Дадому

Шлях да яснай свядомасці

 

Раздзел 02 – думкі

 

Глава 02-1 “Свабода ад ілжывых канцэпцый”

 

«Усе мы ў шматлікіх пытаннях спадзяваемся на ўбітыя ў нашу галаву пры дамашнім выхаванні аўтарытэты ці на "цвярозы розум"; мы баімся падарваць у сабе пачуццё ўпэўненасці. Калі вы не прымаеце гэтае абвінавачванне, то пацярпіце трохі, хутка самі сябе на гэтым зловіце.»

Эрык Роджерс

 

 

Змест главы:

02-01-01) Канцэпцыі і іх роля ва ўзнікненні НЭ.

02-01-02) Крыніцы ўзнікнення канцэпцый.

02-01-03) Яўныя і няяўныя канцэпцыі.

02-01-04) "Відавочна пустыя" і "рабочыя" відавочныя канцэпцыі.

02-01-05) Практыка супрацьпастаўлення і механічнай замены.

02-01-06) Антыканцэпцыі. Азначэнне і віды. Прыклад канцэпцыі аб «будучыні».

02-01-07) Складанне спісу канцэпцый.

02-01-08) Класіфікацыя канцэпцый па іх змесце.

02-01-09) Моцныя і слабыя мэты.

02-01-10) Класіфікацыя інтэрпрэтацый. Пытанне аб сваяках. Канцэпцыя «сувязі».

02-01-11) Выбар інтэрпрэтацый. Прыклады.

02-01-12) Разгляд канцэпцый, аргументы і контраргументы.

02-01-13) Метад прамой праверкі канцэпцый.

02-01-14) Цыклічная змена інтэрпрэтацый.

02-01-15) Абстрактная канцэпцыя "я". Практыка ўсведамлення адсутнасці.

 

02-01-01) Прыступаючы да ўстаранення НЭ, ты заўважаеш, што часцей за ўсё яны ўзнікаюць, калі падзеі ідуць не так, як ты хочаш. НЭ суправаджаюцца думкамі «так няправільна», «гэта нядобра», «трэба інакш», гэта значыць што твае ўяўленні аб тым, як «павінна» быць, уступаюць у супярэчнасць з тым, як ёсць на самой справе, і прывычка зведваць НЭ выразна дзейнічае ў такія моманты.Падчас удасканальвання намаганняў ўстаранення НЭ, умацоўвання разумення таго, што ты не жадаеш іх зведваць, жадаеш спыніць гэтую дакучлівую прывычку, умацоўвання ў радасным жаданні зведваць азораныя ўспрыманні (АзУ), атрымання задавальнення ад разумовай яснасці, ты прыходзіш да праявы ўстойлівай цікавасці да крытычнага разгляду канцэпцый.

Слова «канцэпцыя» выкарыстоўваецца ў навуцы для абазначэння дастаткова несупярэчлівай сістэмы гіпотэз і інтэрпрэтацый эксперыментальных дадзеных. Слова «канцэпцыя» у кантэксце гэтай кнігі выкарыстоўваецца ў адпаведнасці з тым, якое значэнне яно набыло ў нашай гутарковай мове - «механічна перанятая сістэма поглядаў».

«Механічна» - значыць слепа пераймаючы, бяздумна, пад уплывам НЭ (напрыклад адчуванне ўласнай недасканаласці, няёмкасці, страху негатыўнага стаўлення да сабе, страху ізаляцыі і інш.), без уласных разважанняў, без уласнага пошуку падстаў у выглядзе эксперыментальных дадзеных. Гэта значыць на веру прымаецца якое-небудзь сцвярджэнне, і далей чалавек жыве так, нібы яно з'яўляецца безумоўна праўдзівым.

«Сістэма поглядаў» - гэта ўстойлівы набор думак, якія па прывычцы ўзнікаюць пры пэўных абставінах.

Напрыклад, калі дзіця стукнулася і заплакала, то ўзнікае прывычны камплект думак: «дзіця плача – яму балюча - трэба суцешыць», што і з'яўляецца падставай сказаць, што ёсць канцэпцыя «дзіця, якое плача, трэба суцешыць». Але з цягам часу ты можаш выявіць, што слёз і патрабаванняў становіцца ўсё больш і больш, суцяшаць прыходзіцца ўсё часцей і часцей, і тады ты можаш прымусіць сумнявацца ў гэтай канцэпцыі, пачаць разважаць. У выніку разважанняў, назіранняў, вынікаючых з іх здагадак і атрыманага новага вопыту ты можаш прыйсці да выніку, што «суцяшаць» - значыць прывучаць дзіця да зведвання жалю да сабе. У выніку ты можаш змяніць свае паводзіны – не толькі не суцяшаць, але наадварот – пазбаўляць дзіця ўвагі кожны раз, калі той зведвае моцныя НЭ, а як толькі ў яго рове з'яўляецца паўза, звяртаць на яго ўвагу і праяўляць сімпатыю, калі яна ёсць. У выніку дзіця зразумее, што надрыўныя рыданні і выразны жаль да сабе пазбаўляюць яго тваёй увагі, і атрымае стымул да спынення прывычкі культывавання дадзенай НЭ у дадзенай сітуацыі. А ты ў выніку ўстараніш канцэпцыю, зведаеш успрыманне яснасці, і застанецца толькі дамагчыся бездакорнага ўстаранення НЭ, якія ўзнікаюць па прывычцы ў той час, як дзіця плачам дамагаецца тваёй увагі.

 

02-01-02) Ты набываеш канцэпцыі з самых разнастайных крыніц.

Напрыклад, калі маці за абедам убачыць таракана, уся зморшчыцца, закрычыць благім голасам і з агідай і страхам вынясе яго ва ўнітаз, то ты, быўшы малалетнім дзіцем, які пераймае і ўпітвае усё, пераймеш і гэтае стаўленне да прусаў, пасля чаго лёгка прымеш канцэпцыю: «тараканы – гэта агіда». Гэта «эмацыйны» шлях перадачы канцэпцый.

Другі шлях – аўтарытарны. Калі нехта «паважаны», ці «старэйшы», ці «разумны» з важным выглядам паведамляе, што нельга рабіць тое, то можна слепа прыняць на веру гэтае сцвярджэнне, бо не можа ж такі «разумны» і «паважаны» чалавек казаць дурасці.

Трэці шлях – мімікрыя. Калі ты пападаеш у грамадства , то пачынаеш пераймаць іх канцэпцыі, калі жадаеш стаць прынятым, не быць адхіленым.

Асобна жадаю вылучыць боль і звязаны з ім страх як шлях запазычвання канцэпцый. Калі дзіця звалілася, стукнулася і напалохалася, то ў гэты момант пад націскам чулай бабулі ён лёгка прыме канцэпцыю, што «хутка бегаць – гэта небяспечна і дрэнна, а спакойна сядзець – гэта добра і бяспечна».

Пяты шлях заснаваны на такой памылцы, калі нейкі набор фактаў разглядаецца як поўны і канчатковы. Калі ты кажаш «на Марсе жыцця няма», то спачатку разумееш, што гэтая здагадка заснавана на тых фактах, якія вядомыя цяпер, і што ў будучыні можа быць адкрыта  што хочаш – самае неверагоднае і непрадказальнае, але з цягам часу узнікае цвёрдая ўпэўненасць у тым, што на Марсе жыцця няма.

Шосты шлях – чыста лагічная памылка, ці недахоп ці памылковасць зыходных перадумоў, ці тупасць, гэта значыць тая спецыфічная інэртнасць мыслення, якая выклікана да жыцця моцнымі НЭ.

Сёмы шлях заснаваны на адчуванні ўласнай важнасці. Сказаць нешта важным тонам, «з веданнем справы» – значыць падняць сябе ў вачах жонкі, сябра, калегі, а потым ужо нічога не застаецца, як адстойваць свой пункт гледжання да канца, якім бы абсурдным ён ні быў, звяртаючыся да псіхічнага ціску («ну табе што, незразумела ці што?»), наўмыснага заблытвання пытання, ці іншымі словамі наўмыснага культывавання незразумеласці.

Восьмы – іншыя канцэпцыі, якія спараджаюць дакучлівыя механічныя жаданні. Калі твой бацька лічыць, што дачка «павінна» паведамляць – дзе яна збіраецца начаваць, з кім яна займаецца сэксам і г.д., то калі ты выходзіш і нічога яму не паведамляеш, ён зведвае ўсплёск трывожнасці, агрэсіі, жадае прымусіць цябе прытрымлівацца яго жадання і пачынае выдумляць розныя страшылкі, і чым страшней будзе тая дурасць, якую ён прыдумае, тым вышэй верагоднасць таго, што на цябе гэта падзейнічае. Такім чынам ён прыкладае намаганні да спараджэння ў самім сабе новых канцэпцый, і спрабуе перадаць іх табе, каб табой можна было зноў кіраваць, трымаць цябе ў турме.

Дзевяты – адзін з самых распаўсюджаных - няшчырасць у разважаннях. Ты можаш выцясняць аргументы, не даводзіць разважанні да канца, прадбачачы, што вынік будзе супярэчыць тваім перакананням, ці ты можаш ленавацца дбайна разгледзець вузкія месцы сваёй канцэпцыі. Для такіх «разважанняў» характэрна наяўнасць элементаў у выглядзе «відавочна, што…», «усім вядома, што…», «навукоўцы даўно адкрылі, што…» (пры гэтым, зразумела, няма ніякіх пэўных спасылак на пэўныя заявы навукоўцаў, супастаўленняў з іншымі меркаваннямі) і г.д.

 

02-01-03) Людзі вельмі рэдка думаюць, таму што пад словам «думаць» звычайна разумеюць не працэс разважання, супастаўлення і аналізу аргументаў і г.д., а працэс жанглявання канцэпцыямі.

Канцэпцыі падзяляюцца на два вялікіх класы. Першы – гэта яўныя канцэпцыі, гэта значыць такія, якія могуць быць самастойна сфармуляваныя чалавекам, якія ён сам актыўна прасоўвае. Можна начытацца кніг аб карысці капусты, натхніцца прачытаным і пачаць пераконваць у гэтым сваіх хатніх.

Уявім сабе іншую сітуацыю: спытаем чалавека - ці магчыма перастаць зведваць НЭ, і ён вядома скажа «не», але гэта не значыць, што ён думаў калісці над гэтым, разглядаў чыісці довады ці сведчанні, ці сам спрабаваў прыкладаць намаганні. Яму такія думкі і не прыходзілі ў галаву, і да таго, як яго спыталі, ён мог зусім і не ведаць, што адкажа такім чынам. І калі б яму прапанавалі пералічыць у яўным выглядзе свае ўяўленні аб свеце, то гэтая канцэпцыя наогул і не з'явілася б ў спісе. Такія канцэпцыі я заву няяўнымі. Нягледзячы на тое, што яны няяўныя, яны вызначаюць паводзіны чалавека не менш цвёрда, чым відавочныя. Калі таго, хто падзяляе няяўную канцэпцыю «перастаць зведваць НЭ немагчыма» схіліць да разважання, то ён можа прыйсці да самых розных высноў – «нельга перастаць», «можа і можна перастаць», «не ведаю, не спрабаваў», «трэба падумаць», «чаму б  і не» і г.д., і тым не менш паводзіць сябе ён будзе так, нібы цалкам і безумоўна прымае канцэпцыю немагчымасці іх спынення.

Калі чалавек парушае закон з-за няведання закона, адказнасць ён усё роўна панясе, так і людзі зведваюць наступствы сваіх канцэпцый нягледзячы на тое, што могуць нават не здагадвацца аб іх існаванні.

Яшчэ прыклад няяўнай канцэпцыі: "я не змагу дасягнуць прасвятлення да канца свайго жыцця". Аспрэчыць яе на практыцы немагчыма.  Наўрад ці гэтая канцэпцыя выклікае значную турботу, паколькі аперыруе чымсьці вельмі далёкім - канцом жыцця, і чымсьці ў вышэйшай ступені няпэўным – «прасвятленнем». Ніякага прыкметнага ўнутранага дыялогу ад яе не будзе – гучны ўнутраны дыялог заняты больш надзённым. Калі хтосьці выкажа гэтую думку, то ты з ёй можаш нават і не пагадзіцца (у залежнасці ад настрою), ці застацца ў няпэўным стаўленні, і ўсё ж канцэпцыя будзе існаваць і душыць накіраванасць. Усведамленне наяўнасці гэтай канцэпцыі можа нарадзіцца спантана - у выніку намаганняў па ўстараненні НЭ, спараджэнню азораных успрыманняў, кантролю хаатычнага ўнутранага дыялогу, гутаркі з практыкуючым і г.д., і толькі пасля гэтага ты адчуеш той груз, якім яна цябе прыціснула, і зможаш пачаць прыкладаць намаганні, каб скінуць яго.

Відавочная канцэпцыя адразу даступна для даследавання, у той час як няяўную спачатку неабходна выявіць, што зусім няпроста, а пасля выяўлення яе неабходна выразна сфармуляваць, каб зрабіць прадметам аналізу.

Каб выявіць няяўную канцэпцыю, я прапаноўваю выкарыстаць пісьмовую фіксацыю і аналіз унутранага дыялогу ў той момант, калі ўзнікаюць НЭ, калі цягнецца НФ ці НЭС. Любая канцэпцыя – яўная ці няяўная – гэта кавалак унутранага дыялогу (УД), г.зн. ланцужок думак, які хутка праслізвае. Унутраны дыялог складаецца з некалькіх пластоў (аб гэтым падрабязней у наступных раздзелах). Гучны ўнутраны дыялог складаецца з слоў, якія прагаворваюцца самой сябе і такая думка можа доўжыцца ад долі секунды і болей. Сляпы ўнутраны дыялог складаецца з урыўкаў слоў і вобразаў, якія маюць працягласць ад 1/30 секунды, і думка, якая складаецца з ланцужка такіх урыўкаў, можа мець вельмі кароткую працягласць – напрыклад, 1/30 секунды, так што «хапанне» і фіксацыя падобных думак патрабуе вялікай уважлівасці, высокай хуткасці ўстаранення НЭ.

Такую практыку я заву «аператыўнай працай з няяўнымі канцэпцыямі».

Другі спосаб – пошук рэзанансных думак. Зведваючы НФ ці НЭС, я не ўстараняю яго неадкладна, а працягваю зведваць і перабіраю розныя тэмы, пытаю сябе: «што мяне турбуе, прыгнятае? Прас застаўся ўключаным? Не. Дзіця галоднае? Не… На працы непрыемнасці? Не…». Я шукаю думкі, ад якіх узнікне з'ява рэзанансу – адбудзецца ўсплёск інтэнсіўнасці НФ, паўстануць НЭ. Гэта азначае, што быў знойдзены кірунак пошуку няяўнай канцэпцыі. Зараз я перабіраю думкі з гэтай вобласці, пакуль зноў не выявіцца рэзананс, што прывядзе да яшчэ большага звужэння вобласці пошуку. Чым дакладней я акрэсліваю круг, тым вышэй верагоднасць наступлення спантанай яснасці. Чым часцей я займаюся такой практыкай, тым больш дасканалымі становяцца навыкі.

Трэці спосаб выяўлення вобласці пошуку няяўных канцэпцый – «рэзананснае мадэляванне». Ва ўяўленні відазмяняй рэальную сітуацыю і назірай – узмацняецца НФ, слабее ці застаецца нязменным. Напрыклад уяві, што табе павялічылі зарплату, а потым – што паменшылі. Затым уяві, што тваё дзіця стала вучыцца лепш, а потым – горш. І гэтак далей. Кожны раз ты будзеш назіраць некаторае паслабленне ці ўзмацненне НФ, але нейкая тэма адгукнецца асабліва моцным рэзанансам – значыць, сабака закапаная менавіта там.

Часцяком пошук канцэпцый выяўляе іх цэлымі гронкамі. Напрыклад: у цябе госці, п'яце чай, узнікае турбота. Пасля даследавання ўрыўкаў унутранага дыялогу, ты разумееш, што асцерагаешся, як бы тваё дзіця не пачало пры гасцях чмякаць. Адгэтуль - першая канцэпцыя: «Чмякаць – некультурна, нядобра». Працягваеш раскопкі: «але чаму менавіта я баюся, бо чмякаю не я… таму што гэта маё дзіця». Адгэтуль другая канцэпцыя: «я адказны за паводзіны свайго дзіцяці». І гэтак далей. Становіцца зразумела, што канцэпцыі праяўляюцца цэлымі кангламератамі і падтрымліваюць адна адну. Каб дамагчыся яснасці, неабходна дбайна падзяліць іх і разабрацца з кожным пытаннем асобна.

 

02-01-04) Разгледзім два тыпы відавочных канцэпцый. Першыя пры бліжэйшым жа разглядзе аказваюцца відавочна неабгрунтаванымі. Назавем іх «відавочна пустыя». Разгляд другіх не прыводзіць цябе адразу да яснасці, неабходны аналіз, разгляд аргументаў, контраргументаў, контр-контраргументаў і г.д. Назавем такія канцэпцыі «рабочымі».

Вызваленне ад відавочна пустой канцэпцыі толькі здаецца вельмі простым, але гэта не так. Бо нягледзячы на тое, што для цябе відавочна яе беспадстаўнасць, яна існуе ў гэтым месцы, значыць таму ёсць прычына. Прычынай можа быць адна з вышэйпералічаных дзевяці, і акрамя гэтага - інэрцыя, прывычка. Устараненне нават самай бяскрыўднай прывычкі патрабуе паслядоўных і радасных намаганняў, асабліва калі гэтая прывычка падпіраецца іншымі – напрыклад прывычкай зведваць НЭ у дадзенай сітуацыі. Напрыклад у дзяцінстве ты лічыла сябе непрыгожай. Калі ты пераканалася ў памылковасці такога меркавання і зразумела, што для аднаго - ты прыгажуня, іншаму – абыякавая, то па інэрцыі працягвала зведваць тыя ж НЭ пры знаёмстве з хлопчыкамі, а канцэпцыя з яўнай ператварылася ў няяўную і працягвала быць спускавым кручком для ўзнікнення НЭ.

 

02-01-05) Для пераадолення інэрцыі існавання відавочна ілжывых (ці зведзеных у выніку аналізу да стану, блізкага да відавочна ілжывага) канцэпцый я рэкамендую метад супрацьпастаўлення. Фармулюю думку, якая абвяргае дадзеную канцэпцыю, іншымі словамі фармулюю антыканцэпцыю, пасля чаго выконваю фармальную практыку (гл. далей у адпаведнай главе) - сотні разоў на дзень пытаю ў сябе – што я лічу правільным – канцэпцыю ці антыканцэпцыю? Думка «я непрыгожая», ці думка «камусьці падабаюся, камусьці не»? У выніку такой практыкі, якая суправаджаецца бездакорным устараненнем НЭ, якія ўзнікаюць, дасягаецца пастаўленая задача – уплыў відавочна ілжывай канцэпцыі на мае паводзіны паступова слабее, пакуль не спыняецца зусім.

Іншы падыход завецца практыкай механічнай замены (МЗ). Ён эфектыўны ў адносінах да тых відавочна ілжывых канцэпцый, якія былі ў цябе літаральна ўціснутыя сілай - грубіянскім псіхічным ціскам. Маці навісла над табой і гарлапаніць: «ТЫ БУДЗЕШ СЯДЗЕЦЬ ЦІХА???!!!!», ці наадварот – жаласна глядзіць, ледзь не плачучы: «навошта ж ты мяне ганьбуеш…». Ты сціскаешся ў камячок і «разумееш» - сядзець ціха – добра, дурэць – дрэнна.

Практыка механічнай замены заключаецца ў тым, што ты прагаворваеш услых штораз антыканцэпцыю – напрыклад, цэлую гадзіну запар, кожны дзень па гадзіне. Гэта прыводзіць да значнага паслаблення канцэпцыі, з'яўляючыся клінам, які выбівае папярэдні клін.

Гэтая практыка дазваляе таксама давесці да канца ўстараненне рабочых канцэпцый, калі яны зведзены да ўзроўню відавочна ілжывых ці блізка да гэтага.

Для канцэпцыі «трэба дапамагаць людзям» антыканцэпцыяй будзе «я хачу дапамагаць толькі тым, каму хачу, хто мне падабаецца», а часцяком можна фарміраваць антыканцэпцыі простым даданнем адмаўлення: «калі ён займаецца сэксам з іншай, гэта значыць, што да мяне ён не адчувае пяшчоты» - «калі ён займаецца сэксам з іншай, гэта НЕ значыць, што да мяне ён не адчувае пяшчоты».

Такую практыку можна сумяшчаць з іншай дзейнасцю, ад гэтага яна не вельмі губляе ў эфектыўнасці.

На працягу свайго жыцця мы паўтаралі дадзеную канцэпцыю – услых ці самой сабе - дзесяткі і сотні тысяч разоў, але сіла сляпога ўздзеяння нашмат меншая, чым сіла ўздзеяння, абранага ў выніку радаснага жадання, таму ўсяго толькі некалькі тысяч паўтораў антыканцэпцыі дасягаюць мэты, механічна выцясняючы відавочна ілжывую канцэпцыю. Антыканцэпцыя не становіцца на месца канцэпцыі і сама не ператвараецца ў перашкоду, паколькі ты выкарыстоўваеш яе не ўсляпую, а для цалкам зразумелай мэты – выціснуць чужародны механізм.

Можна выконваць гэтую практыку сумесна з іншымі практыкуючымі - спачатку антыканцэпцыю прагаворвае ўслых адна, потым другая, прычым уважліва прыслухвацца няма неабходнасці.

 

02-01-06) Вызначым тэрмін «антыканцэпцыя». Антыканцэпцыя - гэтае такое сцвярджэнне, якое:

а) супярэчыць сэнсу канцэпцыі, якая разглядаецца,

б) выклікае рэзананс з азоранымі ўспрыманнямі (АзУ),

в) здаецца мне на дадзены момант больш абгрунтаваным, верагодным, чым канцэпцыя.

Антыканцэпцыі да абстрактных канцэпцый (азначэнне гл. далей) могуць не валодаць уласцівасцю «в)», паколькі іх па азначэнні немагчыма ні абгрунтаваць, ні абвергнуць. Напрыклад я магу скласці такую антыканцэпцыю: «Будучыні няма, ёсць толькі тут-і-цяпер». Абгрунтаваць гэта я не магу, таму што слова «будучыня» не азначае ніякай пэўнай сукупнасці ўспрыманняў, і  гэта значыць я не магу сказаць ні што яна ёсць, ні што яе няма, бо незразумела – пра што гаворыцца, але паколькі гэтае сцвярджэнне прыводзіць да ўсплёску пачуцця таямніцыя, праяўлення радасных жаданняў, вызвалення ад прыгнёту розных заклапочанасцяў, звязаных з думкамі аб «будучыні», то ўзнікае жаданне культываваць гэтую антыканцэпцыю.

Ці не з'яўляецца ўжыванне антыканцэпцый формай самападману? Я пакаджу, што гэта не так. Зыходная канцэпцыя, якая абвяшчае «ёсць будучыня», з'яўляецца наборам слоў, які нічога не азначае, паколькі ў цябе ёсць думкі, якія ўключаюць слова «будучыня», ёсць эмоцыі, што ўзнікаюць пры слове «будучыня», ёсць жаданні, якія ўзнікаюць пры думках са словам «будучыня», але няма ніякага такога самастойнага ўспрымання, якое ты і завеш словам «будучыня». Любое ўспрыманне існуе менавіта тут-і-цяпер. Такім чынам у цябе ёсць выбар – падтрымліваць альбо тыя думкі, якія па прывычцы цягнуць за сабой узнікненне НЭ, альбо тыя, якія абвяргаюць папярэднія думкі, у выніку чаго НЭ не ўзнікаюць. Пры гэтым і першая і другая думка з'яўляюцца абстрактнымі канцэпцыямі, г.зн. сцвярджэннямі, якія нічога не значаць. Вядома, з'яўляецца жаданне падтрымліваць думку-2, а пасля таго, як яна звядзе да нуля негатыўнае ўздзеянне думкі-1, я лёгка адмоўлюся ад абедзвюх, паколькі ясна разумею тое, што слова «будучыня» не азначае ніякага пэўнага ўспрымання. Гэта значыць я не пачынаю «верыць» у антыканцэпцыю, а выкарыстоўваю яе як эфектыўную прыладу. Калі ты спараджаеш пару канцэпцыя-антыканцэпцыя, то вызваляешся ад навязанага аўтаматызму, а ў выпадку з бытавымі канцэпцыямі можаш яшчэ і атрымаць пэўны вопыт, пасля чаго будзеш больш абгрунтавана схіляцца да таго ці іншага пункта гледжання, ці адкінуць абедзве.

Калі на адной шалі вагаў ляжыць канцэпцыя, пакладзеная туды мною ў несвядомым стане, перанятая механічна, то я жадаю для пачатку ўраўнаважыць яе антыканцэпцыяй, а затым даследаваць абедзве ў стане свабоды ад прадузятасцяў і НЭ.

Некаторыя фразы, што ўключаюць ў сябе словы,  якія не азначаюць для мяне нічога пэўнага, рэзануюць з азоранымі ўспрыманнямі (іншымі словамі адбываецца ўсплёск азораных успрыманняў), таму з тактычных меркаванняў я пакідаю іх на некаторы час у лексіконе.

Нават лёгкі парыў ветра можа зламаць гіганцкае дрэва, якое нахілілася пад сваім цяжарам. Канцэпцыя можа гадамі супярэчыць разумоваму сэнсу і радасным жаданням, але ў нейкі момант абвальваецца, нібы сама сабой. Ты можаш 30 гадоў жыць і мець зносіны з сваякамі, таму што «так трэба», «так заведзена», а не з тымі, з кім гэтага сапраўды радасна жадаецца. 30 гадоў ты можаш вітацца з суседзямі, падтрымліваць гутаркі аб надвор'і і працы, таму што «няёмка адмовіцца». І ў нейкі момант атручванне ад гэтай хлусні, ад вечнага страху негатыўнага стаўлення стане такім відавочным, крызіс настолькі наспее, што будзе дастаткова толькі мімаходам пачуць антыканцэпцыю, і нарыў прарвецца яснасцю: «Дык можна ж жыць інакш!» Набухлая лавіна зрываецца.

Над іншымі канцэпцыямі прыйдзецца ўпарта папрацаваць, перш чым яны адваляцца, але гэтая праца - не за будучыя зманлівыя выгады, вынік ты атрымліваеш адразу, непасрэдна цяпер, як толькі дасягаеш адноснага павелічэння яснасці. Пасля кожнай серыі механічнай замены, пасля кожнага разбору аргументаў «за» і «супраць» узнікае прыліў яснасці, з гэтым рэзануюць іншыя азораныя ўспрыманні, і крок за крокам ты рухаешся да рэалізацыі радасных жаданняў – да вызвалення ад НЭ і тупасці, культывавання і развіцця азораных успрыманняў.

 

02-01-07) Дасягнутая яснасць у наяўнасці канцэпцыі ўжо праз хвіліну можа знікнуць, і канцэпцыя зноў выслізне ў вобласць няяўных – ты проста забудзешся аб сваім адкрыцці. У гэтым лёгка пераканацца - паспрабуй непасрэдна цяпер пералічыць усе канцэпцыі, якія ты ў сабе выявіла, і ў лепшым выпадку ўспомніцца толькі невялікая іх частка. Гэта і азначае, што ўсе тыя канцэпцыі, якія ты ў дадзены момант не ўспомніла, знаходзяцца па-за кантролем, па-за назіраннем, і можа быць непасрэдна цяпер уплываюць на цябе з ранейшай сілай.

Здабываючы яснасць, ты пападаеш у непрывычны для сябе стан, у якім яшчэ не прывыкла знаходзіцца, таму пачынаеш хутка (часам за некалькі секунд) спаўзаць у прывычны стан, дзе яснасці не было. Часцяком адно і тое ж адкрыццё ты здзяйсняеш шматразова, перш чым яснасць становіцца ўстойлівай, таму я прапаноўваю скласці спіс сваіх канцэпцый і папаўняць яго па меры выяўлення новых. Гэта палягчае не толькі правядзенне аналізу канцэпцый, але і працэс рэзананснага пошуку канцэпцыі, адказнай за бягучы НФ - бярэш спіс і праходзіш па кожнай пазіцыі.

У выпадку механічнай разумовай дзейнасці не адбываецца ўзнікнення АзУ-яснасці, і калі адзін раз ты прыйшла да некаторага выніку, то ў наступны раз ты проста яго паўторыш, ні зведаўшы нічога новага, у той час як АзУ-яснасць заўсёды перажываецца як новае, нават калі яно апісваецца ўжо вядомай табе фразай.

Звычайныя людзі ніколі не дамагаюцца яснасці, а толькі змяняюць адну канцэпцыю на іншую - спачатку вераць у адно, затым у  другое. Знайсці чалавека, які дамагаўся яснасці, а не проста рабіў высновы паводле правілаў логікі, так жа складана, як знайсці чалавека з вопытам устаранення НЭ, а не выцяснення яе іншай эмоцыяй.

 

02-01-08) Зараз адсартуем канцэпцыі па іх змесце. Розныя тыпы канцэпцый валодаюць рознай сілай, устойлівасцю, ступенню і якасцю інтэграцыі ў агульны канцэптуальны кангламерат, і часцяком аказваецца мэтазгодным ужыванне розных падыходаў да розных тыпаў, таму задача дакладнага падзелу канцэпцый, у тым ліку па сэнсавай прыкмеце, аказваецца цікавай і эфектыўнай.

Два вялікіх класы – гэта «абстрактныя» і «змешаныя» канцэпцыі.

Абстрактныя канцэпцыі - гэта сцвярджэнні, якія складаюцца з слоў, што не абазначаюць ніякіх канкрэтных ўспрыманняў, гэта значыць іх сэнс зусім не зразумелы. Напрыклад: «Свет вечны». Ты нават не ведаеш, што такое «вечны» і што такое «свет» - у цябе няма такіх пэўных сукупнасцяў успрыманняў, якія ты б пазначыла гэтымі словамі. Ці канцэпцыя: «Я – чалавек». Незразумела - ні што такое «я», ні што такое «чалавек», але  ўсе ўпэўненыя ў тым, што яны – людзі. Яшчэ прыклады: ёсць змена, ёсць нязменнае, ёсць пачатак, ёсць канец, ёсць прасвятленне, ёсць азмрочванне, ёсць суб'ект, ёсць аб'ект, ёсць жывое, ёсць мёртвае, ёсць адно, ёсць другое, ёсць існаванне, ёсць не-існаванне, ёсць свядомасць, ёсць несвядосмае, ёсць актыўнае, ёсць пасіўнае, ёсць я, ёсць ты, ёсць цэлае, ёсць частка, ёсць мінулае, ёсць сучаснасць, ёсць будучыня.

Змешаныя канцэпцыі - гэта сцвярджэнні, у якіх бессэнсоўныя словы накшталт «вечнасць», «прыстойнасць», «касмічны парадак», «справядлівасць», «бог» перамяшаныя з тэрмінамі, якія пазначаюць цалкам канкрэтныя ўспрыманні, забароны і заахвочванні, напрыклад «сорам», «нельга», «рабі», «павінен» і да т.п. Напрыклад – «справядлівасць патрабуе, каб я зрабіла тое і тое ». Што такое «справядлівасць» – нікому не зразумела, а што такое «зрабіць тое» - гэта зразумела. Ці: «быць дрэннай – сорамна». Што такое «дрэнная» - невядома, а што такое «адчуваць сорам» - вядома. Людзі літаральна гнаяць самі сябе з дапамогай велізарнай колькасці змешаных канцэпцый. Змешаныя канцэпцыі жахліва ўплываюць на здольнасць зведваць азораныя ўспрыманні (у тым ліку радасныя жаданні), паколькі цвёрда рэгламентуюць тваё жыццё, але сэнс гэтага рэгламенту незразумелы. Уяві ў крымінальным кодэксе артыкул за «дрэнны характар» без якіх-небудзь тлумачэнняў. Ці артыкул за «незахаванне боскай наканаванасці». Які хаос наступіў бы, калі б заканадаўчая ўлада вяршыла суд па гэтых артыкулах, а ўлада выканаўчая няўхільна выконвала рашэнні суда? У тваім бытавым жыцці так і адбываецца. Заканадавец (канцэпцыя) кажа: «сорамна быць голым», выканаўца (механічнае жаданне) камандуе: «апрануцца неадкладна», наглядчыкі (эмоцыі сораму, страху асуджэння і інш.) сочаць за тым, каб ты беспярэчна выканала каманду. У выніку – жудасны хаос, нагрувашчванне НЭ, адсутнасць радасных жаданняў, і, такім чынам, адсутнасць змен, якія вядуць да пажаданых табою станаў.

Наступнае падраздзяленне канцэпцый залежыць ад тваёй фантазіі. Напрыклад змешаныя канцэпцыі можна падзяліць на:

 

 

*) Бытавыя канцэпцыі

*) Канцэпцыі аб практыцы

*) Сацыяльныя канцэпцыі

*) Фундаментальныя канцэпцыі

*) Механічныя перавагі

*) Заклапочанасці

*) Ацэнкі

*) Механічныя мэты

*) Механічныя ацэнкі

*) Механічныя інтэрпрэтацыі

 

Бытавыя канцэпцыі - сцвярджэнні, якія рэгламентуюць жыццё ў тваёй хаце. «Бялізна ў шафе павінна быць чыстая», «на падлозе нельга есці», «трэба ўставаць рана раніцай і не валяцца дапазна», «абавязкова трэба працаваць і зарабляць больш грошай», «трэба паважаць старэйшых», «трэба эканоміць грошы», «трэба асцярожна ставіцца да рэчаў», «трэба мець выразную мэту ў жыцці і імкнуцца да яе», і гэтак далей. Усе бытавыя канцэпцыі аперыруюць тэрмінамі «трэба» ці «нельга», «нядобра» і да т.п. у відавочным ці завуаліраваным выглядзе. Што такое «трэба», «не трэба», «добра» і «не добра», чаму гэта нельга, а тое можна – невядома, і ніхто асабліва і не думае аб гэтым.

Па аналогіі з бытавымі канцэпцыямі магчыма сфарміраваць канцэпцыі нават на аснове маёй практыкі: «трэба ўстараняць НЭ», «дрэнна быць канцэптуальным» і г.д. Практыка прамога шляху – гэта прыкладанне намаганняў да рэалізацыі РАДАСНЫХ жаданняў, іншымі словамі да тых, якія суправаджаюцца энтузіязмам, прадчуваннем і іншымі АзУ, пры ўмове, што гэтыя жаданні маюць дачыненне да аднаго з двух класаў: 1) устараненне азмрочванняў (НЭ, канцэпцый, механічных, ці бязрадасных, жаданняў, непрыемных адчуванняў, свядомасці, якая механічна адрознівае), 2) спараджэнне АзУ (гл. спіс у главе «Стратэгія эфектыўнай практыкі»). Я ў любым выпадку раю прытрымлівацца радасных жаданняў, але калі яны не маюць дачынення да гэтых двух класаў, то гэта не з'яўляецца практыкай прамога шляху па азначэнні, гэтаму мэтазгодна даць любую іншую назву, напрыклад «папярэднія этапы».

Сацыяльныя канцэпцыі рэгулююць паводзіны чалавека ў грамадстве, у яго ўзаемаадносінах з іншымі людзьмі ці сацыяльнымі інстытутамі - ЗАГС, крама, міліцыя, супрацоўнікі па рціце і г.д.

Для эфектыўнай работы з канцэпцыямі мэтазгодна вылучыць і скласці спіс асабліва цяжкіх канцэптуальных захворванняў, якія настолькі глыбока ўеліся ў чалавека, што нават простае ўказанне на іх, не кажучы ўжо аб іх непрадузятым разглядзе ці ўстараненні, з'яўляецца вельмі складанай задачай ў сувязі з цэлым спектрам яркіх НЭ, якія неадкладна ўзнікаюць  – як тых, якія раздзіраюць, так і тых, якія душаць. Гэтыя канцэпцыі я заву «фундаментальнымі». У сувязі з велізарнай колькасцю звязаных з імі НЭ, практыкуючы можа нават і не здолець выявіць у сябе такія канцэпцыі! Так што тут мэтазгодна звярнуцца да іншых практыкуючых, каб яны «прагналі» цябе па спектры вядомых ім фундаментальных канцэпцый, назіраючы за тваімі рэакцыямі. Задачу палягчае тое, што кожнаму часу, кожнай культуры ўласцівыя даволі тыповыя фундаментальныя канцэпцыі.

Механічныя перавагі – набор думак на тэму «добра, калі было б вось так». Як правіла ты не задумваешся – чым жа гэта было б «добра», а дзейнічаеш па прывычнай схеме, не аналізуеш – што атрымалася ў мінулыя разы, калі здаралася тое, што ты лічыла «добрым». Немеханічныя перавагі – гэта здагадкі, заснаваныя на разліку: «з прычыны нейкіх абставін і нейкіх вядомых мне заканамернасцяў я мяркую, што нейкія падзеі з большай верагоднасцю прывядуць да пажаданага зыходу».

Заклапочанасці – асобны выпадак механічных пераваг - набор думак на тэму «як будзе жудасна, калі будзе так», «крый божа гэта здарыцца». Аднайменная НЭ адбываецца разам з імі. Пры гэтым ты не аналізуеш змены, якія адбыліся пасля таго, як раней з табою здаралася тое, чаго ты асцерагалася. Калі ж скласці спіс такіх сітуацый, лёгка можна выявіць, што часта ў выніку такіх падзей жыццё змянілася так, што пасля ты думала «як жа добра, што ўсё так адбылося».

Ацэнкі – гэта апісанне некаторай групы ўспрыманняў у адпаведнасці з нейкай шкалой. Механічная ацэнка ўзнікае тады, калі абраная табой шкала альбо абсурдная, іншымі словамі не пабудаваная на аналізе твайго вопыту, перанятая табой механічна, альбо зусім адсутнічае, і ацэнкі фарміруюцца проста па прывычцы ці з мэтай падтрымаць НЭ. Калі адзнака ўзнікае ў выніку радаснага жадання і на аснове яснага разумовага мыслення, яна не становіцца цвёрдай таблічкай, прымацаванай да групы ўспрыманняў, і ў любы момант ты можаш яе прыбраць, што робіць сукупнасць інтэрпрэтацый гнуткай і пакідае табе свабоду для пераадолення механічнай свядомасці, якая механічна адрознівае.

Механічныя мэты - набор думак на тэму «я павінна дасягнуць гэтага», «трэба дасягнуць гэтага». Пры гэтым ты не аналізуеш змены, якія адбыліся пасля рэалізацыі папярэдніх механічных мэт. Калі такі аналіз правесці, лёгка можна выявіць, што занадта часта ў выніку ты зведвала расчараванне, атрымлівала не тое, на што разлічвала. Немеханічныя мэты – гэта думкі накшталт «я жадаю рэалізаваць нейкае радаснае жаданне». Не блытай думкі і жаданні! Ёсць жаданне пайсці пагуляць, а ёсць думка «жадаю пайсці пагуляць». Падчас рэалізацыі радаснага жадання (ці дасягнення немеханічнай мэты) я сачу за наяўнасцю рэзанансу паміж гэтым радасным жаданнем і жаданнямі, якія абазначаюцца як «сродкі рэалізацыі жадання».

Да таго ж класу мэт маюць дачыненне і думкі, якія мы завем «прамежкавымі мэтамі», якія адпавядаюць жаданням, якія мы завем «сродкамі». Калі ёсць жаданне з'есці яечню, гэта значыць і думка-мэта «жадаю прыгатаваць яечню», і прамежкавая думка-мэта « [з прычыны нейкіх абставін (да якіх мае дачыненне і радаснае жаданне, і наяўнасць пліты і г.д.) і нейкіх вядомых мне заканамернасцяў] неабходна ўключыць пліту». Блытаніна ў гэтым пытанні ўзнікае ад таго, што ў нашай мове слова «мэта» выкарыстоўваецца як для абазначэння думак, так і жаданняў. Устараніўшы гэтае змешванне, прыйсці да яснасці вельмі лёгка.

Механічныя ацэнкі - набор думак на тэму «ён не павінен быў гэтага рабіць», «добры чалавек». Немеханічныя ацэнкі – думкі тыпу «у сувязі з нейкімі яго праявамі ў мяне ёсць падставы выказаць здагадку, што ён зведваў тое і тое», «паколькі ён так сябе праяўляе, я кваліфікую яго дзеянні як такія».

Механічныя інтэрпрэтацыі заснаваныя на выпадковым перціры, ці на механічнай прывычцы, ці абумоўленыя НЭ, але яны не абапіраюцца на разважанні. Напрыклад, калі ты ўвайшоў і закрычаў, у мяне можа ўзнікнуць крыўда, і я падбяру інтэрпрэтацыю, якая падтрымлівае яе: «ён проста нахабнік». Але калі я разважлівы чалавек, то зразумею, што магчымы цэлы шэраг інтэрпрэтацый – ты ставіш нейкі эксперымент, ці гэта такі жарт, ці ты крычыш зусім не на мяне і гэтак далей. У залежнасці ад абставін і вядомых мне заканамернасцяў я ў выніку вызначу – якая здагадка больш абгрунтаваная. Затым я магу спытаць цябе, паглядзець на твае паводзіны і адкарэктаваць інтэрпрэтацыю, калі для гэтага з'явяцца падставы.

 

02-01-09) Увяду паняцце «моцных мэт» - такіх, дасягненне якіх зробіць цябе, па тваім меркаванні, больш шчаслівым - скончыць інстытут, ажаніцца, зрабіць кар'еру, вывучыць японскі, напампаваць мышцы і гэтак далей. Недасягненне гэтых мэт суправаджаецца жалем да сабе і думкамі «вось калі б дасягнула - вось тады было б жыццё…». Дасягненне гэтых мэт не робіць, вядома, нікога больш шчаслівым, у чым лёгка пераканацца, зірнуўшы на тых, хто дасягаў мэт, ці хаця б на саму сябе, і тады ты спазматычна фарміруеш новыя мэты, а яны зноў і зноў цябе не робяць шчаслівай, ты зноў прыдумваеш да гэтага апраўданні і тлумачэнні, ставіш новыя мэты, і так да той пары, пакуль радасныя жаданні не паміраюць канчаткова, і ты не паміраеш разам з імі ад старасці і маразму.

Як правіла, людзі ставяць перад сабой моцныя мэты са статкавага інстынкту, ці быўшы абумоўленыя канцэпцыямі, ці НЭ, ці жаданнем валодаць, зведваць АЎВ, выклікаць уражанне ў іншых, зведваць задаволенасць, не паклапаціўшыся аб тым, каб даследаваць жыццё тых, хто ўжо дасягнуў гэтай мэты, каб падумаць – якім менавіта чынам дасягнутая мэта зробіць іх  больш шчаслівымі. Падчас дасягненняў моцных мэт людзі як правіла зведваюць увесь спектр вядомых ім НЭ.

Калі твае мэты абумоўленыя АЎВ, жаданнем выклікаць уражанне, тады ты з энтузіязмам вучыш мовы, чытаеш розныя кнігі, пачынаеш разбірацца ў самых розных рэчах, вучышся дэкламаваць, захапляць, распавядаць, становішся энцыклапедыстам, можаш вучыць іншых, захапляць сваімі ведамі і здольнасцямі, пішаш кнігі… і вядома ж пры гэтым ты зведваеш велізарную колькасць НЭ і канчаеш сваё жыццё ізноў-тaкі ў поўным маразме і спустошанасці, з галавой, забітай лічбамі, фактамі і гіпотэзамі, і з сэрцам, ператвораным проста ў мышцу паводле ўсіх законаў анатоміі, і з мазгамі, ператворанымі у тое ж самае.

Чалавек, які кіруецца радасным жаданнем, таксама ставіць перад сабой мэту, але зведвае радасць і задавальненне непасрэдна цяпер, у кожны момант працэсу яе дасягнення – такая ўласцівасць радасных жаданняў, прычым як дасягненне, так і недасягненне мэты не змяняюць таго, што ён адчувае асалоду ад жыцця.

Слабымі мэтамі я заву такія, якія людзі ставяць перад сабой, каб быць аглушанымі, каб забіць шэрасць і нуду - гэта нейкія тычкі, якія яны ставяць у пустэчы, каб ім здавалася, што яны кудысьці ідуць. Наперадзе маячыць поўная пустэча, але ў каго хапае сіл сапраўды прызнаць гэта? І тады яны закідваюць туды - у невядомую пустэчу - нейкую тычку, яна кудысьці ўтыкаецца і яны цягнуцца да яе і атрымліваюць палягчэнне, якое анастэзуе і атупляе падчас усяго руху, якое чаргуецца з пакутлівымі прыступамі нуды ад бессэнсоўнасці жыцця, і ў канцы часам яны атрымліваюць хвіліннае змярцвелае заспакаенне, калі дасягаюць мэты, і так і блукаюць па крузе ў гэтай яме без канца і краю. Напрыклад, ты глядзіш тэлепраграму і бачыш - сёння будзе футбол, адчуваеш заспакаенне, таму што вечар зараз у цябе запоўнены - ёсць мэта. А потым ты патэлефануеш прыяцелю і вы пойдзеце з жонкай у госці - вып'еце піва і пабалбочаце аб тым і аб гэтым, а раніцай цябе чакаюць справы на працы, і стала быць тут і думаць няма пра што - гэта цалкам зразумелая мэта, і яна ўсыпіць мяне з панядзелка па пятніцу, а ў нядзелю мы пойдзем у кіно, а цяпер я пайду вячэраць і бліжэйшая гадзіна ў мяне таксама занятая. Гэта ўсё «слабыя» мэты, але вызваліцца з іх палону надзвычай складана. Я назваў іх «слабымі» таму, што яны не праяўляюцца як яркі, доўгі выбух - яны засцілаюць як смуга, але гэтая смуга трымае мёртвай хваткай. Паўсядзённае жыццё звычайнага чалавека не існуе без слабых мэт. Няма такога часу, калі ён не быў бы чым-небудзь заняты, а калі такі час з'яўляецца, то неадкладна ўзнікае заклапочанасць, нуда, і калі неадкладна не знайсці сабе заняткі, то НЭ узрастаюць да нясцерпнай інтэнсіўнасці. Калі ў апошні раз ты проста сядзела ці гуляла ці ляжала без якой-небудзь мэты наогул? Проста сузіраючы неба, ці гуляючы па лесе, вызваліўшыся ад думак? Сталае нагрувашчванне слабых мэт робіць з твайго жыцця мёртвую, прэсную кашу.

Паспрабуй пабыць сярод людзей, нічога не робячы. Рэакцыя будзе неадкладнай і агрэсіўнай – яны прыкладуць усе намаганні, каб ізноў запусціць цябе ў арбіту раблення хоць чаго-небудзь, выбіраючы даступныя ім сродкі – насмешку, асуджэнне, перакананне, НС, прамы гвалт. Ніхто не павінен спыняцца, ніколі. Усё павінны круціцца як вавёркі ў коле, у кожнага павінны быць праблемы. Гэта няпісаны закон грамадства, у якім мы жывем. Ніхто не будзе выпушчаны за калючы дрот проста так, прычым адзін з галоўных ахоўнікаў – твае ўласныя канцэпцыі і страхі, бо гэта вельмі страшна – шчыра прызнаць, што ўсе твае мэты - пустыя, усё кірункі вядуць толькі па замкнёным крузе, усё назапашванні і дасягненні нічога не змяняюць у тым, як ты пражываеш гэтае імгненне – зведваючы НЭ ці АзУ. Практыка ўстаранення слабых мэт спачатку суправаджаецца шокам накшталт таго, што зведвае наркаман, не атрымаўшы дозу, магутным ўсплёскам НЭ, спазматычных жаданняў, але пасля пераадолення гэтай «ломкі» узнікае дзіўнае АзУ напоўненасці, цэласці. Радасныя жаданні, пачуццё таямніцы і іншыя АзУ, якія прабуджаюцца па меры вызвалення ад слабых мэт, не толькі не супярэчаць, але наадварот – рэзануюць з гэтай цэласцю.

Механічная дзейнасць цалкам запаўняе жыццё і робіць яго шэрым і бессэнсоўным, і разарваць гэты круг хоць і складана, але не немагчыма, пытанне толькі ў тваіх радасных намаганнях. Паглядзі на сваё жыццё за апошнюю гадзіну і скажы: няўжо ты не была чымсьці занятая? Няўжо думкі не хісталіся з боку ў бок? Колькі хвілін у дзень чыстага часу ты пакутуеш ад таго, што не свабодная ад канцэпцый, НЭ, механічных жаданняў? Колькі хвілін у дзень чыстага часу ты адчайна прыкладаеш намаганні да зведвання азораных успрыманняў? Колькі хвілін у дзень чыстага часу ты ахопленая непераадольнай смагай АзУ? І пры ўсім пры гэтым ты мусіць на нешта спадзяешся? Ты разважаеш аб пошуку, ісціне і каханні? Гэта ж відавочная дурасць. Нават для таго, каб вывучыць ангельскую мову, неабходна аддацца гэтай справе сур'езна і надоўга. Чаму ж людзі лічаць, што для таго, каб вызваліцца ад азмрочванняў і навучыцца хвалявацца АзУ, дастаткова толькі часам за кружкай піва пабалбатаць на гэтую тэму? Нішто не зменіцца ў табе, калі ты не аддасі ўсю сябе свайму пошуку, сваёй практыцы - дзень за днём, гадзіну за гадзінай, хвіліну за хвілінай. Няўжо гэта неабходна тлумачыць? Дзень за днём ты глядзіш тэлевізар, займаешся сэксам, мыеш падлогу, гатуеш ежу, марыш аб большай зарплаце, бліскучай машыне і прыгожай адзежы, аб'ядаешся, напампоўваеш свае мускулы і трэніруеш свой інтэлект, бесперапынна зведваючы НЭ ці СЭ, але дзе ва ўсім гэтым імкненне да свабоды ад азмрочванняў, да перажывання АзУ? Ты працуеш па 10 гадзін у дзень, каб зарабіць сабе на хлеб, але ці на хлеб? А не на крышталь – люстру - гарнітур - машыну - дачу - недарэчныя жаданні жонкі - зайздрасць прыяцеляў? А потым гэты ж чалавек з патэтычным выразам вяшчае аб тым, якая няўлоўная ісціна!

Час ідзе, і год за годам людзі змяняюць адны планы на іншыя незалежна ад таго - дасягаюцца яны ці не. Ніколі не спыняюцца гэтыя бясконцыя ваўчкі. Ніколі не спыняецца нявызначаная надзея «пажыць калісьці потым для сябе», але гэтага ніколі не здарыцца само сабой, да гэтага ніколі не прывядуць ніякія механічныя, бязрадасныя жаданні. Па-першае, справы ніколі не сканчаюцца. Па-другое, у тыя моманты, калі чалавек усвядоміць бессэнсоўнасць сваіх ранейшых мэт, яго ахапляе жах, і ён сутаргава пачынае шукаць новую. Па-трэцяе, калі з'яўляецца магчымасць хаця б на кароткі час «пажыць для сябе», то апыняецца, што людзі нават зусім не ведаюць  - што гэта такое - жыццё для сябе, бо ў іх ужо няма радасных жаданняў! Тады яны прыдумляюць «хобі» - занятак, які дазволіць ім зведваць задаволенасць уладаннем, ці выклікаць уражанне ў іншых, а гэта непазбежна вядзе да новых НЭ, да новых механічных мэт.

Я прапаноўваю спосаб вырвацца з гэтага замкнёнага круга – устараняючы канцэптуальныя перашкоды, прытрымлівацца радасных жаданняў, гэта значыць такіх, якія суправаджаюцца азоранымі ўспрыманнямі – сімпатыяй, прадчуваннем, адчуваннем прыгажосці, таямніцы, накіраванасці і г.д. Любая мэта, сфарміраваная ў адрыве ад радасных жаданняў, якая не рэзануе з імі, прывядзе толькі ўсё да тых жа НЭ. Ператварыся ў паляўнічага – высочвай, вынюхвай любыя, нават самыя слабыя, самыя дробныя радасныя жаданні, рэалізуй іх, і тады яны пачнуць узмацняцца, паглыбляцца, пашырацца, выцясняць азмрочаныя ўспрыманні, прыцягваць азораныя ўспрыманні. Крытэр свабоды ад канцэптуальных мэт - пачуццё таямніцы, захапленне ад перажывання таемства кожнага моманту.

Незалежна ад месца і часу мільярды людзей ідуць адной і той жа дарогай: нараджэнне - назапашванне - уладанне - смерць. Свабодны час становіцца вельмі цяжкім, бо гэта азначае пакутлівае сутыкненне з праблемай: «чым сябе заняць», таму кожны спазматычна імкнецца да таго, каб максімальна шчыльна заняць чым хочацца ўвесь свой час. І калі чалавек на нейкі час застаецца па-за дзейнасцю, то ён адчувае, як свет вакол яго нясецца кудысьці наперад, ён адчувае сябе на абочыне, ускоквае ў сядло і нясецца ўслед. Так праносяцца яны, і то ўзнімецца, то асядзе падняты імі пыл.

 

02-01-10) Сярод інтэрпрэтацый можна вылучыць у асобны клас інтэрпрэтацыі сэнсу, сувязі, прызначэння і інш., і ў другі клас - інтэрпрэтацыі абставін, якія ў сваю чаргу можна падзяліць на інтэрпрэтацыі паводзін іншых людзей, інтэрпрэтацыі «паводзін прадметаў», інтэрпрэтацыі сваіх паводзін і гэтак далей.

Калі я разумею, што з'ява - гэта толькі з'ява, а не з'ява «для чагосьці» і не «таму што», то гэта палягчае ўстараненне механічных інтэрпрэтацый. Некаторыя людзі сур'езна лічаць, што калі ёсць зоркі, то гэта камусьці трэба, і калі ў расліны расце лісце, то гэта «для таго, каб» выпрацоўваць хларафіл. Гэта - крайняя форма механічных інтэрпрэтацый, але ёй пакутуюць вельмі многія. Успрыманні, сукупнасці якіх мы завем «з'явы навакольнага свету», проста існуюць, і няма ні ўспрымання "маралі", ні ўспрымання "справядлівасці", ні ўспрымання "сэнсу", паколькі дадумаць у чымсьці «сэнс», значыць увесці інтэрпрэтацыю «назначэнні» ці «прызначэнні», што з'яўляецца чыстай выдумкай, бо ні ў каго няма такога ўспрымання як «прызначэнне». Гэта вельмі проста разумна зразумець, але вельмі цяжка пазбавіцца ад хваравітай прывычкі шукаць ва ўсім «сэнс», «прызначэнне», «містычную сувязь», «пакаранне» і іншых чарцей. Наша стагоддзе лічаць стагоддзем атэізму, што, вядома, відавочна няправільна, паколькі ледзь ўсе павальна хворыя прымітыўнымі забабонамі, дадумваннем «сэнсаў», «сувязяў», «знакаў» і «значэнняў».

Разгледзім, напрыклад, «сувязь». Калі націснуць кнопку на клавіятуры, то на экране з'явіцца літара. Менавіта гэта маюць на ўвазе разважлівыя людзі, калі кажуць, што паміж націскам кнопкі і з'яўленнем літары «ёсць сувязь», але паколькі слова «сувязь» у бытавой мове пазначае і яшчэ нешта цалкам матэрыяльнае – вяроўку, ланцуг, то ўзнікае змешванне значэнняў (менавіта таму я лічу немэтазгодным выкарыстаць у дадзеным кантэксце слова «сувязь», і прапаноўваю замяніць гэтае слова на іншае), і ў выніку людзі пачынаюць верыць, што ёсць нейкая такая «сувязь» паміж націскам кнопкі і з'яўленнем знака, якая з'яўляецца чымсьці матэрыяльным, нейкім пэўным наборам успрыманняў, паміж тым, як ніякіх такіх успрыманняў няма, і слова «сувязь» абазначае менавіта не тое, што было ім абазначана, а менавіта тое, што пасля ўспрымання «націскаю на кнопку» ёсць успрыманне «з'яўляецца знак на экране». Калі гэтае разуменне адсутнічае (а яно павальна ва ўсіх адсутнічае), пачынаюць багата расці і астатнія канцэпцыі - аб карме, адплаце і іншым.

Падобныя разважанні могуць здацца занадта складанымі, але пры бліжэйшым разглядзе ў іх не аказваецца нічога складанага – цяжка разабрацца ў гэтым толькі самы першы раз, ды і то гэтая цяжкасць складзеная не ў саміх разважаннях, а ў пераадоленні інэрцыі дамалёвак адсутных успрыманняў, у пераадоленні страху застацца без сваіх ілюзій. Калі ж яснасць надыходзіць, яна затым лёгка распаўсюджваецца на ўсе астатнія падобныя сітуацыі, і аказваецца, што гэта проста цудоўна – валодаць яснасцю.

Прывяду прыклад тыповага дыялогу:

- Ёсць сувязь паміж маці і дзіцем.

- Як ты яе ўспрымаеш?

- Яму ўчора было дрэнна, і мне таксама было дрэнна.

- Значыць, ёсць успрыманне яго слоў, што яму было дрэнна, успрыманне яго паводзін, якое ты інтэрпрэтуеш як «яму дрэнна», і твае ўспрыманні, якія ты завеш «мне дрэнна». Але што такое «дрэнна»? Ці ёсць упэўненасць у тым, што вы завеце гэтым словам адно і тое ж? Ці ёсць упэўненасць у тым, што тваё «дрэнна» не паўстала проста па тваёй прывычцы зведваць гэта «дрэнна», калі яму «дрэнна»? Ты бачыш – ён сумуе, і ў цябе ўзнікае жаль да яго – абодвум «дрэнна». А дзе ж тут успрыманне «сувязі»?

- Ну як, так гэта і ёсць сувязь паміж намі – яму дрэнна, і мне дрэнна.

- Гэта ж не «сувязь», гэта проста прывычка зведваць нейкія ўспрыманні пры вызначаных умовах.

- Не, гэта сувязь, бо яму было дрэнна, і мне было дрэнна.

І гэтак далей па крузе. Растлумачыць немагчыма, калі няма шчырых намаганняў па дасягненні яснасці.

Што датычыцца інтэрпрэтацыі паводзін іншых людзей, то тут усё тое ж. Людзі і іх паводзіны – для цябе гэта проста спецыфічны набор ТВАІХ успрыманняў, пра якія табе няма чаго сказаць акрамя таго, што яны ёсць. Верабей узляцеў - няўжо гэта выклікае ў цябе НЭ? Не, таму што ты прывыкла ставіцца да гэтага як да «з'явы прыроды» (што, дарэчы, з'яўляецца абстрактнай канцэпцыяй). Прахожы зло вылаяўся. Выклікае гэта НЭ? Вядома, таму што спрацоўвае іншая прывычка, паколькі прахожага ты не разглядаеш як «з'яву прыроды», ты надзяляеш яго «свядомасцю», «свабодай» (што, дарэчы, з'яўляецца абстрактнай канцэпцыяй), адпаведна працуюць іншыя стэрэатыпы паводзін, іншымі словамі ўзнікаюць НЭ. Калі ж ты разумееш, што ўспрыманне чалавека, які вылаяўся – гэта проста вось такі набор ТВАІХ успрыманняў, які ты завеш «з'явай вонкавага свету» (што, дарэчы, з'яўляецца абстрактнай канцэпцыяй), то стэрэатып рэагавання ў выглядзе НЭ можа не з’явіцца. Калі на цябе набягае вялікая марская хваля, ты збіраешся ў камяк і даеш ёй адпор - няўжо пры гэтым ты ненавідзіш яе? Не, ты можаш нават адчуць радасць, захапленне, зачараванне, хоць разумееш, што хваля можа цябе стукнуць і нават вельмі моцна, а часам хвалі нават забіваюць. Калі на цябе нападае п'яны, ты робіш тое ж самае - даеш яму адпор, але па прывычцы інтэрпрэтуеш яго дзеянні не як вынік механічнага складання жаданняў у тым месцы, а дадумваеш нейкага «яго», і паколькі ёсць канцэпцыі аб тым, што «ён» «павінен», ты зведваеш НЭ.

Ты верыш у тое, што твае сваякі валодаюць адметнымі якасцямі, якія вылучаюць іх сярод іншых людзей, што робяць іх больш «блізкімі» табе. Але няма ніякага такога ўспрымання, як «роднасная сувязь», ты дадумваеш яе і затым прытрымліваешся тых стэрэатыпаў, якія пабудаваныя на гэтым фантоме. Што вынікае з таго, што гэтая жанчына нарадзіла дзіця, з якога таямнічым чынам паступова сфарміравалася тое, што ты завеш «сабой»? Ці вынікае з гэтага, што ў вас будуць агульныя інтэрасы, што табе будзе падабацца з ёй жыць і мець зносіны? А заадно яшчэ і з яе мужам, бацькам, братам, сястрой, жонкай брата, іх дзецьмі, бабуляй, дзядулем, іх сябрамі… няўжо гэта не абуральная дурасць?? А што вынікае з таго, што ты нарадзіла дзіця? Ці значыць гэта, што вось гэты абсалютна невядомы табе чалавек, які апынуўся ў тваім жываце, зараз «павінен» быць табе цікавым, блізкім? А заадно і яго будучая жонка, дзеці, брат жонкі, дзеці брата жонкі… Канцэпцыя аб «блізкасці» сваякоў валодае двума ўнікальнымі ўласцівасцямі: а) яна - святая святых у нашым грамадстве, б) яе бессэнсоўнасць, беспадстаўнасць, супярэчлівасць усяму астатняму жыццёваму вопыту настолькі вялікая, што не заўважыць гэта проста немагчыма. Але любая спроба шчыра думаць на гэтую тэму, пачаць сябе паводзіць ў адпаведнасці са сваімі радаснымі жаданнямі насуперак дадзенай канцэпцыі асуджаная на выключна выразную нянавісць з боку сваякоў, і недаацэньваць гэта – значыць падвяргаць сябе небяспецы. Дарэчы – аб «блізкасці». Як толькі сын ці дачка зразумее тое, што яго бацькі яму малацікавыя, як толькі ён пачынае прытрымлівацца сваіх радасных жаданняў, так адразу «блізкасць», якую адчуваюць да яго яго бацькі, набывае вельмі дзіўную форму, а менавіта - форму нянавісці. У зборніку артыкулаў я буду размяшчаць артыкулы практыкуючых на гэтую тэму, і не кожны другі, не кожны трэці – а дзевяць з дзесяці практыкуючых сутыкаюцца з тым, што яго бацькі ўбачыўшы тое, што ён перастае рабіць выгляд, што яму з імі цікава, пачынае ўстараняць НЭ, падарожнічаць, прытрымлівацца радасных жаданняў, аб'яўляюць свайму «любімаму» і «блізкаму» дзіцяці сапраўдную вайну – выкрадаюць яго, замыкаюць, звязваюць, спрабуюць здаць псіхіятрам (што і ў наш час па-ранейшаму магчыма. Псіхіятрыя па-ранейшаму застаецца дубінай у руках агрэсараў. Узаемна злачынны згавор сваякоў цалкам можа прывесці да таго, што цябе замкнуць у дурцы і заколяць прэпаратамі – ты станеш пакорлівым і ціхім бервяном, і сваякі будуць задаволеныя), і нават спрабуюць забіць! Прыцягваюць да вырашэння гэтага пытання міліцыю, і міліцыя добрасумленна выконвае службовы абавязак – гарлапаніць на непаслухмяных паўналетніх (!!) дзяцей, запалохвае, пагражае ім турмой (!!). Бацькі, што любяць, пішуць заявы ў органы аб тым, што ў мяне секта, што я гвалтую дзяўчын, прадаю іх у публічныя хаты, «замбую» іх (??), пішуць мне, як аўтару гэтай кнігі, лісты з пагрозамі ў забойстве і нават зусім сур'ёзна абдумваюць і голасна заяўляюць аб сваім намеры забіць мяне, як параджэнне пекла. Адгэтуль парада будучым практыкуючым – калі жадаеш даць сваякам магчымасць пазнаёміцца з ППШ – дай ім маю кнігу ў стопцы з іншымі – Ошо, Кастанеда, Гурджыеў і г.д. Няхай самі выбіраюць, а ты выбірай свой шлях сам, не займайся «прасвятленнем» - гэта бесперспектыўна. У адваротным выпадку – чакай вайны не на жыццё, а на смерць, якую табе абвясцяць твае «родныя».

Разумна зразумець, што «роднасная сувязь» - гэта дадуманы фантом, недастаткова, каб пераадолець яго дзеянне, выяўленае ў разнастайных «я павінна». Для рэальнага пераадолення дзеяння механізмаў я раю правесці поўнамаштабнае даследаванне сваякоў. Разбярыся ў тым – што гэта за людзі, наколькі яны на самой справе табе блізкія і цікавыя. Складзі спіс з сотні пытанняў, адказы на якія значныя для цябе самой, папрасі іх адказаць на іх, абгрунтуй сваё жаданне менавіта тым, што жадаеш пазнаць іх лепей. Няхай сярод гэтых пытанняў будуць пытанні і пра сэкс, і пра НЭ – усё тое, што на самой справе цябе хвалюе, цікавіць. Затым бесстаронне разгледзь іх адказы і складзі па іх шчырае меркаванне.

Пяройдзем да пытання аб інтэрпрэтацыі абставін. Калі ты балюча спатыкаешся аб камень, узнікае думка «вось жа свіння, ляжыць тут…». Калі ты адчыняеш кнігу, і ўжо трэці раз запар яна вывальваецца з рук, узнікае думка «дык што ж гэта такое», і ты пачынаеш раздражняцца. Такіх праяў, якія сведчаць аб наяўнасці ў цябе механічных інтэрпрэтацый, дастаткова - трэба толькі прыглядзецца, як ты ўбачыш, што жыццё літаральна працятае імі, кожнае імгненне нашпігаванае інтэрпрэтацыямі. Ты «ведаеш», што кніга «павінна» адчыняцца з першага разу; ты чакаеш, што камень «не павінен» ляжаць на дарозе; ты ўпэўненая, што суседскі хлопчык «павінен» вітацца першым, а твой сын «павінен» лепш вучыцца, урад «павінен» праводзіць больш правільную манетарысцкую палітыку, а новы халадзільнік «не павінен» тут жа зламацца. Механічныя інтэрпрэтацыі абставін - паўсюль, імі заблытанае ўсё жыццё.

І калі ты пачынаеш устараняць механічныя інтэрпрэтацыі, то з'яўляецца адметная свяжосць, азораныя ўспрыманні. У глыбокім дзяцінстве ты была свабодная ад грузу інтэрпрэтацый, ты проста глядзела на свет шырока адчыненымі вачамі, і па меры ўстаранення механічных інтэрпрэтацый ты пачынаеш адчуваць, як свяжосць дзіцячых уражанняў вяртаецца. Свет становіцца глыбейшым, шырэйшым, вышэйшым, грандыёзнейшым, дзіўнейшым, празрысцейшым, у ім вырастаюць новыя вымярэнні ўспрыманняў, якія раней неадкладна душыліся ў самім зародку.

Інтэрпрэтацыі - гэта згусткі думак, якія групуюцца ў цвёрдыя канцэптуальныя структуры. Убачыць гэта лёгка. Калі ты ідзеш па вуліцы, то ведаеш, што цяпер «зіма». Калі прыходзіш дадому, ты ведаеш, што знаходзіцца за акном. Калі ідзеш на працу, ты сапраўды ведаеш, што прыйдзеш менавіта туды, і што там будзе менавіта тое, што звычайна. Я ведаю, як мяне клічуць. Ведаю, у якой краіне жыву, якія людзі мяне акружаюць. Усё гэта ёсць цвёрда замацаваная сукупнасць інтэрпрэтацый, і ў мяне няма магчымасці ўбачыць тое, чаго я звычайна не бачу. Калі я бачу «дрэва», то «ведаю», што «дрэва» - гэта галінкі, ствол і лісце, і я не звярну ўвагі на прасветы паміж лісцем, не ўбачу гульню ценяў, і не зведаю пачуцці прыгажосці і прадбачання, якія таямнічым чынам рэзануюць з ёй. Я не звярну ўвагі на пробліск радаснага жадання, не пайду ў іншы бок – бо я «ведаю», што іду ў краму.

Мне падабаецца падарожнічаць - блукаць па незнаёмым горадзе, глядзець на самыя штодзённыя рэчы і зведваць дзіўныя пачуцці адарванасці, свяжосці толькі таму, што я нічога тут не пазнаю, я тут не быў і не ведаю, што мяне чакае за вуглом. Я ведаю, што ніхто мяне тут не ведае, і я адчуваю сябе вызваленым. Я не ведаю, што сам буду зведваць праз хвіліну ці дзве – нішто не запраграмаванае, яшчэ не склаліся прывычкі. А што табе перашкаджае зведваць гэта непасрэдна тут і цяпер – у сваёй хаце, на працы, у транспарце? Толькі прывычка ўспрымаць сябе «дома», а гэта яшчэ і прывычка зведваць шэрасць, быць нячулай, стомленай, нічога не чакаць, не прыслухвацца да сваіх жаданняў, азораных успрыманняў. Калі я ўяўляю, што жыву ў іншым горадзе, што мяне тут ніхто не ведае, што я наогул не я, то жыццё абуджаецца, радасныя жаданні абвастраюцца. Але, зразумела, адразу ж ўзнікае думка: «усё гэта гульні, на самой жа справе я ведаю, дзе я», і ўсё знікае, зноў прыходзіць да ўлады штодзённая шэрасць. Ясная разумовая свядомасць не супярэчыць азораным успрыманням, вядома, але падобнай практыкай «забывання» можна выклікаць да жыцця тыя АзУ, якія па прывычцы не праяўляюцца ў дадзеных абставінах, запамінаць іх і трэніравацца зведваць незалежна ад інтэрпрэтацый. І паколькі праяўляюцца тыя ўспрыманні, якіх да гэтага не было, гэта азначае, што «я» ранейшы – ужо не «я» гэты, бо «я» - гэта толькі абазначэнне сукупнасці ўспрыманняў, якія праяўляюцца ў гэтым месцы.

Мы штохвілінна, штосекундна падманваем сябе, кажучы - гэта ўсё ўжо знаёмае, усё вядомае. Вядома што ёсць, што будзе, дзе я буду праз хвіліну і  да т.п. Бесперапынна працуе кампутар у галаве, і пакуль ён працуе, будзь упэўненая - 99% усяго цікавага, што ты магла б непасрэдна цяпер зведваць, праходзіць міма. На свет накладваецца схема апісанняў, якая не дазваляе вырвацца за яе межы.

Я прачынаюся раніцай. Я кажу - я ў хаце, гэта мая хата, мая кватэра, мой горад, я буду рабіць тое і тое, нейкія планы, на вуліцы дождж, брыдка, змрочна, бесперспектыўна... усплывае ўвесь шэраг асацыяцый і прывычак, звязаных з гэтым апісаннем, і я раблюся шэрай пустой істотай.

Я прачынаюся раніцай. Я ведаю, што буду прыкладаць намаганні да ўстаранення азмрочванняў, таму можа адбыцца ўсё, што хочаш. Можа адкрыцца нешта новае незалежна ад таго - дзе я і хто я, у любы момант жыццё можа змяніцца, і гэта трохі страшна, але вельмі інтрыгуе. І асабліва маё жыццё можа змяніцца, калі я звярнуся да дзеянняў, якія вызваляюць з палону стэрэатыпаў успрымання і стаўлення да свету. І я адчуваю, што датыкаюся да пульса жыцця, і тут жа на самой справе пачынаюць адбывацца дзіўныя рэчы - узнікаюць цікавыя, новыя думкі, свежыя настроі, пробліскі новых ці ўжо вядомых АзУ, я пачынаю паводзіць сябе інакш, ўнутры мне адчыняецца шлях.

Раней я часта зведваў вострую патрэбу кахаць, але кампутар у галаве казаў - ты жадаеш кахаць, але няма каго! Ну няма цяпер побач са мной такога чалавека, які б мяне захапляў, да якога я мог бы адчуваць каханне. І адразу станавілася шэра, блякла і брыдка. Так магло доўжыцца месяцамі, калі я не адчуваў каханне, таму што няма да каго. Прыйшоў дзень, калі я спытаў сябе - а якая розніца? Я жадаю адчуваць каханне - цяпер. Ці мае значэнне, што цяпер яе адчуваць няма да каго? Можа мне проста ўявіць такога чалавека, бо я жадаю адчуваць каханне, а да каго – ці мае гэта значэнне? Я паспрабаваў уявіць дзяўчыну, нейкі вобраз склаўся і я зразумеў, што не, абстрактны вобраз кахаць не атрымліваецца. Тады я паставіў пытанне інакш - а можа быць я змагу адчуваць каханне, калі прыму гіпотэзу, што дзесьці ёсць дзяўчынка, якую я б пакахаў, калі б сустрэў. Мае вочы яе не бачаць, я нічога аб ёй не ведаю, але тое, што я адчуваю жаданне кахаць, гэта і азначае, што я яе адчуваю і кахаю. І чаму я павінен забіваць разважаннямі сваё жаданне і здольнасць кахаць? Гэта ўсё роўна, што сказаць - цяпер ноч, мілая, вельмі цёмна, я цябе не бачу - як я магу цябе кахаць? Глупства? Глупства. А гэтыя сітуацыі вельмі падобныя - я не бачу, не чую, не ведаю аб існаванні каханай дзяўчынкі, але менавіта запатрабаванне адчуваць каханне і з'яўляецца самым непасрэдным веданнем аб ёй. Прыняўшы такую гіпотэзу да разгляду, я выявіў, што здольны адчуваць каханне! Я адчуваў сябе ў той момант трохі вар'ятам, зведваў сарамлівасць, таму што розум шаптаў: «Неверагода… Ну як магчыма наогул кахаць невядома каго? Гэта нейкая бязглуздзіца...». Але бязглуздзіца ці не бязглуздзіца, а выбар вельмі просты – альбо я непасрэдна цяпер адчуваю гэта, альбо не адчуваю. Я абраў адчуваць, тым самым ажыццявіўшы прамое спараджэнне азоранага ўспрымання, устараніўшы шэрасць, падтрыманую канцэпцыямі аб адсутнасці каханай дзяўчынкі.

Калі хтосьці мае перажыванні назаве ілюзіяй ці дурасцю ці вар'яцтвам – мне ўсё роўна, бо мне ПАДАБАЕЦЦА тое, што я цяпер адчуваю, мне падабаецца тое, як змяняецца жыццё ў выніку такіх перажыванняў.

Пасля я адчуваў каханне, не накіраванае ні на каго канкрэтна, столькі, колькі наогул быў здольны адчуваць. Гэтаму не мяшалі асабістыя адносіны з каханай, бо нашы асобы не перасякаліся, і мая тагачасная схільнасць да НЭ не станавілася перашкодай для кахання. Гэтае каханне валодала ўнікальнымі ўласцівасцямі – яно не толькі не было накіраванае на кагосьці канкрэтна, яно яшчэ і не зыходзіла з мяне! Я быў нібы на шляху струменя кахання, якое пачыналася нідзе і ішло ў нікуды, праймаючы мяне. Пазней вопыт такога кахання навучыў мяне кахаць і пэўнага чалавека без прымешак НЭ ўладальніцтва, рэўнасці і інш. Каханне стала менавіта Перажываннем, а не дзікай сумессю НЭ і СЭ.

Нішто так не абмяжоўвае жыццё, як ілжывае «разуменне» таго, што жыццё абмежаванае. Мае эксперыменты прывялі да выніку: эмоцыі - не неад'емная частка «мяне», іх можна выбіраць па жаданні. І калі я задумаўся – чаго ж я жадаю, то ўбачыў, што НЭ - гэта багаж, які я нясу па інэрцыі, і я жадаю скінуць яго. Так я паставіў перад сабой задачу спынення НЭ, і яе рашэнне апынулася вельмі цікавай, хоць і няпростай справай.

 

02-01-11) Змены ў жыцці чалавека становяцца яго новай турмой, паколькі яны выкліканыя не намаганнямі па рэалізацыі радасных жаданняў, а ўплывам механічных жаданняў, абумоўленых НЭ, канцэпцыямі, страхамі. Напрыклад, ты выходзіш замуж не таму, што ёсць закаханасць і радаснае жаданне жыць з гэтым чалавекам, а таму, што «трэба», «час надыйшоў», «зручна», «выгадна», «сяброўкі раяць», «можна законна займацца сэксам», «дзяцей надыйшоў час заводзіць, бо прызначэнне жанчыны…», «чалавек накшталт добры» і гэтак далей. Пераходзіш з камеры ў камеру, змяняеш аб'екты прыхільнасцяў і віды азмрочванняў, а жыццё застаецца ўсё той жа крыніцай пакут незалежна ад таго, што ты будзеш рабіць. Да людзей цалкам падыходзіць парада: «рабі што жадаеш, усё роўна пашкадуеш».

Адзін з спосабаў утрымання сябе ў турме – механічны выбар інтэрпрэтацыі, г.зн. не з дапамогай разважанняў ці рэзанансу з АзУ, а аўтаматычна, ці па прывычцы, пад уплывам НЭ і канцэпцый, пасля чаго інтэрпрэтацыя намёртва прыляпляецца да з'явы і пачынае ўспрымацца не як адна з магчымых, а як выражэнне «праўдзівай сутнасці». Канцэпцыі, акружаныя аўтаматычнымі інтэрпрэтацыямі, набываюць адметную цвёрдасць, робяцца «апорай» для чалавека незалежна ад таго – якія пакуты прыносіць яму гэтая «апора», і страхі больш не дапускаюць розум у гэтую вобласць. Напрыклад, калі ў цябе ёсць канцэпцыя «дзіця павінна вучыць урокі», і ёсць інтэрпрэтацыя «гэта маё дзіця», то нішто ўжо не выратуе няшчаснага – вучыць яму ўрокі да пасінення, якія б ні былі яго радасныя жаданні. Але калі даследаваць канцэпцыю аб «маім дзіцяці» і замест інтэрпрэтацыі «маё дзіця» абраць «самастойны чалавек са сваімі радаснымі жаданнямі, які сам выбірае сваё жыццё, будзе сам вучыцца, у тым ліку на наступствах, якія насталі ў выніку яго ўласнага выбару», тады і твая канцэпцыя - «дзіця павінна» - выявіцца, стане даступнай для даследавання, страціць над табой ранейшую ўладу, перастане быць крыніцай неверагоднай колькасці розных НЭ, і акрамя таго ў твайго дзіцяці з'яўляецца шанц пазбегнуць бязлітаснага гвалту, пачаць зведваць і рэалізоўваць свае радасныя жаданні, пачаць жыць.

Гледзячы на кавалак мяса, звычайны чалавек бачыць апетытную вячэру, а вегетарыянец - адсечаную ад трупа жывёлы частку цела. І ў тым, і ў іншым выпадку кавалак мяса адзін і той жа, але інтэрпрэтацыі кардынальна адрозніваюцца, і ў абодвух выпадках людзі лічаць, што гэтая інтэрпрэтацыя адзіна праўдзівая. Інтэрпрэтуецца КОЖНАЯ з'ява і падзея, нават самая малаважная.

Выбарам інтэрпрэтацыі кіруе набор канцэпцый і прывычак, але можна жыць інакш. Напрыклад, цябе звольнілі з працы. Калі ты не зведваеш АзУ, то паўстане прывычная інтэрпрэтацыя гэтай падзеі, як падставы для ўзнікнення НЭ. Калі ж я займаюся практыкай, то ўзнікнуць зусім іншыя інтэрпрэтацыі: «а) з'явілася магчымасць трэніравацца ва ўстараненні моцных НЭ, і калі я іх пераадолею, то навыкі ўстаранення НЭ стануць больш дасканалымі, АзУ пачнуць праяўляцца актыўней, б) я выкінуты з асяроддзя, у якім сфарміравалася мноства механічных прывычак, якія мне не атрымалася бездакорна пераадолець, і ў новых умовах я змагу адразу пачаць будаваць новыя прывычкі, в) невядома – як зараз зменіцца жыццё, якія новыя магчымасці ў мяне з’явяцца». Яшчэ прыклад - паўстала НЭ. Адна інтэрпрэтацыя: «гэта перашкода для маёй практыкі», другая: «гэта інтэнсіфікуе практыку, бо я атрымаў яшчэ адзін вопыт устаранення НЭ; выявіў сітуацыю, у якой НЭ па-ранейшаму ўзнікаюць; яшчэ раз спарадзіў імкненне да АзУ».

Я выбіраю інтэрпрэтацыі, не тыя, што не супярэчаць разумовай яснасці і рэзануюць з АзУ, паколькі разумею тое, што няма такога ўспрымання, як «на самой справе». І зусім не абавязкова, каб гэта была нейкая адна інтэрпрэтацыя, іх можа быць некалькі, яны нічым не перашкаджаюць адна адной. Калі з'явілася НЭ, то што гэта «на самой справе» – перашкода ці трамплін? А што ёсць дрэва «на самой справе»? Лісце ці прасветы паміж імі? Ці і тое і тое? Ці яшчэ і пачуццё прыгажосці, якое, калі няма шырмы ў выглядзе НЭ, ЗАЎСЁДЫ з'яўляецца ў гэтым месцы так жа нязменна, як і зрокавыя, тактыльныя, слыхавыя ўспрыманні? Бо я фіксую – «ёсць пачуццё прыгажосці», але няма ўспрымання «маё пачуццё прыгажосці».

Калі ты механічна выбіраеш адну інтэрпрэтацыю і пачынаеш верыць, што яна адзіна дакладная, ты ператвараешся ў труп. Ты становішся дурніцай, якой усё «вядома». Пачуццё таямніцы, накіраванасць, прадчуванне, а ўслед за імі і іншыя АзУ перастаюць узнікаць, розум пакідае цябе, радасныя жаданні не праявяцца, адкрыццяў не будзе, і НЭ здабудуць непадзельную ўладу, ператвараючы твой твар ў маску, а тваё цела – у хваравіты нарыў, які імкліва робіцца старым. Паглядзі вакол – людзям, якія акружаюць цябе, усё заўсёды вядома. Калі апошні раз ты чула ў адказ на сваё пытанне фразу тыпу «у мяне няма зразумеласці ў гэтым пытанні» ці «у мяне няма дастатковых падстаў судзіць аб гэтым» ці «я думаў аб гэтым, але не прыйшоў да вызначанага меркавання» ці «на дадзены момант мой пункт гледжання такі, ён заснаваны на нейкіх назіраннях, здагадках і на нейкай інфармацыі, і пакуль у мяне няма аргументаў для змены гэтага пункта гледжання»? Я табе адкажу – ніколі такіх адказаў ты не чула і не пачуеш ні ад каго, акрамя як ад тых, хто займаецца маёй практыкай.

Воля ад канцэпцый вызваляе шлях да зведвання АзУ. Напрыклад, калі хочацца зведваць пяшчоту, сімпатыю, захапленне, пачуццё прыгажосці, але няма чалавека, да якога ты можаш зведваць гэтыя АзУ, то ты іх і не зведваеш, становячыся тым самым ахвярай канцэпцыі, якая сцвярджае, што зведваць іх можна толькі да кагосці пэўнага, каго ведаеш, бачыш, адчуваеш. І ты думаеш: «ну няма да каго гэта зведваць...» і на гэтым усё сканчаецца, у той час як на самой справе нішто не перашкаджае табе зведваць гэтыя АзУ.

У выніку шчырага даследавання інтэрпрэтацый узнікае разуменне таго, што няма ніякага «на самой справе», а ёсць толькі ўспрыманні і іх інтэрпрэтацыі, якія могуць быць лагічна супярэчлівыя ці несупярэчлівыя, рэзанаваць з АзУ ці не, адпавядаць сваім назіранням ці не, быць пабудаванымі з улікам сведчанняў іншых людзей ці не. Гэтая яснасць, як і любая іншая, перажываецца як нешта дзіўнае, як адчуванне бязмежных прастораў .

Яснасць, якая ўзнікае ў выніку вызвалення ад засілля механічных інтэрпрэтацый, з'яўляецца самастойным азораным успрыманнем. Калі мы апісваем гэтае ўспрыманне, то звяртаемся да вобразаў і слоў, але яснасць – гэта не вобразы і не словы. Адрозненняў нямала:

а) калі ўзнікае яснасць, якая рэзануе са словамі «усе навакольныя людзі бесперапынна спяць ці ўжо мёртвыя», то праз хвіліну яснасць можа знікнуць, у той час як разумовая яснасць застаецца, але колькі б ты ні мусіраваў гэтую фразу, нічога не змяняецца – зноў спарадзіць яснасць атрымаецца толькі ў выніку новых намаганняў, новага парыву да шчырасці

б)яснасць мае велізарную колькасць адценняў, узроўняў, у той час як узровень разумовай яснасці толькі адзін – альбо табе зразумелы ход разважанняў, альбо не.

в) яснасць выклікае рэзананс з іншымі АзУ, у той час як разумовая яснасць застаецца ізаляваным успрыманнем – менавіта таму інтэлектуальна развітыя людзі часцей за ўсё застаюцца тупымі, цалкам пагружанымі ў НЭ.

І гэтак далей. У бытавой мове слова «яснасць» пазначае абедзве з'явы, і гэтае змешванне і прыводзіць да велізарнай блытаніны.

Яшчэ прыклад: прывычка інтэрпрэтаваць некаторыя ўмовы як «нязручныя» для практыкі, а калі умовы «нязручныя», то застаецца альбо чакаць, пакуль яны не «палепшацца», альбо пачынаць іх «паляпшаць», на што можна страціць ўсё жыццё, а ў выніку атрымаюцца толькі чарговыя «нязручныя» умовы. Вобласць умоў, якія трапляюць у катэгорыю «няёмкіх», можа пашырацца настолькі, што ў выніку ахопіць усё жыццё, стаўшы апраўданнем адсутнасці практыкі. Гэтай памылкі можна пазбегнуць, вызначыўшы дакладны сэнс слова «няёмкі», а таксама прытрымліваючыся радасных жаданняў, у тым ліку і жаданняў змяняць умовы, і жаданняў перастаць іх змяняць, і жаданняў засяродзіцца на практыцы пры любых умовах і жаданнях. Практыка часам становіцца асабліва эфектыўнай менавіта ў непажаданых табою ўмовах, калі твае рашучасць і ўпартасць на адпаведнай вышыні, і тады можа ўзнікнуць жаданне спецыяльна ствараць для сябе ўмовы, якія раней інтэтрпэтаваліся як  нязручныя (гл. далей раздзел пра сталкінг і аскетызм). Пазіцыя практыкуючага такая: любыя абставіны – гэта выдатныя ўмовы для практыкі, гэта выклік, які ты прымаеш з радасцю і пачуццём таямніцым. Цябе акружаюць агрэсіўныя сваякі? Гэта выдатныя ўмовы для ўстаранення зваротнага НС, сустрэчнай агрэсіі, жалю да сабе. Цябе ніхто не чапае, у цябе ўсяго ўдосталь і ніхто не адцягвае? Гэта выдатныя ўмовы для ўстаранення задаволенасці, нуды, шэрасці, механічных жаданняў. Жаданне змяніць умовы, тым не менш, можа таксама свабодна праяўляцца і рэалізоўвацца раўналежна іншым жаданням. Задача толькі ў тым, каб яно было радасным, суправаджалася прадчуваннем, каб яно не было абумоўленае жалем да сабе і іншымі НЭ.

З Кастанеды: «в бярэ свой лёс, які бы ён ні быў, і ў абсалютнай пакорлівасці прымае го такім, які ён ёсць, але не як падставу для шкадавання ці гонару, а як жывы выклік». Замяні слова «лёс» на «успрыманні, якія ты завеш «абставіны, якія склаліся», і ўспрыманні, які ты завеш «сабой»», а слова «пакорлівасць» на «адсутнасць НЭ і СЭ», а «жывы выклік» - тое, што рэзануе з пачуццём таямніцы, накіраванасцю, і тады сэнс гэтай фразы стане цалкам зразумелым.

Гэтыя прыклады больш-менш зразумелыя, а зараз - незвычайны прыклад, разуменне якога запатрабуе ад цябе намаганняў. Ці лічыш ты лісце, галіны і ствол часткамі дрэва? Лічыш. Чаму? Чаму ліст – гэта частка дрэва, а машына, якая стаіць пад дрэвам – не частка яго? Таму, што ліст паступова вырастае? Але машына паступова пад'язджае, чым адна паступовасць горшая за іншую? Таму, што можна поглядам бесперапынна прасачыць шлях ад ліста да ствала? Але і ад машыны можна бесперапынна правесці погляд па зямлі да ствала, тым больш, калі машына датыкаецца да дрэва. Таму што сокі цякуць па галіне да ліста? Але і ад колаў машыны ручай цячэ да дрэва. У выніку становіцца ясна, што пытанне аб тым – што з'яўляецца часткай дрэва, вырашаецца шляхам дамоўленасці, і што крытэр, па якім можна правесці мяжу, нескладана адшукаць – ліст, аддзелены ад дрэва, заўсёды пачынае вельмі хутка змяняцца, засыхаць, у той час як машына не зменіцца, калі ад'едзе на метр. Лісце заўсёды ёсць на дрэвах у адпаведнасці з вядомай цыклічнасцю, у той час як мільярды дрэў у тайзе ніколі не сутыкаюцца з машынамі. Зараз паспрабуем адказаць на пытанне – пачуццё прыгажосці, якое я зведваю, гледзячы на дрэва – гэта частка дрэва? Любому чалавеку гэтае пытанне здасца ідыёцкім, бо адказ цалкам «зразумелы» - вядома не, пачуццё прыгажосці не з'яўляецца часткай дрэва. Гэта і ёсць цвёрда ўсталяваная інтэрпрэтацыя. Прывяду прыкладны дыялог, у якім я паказваю, што магчыма і іншая інтэрпрэтацыя:

- Калі я гляджу на дрэва, і бачу ствол, то ў мяне ёсць зрокавае ўспрыманне – гэта менавіта маё ўспрыманне, але я заву яго «успрыманнем часткі дрэва», і калі я зведваю пачуццё прыгажосці, то чаму я не заву яго таксама ўспрыманнем часткі дрэва?

- Таму, што калі ты глядзіш на дрэва, ты кожны раз зведваеш успрыманне «бачу ствол».

- Я кожны раз зведваю і пачуццё прыгажосці, калі гляджу на дрэва.

- Кожны раз?? На любое дрэва?

- Так, кожны раз, калі я не зведваю НЭ.

- Ага, так калі ты зведваеш НЭ, то пачуцця прыгажосці няма?

- Вядома, але калі ты зачыніш свае вочы, то і тады ўспрымання ствала не будзе.

- Але ўсё лісце дрэва – рознае, іх разнастайнасць бясконцая, а пачуццё прыгажосці – адно і тое ж, гэта і значыць, што пачуццё прыгажосці – не частка дрэва, а асаблівасць твайго ўспрымання, бо калі ты апранеш ружовыя ачкі, гэта ж не будзе азначаць, што свет ружовы?

- Пачуццё прыгажосці не адно і тое ж. Яно сапраўды гэтак жа бясконца разнастайна, але ты ўсё жыццё праводзіш у НЭ, і азораныя ўспрыманні для цябе – рэдкасць, таму ў цябе няма вопыту ў адрозніванні адценняў гэтага пачуцця.

Вось такі незвычайны вынік, які адкрывае дарогу да шматлікіх даследаванняў, адкрыццяў. У гэтым прыкладзе прычынай наяўнасці ілжывай інтэрпрэтацыі з'яўляецца не толькі нявызначанасць у значэнні слова «частка», але яшчэ і адсутнасць вопыту зведвання АзУ. Той, хто не трэніраваўся ў адрозніванні колеру і формы, скажа, што ўсё лісце аднолькавае, але ўсе дзеці змушаныя вучыцца адрозніваць колер і форму, бо калі маці кажа «дай блакітны кубак», а ты прынясеш ёй сіні, то атрымаеш порцыю НЭ, і ў цябе з'явіцца стымул пачаць адрозніваць блакітнае і сіняе.

Яшчэ просты, але узорны прыклад: калі ты сядзіш у офісе, ты «ведаеш», што за акном – шумны, брудны горад, а за сцяной – тупыя, раздражнёныя людзі. Але за сцяной і за акном ёсць і нешта іншае – ёсць акіян, тайга, горы, жывёлы – проста гэта не відаць з акна, але там гэта ёсць, і ты ведаеш аб гэтым, бо падарожнічаў і бачыў. Чаму ж ты выбіраеш не думаць аб тым, што рэзануе з АзУ? Па прывычцы. Абедзве інтэрпрэтацыі не супярэчаць тваім паданням аб міры, таму практыкуючы выбірае ведаць, што за сценамі офіса – акіян, горныя вяршыні, лугі і лясы.

Яшчэ адзін прыклад, разгляд якога мае наступствы, якія пойдуць далёка. Што б там ні казалі філосафы, усе людзі (і тыя ж філосафы ў тым ліку) бязмежна вераць у тое, што існуе суб'ект і аб'ект. Паміж тым, гэта ўсяго толькі інтэрпрэтацыя нашых успрыманняў. Тлумачэнне ляжыць на паверхні, тут не патрабуецца ніякага паглыбленага аналізу. Глядзі сама: усе ўспрыманні, якія ёсць – што пра іх можна сказаць акрамя таго, што яны ёсць? А вось што: можна паказаць на іх адрозненні і апісаць гэтыя адрозненні. Гэта без сумнення так, і гэтым мы часта і займаемся – паказваем на адрозненні, даем розным групам успрыманняў розныя найменні, карыстаемся імі ў паўсядзённым жыцці і практыцы, і атрымліваем жаданыя вынікі. Зразумела, мы ніколі не можам выявіць так званай «межы», напрыклад: «крэсла» - гэта тое, у чаго ёсць ножкі, сядзенне, размешчанае на гэтых ножках, і спінка, прымацаваная да сядзення. У мэблевай краме можна выявіць прадмет, які таксама завецца «крэсла», але які ўяўляе нешта, зусім не падобнае да нашага апісання – напрыклад гэта будзе «пуфік» - без ножак, без спінкі і з чымсьці, што вельмі слаба падыходзіць пад апісанне «сядзення». З такім жа поспехам яго можна аднесці ў секцыю «падушкі». Гэта ўсім зразумела, і такая нявызначанасць ніяк не перашкаджае нам у паўсядзённай дзейнасці дамагацца рэалізацыі сваіх жаданняў, таму мы працягваем з поспехам карыстацца гэтым прыёмам – мы групуем успрыманні і дамаўляемся аб іх абазначэнні.

Ідзем далей. Што я заву словам «мая рука»? Сукупнасць пэўных зрокавыхых успрыманняў, адчуванняў, тактыльных успрыманняў. Што я заву словам «яго рука»? Некалькі іншую сукупнасць успрыманняў. Але  гэта ўсяго толькі абазначэнне, а на якой падставе мы дадумваем нейкага «сябе» і «яго» у той час, як няма ніякага такога ўспрымання «я» і «ён»? А што такое «дрэва»? Гэта таксама вызначаная сукупнасць успрыманняў. І  чаму мы кажам, што «дрэва» - гэта «аб'ект»? Няма  ніякага такога ўспрымання «аб'ект», ёсць толькі пэўныя ўспрыманні, якія мы пазначаем словам «дрэва», але гэта «мае» успрыманні – адчуванне кары, смак ліста – гэта ўсё існуе тут, у «мяне», а што такое «дрэва»? Незразумела. Вельмі відавочна, што «я», «ты», «аб'ект» - гэта толькі спосаб абазначэння ўспрыманняў! Сапраўды гэтак жа я магу гуляць сам з сабой у шахматы, умоўна падзяліўшы думкі, якія ўзнікаюць пасля ходу «чорных» як «я», а думкі, што ўзнікаюць пасля ходу белых – як «мой супернік».

І што ж атрымліваецца? Атрымліваецца нешта такое, што настолькі катастрафічна выходзіць за ўсе рамкі вядомага спосабу бачыць свет, што мы проста выцясняем гэта, не жадаем прымаць, адкідаем, культывуючы тым самым няшчырасць, баязлівасць і тупасць. Напамінаю, што думка і яснасць – зусім розныя ўспрыманні. Сфармуляваць і разумова зразумець ход разважанняў - лёгка, а каб зведаць яснасць, неабходныя асаблівыя намаганні – намаганні спынення падтрымлівання тупасці, намаганні імкнення да шчырасці. І калі б хтосьці быў вельмі, вельмі шчырым чалавекам, калі б ён імкнуўся да яснасці, як чалавек, які тоне, імкнецца да глытку паветра – яму дастаткова было б толькі прачытаць гэтыя фразы, і ён імгненна здабыў бы поўную яснасць, здабыўшы тым самым "разуменне недваякасці". Але паколькі такіх людзей няма, таму я звяртаюся да прамежкавых практык – да стварэння прамежкавых астраўкоў яснасці.

Калі хтосьці кажа, што «спасціг недваякасць», то тым самым ён заяўляе, што ніколі ні на імгненне не зведвае НЭ і бесперапынна зведвае найярчэйшыя АзУ, так што выкрыць ілгуна элементарна, калі, вядома, ужо зусім не ўдарацца ў бязмежную тупасць і не дамалёўваць чалавека насуперак усялякаму разумоваму сэнсу.

 

02-01-12) Сфармулюй канцэпцыю, напрыклад: «Мой муж пакутуе, бо я займаюся сэксам са сваім сябрам, значыць я вінаватая ў яго пакутах». Падвергні яе суменню: «няўжо я прычыняю яму пакуты? Я толькі прытрымліваюся сваіх радасных жаданняў, і я яму растлумачыла гэта. Няўжо не ён сам мучае сябе тым, што інтэрпрэтуе мае паводзіны як абразу, як абыякавасць да яго?» На гэта можна знайсці контраргумент: «Так, ён вось так інтэрпрэтуе, але гэта яго недасканаласць, навошта ж зараз прычыняць яму боль?». З гэтым можна паспрачацца, бо вельмі многія людзі чагосьці ад мяне жадаюць, і літаральна кожным сваім дзеяннем я бесперапынна камусьці «прычыняю» пакуты, што проста няма спосабу пазбавіць чалавека ад падобных пакут, ён можа зрабіць гэта толькі сам - сваімі намаганнямі. Твой муж патрабуе выконваць 10 правіл, і ты можаш паспрабаваць выконваць іх, але твае радасныя жаданні пачнуць засыхаць, і радасць ад жыцця разам з імі, а ён неўзабаве створыць новыя правілы, невыкананне якіх зноў «выклікае» у ім раздражненне, крыўду, хваляванне і іншае. Гэта даказвае, што ён проста не жадае жыць інакш. Яшчэ адзін контраргумент: калі ён пакутуе і не жадае пакутаваць, то няхай растлумачыць – якія канкрэтна дзеянні ён здзейсніў для таго, каб не пакутаваць, каб змяніцца.

Ланцуг аргументацыі і контраргументацыі можна працягваць доўга, і я раю менавіта гэта і зрабіць, стварыўшы як мага больш поўны спіс аргументаў, контраргументаў, контр-контраргументаў, каб нішто не засталося ў цені, каб кожны вядомы табе аргумент быў разгледжаны. Размаўляй з іншымі людзьмі - напэўна ў іх знойдзецца шмат аргументаў «за» і «супраць», якія ты яшчэ не знайшла .

У выніку стане зразумела, што немагчыма нічога даказаць – ланцуг аргументаў і контраргументаў бясконцы, але што застанецца нязменным, так гэта тваё пачуццё вінаватасці, гэта значыць ты будзеш жыць так, нібы твая вінаватасць з'яўляецца ўсё ж такі даказанай. Арганізуй штурм канцэпцыі: заўсёды звяртайся да гэтай тэмы, бяры свае запісы, зноў і зноў звяртайся да аргументаў, дамагайся разумення таго, што няма падстаў лічыць, што ты «вінаватая» у пакуце мужа. Супрацьпастаўляй разуменне адсутнасці падстаў лічыць пачуццё віны ў дадзенай сітуацыі правамерным, і разуменне таго, што пачуццё вінаватасці ўсё роўна ўзнікае. Паўтарай гэтае практыкаванне 100 ці 1000 разоў, фіксуй тое, што разумных падстаў для віны няма, а пачуццё віны ёсць, пакуль у выніку не ўзнікне новая якасць зразумеласці, якая суправаджаецца новай ступенню свабоды ад адчування вінаватасці ў дадзенай сітуацыі.

Вядома, ні даказаць, ні аспрэчыць канцэпцыю немагчыма, бо яна кіруецца тэрмінамі, якія не пазначаюць нічога канкрэтнага: «вінаватая», «справядліва», «трэба». Напрыклад, пад словам «каханне» кожны мае на ўвазе адвольны набор успрыманняў, часцяком уключаючы туды і такія разбуральныя НЭ, як рэўнасць, агрэсію, жаль да сабе. Ніхто і не задумваецца аб тым, які менавіта набор успрыманняў ён заве словам «каханне». Гэта не першакаджае людзям размаўляць аб «каханні», спрачацца аб ім, «разумець» адзін аднаго, хоць вельмі зразумела, што ніякага разумення і быць не можа, пакуль не вызначана – пра што ідзе гутарка.

Немагчыма дамагчыся разумовай яснасці, не замяніўшы ўсе падобныя словы-паразіты на словы, якія маюць для цябе цалкам вызначаны сэнс, і тым не менш нават без правядзення такой работы можна дамагацца вызвалення ад улады канцэпцый вышэйапісаным метадам. На некаторым этапе разгляду аргументаў і контраргументаў бессэнсоўнасць канцэпцыі можа стаць відавочнай.

Паслядоўны аналіз абстрактных канцэпцый гэтак жа хутка выяўляе іх абсурднасць. Напрыклад спытаем сябе: «Калі чалавек змяняецца - ён становіцца іншым, ці застаецца тым жа?». Простае пытанне, ці не праўда? Хтосьці ўпэўнена скажа – «гэта той жа чалавек, толькі ён змяніўся". Іншы не менш упэўнена адкажа: «гэта іншы чалавек, бо ён жа змяніўся», і на гэтай упэўненасці вырастуць іншыя канцэпцыі – у кожнага свае. Давай разгледзім гэтае пытанне ўважліва.

Накшталт відавочна, што калі змяніліся думкі, эмоцыі, жаданні, адчуванні (змянілася поза цела, значыць змяніліся і адчуванні, і нават хімічны склад цела - нейкія малекулы пакінулі яго, нейкія з'явіліся) – значыць у гэтым месцы ўжо іншы набор успрыманняў, гэта значыць іншы чалавек, прычым адрозненне можа быць велізарным – пазітыўнае стаўленне праз секунду можа змяніцца нянавісцю, жаданне абняць – жаданнем стукнуць. Усё змяняецца бесперапынна. Але калі чалавек становіцца іншым - тады атрымліваецца, што да мэты імкнецца адзін, а дасягае яе іншы? Лыжку да рота падношу я, а патрапіць яна ў рот іншаму? Поспех прыйдзе да іншага, няўдача прыйдзе да іншага - "я сам" ужо ніякага выніку не атрымаю, ды і «той», хто яго атрымае, ужо ім не скарыстаецца - гэта ізноў будзе нейкі іншы чалавек… З гэтым вынікам  ужо ніхто не згадзіцца, а калі хтосьці зробіць выгляд, што ён згодзен, тады яго можна спытаць - навошта ж ён працягвае імкнуцца да сваіх мэт, бо скарыстаецца вынікам іншы. Калі ён адкажа «а мне ўсё роўна», то проста вазьмі яго рэчы і забяры іх – і ты ўбачыш, што яму не ўсё роўна, што хтосьці іншы выносіць вынікі яго працы. Атрымліваецца, нічога відавочнага тут няма.

Зараз дапусцім, што чалавек застаецца тым жа самым. Але тут супярэчнасць узнікае неадкладна - калі ён застаецца тым жа самым, то аб якой жа змене ідзе размова? Атрымліваецца, што ні адзін, ні другі варыянт немагчымы. Можа быць, чалавек застаецца самім сабой, але змененым? Але што менавіта застаецца нязменным? "Я"? Так няма ж ўспрымання «я», а тыя ўспрыманні, якія ёсць – усе да адзінага зманлівыя.

Мы дайшлі да безнадзейнага тупіка, у выніку чаго абстрактныя канцэпцыі «чалавек змяняецца» і «чалавек нязменны» губляюць сваю значнасць, паступова выпадаюць з разважанняў і з унутранага дыялогу.

Разгледзім канцэпцыю «мінулага і будучыні». Калі мы кажам «ёсць апельсін», то мы маем на ўвазе, што ёсць не проста думка «апельсін» ці вобраз  «апельсін», а ёсць яшчэ велізарная разнастайнасць адчуванняў, якія мы завем «смак апельсіна», «адчуванне лупіны апельсіна» і іншыя. Калі існуе мінулае, то акрамя думак «гэта мінулае» існуюць і іншыя ўспрыманні мінулага. Калі ў мінулым я зведваў адно, а цяпер - другое, то мы гаворым - адбылася змена. Гэта значыць паняцце «змена» засноўваецца на абстрактнай канцэпцыі аб існаванні мінулага, сучаснасці і будучыні. Каб параўнаць, мне неабходна перажыць «я ўчарашні» і затым параўнаць з «я сапраўдны». Але як гэта зрабіць? Успомніць, што я адчуваў ўчора? Але гэта не мінулае, гэта думкі, якія існуюць цяпер, у сучаснасці. Я магу сказаць - учора я адчуваў радасць, але гэта не будзе «я ўчора адчуваю радасць» - гэта будзе альбо думка, якая існуе цяпер, альбо яшчэ і радасць, якую я ізноў адчуваю менавіта цяпер. Любыя ўспрыманні - гэта тое, што адбываецца менавіта цяпер, ці, кажучы дакладней, гэта тое, што ёсць, таму што слова «цяпер» ужо зыходзіць з канцэпцыі існавання «раней» і «пазней».

Адгэтуль - просты вынік: словы «сучаснасць», «мінулае» і «будучыня» пазначаюць толькі групы ўспрыманняў, якія існуюць «цяпер», а не нешта такое, што ёсць «не-цяпер». Тое, што мы звалі «мінулым», з'яўляецца, напрыклад, эмоцыяй, якая суправаджаецца думкай «гэта было ўчора» і вобразам, што суправаджаецца той жа думкай. Тое, што мы звалі «зменай», з'яўляецца толькі вобразам, які суправаджаецца думкай «было так, а стала так».

 

02-01-13) Адзін з самых простых спосабаў устаранення канцэпцый – праверка іх на практыцы. Але гэты элементарны, здаецца, спосаб амаль не ўжываецца, таму што замест даследавання свайго вопыту людзі спрабуюць падтасаваць яго пад канцэпцыю. Калі ў цябе ёсць канцэпцыя: «займацца сэксам з прыгожай дзяўчынай – гэта вельмі прыемна», то адгэтуль бярэ пачатак механічнае жаданне (МЖ) займацца сэксам з той, каго ты лічыш прыгожай. Але кожны раз, калі прыгожая дзяўчынка аказваецца раўнівай, нячулай, тупой, той, якая негатыўна ставіцца да сэксу, ты ўсё спісваеш на «розніцу характараў», працягваеш дамалёўваць у ёй тое, чаго не ўспрымаеш, і выцясняць тое, што ўспрымаеш. Няшчырасць і адсутнасць паслядоўнага аналізу прыводзіць да таго, што ты не атрымліваеш вопыту сутыкнення з рэальнасцю – ты знаёмішся з дамаляваным фантомам і расстаешся з ім жа, у выніку канцэпцыя застаецца нязменнай, і ўсё паўтараецца па крузе.

Калі ты лічыш, што большасць з фізікаў разумныя – правер гэта. Даследуй іх, задавай пытанні, аналізуй адказы. Калі ты лічыш, што філосафы мудрыя, а пісьменнікі загадкавыя – даследуй іх шчыра, не баючыся ўбачыць рэальнасць, якой бы яна ні апынулася.

Ні з адным чалавекам мы не маем зносіны як з рэальнай істотай. Кожнага мы дамалёўваем у той ці іншы бок, пасля чаго маем зносіны ўжо з гэтым выдумленым вобразам. У першую чаргу гэта датычыцца тых, каго мы «ведаем» даўжэй за ўсіх. Вакол гэтых фантомаў узнікаюць самыя разнастайныя азмрочванні, у т.л. прыхільнасць, рэўнасць, вакол іх фарміруюцца цэлыя аблокі механічнага ўнутранага дыялогу (УД), і можа так здарыцца, што, сама не заўважаючы таго, ты на працягу дзесяткаў гадоў будзеш у сваім УД і ў сваіх дзеяннях апраўдвацца перад бацькамі і знаёмымі. Паколькі «зносіны» - як у рэальных гутарках, так і ва УД ідуць з фантомамі, то, зразумела, ніякага «тлумачэння», ніякай згоды ніколі не будзе - фантом будзе працягваць існаваць у ранейшым выглядзе і з'яўляцца крыніцай НЭ.

Вельмі эфектыўны спосаб выяўлення і ўстаранення дамалёвак заключаецца ў паслядоўным збліжэнні з чалавекам, на кожным этапе якога ты складаеш яго «партрэт», вызначаеш сваё стаўленне да яго – напрыклад пры інтэрнэт-знаёмствах спачатку ты складаеш меркаванне па лісце чалавека, потым – па другім, потым па фатаграфіі, потым па другой, потым па выніках больш паглыбленай перапіскі, потым – па выніках тэлефоннай гутаркі, потым – па выніках асабістай сустрэчы і гэтак далей. Палягчае працэс выяўлення свайго стаўлення да чалавека наяўнасць спісу якасцяў – ты прачытваеш яго і выстаўляеш свае адзнакі. У самым пачатку прамежкавыя вынікі будуць адрознівацца вельмі моцна, але па меры набыцця вопыту ўстаранення дамалёвак і выцясненняў тваё першапачатковае стаўленне да чалавека будзе ўсё больш супадаць з апошнім.

Чым больш яркія НЭ ты зведваеш, тым больш аўтаматычнымі будуць твае паводзіны, тым больш складана адрозніваць успрыманні і ажыццяўляць паслядоўны іх аналіз.

 

02-01-14) Разгледзім прыклад з інтэрпрэтацыяй «адзіноты» ці «знаходжання сярод людзей». Адну інтэрпрэтацыю лёгка змяніць на іншую ў залежнасці ад таго – які сэнс ты будзеш укладваць у слова «адзінота». Знаходзячыся сярод людзей можна лічыць сябе самотным, зведваць аднайменную НЭ, а з іншага боку, знаходзячыся ў пустым пакоі можна лічыць сябе часткай некаторай групы людзей і зведваць альбо НЭ, альбо АзУ па тваім выбары.

Па аналогіі з практыкай цыклічнага ўспрымання, якая праводзіцца з НЭ, мы можам праводзіць такую ж практыку ў адносінах да інтэрпрэтацый. Вынік – паслабленне аўтаматызму ўзнікнення інтэрпрэтацый, з'яўленне магчымасці дасягнення разумовай яснасці і праява пробліскаў перажывання яснасці.

 

02-01-15) Ці ёсць пэўнае ўспрыманне, якое ты можаш назваць словам «я»? Эмоцыі, думкі, адчуванні, жаданні прыпісваюцца нейкаму «я», успрымання якога няма, як няма і ўспрымання «прыналежнасці» жадання ці думкі камусьці. Дакладнае апісанне гэтай сітуацыі такое: сярод усёй сукупнасці ўспрыманняў ёсць яшчэ і думкі, якія ўключаюць ў сябе слова «я», якое не абазначае нічога пэўнага, іншымі словамі гэтыя думкі з'яўляюцца канцэпцыямі. Пакінем гэтую нявызначанасць і абазначым гэтае слова. «Я» - гэта абазначэнне сукупнасці ўсіх вядомых нам 5 відаў успрыманняў, якія ніяк адзін праз аднаго не вызначаюцца і адзін да аднаго не зводзяцца. Вызначыць гэтыя віды ўспрыманняў немагчыма, паколькі «вызначыць» - гэта звесці да чагосці іншага, а гэта ў дадзеным выпадку немагчыма (напрыклад, сляпому ад нараджэння не зразумець – што такое «бачыць», як ні спрабуй тлумачыць). Таму іх можна толькі пералічыць. Нішто, акрамя гэтых 5 відаў успрыманняў, не ўваходзіць у склад «я»: адчуванні, эмоцыі, думкі, жаданні, адрозніванне.

Фізічныя адчуванні (далей – проста «адчуванні») – гэта ўсе віды ўспрыманняў, аб'яднаных намі ў паняцце «фізічнага цела». Ідэя «фізічнага цела» з'яўляецца канцэпцыяй, паколькі калі мы застаемся ў рамках шчырага сведчання аб сваіх успрыманнях, то ўсё, што мы можам сказаць - гэта тое, што ёсць некалькі відаў успрыманняў, аб'яднаных нашым розумам паняццем «фізічнае цела» - зрокавыя, слыхавыя, смакавыя, тактыльныя, сэксуальныя і іншыя. Бачыць «цела» – мець вызначаныя зрокавыя адчуванні. Чапаць «цела» – мець вызначаныя тактыльныя адчуванні. Але цалкам гэтак жа, як мы аб'ядноўваем адчуванні тэрмінам «фізічнае цела», усе эмоцыі мы можам аб'яднаць тэрмінам «эмацыйнае цела», а думкі – «ментальнае цела». Па прывычцы мы гэтага не робім, і адгэтуль узнікае памылковае супрацьпастаўленне адчуванняў эмоцыям і думкам, у выніку чаго «цела» лічыцца чымсьці рэальным, галоўным атрыбутам «я», а эмоцыі, думкі і жаданні – чымсьці маларэальным, другарадным атрыбутам «я». Пасля ўспрымання «здымаю сукеначку» часта ідзе ўспрыманне «бачу грудзі» - гэта з'яўляецца падставай для таго, каб лічыць, што «грудзі», гэта частка «фізічнага цела». Але часам гэтыя ўспрыманні не ідуць адно за адным – напрыклад, можа ісці услед успрыманне «бачу ліфчык», але гэта нічога не змяняе, паколькі розум укладвае ўсё гэта ў несупярэчлівую схему. І сапраўды гэтак жа пасля ўспрымання «чую слова «ідыёт»» часта ідзе ўспрыманне «эмоцыя абурэння», а часам яно не ўзнікае, калі ёсць успрыманне думкі аб тым, што «я і на самой справе ідыёт». Я жадаю паказаць, што няма ніякіх разумных падстаў для таго, каб набор адчуванняў зваць «целам адчуванняў», а набор эмоцый не зваць «целам эмоцый» - гэта проста пытанне прывычкі.

Свядомасць, якая адрознівае – амаль няўлоўнае ўспрыманне для тых, хто зведвае НЭ і не зведвае АзУ, таму ў практычнай рабоце па вызваленню ад НЭ, канцэпцый, механічных жаданняў, і дасягненню АзУ мы пакідаем яго без увагі і будзем пакуль казаць толькі аб чатырох відах успрыманняў.

Зараз разгледзім для прыкладу сукупнасць дрэў і іншых раслін, з якіх складаецца лес. Кожнаму звычайнаму чалавеку зразумела, што ён не ўспрымае ніякі лес як штосці самабытна існуючае акрамя ўсяго таго, з чаго ён складаецца. Лес - гэта толькі найменне. Так і "я" - гэта толькі найменне лесу, які складаецца з 5 відаў "раслін". Гэтае сцвярджэнне – шлях да свабоды. Усё жыццё ты думала, што ёсць нейкае глыбіннае "я", нейкія тайнікі "я", надсвядомасць, падсвядомасць і іншыя дрымучасці, пранікнуць куды амаль немагчыма. Ты думала, што ўсё гэта выключна складанае, неспасціжнае, заблытанае, што шлях да свабоды можа быць знойдзены толькі геніяльным, жахліва развітым «духоўна» чалавекам. І раптам аказваецца, што "я" - гэта ўсяго толькі 4 віды ўспрыманняў, і ўсё! Няма каму быць азмрочаным – проста ёсць азмрочванне. Няма каму імкнуцца да АзУ – проста ёсць радаснае жаданне зведваць АзУ. «Ніхто» не тупы – проста ёсць успрыманне тупасці, якое можа быць устаронена, калі паўстане жаданне яго ўстараніць. Няма каму быць зняволеным, няма каго вызваляць. Гэта ўсё роўна, што сказаць вязню, які ўяўляў бясконцыя шэрагі сцен і камер: ёсць сцяна наперадзе, ззаду, злева і справа, знізу і зверху ад цябе - але гэта ўсё! Над столлю няма «надсвядомай» сцяны, і калі ты праб'еш падлогу - пад ёй не будзе «падсвядомай» сцяны – там свабода, там неаглядны свет азораных успрыманняў. Уяўляеце - колькі радасці, упэўненасці і рашучасці ўселіць у вязня гэтая навіна? Ты - вязень, і я паведамляю табе гэтую радасную навіну: я прабіў гэтую сцяну і выявіў там свабоду, і пішу гэтую простую інструкцыю, якой зможа скарыстацца любы жадаючы. Атрымлівай асалоду ад гэтай навіны, асэнсоўвай яе, лашчы яе і разумей: свабода - зусім побач, і ты можаш узяць яе голымі рукамі, калі возьмешся за справу з упартасцю, уважлівасцю, рашучасцю і пачуццём таямніцы.

У даследаванні канцэпцыі «я» магчыма прымяніць метады, апісаныя вышэй, але як дадатак да іх я прапаноўваю яшчэ адзін - практыку «усведамлення адсутнасці». Гэтая практыка з эфектыўнасцю можа ўжывацца для рассейвання канцэпцый, якія валодаюць той жа ўласцівасцю, якой валодае і канцэпцыя «я». Уяві, што ў мяне ёсць канцэпцыя непераадольнай сілы, якая заключаецца ў тым, што нібы ў маёй хаце жыве бегемот. Самым уважлівым чынам прыглядаючыся, прыслухваючыся, прынюхваючыся, я рана ці позна прыходжу да выcновы, што бегемота, здаецца, усёткі няма, ва ўсялякім выпадку ў мяне не атрымліваецца выявіць ніякіх сведчанняў яго існавання, таму да той пары, пакуль гэтыя сведчанні не з'явяцца, я буду жыць так, як быццам яго тут няма. Гэта вельмі проста, але па нейкай прычыне мы ўсе ўпарта верым у тое, што сярод успрыманняў ёсць нейкі звер – «я».

Наогул мая практыка вельмі простая. Не патрабуецца рабіць незразумела што дзеля зманлівых будучых «выгад», верыць у тое, што незразумелыя табе цяпер «выгады» прыйдуць, калі ты адмаўляешся ад таго, што ты цяпер хочаш. Шлях шчырасці – іншы: калі ты ўбачыла, што нешта з'яўляецца ілюзіяй, то зваротнага шляху няма, вярнуцца назад у сляпую веру немагчыма. Вынікі дасканалых намаганняў бачныя неадкладна, і ты атрымліваеш асалоду ад іх непасрэдна цяпер: калі непасрэдна цяпер ты ўстараніла НЭ, то зараз жа зведала ўсплёск АзУ. На прамым шляху няма паслядоўнікаў і няма лідэраў. Кожны прытрымліваецца сваіх радасных жаданняў, і калі ўзнікае азоранае ўспрыманне, ты адчуваеш сябе першаадкрывальнікам і з'яўляешся ім.

Каб зрабіць сталым усведамленне таго, што слова «я» з'яўляецца толькі абазначэннем усіх успрыманняў, неабходныя сталыя намаганні - не меншыя за намаганні татальнага штосекунднага кантролю над устараненнем НЭ. Неабходна пераламаць прывычку дадумваць нейкага самабытна-існуючага звера. Для мяне лягчэй за ўсё гэта было рабіць, перабіраючы наяўныя ўспрыманні - гэта ёсць, і гэта ёсць, і гэта вось ёсць, нішто іншае не ўспрымаецца.

Адна з перашкод да дасягнення ўсведамлення адсутнасці заключаецца ў тым, што слова «я» вельмі трывала ўвайшло ў нашу мову. У плыні дня мы выкарыстоўваем яго сотні разоў, тым самым падтрымліваючы звязаныя з ім канцэпцыі. Таму вельмі эфектыўна адмовіцца ад выкарыстання слоў "я", "ты", "яна", выкарыстоўваючы іх толькі ў зносінах з тымі, у чыёй прадказальнай рэакцыі ты зацікаўленая (на працы, напрыклад). Мне падабаецца замест слова "я" выкарыстоўваць "гэтае месца", а замест "я хачу" можна сказаць "ёсць жаданне", замест "я думаю" - "ёсць думка".

Аналагічная практыка ўсведамлення адсутнасці «ты», «яна» - разумееш тое, што ўспрыманні «выгляд попкі», «гук голасу», «смак сасочкаў», «дакрананне язычка да піські», сімпатыя, пяшчота і іншыя - ёсць, а ўспрымання «яна» - няма.

У выніку такой яснасці ўзнікае незвычайнае ўспрыманне. Можа паўстаць механічная інтэрпрэтацыя яго як «адзінота», але гэта не адзінота, бо «адзінота» - гэта калі ёсць «я» і ёсць неспасціжнае «ты», ёсць НЭ па гэтай прычыне. Але гэтае новае ўспрыманне рэзануе са словам «бязмежнасць», «адкрытасць». Ты зведваеш пранізлівую і радасную да слёз свабоду ад вечнага страху адзіноты, які апынуўся проста мыльнай бурбалкай. Ты выяўляеш, што ўсё тваё жыццё, мэты і каштоўнасці былі пабудаваныя на веры ў «гледача», «іншага». Людзі гуляюць бессэнсоўны, бясконцы спектакль ад нараджэння да смерці. Зараз гэтая хімера лопнула, і што? Перад табой, нібы гуллівыя тыграняты, - радасныя жаданні, якія вабяць да азораных успрыманняў не «для кагосьці» і не «таму што», а з-за самой наяўнасці імкнення, якое немагчыма ўтрымаць. Усё жыццё ты гуляла сама з сабой у шахматы: уявіла суперніка, выйгравала, прайгравала, зведвала прыкрасць або задаволенасць, раздражненне або ліслівасць. А зараз раптам падняла вочы… нікога няма! Ёсць выбар – альбо гніенне азмрочванняў, альбо вандраванне па бязмежным, дзіўным свеце азораных успрыманняў. Трэцяга не дадзена.

Прывычка дадумваць «суб'екты» і «аб'екты» выключна моцная, так што неабходна прыкладанне сталых намаганняў шчырасці (гэта значыць фіксацыі ўспрыманняў як ёсць, без дамалёвак і выцясненняў, без цэнзуры і люстэркаў, што скажаюць), каб стварыць і ўмацаваць новую прывычку – прывычку зведваць яснасць у тым, што няма ўспрыманняў, якіх няма, а ёсць толькі ўспрыманні, якія ёсць. У розных сітуацыях гэта даецца з рознай ступенню намаганняў. Адна справа ўсведамляць гэта, седзячы на канапе, і іншая справа - калі размаўляеш, калі ёсць успрыманне гнеўных крыкаў ці пяшчотных абдымак. Узнікаюць ілжывыя інтэрпрэтацыі, напрыклад «калі нікога няма, навошта зведваць пяшчоту»? Пытанне не мае сэнсу, бо само слова «навошта» падразумявае існаванне нейкага суб'екта, які прымае рашэнне, а таксама падразумяваецца, што няма жадання зведваць пяшчоту. Але ўсё вельмі проста – ёсць радаснае жаданне зведваць пяшчоту, ёсць асалода ад пяшчоты, ёсць жаданне ўзмацняць гэтае ўспрыманне, ёсць жаданне ўзмацняць жаданне зведваць пяшчоту, і сіла гэтых жаданняў перавешвае сілу жаданняў пакінуць усё як ёсць, вярнуцца ў цемру НЭ і тупасці.

Немагчыма разлічыць, у якіх умовах лягчэй дамагчыся замацавання гэтай яснасці – седзячы ў пячорнай адзіноце, ці наадварот – кружачыся ў віры натоўпу. Гэта залежыць не ад умоў, а ад таго – ці прытрымліваешся ты радасных жаданняў.

Ілюзіяй «я» ты падманваеш сябе дваяка - з аднаго боку ты верыш ў тое, што ў табе і іншым чалавеку «я» ёсць, з другога боку ты верыш ў тое, што ў камені, дрэве, расліне яго няма, што, вядома ж, ілжывае, паколькі няма такога ўспрымання, як «няма мяне», не кажучы ўжо аб тым, што не вызначана – аб адсутнасці чаго ідзе размова. Калі нейкае слова не абазначае ніякай пэўнай сукупнасці ўспрыманняў, мы наогул не можам нічога сказаць аб гэтым – ні што «яно» ёсць, ні што «яго» няма. Эмоцыя, думка, адчуванне – ёсць, а ўспрымання «няма мяне» - няма. Гэта нескладана зразумець. Такім чынам, яшчэ адзін аспект практыкі дасягнення яснасці адсутнасці ўспрымання «я» заключаецца ў тым, што ты разумееш тое, што ўспрыманне «няма мяне» таксама не існуе. Натуральным развіццём гэтай практыкі з'яўляецца практыка «не-рака, не-горы», якая апісаная ў раздзеле аб азоранай свядомасці, якая адрознівае.

Паслядоўна ўжываючы гэты падыход, можна дамагчыся яснасці ў адносінах да абстрактных канцэпцый, пабудаваных на механічным адрозніванні. Мы глядзім на камень, які ляжыць ў моры, і робім выснову, што камень - гэта адно, а мора - гэта другое. Выснова грунтуецца на тым, што мяжа паміж морам і каменем бачная, і што гэтая мяжа ёсць і сёння, і заўтра, і праз год. А калі паглядзець на слабы туман, то цяжэй будзе сказаць, што туман - гэта адно, а паветра - гэта другое, таму што туман няўлоўна рассейваецца ў паветры. Паміж тым выдатна вядома, што і камень праз мільён гадоў растварыцца ў акіяне, значыць наша выснова вельмі ўмоўная. Як магла б судзіць аб свеце істота, якая жыла б адзін дзень? Яна магла б стварыць такія ўяўленні аб свеце, якія нам здаліся б зусім абсурднымі.

Зірнем з іншага боку на гэтае пытанне: мы робім выснову аб існаванні двух розных аб'ектаў таму, што паміж імі ёсць выразная мяжа. Але паміж вокам і павекам таксама ёсць мяжа не менш відавочная, чым паміж каменем і вадой у моры - ці з'яўляецца гэта падставай для таго, каб лічыць чалавека чымсьці такім, што складаецца з некалькіх розных аб'ектаў? Фармальна гэта можна зрабіць, і мы так робім ў прадметнай дзейнасці, але пры гэтым памятаем, што чалавек - гэта не проста сукупнасць некалькіх аб'ектаў, а найскладанейшы арганізм, нешта адзінае. Так чаму ж мы тады завем камень і мора двума рознымі аб'ектамі? Па прывычцы. У гэтым прыкладзе відавочна бачны падвойны стандарт канцэптуальнага мыслення.