (ррж), з'яўляецца такім чынам неад'емнай часткай эвалюцыйных працэсаў.

Час не ўплывае на старэнне. Старэнне – гэта выключна следства спынення або запаволення эвалюцыйнага працэсу. Гэта даказваецца тым, што масіраваны вопыт АзУ, дасягненне АФ запавольвае і нават спыняе старэнне цела, цела праходзіць праз фізічныя трансфармацыі, змены сваіх уласцівасцей, яго якасці становяцца істотна больш дасканалымі (прыгажосць вонкавага выгляду, прыемнасць навобмацак, глыбіня адчуванняў, якая нарастае, фізічныя перажыванні, цягавітасць і г.д.)

«Эвалюцыя новага часу» - змены, звязаныя з дасягненнем бесперапыннага або амаль бесперапыннага азоранага фону і выбухаў АзУ. Чалавек разумны ператвараецца (або саступае месца, не вытрымліваючы канкурэнцыі – па яго ўласнаму выбару!) у чалавека азоранага.

Чалавек разумны (ЧР) катастрафічна прайгравае ў канкурэнцыі будучыні чалавеку азоранаму (ЧА) па цэлым шэрагу прычын:

*) працягласць жыцця ЧА мінімум у два разы большая, чым у ЧР.

*) ЧР вялікую частку жыцця гібее ў апатыі, хваробах, рознага роду пабітых станах, надыходзячых ад засілля НЭ, у той час як жыццё ЧА паўнавартаснае, энергічнае, прыносіць яму задавальненне.

*) істотна вялікая працягласць і паўнавартаснасць жыцця ЧА дазваляе яму назапасіць велізарны жыццёвы вопыт (у ЧР вопыт наогул амаль не назапашваецца, бо вопыт – гэта не проста нейкая колькасць перажытых падзей, а яшчэ і цвярозы іх аналіз, здольнасць змяняцца, адаптавацца), а таксама замацавацца эканамічна. ЧР пачынае нястрымна старэць і развальвацца як раз тады, калі ён мог бы пачаць імкліва нарошчваць сваю эканамічную сілу – гадоў у 40-45.

*) ЧР раз'яднаныя, у іх супольнасці дзейнічае закон джунгляў – усе ядуць усіх. ЧА незвычайна з’яднаныя, зведваюць адзін да аднаго сімпатыю, жаданне садзейнічання. Маючы велізарны вопыт, самавітай, эканамічнай базай, якая ўвесь час расце, назапашанай за доўгае энергічнае жыццё, жаданнем садзейнічання да сабе падобных, ЧА забяспечваюць выключна выгодную стартавую пазіцыю новым ЧА або тым, што імкнуцца да таго, каб ім стаць.

*) Эканамічная агульная база ў ЧР папросту адсутнічае – наследаванне ажыццяўляецца па прынцыпе  «усё маё пакідаю дзецям», а дзеці – гэта зусім выпадковыя людзі, часцяком бясконца далёкія ад навыкаў і жаданняў кіраваць і развіваць. Успадкоўванне ў ЧА адбываецца па прынцыпу сімпатыі – станы наследуюцца не выпадковымі людзьмі, якія з'явіліся чамусьці з твайго сперматазоіда і яйкаклеткі, а іншымі ЧА, якія або самі будуць кіраваць эфектыўна, або перададуць іншым падобным людзям.

*) ЧР вельмі заняволеныя. Іх гарызантальныя сувязі абмежаваныя вакол сваякоў і «сяброў», прычым усё роўна яны жывуць у атмасферы ўзаемнай непрыязнасці і недаверу, страху, а іх мэты абумоўленыя першым чынам канцэпцыямі. ЧА жывуць у выключна гнуткай структуры, бо сімпатыя і жаданне садзейнічання існуе з рознай інтэнсіўнасцю ці ледзь не паміж кожным і кожным. Гэта дазваляе атрымліваць разнастайны вопыт, знаходзіць аптымальнае поле прыкладання сваіх намаганняў. Мэты ЧА фарміруюцца з прытрымлівання радасным жаданням, такім чынам яны больш паспяховыя ў дасягненні іх, бо дзейнічаюць з энтузіязмам, прадчуваннем.

*) Грамадства ЧА з'яўляецца вельмі прывабным для людзей прамежкавых тыпаў – тых, хто хоць і не гатовы мэтанакіравана імкнуцца да АзУ, але тым не менш падзяляе, хай нават шмат у чым толькі на словах, асноўныя або некаторыя каштоўнасці ЧА. ЧА для такіх людзей прамежкавага тыпу з'яўляюцца «добрымі сябрамі», «надзейнымі партнёрамі», «цікавымі людзьмі», паколькі ЧА і на самой справе надзейныя, цікавыя, імкнуцца да канструктыўнага партнёрства. Гэта прыводзіць да таго, што найболей эвалюцыйна развітыя пласты ЧР (Неці знайшоў для іх пазначэння ўдалы тэрмін «сімпаты» - сімпатызуючыя практыцы і практыкуючым), падтрымліваюць грамадства ЧА, зацікаўленыя ва ўзаемным росквіце і задаволенасці.

*) ЧР не разбіраецца ў людзях цалкам, абапіраецца на выцясненні і дамалёўкі, і гэта робіць яго поспех у бізнэсе і ў пабудове чаго заўгодна вельмі абцяжараным, амаль справай выпадку. ЧА здольныя падбіраць аптымальных людзей на патрэбныя пазіцыі, адэкватна ацэньваць сітуацыі і знаходзіць рашэнні.

Вядома, кажучы аб «перавазе» ЧА над ЧР, я маю на ўвазе працэс, які разгортваецца ў часе,  падчас якога супольнасць ЧА, разрастаючыся, будзе праходзіць этапы ўздымаў і спадаў, але ў сучасным свеце ўсё адбываецца вельмі хутка, і эвалюцыя новага часу – таксама вельмі хуткі працэс, і не выключана, што ўжо праз 200-300 гадоў ЧА пачне гуляць прыкметную ролю на планеце.

«Вектар эвалюцыі» - кірунак змен, надыходзячых ад культывавання вызначаных рж. Дамінуючае культываванне адданасці прывядзе да адных змен, а смагі даследаванняў – да іншых.

Не выключаю, што вектарны аналіз эвалюцыйных працэсаў зойме сваё месца ў будучай навуцы аб эвалюцыі.

Нам вядома, што «адлегласць» – гэта мера таго, колькі прасторы складзена паміж двума кропкамі, а «працягласць» - мера таго, колькі часу мінула паміж двума падзеямі. Што такое «адлегласць у эвалюцыйным вымярэнні»? Ці можна выражаць яе лічбамі? Напрыклад, можна адштурхвацца ад  вымярэння параметраў цела, якія геранталогія звязвае са старэннем – тыпу змены электраправоднасці скуры, канцэнтрацыі энзімаў, гармонаў, актыўнасці працэсаў рэгенерацыі клетак і г.д. Тады мы мелі б нейкія ўскосныя лікавыя дадзеныя.

Сувязь эвалюцыі і прасторы-часу даказваецца ўплывам АзУ на фізічнае цела. Наяўнасць гэтай сувязі азначае, што эвалюцыя падпарадкоўваецца строгім законам. Бруя вады, якая распырскваецца, таксама здаецца хаатычнай, тым не менш і яна ў цэлым, і любыя яе элементы падпарадкоўваюцца строгім законам механікі і гідрадынамікі, а ўяўны хаос праяўлены ў сувязі са складанасцю працэсу. Як вядома з квантавай фізікі, яе ўраўненні даюць выключна дакладныя прадказанні аб паводзінах матэрыі, хоць аперуюць яны верагоднасцю. На мікраскапічным узроўні па-ранейшаму дзейнічаюць строгія законы, але вызначае гэтыя законы толькі верагоднасць таго – якая пэўна будучая падзея адбудзецца. У эвалюцыі – тое ж самае. Эвалюцыйныя працэсы строга вызначаюць верагоднасць будучыні – але менавіта верагоднасць. Калі спараджаць  АзУ, устараняць тупасць, і г.д. – то прасоўванне чалавека ў вымярэнні эвалюцыі будзе здзяйсняцца… з некаторай хуткасцю ў некаторым кірунку з некаторай верагоднасцю. І на дадзены момант у нас не хапае эксперыментальнага матэрыялу, каб сказаць – гэтая верагоднаснасць законаў эвалюцыі носіць такі ж сэнс, як у квантавай фізіцы, або такі ж, як у бруі вады. У выпадку з вадой у нас ёсць прынцыповая магчымасць разлічыць паводзіны кожнай кроплі, калі мы з дапамогай звышмагутных кампутараў разлічым рух. Гэта значыць, што тут верагоднаснасць абумоўленая толькі складанасцю працэсаў. У выпадку з паводзінамі фатона верагоднаснасць існуе як глыбінны, неад'емны прынцып існавання матэрыі. Для таго, каб адказаць на гэтае пытанне нам неабходна, па-першае, навучыцца лікава вызначаць прасоўванне чалавека ў вымярэнні эвалюцыі, а па-другое навучыцца рабіць гэта вельмі і вельмі дакладна, і ўжо потым – вылічаць ход эвалюцыі пасля адзінкавага АзУ або пасля струменя АзУ, вар'іруючы інтэнсіўнасць АзУ, глыбіню, усёахопнасць, і вымяраючы ход эвалюцыі – сапраўды гэтак жа, як мы паступалі ў выпадку даследавання фотаэфекту – з'явы, якая прывяла Эйнштэйна да фармулявання найважнейшых прынцыпаў квантавай механікі. Фотаэфект – гэта з'ява выбівання электронаў з паверхні металу пад дзеяннем святла. Інтуітыўна здаецца, што чым большая энергія светлавога струмяня, тым больш электронаў будзе выбівацца, і тым вялікшую хуткасць яны будуць мець. Вопыт аспрэчыў гэтую здагадку – пры дастаткова вялікай даўжыні хвалі колькі б энергіі ні нёс у сабе струмень святла, электроны наогул не выбіваюцца, і наадварот – пры дастаткова высокай частаце хвалі нават пры нізкіх энергіях электроны выбіваюцца. Растлумачыць гэта можна было толькі зваротам да амаль-Ньютонаўскай гіпотэзы аб тым, што святло складаецца з часціц дзіўнай прыроды. Разам з вопытамі па інтэрферэнцыі адзінкавых электронаў гэта прывяло да дзіўнага паняцця «карпускулярна-хвалевага дуалізму», якое адлюстроўвае той факт, што мікрачасціцы з'яўляюцца і часціцамі і хвалямі адначасова. Не выключана, што і пры даследаванні эвалюцыі мы атрымаем нейкія дзіўныя рэзультаты. Я упэўнены, што мы атрымаем іх амаль напэўна, хаця б таму, што пад дзеяннем АзУ наша цела – такое велізарнае, цяжкае, масіўнае цела – набывае якасці, уласцівыя тым жа фатонам – нібы мы пападаем у фантастычны свет, дзе велічыня пастаяннай Планка стала велізарнай, і наш вялікі макрасвет стаў праяўляць квантавыя ўласцівасці, такія як тунэльны эфект і г.д. Эвалюцыя, квантавая фізіка і тэорыя адноснасці, або, кажучы ўжо на сучаснай мове, тэорыя эвалюцыі і тэорыя суперструн несумненна павінны ўтварыць навуку будучыні.

 

07-02-06) Зараз я прапаноўваю зірнуць на эвалюцыю з трохі іншага боку. Гэта дазволіць зрабіць гіпотэзу аб эвалюцыі яшчэ больш глыбокай і цікавай, але для гэтага нам неабходна патраціць яшчэ трохі часу, каб разабрацца ў адной з фундаментальных уласцівасцей матэрыі.

Для пачатку ўвядзем паняцце «згорнутага вымярэння». Гэта даволі проста. Уявім, што перад намі тонкая нітка. Яна бясконца тонкая, і як бы мы ні разглядалі яе – таўшчыні ў яе няма. Такая нітка здаецца нам аднамернай, і для азначэння становішча кропкі на яе хопіць адной каардынаты. Аднак тэхналогія мікраскопаў зрабіла крок наперад, і мы, разглядаючы нітку ў новы мікраскоп, убачылі, што яна сапраўды мае таўшчыню і з’яўляецца найтанчэйшым цыліндрам. Другое вымярэнне было ўтоена ад нас раней з-за недасканаласці нашых прыбораў, яно «згорнутае». Што цікава – калі мы, выкарыстоўваючы гэтую нітку ў нашым звычайным жыцці, будзем па-ранейшаму зыходзіць з таго, што яна аднамерная, то мы будзем атрымліваць правільныя рэзультаты ў разліках, і прыборы, пабудаваныя на гэтых разліках, будуць правільна і сапраўдна працаваць, бо таўшчыня гэтай ніткі такая малая, што ніяк не адбіваецца на нашых гіганцкіх у параўнанні з ёй прыладах.

(Гэтая аналогія не зусім дакладная, вядома, бо ў ёй «новае вымярэнне» з'яўляецца адным з прывычных нам трох вымярэнняў, у той час як рэальнае згорнутае вымярэнне не зводзіцца да вядомых нас трэм. Як будзе выглядаць у нашым свеце новае вымярэнне, згорнутае, мы зможам сказаць, толькі калі ўбачым пад мікраскопам адлегласці такія малыя, на якіх і існуе гэтая з'ява).

Увядзенне дадатковых вымярэнняў здаецца нейкім фокусам, бо мы прывыклі да таго, што вымярэнняў – тры. Мы можам змірыцца з тым, што час з'яўляецца раўнапраўным вымярэннем, паколькі з часам мы таксама добра знаёмыя, і мадэль чатырохвымернай прасторы-часу нам больш-менш «інтуітыўна зразумелая», бо інтуіцыя засноўваецца на нашым жыццёвым вопыце, і тое, што ў наш вопыт не ўваходзіць, не можа і ўдзельнічаць у «інтуітыўным разуменні». Так ці ёсць нейкія сур'ёзныя падставы для ўвядзення дадатковых вымярэнняў? Яны, несумненна, ёсць, і звязаныя ўсё з той жа тэорыяй суперструн (для сцісласці – проста «струн»). Калі ўраўненні агульнай тэорыі адноснасці Эйнштэйна абагульніць на прастору з адным дадатковым вымярэннем, то атрымаецца нешта дзіўнае: дадатковыя ураўненні, звязаныя з новым вымярэннем, з'яўляюцца… ураўненнямі Максвелла для электрамагнітнага поля! Гэта было першай, хоць і фармальнай, удалай спробай стварэння зародкаў тэорыі, якакя аб'ядновае гравітацыю і электрамагнетызм (слабое і моцнае ўзаемадзеяння ў 20-х гадах 20-га стагоддзя яшчэ не былі адчыненыя, але калі яны сталі не толькі адчыненыя, але яшчэ і аб'яднаныя з электрамагнітным узаемадзеяннем, тэорыя, якая ўключае дадатковае вымярэнне, стала асабліва цікавай). Эйнштэйн быў вельмі зацікаўлены гэтай працай, але ў тыя часы прасунуцца далей было практычна немагчыма з-за надзвычайнай беднасці эксперыментальных дадзеных. З гэтай тэорыі вынікала, што гравітацыя пераносіцца ў нашай звычайнай трохмернай прасторы, у той час як электрамагнетызм пераносіцца хвалямі, якія выкарыстоўваюць новае, «згорнутае» вымярэнне. Гэта азначае, што ў кожнай кропцы нашай прасторы – усюды вакол і ўсярэдзіне нас – ёсць «кропелька» згорнутага вымярэння. Разлікі паказваюць, што памеры гэтай кропелькі ў мільярды мільярдаў разоў менш, чым магчымасці самых сучасных спосабаў назірання матэрыі, таму заўважыць іх мы пакуль не можам, і тым не менш яны аказваюць уплыў на наша жыццё, спараджаючы з'явы, якія мы можам заўважыць – напрыклад дазваляючы існаваць і распаўсюджвацца электрамагнітнаму полю.

Наступнае развіццё тэорыі струн паказала яе высокую жыццяздольнасць. Яна хораша і зразумела тлумачыць так шмат таго, што цалкам ніяк не можа быць растлумачана класічнай квантавай тэорыяй, што ўжо да 1995 года амаль уся супольнасць фізікаў прызнала яе як найболей перспектыўны пункт гледжання. Увядзенне дадатковага вымярэння прыводзіла да бессэнсоўных парадоксаў (напрыклад у выглядзе бясконцых або адмоўных верагоднасцей і г.д.), але ў выніку даследаванняў было выяўлена, што калі ўвесці шэсць дадатковых прасторавых згорнутых вымярэнняў, тады ўсе парадоксы знікаюць. Такім чынам, паводле сучасных уяўленняў, наш свет мае 10 вымярэнняў – тры прасторавых расчыненых, адно часавае расчыненае, і шэсць прасторавых згорнутых. Ураўненні тэорыі струн выключна складаныя, і матэматычны апарат пакуль яшчэ ў стадыі развіцця, так што пакуль мы не можам атрымаць не толькі дакладных рашэнняў ураўненняў, але і самі ўраўненні мы можам выпісаць толькі прыблізна, таму вымярэнняў можа быць не 10, а 11, але гэта цяпер неістотна для нашых мэт.

Хачу падкрэсліць галоўнае – сучасная фізіка ПАТРАБУЕ наяўнасці згорнутых вымярэнняў, гэта значыць наяўнасць згорнутых вымярэнняў неабходна для таго, каб наш свет быў такім, які ён ёсць. Рухаючыся ў прасторы, мы на самой справе перамяшчаемся не толькі ў трох разгорнутых прасторавых вымярэннях, але яшчэ і ў некалькіх згорнутых. Незлічоную колькасць разоў мы перасякаем іх, але заўважыць не можам, бо і самі з'яўляемся макрааб'ектамі, і нашы органы ўспрыманняў, нават узмоцненыя сучаснымі спосабамі назірання, таксама занадта вялікія, каб на іх невядомым чынам паўплывала гэтае скрыжаванне згорнутых вымярэнняў, гэта значыць сукупны рэзультат папросту змазваецца і мы яго заўважыць не можам.

Неабходна ўспомніць аб тым, што час з'яўляецца раўнапраўным вымярэннем у чатырохвымернай прасторы-часе. Нядзіўна, што фізікі задумаліся – а чаму згорнутыя вымярэнні павінны быць менавіта прасторавымі? Ці не можа сярод іх быць згорнутае часавае вымярэнне?

Паняцце «згорнутага часу» здаецца інтуітыўна незразумелым, таму я растлумачу. У прыведзеным вышэй прыкладзе з ніткай, адно вымярэнне – уздоўж яе – не згорнутае, і мы можам ісці як заўгодна далёка. Другое вымярэнне згорнутае, і калі мы, выявіўшы таўшчыню ў ніткі, пойдзем зараз па ёй налева, то неўзабаве прыйдзем на тое ж месца, але ўжо справа. Гэта азначае, што рухаючыся па згорнутым «часова-падобным» вымярэнні, мы можам прыйсці ў тую ж самую кропку гэтага новага тыпу «часу». На дадзены момант фізікам незразумела – чаму можа адпавядаць тэорыя дадатковага часавага вымярэння, бо няма ніякай з'явы, якая б патрабавала яго. Напрыклад, электрамагнітнае ўзаемадзеянне ніяк не ўкладвалася ў эйнштейнаўскую агульную тэорыю адноснасці, аб'яднанне гравітацыі і электрамагнітнага поля здавалася немагчымым, і новае вымярэнне як раз вырашыла гэтую праблему. Але няма ніякай «часова-падобнай» з'явы, якая патрабавала б адпаведнага ёй згорнутага псеўда-часавага вымярэння. Таму гэтая галіна тэорыі струн развіваецца вельмі павольна і, магчыма, наогул на доўгі час будзе забытая, паколькі тэорыя струн бурна развіваецца ў іншых кірунках.

А мы зараз успомнім пра эвалюцыю. Эвалюцыя з'яўляецца настолькі «часова-падобным» працэсам, што мы спачатку нават памылкова лічылі чыста эвалюцыйны працэс старэння працэсам, якія залежаць ад часу. Эвалюцыя патрабуе адпаведнага вымярэння, каб мы маглі казаць аб ёй як аб чымсці, што не зводзіцца ў прасторы-часе. Мы ніколі не сутыкаліся з тым, што час ідзе назад, але калі эвалюцыйнае вымярэнне існуе ў згорнутым выглядзе, то гэта азначае прынцыповую магчымасць эвалюцыйнага зваротнага працэсу! Успомнім доўгія бясплённыя дыскусіі, у якіх абмяркоўвалася магчымасць таго, што частка сучасных малп з'яўляецца наступнікамі, а не папярэднікамі чалавека і не бакавымі галінамі эвалюцыйнага працэсу – у працэс свайго развіцця, чалавецтва ўтварала бакавыя галіны, якія дэ-эвалюцыянавалі, дэгенерыравалі і ператварыліся ў малп (магчыма не тых, што існуюць цяпер, а ў іншых, якія ўжо вымерлі). Гэтыя дыскусіі пакуль бясплённыя з прычыны беднасці эксперыментальных (ці археалагічных) дадзеных, але не выключана, што ў будучыні мы знойдзем пацверджанне такой магчымасці дэгенерацыі чалавека. У свеце іншых біялагічных форм такія прыклады, магчыма, ужо ёсць.

Для мяне несумненна, што частка сучаснага чалавецтва таксама будзе дэгенерыраваць. Чалавек, які культывуе АзУ, будзе станавіцца Чалавекам Азораным – з новымі ўласцівасцямі, новай фізіялогіяй, новымі магчымасцямі. Чалавек, які культывуе задаволенасць, застанецца Чалавекам Разумным. Чалавек, які культывуе НЭ, будзе дэгенерыраваць.

Працэс дэгенерацыі можа здарацца, напрыклад, такім чынам, што вызначаная група людзей папросту стане бясплённай і памрэ незалежна ні ад якіх намаганняў лекараў. І з такой з'явай мы ўжо сутыкаліся зусім нядаўна на амерыканскім кантыненце, калі цэлы этнас насуперак усім намаганням сучаснай цывілізацыі папросту страціў здольнасць да ўзнаўлення – бясплоддзе ўразіла яго. Цікава, што гэты этнас адрозніваўся тым, што на працягу пакаленняў прадстаўнікі яго співаліся па-чорнаму і культывавалі тупасць, апатыю, НЭ. З меркаванняў «паліткарэктнасці» даследаванні этнасаў у наш час немагчымыя, бо такія даследаванні будуць выяўляць розніцу паміж этнасамі, і ўсё гэта будзе тут жа падпадаць пад сляпы венік «расізму». Не выключана, што гэты крэтынізм неўзабаве распаўсюдзіцца і на псіхалогію і сацыялогію, і неўзабаве, разам са стратай свабоды слова (якую мы фактычна страцілі ўжо цяпер нават у развітых краінах – напрыклад нават само абмеркаванне некаторых пытанняў там крымінальна караецца) мы страцім і сацыяльна-псіхалагічныя навукі, а бо калі паглядзець, так і археалогія ж таксама «расісцкая» навука, бо з археалагічных дадзеных вынікаюць розныя высновы аб этнасах… ды  і гістарычныя навукі трэба было б забараніць, каб не псаваць наша самаздаволенне спасылкамі на вельмі непрыемныя моманты мінулага, якія выяўляюць спецыфічныя рысы таго ці іншага этнаса…

Як я ўжо казаў, перамяшчаючыся па прасторы, мы не заўважаем наяўнасці згорнутых прасторавых вымярэнняў, паколькі іх уплыў размыты і занадта малы, так што і законы Ньютона на малых хуткасцях, і законы тэорыі адноснасці на любых хуткасцях, выконваюцца з лімітавай, з абсалютнай дакладнасцю на межах памылковасці нашых прыбораў. Але жыццё біялагічнага віда – вельмі доўгі працэс, які доўжыцца тысячы, мільёны, сотні мільёнаў гадоў, таму, калі біялагічныя істоты перамяшчаюцца мільёны гадоў праз згорнутыя эвалюцыйныя вымярэнні, гэта ўсё ж аказвае кумулятыўны эфект на іх спадчыннасць – адгэтуль і магчымасць ажыццяўлення эвалюцыі.

Успомнім таксама аб такой з'яве, як «фізічныя перажыванні». Часам яны суправаджаюцца адчуваннямі «перагарання» ва ўсім аб'ёме ўчастку цела, усюды ўсярэдзіне. Прычым гэта не тое ж самае «усярэдзіне», калі гаворка ідзе аб фізіялагічным працэсе – тады адчуванні лакалізаваныя ў адпаведнасці з характарам працэсаў, якія працякаюць. Тут жа ўзнікае менавіта такое адчуванне, нібы ўвесь участак цела – у поўным яго аб'ёме, у кожнай клетцы, запоўнены гэтым адчуваннем перагарання.

Можна ўспомніць – як надзвычай хутка НЭ прыводзяць да дэгенерацыі асобнай асобы, блакіруючы найменшую магчымасць эвалюцыі, і як хутка АзУ паскараюць эвалюцыю. Гэта і азначае, што АзУ цесна звязаныя з эвалюцыйным вымярэннем, узмацняючы наша з ім узаемапранікненне. Даследаванне АзУ, і даследаванне сябе-у-АзУ становіцца асабліва захапляльным працэсам. А ты што – абярэш застацца ўбаку?

Накіданыя тут думкі – толькі фрагменты гіпотэзы, якая злучае ППШ і фізіку, але ў будучыні, магчыма, мы зможам выгадаваць з яе паўнавартасную чарговую «тэорыю ўсяго».